（1991年4月9日第七届全国人民代表大会第四次会议通过　根据2007年10月28日第十届全国人民代表大会常务委员会第三十次会议《关于修改<中华人民共和国民事诉讼法>的决定》第一次修正　根据2012年8月31日第十一届全国人民代表大会常务委员会第二十八次会议《关于修改<中华人民共和国民事诉讼法>的决定》第二次修正　根据2017年6月27日第十二届全国人民代表大会常务委员会第二十八次会议《关于修改<中华人民共和国民事诉讼法>和<中华人民共和国行政诉讼法>的决定》第三次修正）

( 1991 ـ يىل 4 ـ ئاينىڭ 9 ـ كۈنى 7 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى 4 ـ يىغىنىدا ماقۇللانغان، 2007 ـ يىل 10 ـ ئاينىڭ 28 ـ كۈنى 10 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك دۆلەت قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 30 ـ يىغىنىنىڭ «< جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ھەق تەلەپ دەۋا قانۇنى > غا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا ئاساسەن 1 ـ قېتىم تۈزىتىلگەن، 2012 ـ يىل 8 ـ ئاينىڭ 31 ـ كۈنى 11 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك پارتىيە قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 28 ـ يىغىنىنىڭ «‹ جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى›گە تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى»ىگە ئاساسەن 1 ـ قېتىملىق تۈزىتىلگەن، ھەق تەلەپ دەۋا قانۇنى > توغرىسىدىكى قارار»غا 2-قېتىم تۈزىتىش كىرگۈزۈلدى 2017-يىلى 6-ئاينىڭ 27-كۈنى 12-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 28-يىغىنىنىڭ «< جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ھەق تەلەپ دەۋا دېلوسى > ۋە < جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيتىنىڭ مەمۇرىي دەۋا قانۇنى > غا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا ئاساسەن 3-قېتىم تۈزىتىلدى )

目　　录

مۇندەرىجە

第一编　总则

1-قىسىمنىڭ ئومۇمىي پىرىنسىپى

第一章　任务、适用范围和基本原则

1-باب ۋەزىپە، تەتبىقلاش دائىرىسى ۋە ئاساسىي پىرىنسىپ

第二章　管辖

ئىككىنچى باب باشقۇرۇش تەۋەلىكى

第一节　级别管辖

1-پاراگراف دەرىجە بويىچە باشقۇرۇش تەۋەلىكى

第二节　地域管辖

2-پاراگراف رايون باشقۇرۇش تەۋەلىكى

第三节　移送管辖和指定管辖

3-پاراگراف باشقۇرۇش تەۋەلىكىگە ۋە باشقۇرۇش تەۋەلىكىنى بېكىتىپ بېرىش

第三章　审判组织

3-باب سوت تەشكىللەش

第四章　回避

4-باب ئۆزىنى چەتكە ئېلىش

第五章　诉讼参加人

5-باب دەۋا قاتناشقۇچى

第一节　当事人

1-پاراگراف دەۋالاشقۇچىلار

第二节　诉讼代理人

2 §.دەۋا ۋاكالەتچىسى

第六章　证据

6-باب دەلىل-ئىسپات

第七章　期间、送达

7-باب سۈرۈك، يەتكۈزۈش

第一节　期间

1-پاراگراف سۈرۈك

第二节　送达

2-پاراگراف يەتكۈزۈش

第八章　调解

8-باب مۇرەسسە قىلىش

第九章　保全和先予执行

9-باب ئامان ساقلاش ۋە ئالدىن ئىجرا قىلىش

第十章　对妨害民事诉讼的强制措施

10-باب ھەق تەلەپ دەۋاسىغا دەخلى يەتكۈزۈش مەجبۇرلاش تەدبىرى

第十一章　诉讼费用

11-باب دەۋا ھەققى

第二编　审判程序

2-قىسىم سوت قىلىش تەرتىپى

第十二章　第一审普通程序

12-باب بىرىنچى سوتنىڭ ئادەتتىكى تەرتىپى

第一节　起诉和受理

1-پاراگراف ئەرز قىلىش ۋە قوبۇل قىلىش

第二节　审理前的准备

2-پاراگراف قاراپ چىقىشتىن بۇرۇنقى تەييارلىق

第三节　开庭审理

3-پاراگراف سوت ئېچىپ قاراپ چىقىش

第四节　诉讼中止和终结

4-پاراگراف دەۋانى توختىتىش ۋە ئاخىرلاشتۇرۇش

第五节　判决和裁定

5-پاراگراف ھۆكۈم ۋە كېسىم

第十三章　简易程序

13-باب ئاددىي تەرتىپ

第十四章　第二审程序

14-باب ئىككىنچى سوت تەرتىپى

第十五章　特别程序

15-باب ئالاھىدە تەرتىپ

第一节　一般规定

1-پاراگراف ئادەتتىكى بەلگىلىمە

第二节　选民资格案件

2-پاراگراف سايلىغۇچىلار سالاھىيىتى دېلولىرى

第三节　宣告失踪、宣告死亡案件

3-پاراگراف يوقاپ كەتكەنلىكىنى جاكارلاش، ئۆلگەنلىكىنى جاكارلاش دېلولىرى

第四节　认定公民无民事行为能力、限制民事行为能力案件

4-پاراگراف پۇقرالارنىڭ ھەق تەلەپ ھەرىكەت ئىقتىدارى يوق، ھەق تەلەپ ھەرىكەت ئىقتىدارىغا چەك قويۇلغان دېلولارنى بېكىتىش

第五节　认定财产无主案件

5-پاراگراف مال-مۈلۈكنىڭ ئىگىسى يوق دەپ بېكىتىش دېلوسى

第六节　确认调解协议案件

6-پاراگراف مۇرەسسە كېلىشىمى دېلولىرىنى مۇئەييەنلەشتۈرۈش

第七节　实现担保物权案件

7-پاراگراف كېپىل نەرسە ھوقۇقىنى ئېلىش دېلوسى

第十六章　审判监督程序

16-باب سوت نازارەتچىلىكى تەرتىپى

第十七章　督促程序

17-باب ھەيدەكچىلىك قىلىش تەرتىپى

第十八章　公示催告程序

18-باب ئېلان قىلىپ سۈيلەش تەرتىپى

第三编　执行程序

ئۈچىنچى قىسىم ئىجرا قىلىش تەرتىپى

第十九章　一般规定

19-باب ئادەتتىكى بەلگىلىمە

第二十章　执行的申请和移送

20-باب ئىجرا قىلىشنى ئىلتىماس قىلىش ۋە ئۆتكۈزۈپ بېرىش

第二十一章　执行措施

21-باب ئىجرا قىلىش تەدبىرلىرى

第二十二章　执行中止和终结

22-باب ئىجرا قىلىشنى توختىتىپ تۇرۇش ۋە ئاخىرلاشتۇرۇش

第四编　涉外民事诉讼程序的特别规定

4-قىسىم چەت ئەلگە چېتىلىدىغان ھەق تەلەپ دەۋا تەرتىپى توغرىسىدىكى ئالاھىدە بەلگىلىمە

第二十三章　一般原则

23-باب ئادەتتىكى پىرىنسىپ

第二十四章　管辖

24-باب باشقۇرۇش تەۋەلىكى

第二十五章　送达、期间

25-باب يەتكۈزۈش، سۈرۈك

第二十六章　仲裁

26-باب كېسىم قىلىش

第二十七章　司法协助

27-باب ئەدلىيە جەھەتتە ھەمكارلىشىش

第一编　总则

1-قىسىمنىڭ ئومۇمىي پىرىنسىپى

第一章　任务、适用范围和基本原则

1-باب ۋەزىپە، تەتبىقلاش دائىرىسى ۋە ئاساسىي پىرىنسىپ

第一条　中华人民共和国民事诉讼法以宪法为根据，结合我国民事审判工作的经验和实际情况制定。

1-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ھەق تەلەپ دەۋا قانۇنى ئاساسىي قانۇنغا ئاساسلىنىپ، دۆلىتىمىزنىڭ ھەق تەلەپ سوت خىزمىتىدىكى تەجرىبىلىرى ۋە ئەمەلىي ئەھۋالىغا بىرلەشتۈرۈپ چىقىرىلدى.

第二条　中华人民共和国民事诉讼法的任务，是保护当事人行使诉讼权利，保证人民法院查明事实，分清是非，正确适用法律，及时审理民事案件，确认民事权利义务关系，制裁民事违法行为，保护当事人的合法权益，教育公民自觉遵守法律，维护社会秩序、经济秩序，保障社会主义建设事业顺利进行。

2-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ھەق تەلەپ دەۋا قانۇنىنىڭ ۋەزىپىسى دەۋالاشقۇچىلارنىڭ دەۋا ھوقۇقىنى يۈرگۈزۈش، خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ پاكىتنى ئېنىقلىشى، ھەق-ناھەقنى ئېنىق ئايرىشى، قانۇننى توغرا تەتبىقلىشى، ھەق تەلەپ دېلولىرىنى ۋاقتىدا قاراپ چىقىشى، ھەق تەلەپ ھوقۇق-مەجبۇرىيەت مۇناسىۋىتىنى مۇئەييەنلەشتۈرۈشى، قانۇنغا خىلاپ ھەق تەلەپ قىلمىشلىرىنى چەكلىشى، دەۋالاشقۇچىلارنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قوغدىشى، پۇقرالارغا قانۇنغا ئاڭلىق رىئايە قىلىش توغرىسىدا تەربىيە بېرىشتىن ئىبارەت جەمئىيەت تەرتىپى، ئىقتىسادىي تەرتىپنى قوغداپ، سوتسىيالىستىك قۇرۇلۇش ئىشلىرىنىڭ ئوڭۇشلۇق ئېلىپ بېرىلىشىغا كاپالەتلىك قىلىش.

第三条　人民法院受理公民之间、法人之间、其他组织之间以及他们相互之间因财产关系和人身关系提起的民事诉讼，适用本法的规定。

3-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى پۇقرالار، قانۇنىي ئىگىلەر، باشقا تەشكىلاتلار، شۇنىڭدەك ئۇلار ئوتتۇرىسىدىكى مال-مۈلۈك مۇناسىۋىتى ۋە جىسمانىي مۇناسىۋەت سەۋەبىدىن قىلغان ھەق تەلەپ دەۋاسىنى قوبۇل قىلىشتا، مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىلەر تەتبىقلىنىدۇ.

第四条　凡在中华人民共和国领域内进行民事诉讼，必须遵守本法。

4-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تەۋەسىدە ھەق تەلەپ دەۋاسى قىلغانلىكى ئىشتا مۇشۇ قانۇنغا ئەمەل قىلىش شەرت.

第五条　外国人、无国籍人、外国企业和组织在人民法院起诉、应诉，同中华人民共和国公民、法人和其他组织有同等的诉讼权利义务。

5-ماددا چەت ئەللىكلەر، دۆلەت تەۋەلىكى يوقلار، چەت ئەل كارخانىلىرى ۋە تەشكىلاتلىرىنىڭ خەلق سوت مەھكىمىسىدە دەۋا قىلىشى، ئەرزگە جاۋاب بېرىشىدە جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى پۇقرالىرى، قانۇنىي ئىگىلەر ۋە باشقا تەشكىلاتلار بىلەن ئوخشاش دەۋا ھوقۇقى ۋە مەجبۇرىيىتى بار.

外国法院对中华人民共和国公民、法人和其他组织的民事诉讼权利加以限制的，中华人民共和国人民法院对该国公民、企业和组织的民事诉讼权利，实行对等原则。

چەت ئەل سوت مەھكىمىلىرى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ پۇقرالىرى، قانۇنىي ئىگىلەر ۋە باشقا تەشكىلاتلارنىڭ ھەق تەلەپ دەۋا ھوقۇقىغا چەك قويسا، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ خەلق سوت مەھكىمىلىرى شۇ دۆلەتنىڭ پۇقرالىرى، كارخانىلىرى ۋە تەشكىلاتلىرىنىڭ ھەق تەلەپ دەۋا ھوقۇقىدا باراۋەر پىرىنسىپنى يولغا قويىدۇ.

第六条　民事案件的审判权由人民法院行使。

6-ماددا ھەق تەلەپ دېلولىرىنىڭ سوت قىلىش ھوقۇقىنى خەلق سوت مەھكىمىسى يۈرگۈزىدۇ.

人民法院依照法律规定对民事案件独立进行审判，不受行政机关、社会团体和个人的干涉。

خەلق سوت مەھكىمىلىرى قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە ھەق تەلەپ دېلولىرىنى مۇستەقىل سوت قىلىدۇ، مەمۇرىي ئورگانلار، ئىجتىمائىي تەشكىلاتلار ۋە شەخسلەرنى ئارىلاشتۇرمايدۇ.

第七条　人民法院审理民事案件，必须以事实为根据，以法律为准绳。

7-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى ھەق تەلەپ دېلوسىنى قاراپ چىقىشتا پاكىتنى ئاساس، قانۇننى ئۆلچەم قىلىشى شەرت.

第八条　民事诉讼当事人有平等的诉讼权利。人民法院审理民事案件，应当保障和便利当事人行使诉讼权利，对当事人在适用法律上一律平等。

8-ماددا ھەق تەلەپ دەۋاسىدىكى دەۋالاشقۇچىلار باراۋەر دەۋا ھوقۇقىغا ئىگە. خەلق سوت مەھكىمىلىرى ھەق تەلەپ دېلولىرىنى قاراپ چىقىشتا، دەۋالاشقۇچىلارنىڭ دەۋا ھوقۇقىنى يۈرگۈزۈشىگە كاپالەتلىك قىلىشى ۋە قولايلىق يارىتىپ بېرىشى، دەۋالاشقۇچىلارنىڭ قانۇننى تەتبىقلاش جەھەتتە باپباراۋەر بولۇشى كېرەك.

第九条　人民法院审理民事案件，应当根据自愿和合法的原则进行调解；调解不成的，应当及时判决。

9-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى ھەق تەلەپ دېلوسىنى قاراپ چىقىشتا ئىختىيارلىق ۋە قانۇنلۇق بولۇش پىرىنسىپىغا ئاساسەن مۇرەسسە قىلىشى كېرەك؛ مۇرەسسە ئۈنۈم بەرمىسە، ۋاقتىدا ھۆكۈم چىقىرىش كېرەك.

第十条　人民法院审理民事案件，依照法律规定实行合议、回避、公开审判和两审终审制度。

10-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى ھەق تەلەپ دېلوسىنى قاراپ چىقىشتا، قانۇندىكى بەلگىلىمىلەر بويىچە كېڭىشىش، چەتلەپ تۇرۇش، ئاشكارا سوت قىلىش ۋە ئىككى سوت ئاخىرقى سوت قىلىش تۈزۈمىنى يولغا قويىدۇ.

第十一条　各民族公民都有用本民族语言、文字进行民事诉讼的权利。

11-ماددا ھەر مىللەت پۇقرالار ئۆز مىللىتىنىڭ تىل-يېزىقى بىلەن ھەق تەلەپ دەۋاسى قىلىش ھوقۇقىغا ئىگە.

在少数民族聚居或者多民族共同居住的地区，人民法院应当用当地民族通用的语言、文字进行审理和发布法律文书。

ئاز سانلىق مىللەتلەر توپلىشىپ ئولتۇراقلاشقان ياكى كۆپ مىللەت ئورتاق ئولتۇراقلاشقان جايلاردا خەلق سوت مەھكىمىلىرى شۇ جايدىكى مىللەتلەر ئورتاق قوللىنىدىغان تىل-يېزىق ئارقىلىق قاراپ چىقىشى ۋە قانۇن ھۆججەتلىرىنى ئېلان قىلىشى كېرەك.

人民法院应当对不通晓当地民族通用的语言、文字的诉讼参与人提供翻译。

خەلق سوت مەھكىمىسى شۇ جايدىكى مىللەتلەر ئورتاق قوللىنىدىغان تىل-يېزىقنى بىلمەيدىغان دەۋا قاتناشقۇچىلىرىغا تەرجىمە قىلدۇرۇپ بېرىشى كېرەك.

第十二条　人民法院审理民事案件时，当事人有权进行辩论。

12-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى ھەق تەلەپ دېلوسىنى قاراپ چىققاندا، دەۋالاشقۇچىلار مۇنازىرە قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

第十三条　民事诉讼应当遵循诚实信用原则。

13-ماددا ھەق تەلەپ دەۋاسىدا سەمىمىي بولۇش، لەۋزىدە تۇرۇش پىرىنسىپىغا ئەمەل قىلىش كېرەك.

当事人有权在法律规定的范围内处分自己的民事权利和诉讼权利。

دەۋالاشقۇچىلار ئۆزىنىڭ ھەق تەلەپ ھوقۇقى ۋە دەۋا ھوقۇقىنى قانۇندا بەلگىلەنگەن دائىرىدە بىر تەرەپ قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

第十四条　人民检察院有权对民事诉讼实行法律监督。

14-ماددا خەلق تەپتىش مەھكىمىسى ھەق تەلەپ دەۋاسىغا قارىتا قانۇن نازارەتچىلىكىنى يولغا قويۇشقا ھوقۇقلۇق.

第十五条　机关、社会团体、企业事业单位对损害国家、集体或者个人民事权益的行为，可以支持受损害的单位或者个人向人民法院起诉。

15-ماددا ئورگان، ئىجتىمائىي تەشكىلات، كارخانا-كەسپىي ئورۇنلار دۆلەت، كوللېكتىپ ياكى شەخسلەرنىڭ ھەق تەلەپ ھوقۇق-مەنپەئىتىگە زىيان يەتكۈزۈش قىلمىشى سادىر قىلغاندا، زىيانغا ئۇچرىغان ئورۇن ياكى شەخسنىڭ خەلق سوت مەھكىمىسىگە دەۋا قىلىشىغا مەدەت بەرسە بولىدۇ.

第十六条　民族自治地方的人民代表大会根据宪法和本法的原则，结合当地民族的具体情况，可以制定变通或者补充的规定。自治区的规定，报全国人民代表大会常务委员会批准。自治州、自治县的规定，报省或者自治区的人民代表大会常务委员会批准，并报全国人民代表大会常务委员会备案。

16-ماددا مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ خەلق قۇرۇلتايلىرى ئاساسىي قانۇنغا ۋە مۇشۇ قانۇندىكى پىرىنسىپقا ئاساسەن، شۇ جايدىكى مىللەتلەرنىڭ كونكرېت ئەھۋالىغا بىرلەشتۈرۈپ، ئۆزگەرتىدىغان ياكى تولۇقلايدىغان بەلگىلىمىلەرنى چىقارسا بولىدۇ. ئاپتونوم رايوننىڭ بەلگىلىمىسى مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىغا تەستىقلىتىلىدۇ. ئاپتونوم ئوبلاست، ئاپتونوم ناھىيەلەرنىڭ بەلگىلىمىسىنى ئۆلكىلىك ياكى ئاپتونوم رايونلۇق خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىغا تەستىقلىتىش ھەمدە مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ ئەنگە ئېلىشىغا يوللاش كېرەك.

第二章　管辖

ئىككىنچى باب باشقۇرۇش تەۋەلىكى

第一节　级别管辖

1-پاراگراف دەرىجە بويىچە باشقۇرۇش تەۋەلىكى

第十七条　基层人民法院管辖第一审民事案件，但本法另有规定的除外。

17-ماددا ئاساسىي قاتلام خەلق سوت مەھكىمىلىرىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە 1-سوت ھەق تەلەپ دېلوسى كۆرۈلىدۇ، لېكىن بۇ قانۇندا ئايرىم بەلگىلەنگەنلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.

第十八条　中级人民法院管辖下列第一审民事案件:

18-ماددا ئوتتۇرا خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە تۆۋەندىكى 1-سوت ھەق تەلەپ دېلولىرى :

（一）重大涉外案件；

( 1 ) چەت ئەلگە چېتىشلىق مۇھىم، زور دېلولار؛

（二）在本辖区有重大影响的案件；

( 2 ) ئۆز تەۋەلىكىدە زور تەسىرى بار دېلولار؛

（三）最高人民法院确定由中级人民法院管辖的案件。

( 3 ) ئالىي خەلق سوت مەھكىمىسى ئوتتۇرا خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە دەپ بېكىتكەن دېلولار.

第十九条　高级人民法院管辖在本辖区有重大影响的第一审民事案件。

19-ماددا يۇقىرى خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكى ئۆز تەۋەلىكىدە مۇھىم، زور تەسىرگە ئۇچرىغان 1-سوت ھەق تەلەپ دېلولىرى.

第二十条　最高人民法院管辖下列第一审民事案件:

20-ماددا ئالىي خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە تۆۋەندىكى 1-سوت ھەق تەلەپ دېلولىرى :

（一）在全国有重大影响的案件；

( 1 ) مەملىكەت بويىچە زور تەسىرى بار دېلولار؛

（二）认为应当由本院审理的案件。

( 2 ) شۇ مەھكىمە قاراپ چىقىشقا تېگىشلىك دەپ قارىغان دېلولار.

第二节　地域管辖

2-پاراگراف رايون باشقۇرۇش تەۋەلىكى

第二十一条　对公民提起的民事诉讼，由被告住所地人民法院管辖；被告住所地与经常居住地不一致的，由经常居住地人民法院管辖。

21-ماددا پۇقرالارغا قىلىنغان ھەق تەلەپ دەۋاسىنى جاۋابكار تۇرۇشلۇق جايدىكى خەلق سوت مەھكىمىسى باشقۇرىدۇ؛ جاۋابكار تۇرۇشلۇق جاي بىلەن دائىم تۇرۇشلۇق جاي بىردەك بولمىسا، دائىم تۇرۇشلۇق جايدىكى خەلق سوت مەھكىمىسى باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە بولىدۇ.

对法人或者其他组织提起的民事诉讼，由被告住所地人民法院管辖。

قانۇنىي ئىگىلەر ياكى باشقا تەشكىلاتلار قىلغان ھەق تەلەپ دەۋاسى جاۋابكار تۇرۇشلۇق جايدىكى خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە بولىدۇ.

同一诉讼的几个被告住所地、经常居住地在两个以上人民法院辖区的，各该人民法院都有管辖权。

بىر دەۋادىكى جاۋابكار تۇرۇشلۇق بىرنەچچە جاي، دائىم ئولتۇرۇشلۇق جاي ئىككىدىن ئارتۇق خەلق سوت مەھكىمىسى تەۋەلىكىدە بولسا، شۇ خەلق سوت مەھكىمىلىرى باشقۇرۇش تەۋەلىكى ھوقۇقىغا ئىگە.

第二十二条　下列民事诉讼，由原告住所地人民法院管辖；原告住所地与经常居住地不一致的，由原告经常居住地人民法院管辖:

22-ماددا تۆۋەندىكى ھەق تەلەپ دەۋالىرى دەۋاگەر تۇرۇشلۇق جايدىكى خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە بولىدۇ؛ دەۋاگەرنىڭ تۇرۇشلۇق جايى بىلەن دائىم تۇرۇشلۇق جايى بىردەك بولمىسا، دەۋاگەر دائىم تۇرۇشلۇق جايدىكى خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە بولىدۇ :

（一）对不在中华人民共和国领域内居住的人提起的有关身份关系的诉讼；

( 1 ) جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تەۋەسىدە ئولتۇرمايدىغان كىشى ئۈستىدىن قىلىنغان سالاھىيەت مۇناسىۋىتىگە دائىر دەۋا؛

（二）对下落不明或者宣告失踪的人提起的有关身份关系的诉讼；

( 2 ) ئىز-دېرەكسىز يوقاپ كەتكەن ياكى يوقاپ كەتكەنلىكىنى جاكارلىغان كىشى قىلغان سالاھىيەت مۇناسىۋىتىگە ئالاقىدار دەۋا؛

（三）对被采取强制性教育措施的人提起的诉讼；

( 3 ) مەجبۇرلاش تەربىيەسى تەدبىرى قوللانغان كىشى ئۈستىدىن دەۋا قىلىش؛

（四）对被监禁的人提起的诉讼。

( 4 ) قامالغۇچى ئۈستىدىن قىلىنغان دەۋا.

第二十三条　因合同纠纷提起的诉讼，由被告住所地或者合同履行地人民法院管辖。

23-ماددا توختام ماجىراسى تۈپەيلىدىن قىلىنغان دەۋا جاۋابكار تۇرۇشلۇق جاي ياكى توختام ئىجرا قىلىنغان جايدىكى خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە بولىدۇ.

第二十四条　因保险合同纠纷提起的诉讼，由被告住所地或者保险标的物所在地人民法院管辖。

24-ماددا سۇغۇرتا توختامى ماجىراسى تۈپەيلىدىن قىلىنغان دەۋا جاۋابكار تۇرۇشلۇق جاي ياكى سۇغۇرتا نىشانى تۇرۇشلۇق جايدىكى خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە بولىدۇ.

第二十五条　因票据纠纷提起的诉讼，由票据支付地或者被告住所地人民法院管辖。

25-ماددا ۋېكسېل ماجىراسى تۈپەيلىدىن قىلىنغان دەۋا ۋېكسېل چىقىم قىلىنغان جاي ياكى جاۋابكار تۇرۇشلۇق جايدىكى خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە بولىدۇ.

第二十六条　因公司设立、确认股东资格、分配利润、解散等纠纷提起的诉讼，由公司住所地人民法院管辖。

26-ماددا شىركەت قۇرۇش، پايچىكنىڭ سالاھىيىتىنى بېكىتىش، پايدا تەقسىملەش، تارقىتىۋېتىش قاتارلىق ماجىرالار تۈپەيلىدىن قىلىنغان دەۋا شىركەت تۇرۇشلۇق جايدىكى خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە بولىدۇ.

第二十七条　因铁路、公路、水上、航空运输和联合运输合同纠纷提起的诉讼，由运输始发地、目的地或者被告住所地人民法院管辖。

27-ماددا تۆمۈريول، تاشيول، سۇ ئۈستى، ئاۋىياتسىيە تىرانسپورتى ۋە بىرلەشمە تىرانسپورت توختامى ماجىراسى تۈپەيلىدىن قىلىنغان دەۋا تىرانسپورت باشلانغان جاي، مەنزىل ياكى جاۋابكار تۇرۇشلۇق جايدىكى خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە بولىدۇ.

第二十八条　因侵权行为提起的诉讼，由侵权行为地或者被告住所地人民法院管辖。

28-ماددا ھوقۇققا چېقىلىش قىلمىشى سەۋەبىدىن قىلىنغان دەۋا ھوقۇققا چېقىلىش ھەرىكىتى سادىر قىلىنغان جاي ياكى جاۋابكار تۇرۇشلۇق جايدىكى خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە بولىدۇ.

第二十九条　因铁路、公路、水上和航空事故请求损害赔偿提起的诉讼，由事故发生地或者车辆、船舶最先到达地、航空器最先降落地或者被告住所地人民法院管辖。

29-ماددا تۆمۈريول، تاشيول، سۇ ئۈستى ۋە ئاۋىياتسىيە ھادىسىسى سەۋەبىدىن زىياننى تۆلەپ بېرىشنى تەلەپ قىلىپ قىلىنغان دەۋا ھادىسە يۈزبەرگەن جاي ياكى ئاپتوموبىل، پاراخوت ئەڭ ئاۋۋال يېتىپ بارغان جاي، ئايروپىلان ئەڭ ئاۋۋال چۈشكەن جاي ياكى جاۋابكار تۇرۇشلۇق جايدىكى خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە بولىدۇ.

第三十条　因船舶碰撞或者其他海事损害事故请求损害赔偿提起的诉讼，由碰撞发生地、碰撞船舶最先到达地、加害船舶被扣留地或者被告住所地人民法院管辖。

30-ماددا پاراخوت سوقۇلۇپ كېتىش ياكى باشقا دېڭىز ئىشلىرى زىيىنى ھادىسىلىرى تۈپەيلىدىن زىياننى تۆلەپ بېرىشنى تەلەپ قىلىش دەۋاسى سوقۇلغان جاي، سوقۇلغان پاراخوت ئەڭ ئاۋۋال يېتىپ بارغان جاي، زىيان سالغان پاراخوت تۇتۇپ قېلىنغان جاي ياكى جاۋابكار تۇرۇشلۇق جايدىكى خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە بولىدۇ.

第三十一条　因海难救助费用提起的诉讼，由救助地或者被救助船舶最先到达地人民法院管辖。

31-ماددا دېڭىز ھادىسىسىدىن قۇتقۇزۇش خىراجىتى بىلەن قىلىنغان دەۋانى قۇتقۇزغۇچى جاي ياكى قۇتقۇزۇلغۇچى كېمە ئەڭ ئاۋۋال يېتىپ بارغان جايدىكى خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە بولىدۇ.

第三十二条　因共同海损提起的诉讼，由船舶最先到达地、共同海损理算地或者航程终止地的人民法院管辖。

32-ماددا ئورتاق دېڭىز زىيىنى ئۈستىدىن قىلىنغان دەۋادا كېمە ئەڭ ئاۋۋال يېتىپ بارغان جاي، ئورتاق دېڭىز زىيىنى ھېسابلانغان جاي ياكى مۇساپە ئاخىرلاشقان جايدىكى خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە بولىدۇ.

第三十三条　下列案件，由本条规定的人民法院专属管辖:

33-ماددا تۆۋەندىكى دېلولارنى مۇشۇ ماددىدا بەلگىلەنگەن خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ مەخسۇس باشقۇرۇش تەۋەلىكى قىلىدۇ :

（一）因不动产纠纷提起的诉讼，由不动产所在地人民法院管辖；

( 1 ) كۆچمەس مۈلۈك ماجىراسى تۈپەيلىدىن قىلىنغان دەۋا كۆچمەس مۈلۈك بار جايدىكى خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە بولىدۇ؛

（二）因港口作业中发生纠纷提起的诉讼，由港口所在地人民法院管辖；

( 2 ) پورت مەشغۇلاتى تۈپەيلىدىن ماجىرا كېلىپ چىققان دەۋا پورت تۇرۇشلۇق جايدىكى خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە بولىدۇ؛

（三）因继承遗产纠纷提起的诉讼，由被继承人死亡时住所地或者主要遗产所在地人民法院管辖。

( 3 ) مىراسقا ۋارىسلىق قىلىش ماجىراسى تۈپەيلىدىن قىلىنغان دەۋا ۋارىسلىق قىلىنغۇچى ئۆلۈپ كەتكەن چاغدىكى تۇرۇشلۇق جاي ياكى ئاساسلىق مىراس جايلاشقان جايدىكى خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە بولىدۇ.

第三十四条　合同或者其他财产权益纠纷的当事人可以书面协议选择被告住所地、合同履行地、合同签订地、原告住所地、标的物所在地等与争议有实际联系的地点的人民法院管辖，但不得违反本法对级别管辖和专属管辖的规定。

34-ماددا توختام ياكى باشقا مال-مۈلۈك ھوقۇق-مەنپەئىتى ماجىرالىرىدىكى توختاملاشقۇچىلار جاۋابكار تۇرۇشلۇق جاي، توختام ئىجرا قىلىنىدىغان جاي، توختام تۈزۈلگەن جاي، دەۋاگەر تۇرۇشلۇق جاي، نىشان نەرسە تۇرۇشلۇق جاي قاتارلىق تالاش-تارتىش بىلەن ئەمەلىي ئالاقىسى بولغان جاينى تاللايدىغان خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىنى يازما كېلىشىم تۈزسە بولىدۇ، لېكىن مۇشۇ قانۇندىكى دەرىجە باشقۇرۇش تەۋەلىكى ۋە مەخسۇس باشقۇرۇش تەۋەلىكى توغرىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلسا بولمايدۇ.

第三十五条　两个以上人民法院都有管辖权的诉讼，原告可以向其中一个人民法院起诉；原告向两个以上有管辖权的人民法院起诉的，由最先立案的人民法院管辖。

35-ماددا ئىككىدىن ئارتۇق خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكى ھوقۇقىغا ئىگە دەۋالىرىدا، دەۋاگەر ئۇلارنىڭ ئىچىدىكى خەلق سوت مەھكىمىسىگە دەۋا قىلسا بولىدۇ؛ دەۋاگەر باشقۇرۇش تەۋەلىكى ھوقۇقىغا ئىگە ئىككىدىن ئارتۇق خەلق سوت مەھكىمىسىگە دەۋا قىلسا، ئەڭ ئاۋۋال دېلو ئاچقان خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە بولىدۇ.

第三节　移送管辖和指定管辖

3-پاراگراف باشقۇرۇش تەۋەلىكىگە ۋە باشقۇرۇش تەۋەلىكىنى بېكىتىپ بېرىش

第三十六条　人民法院发现受理的案件不属于本院管辖的，应当移送有管辖权的人民法院，受移送的人民法院应当受理。受移送的人民法院认为受移送的案件依照规定不属于本院管辖的，应当报请上级人民法院指定管辖，不得再自行移送。

36-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى قوبۇل قىلغان دېلونىڭ شۇ مەھكىمىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە ئەمەسلىكىنى بايقىسا، باشقۇرۇش تەۋەلىكى ھوقۇقىغا ئىگە خەلق سوت مەھكىمىسىگە ئۆتكۈزۈپ بېرىشى، ئۆتكۈزۈپ بېرىلگەن خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ قوبۇل قىلىشىغا ئۆتكۈزۈپ بېرىشى كېرەك. ئۆتكۈزۈپ بېرىلگەن خەلق سوت مەھكىمىسى ئۆتكۈزۈپ بېرىلگەن دېلونى بەلگىلىمە بويىچە شۇ مەھكىمىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە ئەمەس دەپ قارىسا، يۇقىرى دەرىجىلىك خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىنى بەلگىلەپ بېرىشىگە يوللىشى كېرەك، يەنە ئۆزى ئۆتكۈزۈپ بەرسە بولمايدۇ.

第三十七条　有管辖权的人民法院由于特殊原因，不能行使管辖权的，由上级人民法院指定管辖。

37-ماددا باشقۇرۇش تەۋەلىكى ھوقۇقىغا ئىگە خەلق سوت مەھكىمىلىرى ئالاھىدە سەۋەب بىلەن باشقۇرۇش تەۋەلىكى ھوقۇقىنى يۈرگۈزەلمىسە، يۇقىرى دەرىجىلىك خەلق سوت مەھكىمىسى باشقۇرۇش تەۋەلىكىنى بەلگىلەپ بېرىدۇ.

人民法院之间因管辖权发生争议，由争议双方协商解决；协商解决不了的，报请它们的共同上级人民法院指定管辖。

خەلق سوت مەھكىمىلىرى ئوتتۇرىسىدا باشقۇرۇش ھوقۇقى سەۋەبىدىن تالاش-تارتىش كېلىپ چىقسا، تالاش-تارتىشنى ئىككى تەرەپ كېڭىشىپ ھەل قىلىدۇ؛ كېڭىشىپ ھەل قىلغىلى بولمىسا، ئۇلارنى بىرلىكتە يۇقىرى دەرىجىلىك خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ باشقۇرۇشىغا سۇنۇش كېرەك.

第三十八条　上级人民法院有权审理下级人民法院管辖的第一审民事案件；确有必要将本院管辖的第一审民事案件交下级人民法院审理的，应当报请其上级人民法院批准。

38-ماددا يۇقىرى دەرىجىلىك خەلق سوت مەھكىمىسى تۆۋەن دەرىجىلىك خەلق سوت مەھكىمىلىرىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە 1-سوت ھەق تەلەپ دېلوسىنى قاراپ چىقىشقا ھوقۇقلۇق؛ شۇ مەھكىمىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدىكى 1-سوت ھەق تەلەپ دېلوسىنى تۆۋەن دەرىجىلىك خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ قاراپ چىقىشىغا تاپشۇرۇش ھەقىقەتەن زۆرۈر بولسا، يۇقىرى دەرىجىلىك خەلق سوت مەھكىمىسىگە تەستىقلىتىش كېرەك.

下级人民法院对它所管辖的第一审民事案件，认为需要由上级人民法院审理的，可以报请上级人民法院审理。

تۆۋەن دەرىجىلىك خەلق سوت مەھكىمىسى تەۋەلىكىدىكى 1-سوت ھەق تەلەپ دېلوسىدىن يۇقىرى دەرىجىلىك خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ قاراپ چىقىشىغا توغرا كېلىدۇ دەپ قارىسا، يۇقىرى دەرىجىلىك خەلق تەپتىش مەھكىمىسىنىڭ قاراپ چىقىشىغا سۇنسا بولىدۇ.

第三章　审判组织

3-باب سوت تەشكىللەش

第三十九条　人民法院审理第一审民事案件，由审判员、陪审员共同组成合议庭或者由审判员组成合议庭。合议庭的成员人数，必须是单数。

39-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى 1-سوت ھەق تەلەپ دېلوسىنى قاراپ چىقىشتا، سوتچى، زاسېداتېللار بىرلىكتە كېڭەشمە سوت ئۇيۇشتۇرىدۇ ياكى سوتچى كېڭەشمە سوت تەشكىللەيدۇ. كېڭەشمە سوت ئەزالىرىنىڭ سانى تاق سان بولۇشى شەرت.

适用简易程序审理的民事案件，由审判员一人独任审理。

ئاددىي تەرتىپ بىلەن قاراپ چىقىشقا تەتبىقلانغان ھەق تەلەپ دېلولىرىنى بىر سوتچى ئۆز ئالدىغا قاراپ چىقىدۇ.

陪审员在执行陪审职务时，与审判员有同等的权利义务。

زاسېداتېللار زاسېداتېللىق ۋەزىپىسىنى ئىجرا قىلغاندا، سوتچى بىلەن ئوخشاش ھوقۇق ۋە مەجبۇرىيەتكە ئىگە.

第四十条　人民法院审理第二审民事案件，由审判员组成合议庭。合议庭的成员人数，必须是单数。

40-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى 2-سوت ھەق تەلەپ دېلوسىنى قاراپ چىقىشتا، سوتچىلار كېڭەشمە سوت ئۇيۇشتۇرىدۇ. كېڭەشمە سوت ئەزالىرىنىڭ سانى تاق سان بولۇشى شەرت.

发回重审的案件，原审人民法院应当按照第一审程序另行组成合议庭。

قايتا سوت قىلىشقا قايتۇرۇلغان دېلونى ئەسلىي سوت قىلغان خەلق سوت مەھكىمىسى 1-سوت تەرتىپى بويىچە ئايرىم كېڭەشمە سوت ئۇيۇشتۇرۇشى كېرەك.

审理再审案件，原来是第一审的，按照第一审程序另行组成合议庭；原来是第二审的或者是上级人民法院提审的，按照第二审程序另行组成合议庭。

قايتا سوت قىلىنغان دېلونى قاراپ چىقىشتا 1-سوت قىلىنغان بولسا، 1-سوت تەرتىپى بويىچە ئايرىم كېڭەشمە سوت ئۇيۇشتۇرۇلىدۇ؛ ئەسلىدە 2-سوت قىلىنغان ياكى يۇقىرى دەرىجىلىك خەلق سوت مەھكىمىسى سوت قىلغان بولسا، 2-سوت تەرتىپى بويىچە ئايرىم كېڭەشمە سوت ئۇيۇشتۇرۇلىدۇ.

第四十一条　合议庭的审判长由院长或者庭长指定审判员一人担任；院长或者庭长参加审判的，由院长或者庭长担任。

41-ماددا كېڭەشمە سوتنىڭ باش سوتچىلىقىنى مەھكىمە باشلىقى ياكى كوللېگىيە باشلىقى بىر سوتچىنى بەلگىلەپ بېرىدۇ؛ مەھكىمە باشلىقى ياكى كوللېگىيە باشلىقى سوتقا قاتناشسا، مەھكىمە باشلىقى ياكى سوت باشلىقى ئۈستىگە ئالىدۇ.

第四十二条　合议庭评议案件，实行少数服从多数的原则。评议应当制作笔录，由合议庭成员签名。评议中的不同意见，必须如实记入笔录。

42-ماددا كېڭەشمە سوت دېلونى باھالاشتا، ئاز سانلىق كۆپ سانلىققا بويسۇنۇش پىرىنسىپىنى يولغا قويىدۇ. باھالاشتا خاتىرە قالدۇرۇش، كېڭەشمە سوت ئەزالىرى ئىمزا قويۇش كېرەك. باھالاشتىكى ئوخشاش بولمىغان پىكىرلەر ئەينەن خاتىرىگە خاتىرىلىنىشى شەرت.

第四十三条　审判人员应当依法秉公办案。

43-ماددا سوت خادىملىرى قانۇن بويىچە ئادىل دېلو بېجىرىشى كېرەك.

审判人员不得接受当事人及其诉讼代理人请客送礼。

سوت قىلغۇچى دەۋالاشقۇچىلار ۋە ئۇلارنىڭ دەۋا ۋاكالەتچىلىرىنىڭ مېھمان قىلىشى ۋە سوۋغا بېرىشىنى قوبۇل قىلسا بولمايدۇ.

审判人员有贪污受贿，徇私舞弊，枉法裁判行为的，应当追究法律责任；构成犯罪的，依法追究刑事责任。

سوت خادىملىرىدىن خىيانەتچىلىك، پارىخورلۇق، نەپسانىيەتچىلىك، قانۇننى بۇزۇپ ھۆكۈم چىقىرىش قىلمىشى بولغانلىرى قانۇن جاۋابكارلىقىغا تارتىلىدۇ؛ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

第四章　回避

4-باب ئۆزىنى چەتكە ئېلىش

第四十四条　审判人员有下列情形之一的，应当自行回避，当事人有权用口头或者书面方式申请他们回避:

44-ماددا سوت خادىملىرىدا تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، ئۆزى ئۆزىنى چەتكە ئېلىشى كېرەك، دەۋالاشقۇچىلار ئۇلارغا چەتلەپ تۇرۇشنى ئاغزاكى ياكى يازما ئىلتىماس قىلىشقا ھوقۇقلۇق :

（一）是本案当事人或者当事人、诉讼代理人近亲属的；

( 1 ) شۇ دېلودىكى دەۋالاشقۇچىلار ياكى دەۋالاشقۇچىلار، دەۋا ۋاكالەتچىلىرىنىڭ يېقىن تۇغقانلىرى بولسا؛

（二）与本案有利害关系的；

( 2 ) شۇ دېلو بىلەن پايدا-زىيان مۇناسىۋىتى بارلار؛

（三）与本案当事人、诉讼代理人有其他关系，可能影响对案件公正审理的。

( 3 ) شۇ دېلودىكى دەۋالاشقۇچىلار، دەۋا ۋاكالەتچىلىرى بىلەن باشقا مۇناسىۋىتى بولۇپ، دېلونى ئادىل قاراپ چىقىشقا تەسىر يەتكۈزۈش ئېھتىمالى بولسا.

审判人员接受当事人、诉讼代理人请客送礼，或者违反规定会见当事人、诉讼代理人的，当事人有权要求他们回避。

سوت خادىملىرى دەۋالاشقۇچىلار، دەۋا ۋاكالەتچىلىرىنىڭ مېھمان قىلىشى ۋە سوۋغىتىنى قوبۇل قىلسا ياكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ دەۋالاشقۇچىلار، دەۋا ۋاكالەتچىسى بىلەن كۆرۈشسە، دەۋالاشقۇچىلار ئۇلاردىن ئۆزىنى چەتكە ئېلىشنى تەلەپ قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

审判人员有前款规定的行为的，应当依法追究法律责任。

سوت قىلغۇچىلاردا ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن قىلمىش بولسا، قانۇن بويىچە قانۇن جاۋابكارلىقىغا تارتىلىدۇ.

前三款规定，适用于书记员、翻译人员、鉴定人、勘验人。

ئالدىنقى ئۈچ تارماقتىكى بەلگىلىمە پۈتۈكچى، تەرجىمان، بېكىتكۈچى، تەكشۈرگۈچىگە تەتبىقلىنىدۇ.

第四十五条　当事人提出回避申请，应当说明理由，在案件开始审理时提出；回避事由在案件开始审理后知道的，也可以在法庭辩论终结前提出。

45-ماددا ئالاقىدارلار چەتلەپ تۇرۇش ئىلتىماسىنى ئوتتۇرىغا قويۇشتا، سەۋەبىنى چۈشەندۈرۈشى، دېلونى قاراپ چىقىش باشلانغاندا ئوتتۇرىغا قويۇشى كېرەك؛ ئۆزىنى چەتكە ئېلىش سەۋەبىنى دېلونى قاراپ چىقىش باشلانغاندىن كېيىن بىلگەن بولسا، سوت مۇنازىرىسى ئاخىرلىشىشتىن بۇرۇن ئوتتۇرىغا قويسىمۇ بولىدۇ.

被申请回避的人员在人民法院作出是否回避的决定前，应当暂停参与本案的工作，但案件需要采取紧急措施的除外。

چەتكە ئېلىش ئىلتىماس قىلىنغۇچى خەلق سوت مەھكىمىسى ئۆزىنى چەتكە ئېلىش-ئالماسلىق قارارى چىقىرىشتىن بۇرۇن، شۇ دېلودىكى خىزمەتكە قاتنىشىشنى ۋاقتىنچە توختىتىشى كېرەك، لېكىن دېلودا جىددىي تەدبىر قوللىنىشقا تېگىشلىك بولغانلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.

第四十六条　院长担任审判长时的回避，由审判委员会决定；审判人员的回避，由院长决定；其他人员的回避，由审判长决定。

46-ماددا مەھكىمە باشلىقى باش سوتچى بولغان چاغدا، ئۆزىنى چەتكە ئېلىشنى سوت كومىتېتى قارار قىلىدۇ؛ سوت خادىملىرىنىڭ ئۆزىنى چەتكە ئېلىشىنى مەھكىمە باشلىقى قارار قىلىدۇ؛ باشقا خادىملارنىڭ ئۆزىنى چەتكە ئېلىشىنى باش سوتچى قارار قىلىدۇ.

第四十七条　人民法院对当事人提出的回避申请，应当在申请提出的三日内，以口头或者书面形式作出决定。申请人对决定不服的，可以在接到决定时申请复议一次。复议期间，被申请回避的人员，不停止参与本案的工作。人民法院对复议申请，应当在三日内作出复议决定，并通知复议申请人。

47-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى دەۋالاشقۇچىلار سورىغان چەتلەپ تۇرۇش ئىلتىماسىغا ئىلتىماس سۇنۇپ ئۈچ كۈن ئىچىدە ئاغزاكى ياكى يازما قارار چىقىرىشى لازىم. ئىلتىماس قىلغۇچى قارارغا قايىل بولمىسا، قارارنى تاپشۇرۇۋالغاندا قايتا قاراپ چىقىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ. قايتا قاراپ چىقىش مەزگىلىدە، چەتلەپ تۇرۇش ئىلتىماس قىلىنغۇچى شۇ دېلودىكى خىزمەتلەرگە قاتنىشىشنى توختاتماسلىقى كېرەك. خەلق سوت مەھكىمىسى قايتا قاراپ چىقىش ئىلتىماسىغا قارىتا ئۈچ كۈن ئىچىدە قايتا قاراپ چىقىش قارارى چىقىرىشى ھەمدە قايتا قاراپ چىقىشنى ئىلتىماس قىلغۇچىغا ئۇقتۇرۇشى كېرەك.

第五章　诉讼参加人

5-باب دەۋا قاتناشقۇچى

第一节　当事人

1-پاراگراف دەۋالاشقۇچىلار

第四十八条　公民、法人和其他组织可以作为民事诉讼的当事人。

48-ماددا پۇقرالار، قانۇنىي ئىگىلەر ۋە باشقا تەشكىلاتلار ھەق تەلەپ دەۋاسىغا قاتناشقۇچى بولسا بولىدۇ.

法人由其法定代表人进行诉讼。其他组织由其主要负责人进行诉讼。

قانۇنىي ئىگىنى قانۇندا بەلگىلەنگەن ۋەكىلى دەۋا قىلىدۇ. باشقا تەشكىلاتلارنى ئۇنىڭ ئاساسلىق مەسئۇلى دەۋا قىلىدۇ.

第四十九条　当事人有权委托代理人，提出回避申请，收集、提供证据，进行辩论，请求调解，提起上诉，申请执行。

49-ماددا توختاملاشقۇچىلار ۋاكالەتچىگە چەتلەپ تۇرۇشنى ئىلتىماس قىلىش، دەلىل-ئىسپات توپلاش، تەمىنلەش، مۇنازىرە قىلىش، مۇرەسسە قىلىشنى تەلەپ قىلىش، نارازىلىق ئەرزى بېرىش، ئىجرا قىلىشنى ئىلتىماس قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

当事人可以查阅本案有关材料，并可以复制本案有关材料和法律文书。查阅、复制本案有关材料的范围和办法由最高人民法院规定。

ئالاقىدارلار شۇ دېلوغا مۇناسىۋەتلىك ماتېرىياللارنى كۆرسە ھەمدە شۇ دېلوغا مۇناسىۋەتلىك ماتېرىياللار ۋە قانۇن ھۆججەتلىرىنى كۆپەيتىۋالسا بولىدۇ. شۇ دېلوغا مۇناسىۋەتلىك ماتېرىياللارنى كۆرۈش، كۆپەيتىۋېلىشنىڭ دائىرىسى ۋە چارىسىنى ئالىي خەلق سوت مەھكىمىسى بەلگىلەيدۇ.

当事人必须依法行使诉讼权利，遵守诉讼秩序，履行发生法律效力的判决书、裁定书和调解书。

دەۋالاشقۇچىلار دەۋا ھوقۇقىنى قانۇن بويىچە يۈرگۈزۈشى، دەۋا تەرتىپىگە رىئايە قىلىشى، قانۇن كۈچىگە ئىگە ھۆكۈمنامە، كېسىمنامە ۋە مۇرەسسەنامىنى ئادا قىلىشى شەرت.

第五十条　双方当事人可以自行和解。

50-ماددا دەۋالاشقۇچى ئىككى تەرەپ ئۆزلىرى كېلىشىۋالسا بولىدۇ.

第五十一条　原告可以放弃或者变更诉讼请求。被告可以承认或者反驳诉讼请求，有权提起反诉。

51-ماددا دەۋاگەر دەۋا تەلىپىدىن ۋاز كەچسە ياكى ئۇنى ئۆزگەرتسە بولىدۇ. جاۋابكار دەۋا تەلىپىنى ئېتىراپ قىلسا ياكى رەددىيە بەرسە بولىدۇ، قارشى دەۋا قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

第五十二条　当事人一方或者双方为二人以上，其诉讼标的是共同的，或者诉讼标的是同一种类、人民法院认为可以合并审理并经当事人同意的，为共同诉讼。

52-ماددا دەۋالاشقۇچى بىر تەرەپ ياكى ئىككىدىن ئارتۇق كىشى بولسا، ئۇلارنىڭ دەۋا نىشانى ئورتاق بولسا ياكى دەۋا نىشانى بىر تۈرگە تەۋە بولسا، خەلق سوت مەھكىمىسى بىرلەشتۈرۈپ قاراپ چىقىشقا بولىدۇ دەپ قارىغان ھەمدە دەۋالاشقۇچىلارنىڭ ماقۇللۇقىنى ئالغان بولسا، ئورتاق دەۋا بولىدۇ.

共同诉讼的一方当事人对诉讼标的有共同权利义务的，其中一人的诉讼行为经其他共同诉讼人承认，对其他共同诉讼人发生效力；对诉讼标的没有共同权利义务的，其中一人的诉讼行为对其他共同诉讼人不发生效力。

ئورتاق دەۋا قىلغان بىر تەرەپنىڭ دەۋا نىشانىغا نىسبەتەن ئورتاق ھوقۇق-مەجبۇرىيىتى بولسا، ئۇ كىشىنىڭ دەۋا ھەرىكىتى باشقا ئورتاق دەۋا قىلغۇچىلار تەرىپىدىن ئېتىراپ قىلىنغاندىن كېيىن، باشقا ئورتاق دەۋا قىلغۇچىلارغا نىسبەتەن كۈچكە ئىگە بولىدۇ؛ دەۋا نىشانىدا ئورتاق ھوقۇق-مەجبۇرىيەت بولمىسا، ئۇلارنىڭ ئىچىدىكى بىر كىشىنىڭ دەۋا ھەرىكىتى باشقا ئورتاق دەۋا قىلغۇچىلار ئۈچۈن كۈچكە ئىگە ئەمەس.

第五十三条　当事人一方人数众多的共同诉讼，可以由当事人推选代表人进行诉讼。代表人的诉讼行为对其所代表的当事人发生效力，但代表人变更、放弃诉讼请求或者承认对方当事人的诉讼请求，进行和解，必须经被代表的当事人同意。

53-ماددا دەۋالاشقۇچى بىر تەرەپنىڭ ئادەم سانى كۆپ بولغان ئورتاق دەۋاسىدا، دەۋالاشقۇچىلار ۋەكىل كۆرسىتىپ دەۋا قىلسا بولىدۇ. ۋەكىللەرنىڭ دەۋا ھەرىكىتى ئۆزى ۋەكىللىك قىلغان دەۋالاشقۇچىغا نىسبەتەن كۈچكە ئىگە، لېكىن ۋەكىل دەۋا تەلىپىنى ئۆزگەرتكەن، ۋاز كەچكەن ياكى قارشى تەرەپنىڭ دەۋا تەلىپىنى ئېتىراپ قىلغان، كېلىشىۋالغان بولسا، ئۆزى ۋەكىللىك قىلغان ئالاقىدارنىڭ ماقۇللۇقىنى ئېلىشى شەرت.

第五十四条　诉讼标的是同一种类、当事人一方人数众多在起诉时人数尚未确定的，人民法院可以发出公告，说明案件情况和诉讼请求，通知权利人在一定期间向人民法院登记。

54-ماددا دەۋا نىشانى بىر تۈردە بولسا، دەۋالاشقۇچى بىر تەرەپنىڭ سانى كۆپ بولسا، ئەرز قىلىدىغان چاغدا ئادەم سانى تېخى بېكىتىلمىگەن بولسا، خەلق سوت مەھكىمىسى ئېلان چىقىرىپ، دېلو ئەھۋالى ۋە دەۋا تەلىپىنى چۈشەندۈرۈپ، ھوقۇقدارغا مەلۇم مەزگىلدە خەلق سوت مەھكىمىسىگە تىزىمغا ئالدۇرۇشنى ئۇقتۇرسا بولىدۇ.

向人民法院登记的权利人可以推选代表人进行诉讼；推选不出代表人的，人民法院可以与参加登记的权利人商定代表人。

خەلق سوت مەھكىمىسىگە تىزىملاتقان ھوقۇقدار ۋەكىل كۆرسىتىپ دەۋا قىلسا بولىدۇ؛ ۋەكىل سايلىيالمىسا، خەلق سوت مەھكىمىسى تىزىملىتىشقا قاتناشقان ھوقۇقدار بىلەن ۋەكىل پۈتۈشسە بولىدۇ.

代表人的诉讼行为对其所代表的当事人发生效力，但代表人变更、放弃诉讼请求或者承认对方当事人的诉讼请求，进行和解，必须经被代表的当事人同意。

ۋەكىللەرنىڭ دەۋا ھەرىكىتى ئۆزى ۋەكىللىك قىلغان دەۋالاشقۇچىغا نىسبەتەن كۈچكە ئىگە، لېكىن ۋەكىل دەۋا تەلىپىنى ئۆزگەرتكەن، ۋاز كەچكەن ياكى قارشى تەرەپنىڭ دەۋا تەلىپىنى ئېتىراپ قىلغان، كېلىشىۋالغان بولسا، ئۆزى ۋەكىللىك قىلغان ئالاقىدارنىڭ ماقۇللۇقىنى ئېلىشى شەرت.

人民法院作出的判决、裁定，对参加登记的全体权利人发生效力。未参加登记的权利人在诉讼时效期间提起诉讼的，适用该判决、裁定。

خەلق سوت مەھكىمىسى چىقارغان ھۆكۈم ۋە كېسىم تىزىمغا ئالدۇرۇشقا قاتناشقان بارلىق ھوقۇقدارلار ئۈچۈن كۈچكە ئىگە. تىزىملىتىشقا قاتناشمىغان ھوقۇقدار دەۋا ۋاقىت چېكى مەزگىلىدە دەۋا قىلسا، شۇ ھۆكۈم ۋە كېسىم تەتبىقلىنىدۇ.

第五十五条　对污染环境、侵害众多消费者合法权益等损害社会公共利益的行为，法律规定的机关和有关组织可以向人民法院提起诉讼。

55-ماددا مۇھىتنى بۇلغاش، كۆپ ئىستېمالچىنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىگە زىيان يەتكۈزۈش قاتارلىق ئاممىۋى مەنپەئەتكە زىيان يەتكۈزۈش قىلمىشلىرىغا قارىتا، قانۇندا بەلگىلەنگەن ئورگانلار ۋە مۇناسىۋەتلىك تەشكىلاتلار خەلق سوت مەھكىمىسىگە دەۋا قىلسا بولىدۇ.

人民检察院在履行职责中发现破坏生态环境和资源保护、食品药品安全领域侵害众多消费者合法权益等损害社会公共利益的行为，在没有前款规定的机关和组织或者前款规定的机关和组织不提起诉讼的情况下，可以向人民法院提起诉讼。前款规定的机关或者组织提起诉讼的，人民检察院可以支持起诉。

خەلق تەپتىش مەھكىمىلىرى مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلىش داۋامىدا ئېكولوگىيەلىك مۇھىتنى ۋە بايلىق مۇھاپىزىتىگە بۇزغۇنچىلىق قىلىش، يېمەكلىك-دورا بىخەتەرلىكى ساھەسىدىكى نۇرغۇن ئىستېمالچىنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىگە زىيان يەتكۈزۈش قاتارلىق ئاممىۋى مەنپەئەتكە زىيان يەتكۈزۈش قىلمىشلىرىنى بايقىسا، ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن ئورگان ۋە تەشكىلات ياكى ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن ئاپپارات ۋە تەشكىلات دەۋا قىلمىغان ئەھۋالدا، خەلق سوت مەھكىمىسىگە دەۋا قىلسا بولىدۇ. ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن ئورگان ياكى تەشكىلات دەۋا قىلسا، خەلق تەپتىش مەھكىمىسى دەۋا قىلىشنى قوللىسا بولىدۇ.

第五十六条　对当事人双方的诉讼标的，第三人认为有独立请求权的，有权提起诉讼。

56-ماددا 3-كىشى دەۋالاشقۇچى ئىككى تەرەپنىڭ دەۋا نىشانىنى مۇستەقىل تەلەپ قىلىش ھوقۇقى بار دەپ قارىسا، دەۋا قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

对当事人双方的诉讼标的，第三人虽然没有独立请求权，但案件处理结果同他有法律上的利害关系的，可以申请参加诉讼，或者由人民法院通知他参加诉讼。人民法院判决承担民事责任的第三人，有当事人的诉讼权利义务。

3-كىشى دەۋالاشقۇچى ئىككى تەرەپنىڭ دەۋا نىشانىدا مۇستەقىل تەلەپ قىلىش ھوقۇقى بولمىسىمۇ، لېكىن دېلونى بىر تەرەپ قىلىش نەتىجىسىنىڭ ئۇنىڭ بىلەن قانۇن جەھەتتىن پايدا-زىيان مۇناسىۋىتى بولسا، دەۋاغا قاتنىشىشنى ئىلتىماس قىلسا ياكى خەلق سوت مەھكىمىسى ئۇنىڭغا دەۋاغا قاتنىشىشنى ئۇقتۇرسا بولىدۇ. خەلق سوت مەھكىمىسى ھەق تەلەپ جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىش ھەققىدە ھۆكۈم چىقارغان 3-كىشىنىڭ دەۋالاشقۇچىلارنىڭ دەۋا ھوقۇقى ۋە مەجبۇرىيىتى بار.

前两款规定的第三人，因不能归责于本人的事由未参加诉讼，但有证据证明发生法律效力的判决、裁定、调解书的部分或者全部内容错误，损害其民事权益的，可以自知道或者应当知道其民事权益受到损害之日起六个月内，向作出该判决、裁定、调解书的人民法院提起诉讼。人民法院经审理，诉讼请求成立的，应当改变或者撤销原判决、裁定、调解书；诉讼请求不成立的，驳回诉讼请求。

ئالدىنقى ئىككى تارماقتا بەلگىلەنگەن 3-كىشى ئۆزىدىن كۆرگىلى بولمايدىغان سەۋەب تۈپەيلىدىن دەۋاغا قاتناشمىغان بولسىمۇ، لېكىن قانۇن كۈچىگە ئىگە ھۆكۈم، كېسىم، مۇرەسسەنامىنىڭ قىسمەن ياكى بارلىق مەزمۇنىدا خاتالىق بارلىقىنى ئىسپاتلايدىغان دەلىل-ئىسپات بولۇپ، ھەق تەلەپ ھوقۇق-مەنپەئىتىگە زىيان يەتكۈزگەن بولسا، ئۆزىنىڭ ھەق تەلەپ ھوقۇق-مەنپەئىتىنىڭ زىيانغا ئۇچرىغانلىقىنى بىلگەن ياكى بىلىشكە تېگىشلىك بولغان كۈندىن باشلاپ ئالتە ئاي ئىچىدە، شۇ ھۆكۈم، كېسىم، مۇرەسسەنامە چىقارغان خەلق سوت مەھكىمىسىگە دەۋا قىلسا بولىدۇ. خەلق سوت مەھكىمىسى قاراپ چىققاندىن كېيىن، دەۋا تەلىپى پۇت تىرەپ تۇرالىغان بولسا، ئەسلىي ھۆكۈم، كېسىم، مۇرەسسەنامىنى ئۆزگەرتىشى ياكى بىكار قىلىشى كېرەك؛ دەۋا تەلىپى پۇت تىرەپ تۇرالمىسا، دەۋا تەلىپى رەت قىلىنىدۇ.

第二节　诉讼代理人

2 §.دەۋا ۋاكالەتچىسى

第五十七条　无诉讼行为能力人由他的监护人作为法定代理人代为诉讼。法定代理人之间互相推诿代理责任的，由人民法院指定其中一人代为诉讼。

57-ماددا دەۋا ھەرىكەت ئىقتىدارى يوقلار ئۈچۈن ئۇنىڭ ۋەسىيسى قانۇندا بەلگىلەنگەن ۋاكالەتچى سۈپىتىدە ۋاكالىتەن دەۋا قىلىدۇ. قانۇندا بەلگىلەنگەن ۋاكالەتچىلەر ۋاكالەتلىك جاۋابكارلىقىنى بىر-بىرىگە ئىتتىرسە، خەلق سوت مەھكىمىسى ئۇلارنىڭ ئىچىدىن بىرىنى ۋاكالىتەن دەۋا قىلىشقا بېكىتىدۇ.

第五十八条　当事人、法定代理人可以委托一至二人作为诉讼代理人。

58-ماددا ئالاقىدارلار، قانۇندا بەلگىلەنگەن ۋاكالەتچى بىردىن ئىككىگىچە كىشىنى دەۋا ۋاكالەتچىسى قىلىشنى ھاۋالە قىلسا بولىدۇ.

下列人员可以被委托为诉讼代理人:

تۆۋەندىكى خادىملار دەۋا ۋاكالەتچىسى قىلىپ ھاۋالە قىلىنسا بولىدۇ :

（一）律师、基层法律服务工作者；

( 1 ) ئادۋوكاتلار، ئاساسىي قاتلام قانۇن مۇلازىمىتى خادىملىرى؛

（二）当事人的近亲属或者工作人员；

( 2 ) ئالاقىدارلارنىڭ يېقىن تۇغقانلىرى ياكى خادىملىرى؛

（三）当事人所在社区、单位以及有关社会团体推荐的公民。

( 3 ) ئالاقىدارلار تۇرۇشلۇق مەھەللە، ئورۇن، شۇنىڭدەك مۇناسىۋەتلىك ئىجتىمائىي تەشكىلاتلار كۆرسەتكەن پۇقرالار.

第五十九条　委托他人代为诉讼，必须向人民法院提交由委托人签名或者盖章的授权委托书。

59-ماددا باشقىلارغا ۋاكالىتەن دەۋا قىلىشنى ھاۋالە قىلىشتا، خەلق سوت مەھكىمىسىگە ھاۋالە قىلغۇچى ئىمزا قويغان ياكى تامغا باسقان ھوقۇق بېرىش ھاۋالىنامىسىنى تاپشۇرۇش شەرت.

授权委托书必须记明委托事项和权限。诉讼代理人代为承认、放弃、变更诉讼请求，进行和解，提起反诉或者上诉，必须有委托人的特别授权。

ھوقۇق بېرىش ھاۋالىنامىسىگە ھاۋالە قىلىنغان ئىش ۋە ھوقۇق دائىرىسى ئېنىق يېزىلىشى شەرت. دەۋا ۋاكالەتچىسى دەۋا تەلىپىنى ۋاكالىتەن ئېتىراپ قىلغان، ۋاز كەچكەن، ئۆزگەرتكەن، كېلىشىۋالغان، قارشى دەۋا قىلغان ياكى نارازىلىق ئەرزى بەرگەندە، ھاۋالە قىلغۇچىغا ئالاھىدە ھوقۇق بېرىشى شەرت.

侨居在国外的中华人民共和国公民从国外寄交或者托交的授权委托书，必须经中华人民共和国驻该国的使领馆证明；没有使领馆的，由与中华人民共和国有外交关系的第三国驻该国的使领馆证明，再转由中华人民共和国驻该第三国使领馆证明，或者由当地的爱国华侨团体证明。

چەت ئەلدە چياۋمىن بولۇپ ئولتۇراقلىشىپ قالغان جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ پۇقرالىرى چەت ئەلدىن ئەۋەتكەن ياكى ھاۋالە قىلغان ھوقۇق بېرىش ھاۋالىنامىسى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ شۇ دۆلەتتە تۇرۇشلۇق ئەلچىخانىسى، كونسۇلخانىسى تەرىپىدىن ئىسپاتلىنىشى شەرت؛ ئەلچىخانا-كونسۇلخانا بولمىسا، 3-دۆلەتنىڭ شۇ دۆلەتتىكى ئەلچىخانىسى-كونسۇلخانىسى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى بىلەن دىپلوماتىك مۇناسىۋىتى بولغان ئىسپاتلىغاندىن كېيىن، يەنە جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ شۇ 3-دۆلەتتە تۇرۇشلۇق ئەلچىخانىسى-ئەلچىخانىسى ئىسپاتلايدۇ ياكى شۇ جايدىكى ۋەتەنپەرۋەر خۇاچياۋ تەشكىلاتى ئىسپاتلايدۇ.

第六十条　诉讼代理人的权限如果变更或者解除，当事人应当书面告知人民法院，并由人民法院通知对方当事人。

60-ماددا دەۋا ۋاكالەتچىسىنىڭ ھوقۇق دائىرىسى ئۆزگەرتىلسە ياكى بىكار قىلىنسا، ئالاقىدارلار خەلق سوت مەھكىمىسىگە يازما ئۇقتۇرۇشى ھەمدە خەلق سوت مەھكىمىسى دەۋالاشقۇچىلارغا قارشى تەرەپكە ئۇقتۇرۇشى كېرەك.

第六十一条　代理诉讼的律师和其他诉讼代理人有权调查收集证据，可以查阅本案有关材料。查阅本案有关材料的范围和办法由最高人民法院规定。

61-ماددا دەۋانى ۋاكالىتەن قىلغان ئادۋوكات ۋە باشقا دەۋا ۋاكالەتچىلىرى دەلىل-ئىسپاتلارنى تەكشۈرۈپ توپلاشقا ھوقۇقلۇق، شۇ دېلوغا مۇناسىۋەتلىك ماتېرىياللارنى كۆرۈپ چىقسا بولىدۇ. شۇ دېلوغا مۇناسىۋەتلىك ماتېرىياللارنى كۆرۈش دائىرىسى ۋە چارىسىنى ئالىي خەلق سوت مەھكىمىسى بەلگىلەيدۇ.

第六十二条　离婚案件有诉讼代理人的，本人除不能表达意思的以外，仍应出庭；确因特殊情况无法出庭的，必须向人民法院提交书面意见。

62-ماددا ئاجرىشىش دېلوسىدا دەۋا ۋاكالەتچىسى بولسا، ئۆزى مەقسىتىنى ئىپادىلىيەلمەيدىغانلىرىنى ھېسابقا ئالمىغاندا، سوتقا چىقىشى كېرەك؛ ھەقىقەتەن ئالاھىدە ئەھۋال تۈپەيلىدىن سوتقا چىققىلى بولمىسا، خەلق سوت مەھكىمىسىگە يازما پىكىر بېرىشى شەرت.

第六章　证据

6-باب دەلىل-ئىسپات

第六十三条　证据包括:

63-ماددا دەلىل-ئىسپات مۇنۇلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ :

（一）当事人的陈述；

( 1 ) ئالاقىدارلارنىڭ بايانى؛

（二）书证；

( 2 ) يازما ئىسپات؛

（三）物证；

( 3 ) ماددىي ئىسپات؛

（四）视听资料；

( 4 ) ئۈن-سىن ماتېرىياللىرى؛

（五）电子数据；

( 5 ) ئېلېكترونلۇق سانلىق مەلۇماتلار؛

（六）证人证言；

( 6 ) گۇۋاھچىنىڭ گۇۋاھلىق سۆزى؛

（七）鉴定意见；

( 7 ) باھالاش پىكرى؛

（八）勘验笔录。

( 8 ) ئېنىقلاش خاتىرىسى.

证据必须查证属实，才能作为认定事实的根据。

دەلىل-ئىسپاتنىڭ راستلىقىنى تەكشۈرۈپ ئىسپاتلىغاندىلا، ئاندىن پاكىتنى بېكىتىشنىڭ ئاساسى قىلغىلى بولىدۇ.

第六十四条　当事人对自己提出的主张，有责任提供证据。

64-ماددا توختاملاشقۇچىلارنىڭ ئۆزى ئوتتۇرىغا قويغان تەشەببۇسقا دەلىل-ئىسپات بېرىش مەسئۇلىيىتى بار.

当事人及其诉讼代理人因客观原因不能自行收集的证据，或者人民法院认为审理案件需要的证据，人民法院应当调查收集。

ئالاقىدارلار ۋە ئۇلارنىڭ دەۋا ۋاكالەتچىسى ئوبيېكتىپ سەۋەب تۈپەيلىدىن ئۆزى توپلىيالمىغان دەلىل-ئىسپاتلارنى ياكى خەلق سوت مەھكىمىسى دېلونى قاراپ چىقىشتا زۆرۈر دەپ قارىغان دەلىل-ئىسپاتلارنى خەلق سوت مەھكىمىسى تەكشۈرۈپ توپلىشى كېرەك.

人民法院应当按照法定程序，全面地、客观地审查核实证据。

خەلق سوت مەھكىمىسى دەلىل-ئىسپاتلارنى قانۇندا بەلگىلەنگەن تەرتىپ بويىچە ئومۇميۈزلۈك، ئوبيېكتىپ تەكشۈرۈپ ئېنىقلىشى كېرەك.

第六十五条　当事人对自己提出的主张应当及时提供证据。

65-ماددا ئالاقىدارلار ئۆزى ئوتتۇرىغا قويغان تەشەببۇسقا ۋاقتىدا دەلىل-ئىسپات كۆرسىتىشى كېرەك.

人民法院根据当事人的主张和案件审理情况，确定当事人应当提供的证据及其期限。当事人在该期限内提供证据确有困难的，可以向人民法院申请延长期限，人民法院根据当事人的申请适当延长。当事人逾期提供证据的，人民法院应当责令其说明理由；拒不说明理由或者理由不成立的，人民法院根据不同情形可以不予采纳该证据，或者采纳该证据但予以训诫、罚款。

خەلق سوت مەھكىمىسى دەۋالاشقۇچىلارنىڭ تەشەببۇسى ۋە دېلوغا قاراپ چىقىش ئەھۋالىغا ئاساسەن، دەۋالاشقۇچىلار تەمىنلەشكە تېگىشلىك دەلىل-ئىسپات ۋە ئۇنىڭ مۇددىتىنى بېكىتىدۇ. ئالاقىدارلار شۇ مۆھلەتتە دەلىل-ئىسپات كۆرسىتىشتە ھەقىقەتەن قىيىنچىلىققا ئۇچرىسا، خەلق سوت مەھكىمىسىگە مۆھلەتنى ئۇزارتىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ، خەلق سوت مەھكىمىسى دەۋالاشقۇچىلارنىڭ ئىلتىماسىغا ئاساسەن مۇۋاپىق ئۇزارتىدۇ. ئالاقىدارلار دەلىل-ئىسپاتنى مۇددەت ئۆتۈپ كەتكەندە تەمىنلەپ بەرسە، خەلق سوت مەھكىمىسى ئۇنى سەۋەبىنى چۈشەندۈرۈشكە بۇيرۇشى كېرەك؛ سەۋەبىنى چۈشەندۈرۈشنى رەت قىلسا ياكى سەۋەبى پۇت تىرەپ تۇرالمىسا، خەلق سوت مەھكىمىسى ئەھۋالغا قاراپ، شۇ دەلىل-ئىسپاتنى قوبۇل قىلمىسا ياكى شۇ دەلىل-ئىسپاتلارنى قوبۇل قىلىپ، تەنبىھ بەرسە، جەرىمانە قويسا بولىدۇ.

第六十六条　人民法院收到当事人提交的证据材料，应当出具收据，写明证据名称、页数、份数、原件或者复印件以及收到时间等，并由经办人员签名或者盖章。

66-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى دەۋالاشقۇچىلار تاپشۇرغان دەلىل-ئىسپات ماتېرىياللىرىنى تاپشۇرۇۋالغاندا، ھۆججەت چىقىرىپ بېرىشى، دەلىل-ئىسپاتنىڭ نامى، بەت سانى، نۇسخا سانى، ئەسلىي نۇسخىسى ياكى كۆپەيتىلگەن نۇسخىسى، شۇنىڭدەك تاپشۇرۇۋالغان ۋاقىت قاتارلىقلارنى ئېنىق يېزىشى ھەمدە بېجىرگۈچى خادىم ئىمزا قويۇشى ياكى تامغا بېسىشى كېرەك.

第六十七条　人民法院有权向有关单位和个人调查取证，有关单位和个人不得拒绝。

67-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى مۇناسىۋەتلىك ئورۇن ۋە شەخستىن تەكشۈرۈپ دەلىل-ئىسپات ئېلىشقا ھوقۇقلۇق، مۇناسىۋەتلىك ئورۇن ۋە شەخسلەر رەت قىلسا بولمايدۇ.

人民法院对有关单位和个人提出的证明文书，应当辨别真伪，审查确定其效力。

خەلق سوت مەھكىمىسى مۇناسىۋەتلىك ئورۇن ۋە شەخسلەرگە بەرگەن ئىسپات ھۆججەتلىرىنىڭ راست-يالغانلىقىنى پەرقلەندۈرۈپ، ئۇلارنىڭ كۈچىنى تەكشۈرۈپ بېكىتىشى كېرەك.

第六十八条　证据应当在法庭上出示，并由当事人互相质证。对涉及国家秘密、商业秘密和个人隐私的证据应当保密，需要在法庭出示的，不得在公开开庭时出示。

68-ماددا دەلىل-ئىسپاتنى سوتتا كۆرسىتىش ھەمدە ئالاقىدارلار ئۆزئارا يۈزلەشتۈرۈشى كېرەك. دۆلەت مەخپىيىتىگە، سودا مەخپىيىتىگە ۋە شەخسىي سىرغا چېتىلىدىغان دەلىل-ئىسپاتلارنى مەخپىي تۇتۇش كېرەك، سوتتا كۆرسىتىشكە توغرا كەلسە، ئوچۇق-ئاشكارا سوت ئېچىلغاندا كۆرسىتىشكە بولمايدۇ.

第六十九条　经过法定程序公证证明的法律事实和文书，人民法院应当作为认定事实的根据，但有相反证据足以推翻公证证明的除外。

69-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى قانۇندا بەلگىلەنگەن تەرتىپ بويىچە ھۆكۈمەت گۇۋاھلىقىدىن ئۆتكۈزۈش ئىسپاتىدىن ئۆتكەن قانۇن پاكىتى ۋە ھۆججەتلەرنى پاكىتنى بېكىتىشنىڭ ئاساسى قىلىشى كېرەك، لېكىن ھۆكۈمەت گۇۋاھلىقى ئىسپاتىنى ئاغدۇرۇۋېتەلەيدىغان قارشى دەلىل-ئىسپات بولغانلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.

第七十条　书证应当提交原件。物证应当提交原物。提交原件或者原物确有困难的，可以提交复制品、照片、副本、节录本。

70-ماددا يازما ئىسپاتنىڭ ئەسلىي نۇسخىسىنى تاپشۇرۇش كېرەك. ماددىي ئىسپاتلارنى ئەسلىي نەرسىنى تاپشۇرۇش كېرەك. ئەسلىي نۇسخىسى ياكى ئەسلىي نەرسىنى تاپشۇرۇشتا ھەقىقەتەن قىيىنچىلىق بولسا، تەقلىدىي بۇيۇم، سۈرەت، قوشۇمچە نۇسخا، ئۈزۈندىنى تاپشۇرسا بولىدۇ.

提交外文书证，必须附有中文译本。

چەت ئەل يېزىقىدىكى گۇۋاھنامىنى تاپشۇرغاندا، جەزمەن جۇڭگو يېزىقىدىكى تەرجىمە نۇسخىسى قوشۇمچە قىلىنىشى كېرەك.

第七十一条　人民法院对视听资料，应当辨别真伪，并结合本案的其他证据，审查确定能否作为认定事实的根据。

71-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى ئۈن-سىن ماتېرىياللىرىنىڭ راست-يالغانلىقىنى پەرقلەندۈرۈشى ھەمدە شۇ دېلودىكى باشقا دەلىل-ئىسپاتلارغا بىرلەشتۈرۈپ، پاكىتنى بېكىتىش ئاساسى قىلىش-قىلالماسلىقنى تەكشۈرۈپ بېكىتىشى كېرەك.

第七十二条　凡是知道案件情况的单位和个人，都有义务出庭作证。有关单位的负责人应当支持证人作证。

72-ماددا دېلو ئەھۋالىنى بىلىدىغان ئورۇن ۋە شەخسلەرنىڭ سوتقا چىقىپ گۇۋاھلىق بېرىش مەجبۇرىيىتى بار. ئالاقىدار ئورۇنلارنىڭ مەسئۇلى گۇۋاھچىلارنىڭ گۇۋاھلىق بېرىشىنى قوللىشى كېرەك.

不能正确表达意思的人，不能作证。

مەقسىتىنى توغرا ئىپادىلىيەلمەيدىغان كىشى گۇۋاھلىق بېرەلمەيدۇ.

第七十三条　经人民法院通知，证人应当出庭作证。有下列情形之一的，经人民法院许可，可以通过书面证言、视听传输技术或者视听资料等方式作证:

73-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى ئۇقتۇرۇش قىلغاندىن كېيىن، گۇۋاھچىلار سوتقا چىقىپ گۇۋاھلىق بېرىشى كېرەك. تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ ئىجازىتى بىلەن يازما گۇۋاھلىق سۆزى، ئۈن-سىن يەتكۈزۈش تېخنىكىسى ياكى ئۈن-سىن ماتېرىيالى قاتارلىق ئۇسۇللار ئارقىلىق گۇۋاھلىق بەرسە بولىدۇ :

（一）因健康原因不能出庭的；

( 1 ) سالامەتلىكى سەۋەبىدىن سوتقا چىقالمىغانلار؛

（二）因路途遥远，交通不便不能出庭的；

( 2 ) يول يىراق بولغاچقا، قاتناش قولايسىز بولۇپ سوتقا چىقالمىغانلار؛

（三）因自然灾害等不可抗力不能出庭的；

( 3 ) تەبىئىي ئاپەت قاتارلىق تاقابىل تۇرغىلى بولمايدىغان ئەھۋاللار سەۋەبىدىن سوتقا قاتنىشالمايدىغانلار؛

（四）其他有正当理由不能出庭的。

( 4 ) باشقا يوللۇق سەۋەبلەر بىلەن سوتقا قاتنىشالمىغانلار.

第七十四条　证人因履行出庭作证义务而支出的交通、住宿、就餐等必要费用以及误工损失，由败诉一方当事人负担。当事人申请证人作证的，由该当事人先行垫付；当事人没有申请，人民法院通知证人作证的，由人民法院先行垫付。

74-ماددا گۇۋاھچىنىڭ سوتتا گۇۋاھلىق بېرىش مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلغانلىقى ئۈچۈن چىقىم قىلغان قاتناش، ياتاق، تاماق قاتارلىق زۆرۈر خىراجىتى ۋە ئىشتىن قېلىش زىيىنىنى دەۋادا يېڭىلگەن تەرەپ ئۈستىگە ئالىدۇ. ئالاقىدارلار گۇۋاھچىنىڭ گۇۋاھلىق بېرىشىنى ئىلتىماس قىلسا، شۇ توختاملاشقۇچى ئاۋۋال بېرىپ تۇرىدۇ؛ ئالاقىدارلار ئىلتىماس قىلمىسا، خەلق سوت مەھكىمىسى گۇۋاھچىغا گۇۋاھلىق بېرىشنى ئۇقتۇرسا، خەلق سوت مەھكىمىلىرى ئاۋۋال بېرىپ تۇرىدۇ.

第七十五条　人民法院对当事人的陈述，应当结合本案的其他证据，审查确定能否作为认定事实的根据。

75-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى دەۋالاشقۇچىلارغا بايان قىلىشتا، شۇ دېلودىكى باشقا دەلىل-ئىسپاتلارغا بىرلەشتۈرۈپ، پاكىتنى بېكىتىش-بېكىتەلمەسلىكنى تەكشۈرۈپ بېكىتىشى كېرەك.

当事人拒绝陈述的，不影响人民法院根据证据认定案件事实。

ئالاقىدارلار بايان قىلىشنى رەت قىلسا، خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ دەلىل-ئىسپاتقا ئاساسەن دېلو پاكىتىنى بېكىتىشىگە تەسىر يەتمەيدۇ.

第七十六条　当事人可以就查明事实的专门性问题向人民法院申请鉴定。当事人申请鉴定的，由双方当事人协商确定具备资格的鉴定人；协商不成的，由人民法院指定。

76-ماددا دەۋالاشقۇچىلار پاكىتنى ئېنىقلاشقا دائىر مەخسۇس مەسىلىلەر ھەققىدە خەلق سوت مەھكىمىسىگە باھالاشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ. ئالاقىدارلار باھالاشنى ئىلتىماس قىلسا، ئىككى تەرەپ سالاھىيەت ھازىرلىغان بېكىتكۈچىنى كېڭىشىپ بېكىتىدۇ؛ كېلىشەلمىسە، خەلق سوت مەھكىمىسى بەلگىلەيدۇ.

当事人未申请鉴定，人民法院对专门性问题认为需要鉴定的，应当委托具备资格的鉴定人进行鉴定。

ئالاقىدارلار باھالاشنى ئىلتىماس قىلمىغاندا، خەلق سوت مەھكىمىسى مەخسۇس مەسىلىنى باھالاشقا توغرا كېلىدۇ دەپ قارىسا، سالاھىيىتى ھازىرلانغان بېكىتكۈچىگە باھالاشنى ھاۋالە قىلىشى كېرەك.

第七十七条　鉴定人有权了解进行鉴定所需要的案件材料，必要时可以询问当事人、证人。

77-ماددا بېكىتكۈچى باھالاشقا كېرەكلىك دېلو ماتېرىياللىرىنى ئىگىلەشكە ھوقۇقلۇق، زۆرۈر تېپىلغاندا ئالاقىدارلار، گۇۋاھچىلاردىن سورىسا بولىدۇ.

鉴定人应当提出书面鉴定意见，在鉴定书上签名或者盖章。

بېكىتكۈچى يازما باھالاش پىكرىنى ئوتتۇرىغا قويۇشى، باھالاشنامىگە ئىمزا قويۇشى ياكى تامغا بېسىشى كېرەك.

第七十八条　当事人对鉴定意见有异议或者人民法院认为鉴定人有必要出庭的，鉴定人应当出庭作证。经人民法院通知，鉴定人拒不出庭作证的，鉴定意见不得作为认定事实的根据；支付鉴定费用的当事人可以要求返还鉴定费用。

78-ماددا دەۋالاشقۇچىلارنىڭ باھالاش پىكرىگە باشقىچە پىكرى بولسا ياكى خەلق سوت مەھكىمىسى بېكىتكۈچىنىڭ سوتقا چىقىشىنى زۆرۈر دەپ قارىسا، بېكىتكۈچى سوتقا چىقىپ گۇۋاھلىق بېرىشى كېرەك. خەلق سوت مەھكىمىسى ئۇقتۇرۇش قىلىپ، بېكىتكۈچى سوتقا قاتنىشىپ گۇۋاھلىق بېرىشنى رەت قىلسا، باھالاش پىكرىنى پاكىتنى بېكىتىشنىڭ ئاساسى قىلسا بولمايدۇ؛ باھالاش ھەققىنى تۆلىگەن توختاملاشقۇچىلار باھالاش ھەققىنى قايتۇرۇپ بېرىشنى تەلەپ قىلسا بولىدۇ.

第七十九条　当事人可以申请人民法院通知有专门知识的人出庭，就鉴定人作出的鉴定意见或者专业问题提出意见。

79-ماددا ئالاقىدارلار خەلق سوت مەھكىمىسىگە مەخسۇس بىلىمى بار كىشىگە سوتقا قاتنىشىشنى ئۇقتۇرۇش قىلىپ، بېكىتكۈچى چىقارغان باھالاش پىكرى ياكى كەسپىي مەسىلە توغرىسىدا پىكىر بېرىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ.

第八十条　勘验物证或者现场，勘验人必须出示人民法院的证件，并邀请当地基层组织或者当事人所在单位派人参加。当事人或者当事人的成年家属应当到场，拒不到场的，不影响勘验的进行。

80-ماددا ئېنىقلىغۇچى ماددىي ئىسپات ياكى نەق مەيداننى تەكشۈرۈشتە، خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ گۇۋاھنامىسىنى كۆرسىتىشى ھەمدە شۇ جايدىكى ئاساسىي قاتلام تەشكىلاتلىرىنى ياكى ئالاقىدارلار تۇرۇشلۇق ئورۇننى ئادەم ئەۋەتىپ قاتنىشىشقا تەكلىپ قىلىشى شەرت. ئالاقىدارلار ياكى ئالاقىدارلارنىڭ قۇرامىغا يەتكەن ئائىلە تەۋەلىرى نەق مەيداندا بولۇشى كېرەك، نەق مەيدانغا بېرىشنى رەت قىلسا، تەكشۈرۈشنىڭ ئېلىپ بېرىلىشىغا تەسىر يەتمەيدۇ.

有关单位和个人根据人民法院的通知，有义务保护现场，协助勘验工作。

مۇناسىۋەتلىك ئورۇنلار ۋە شەخسلەرنىڭ خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ ئۇقتۇرۇشىغا ئاساسەن، نەق مەيداننى قوغداش، ئېنىقلاش خىزمىتىگە ھەمكارلىشىش مەجبۇرىيىتى بار.

勘验人应当将勘验情况和结果制作笔录，由勘验人、当事人和被邀参加人签名或者盖章。

ئېنىقلىغۇچى ئېنىقلاش ئەھۋالى ۋە نەتىجىسىنى خاتىرە قالدۇرۇشى، ئېنىقلىغۇچى، ئالاقىدارلار ۋە تەكلىپ بىلەن قاتناشقۇچى ئىمزا قويۇشى ياكى تامغا بېسىشى كېرەك.

第八十一条　在证据可能灭失或者以后难以取得的情况下，当事人可以在诉讼过程中向人民法院申请保全证据，人民法院也可以主动采取保全措施。

81-ماددا دەلىل-ئىسپات يوقىلىپ كېتىش ئېھتىمالى بولغان ياكى كېيىن ئېرىشىش قىيىن بولغان ئەھۋالدا، دەۋالاشقۇچىلار دەۋا جەريانىدا خەلق سوت مەھكىمىسىگە دەلىل-ئىسپاتنى ئامان ساقلاشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ، خەلق سوت مەھكىمىسىمۇ تەشەببۇسكارلىق بىلەن ئامان ساقلاش تەدبىرى قوللانسا بولىدۇ.

因情况紧急，在证据可能灭失或者以后难以取得的情况下，利害关系人可以在提起诉讼或者申请仲裁前向证据所在地、被申请人住所地或者对案件有管辖权的人民法院申请保全证据。

ئەھۋال جىددىي بولۇپ، دەلىل-ئىسپات يوقاپ كېتىش ئېھتىمالى بولغان ياكى كېيىن ئېرىشىش قىيىن بولغان ئەھۋالدا، مەنپەئەتدارلار دەۋا قىلىش ياكى كېسىم قىلىشنى ئىلتىماس قىلىشتىن بۇرۇن دەلىل-ئىسپات تۇرۇشلۇق جايغا، ئىلتىماس قىلىنغۇچى تۇرۇشلۇق جايغا ياكى دېلوغا باشقۇرۇش تەۋەلىكى ھوقۇقىغا ئىگە خەلق سوت مەھكىمىسىگە دەلىل-ئىسپاتنى ئامان ساقلاشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ.

证据保全的其他程序，参照适用本法第九章保全的有关规定。

دەلىل-ئىسپاتنى ئامان ساقلاشقا دائىر باشقا تەرتىپلەر مۇشۇ قانۇننىڭ 9-بابىدىكى ئامان ساقلاشقا دائىر بەلگىلىمىلەر بويىچە بولسا بولىدۇ.

第七章　期间、送达

7-باب سۈرۈك، يەتكۈزۈش

第一节　期间

1-پاراگراف سۈرۈك

第八十二条　期间包括法定期间和人民法院指定的期间。

82-ماددا سۈرۈك قانۇندا بەلگىلەنگەن سۈرۈك ۋە خەلق سوت مەھكىمىسى بېكىتكەن مەزگىلنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.

期间以时、日、月、年计算。期间开始的时和日，不计算在期间内。

سۈرۈك ۋاقىت، كۈن، ئاي، يىل بويىچە ھېسابلىنىدۇ. سۈرۈك باشلانغان ۋاقىت ۋە كۈن سۈرۈك ئىچىدە ھېسابلانمايدۇ.

期间届满的最后一日是节假日的，以节假日后的第一日为期间届满的日期。

سۈرۈك توشىدىغان ئەڭ ئاخىرقى كۈن بايرام، دەم ئېلىش كۈنىگە توغرا كېلىپ قالسا، بايرام، دەم ئېلىشتىن كېيىنكى 1 كۈن سۈرۈك توشىدىغان كۈن بولىدۇ.

期间不包括在途时间，诉讼文书在期满前交邮的，不算过期。

سۈرۈك يولدىكى ۋاقىتنى ئۆز ئىچىگە ئالمايدۇ، دەۋا ھۆججەتلىرىنى مۇددىتى توشۇشتىن بۇرۇن پوچتىدىن ئەۋەتسە، ۋاقتى ئۆتكەن ھېسابلانمايدۇ.

第八十三条　当事人因不可抗拒的事由或者其他正当理由耽误期限的，在障碍消除后的十日内，可以申请顺延期限，是否准许，由人民法院决定。

83-ماددا ئالاقىدارلار قارشى تۇرغىلى بولمايدىغان سەۋەبلەر ياكى باشقا يوللۇق سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن مۆھلەتنى كېچىكتۈرسە، توسالغۇ تۈگىگەندىن كېيىنكى 10 كۈن ئىچىدە مۆھلەتنى ئۇزارتىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ، رۇخسەت قىلىش-قىلماسلىقنى خەلق سوت مەھكىمىسى قارار قىلىدۇ.

第二节　送达

2-پاراگراف يەتكۈزۈش

第八十四条　送达诉讼文书必须有送达回证，由受送达人在送达回证上记明收到日期，签名或者盖章。

84-ماددا يەتكۈزۈلگەن دەۋا ھۆججىتىدە يەتكۈزۈش ئۇچۇر قەغىزى بولۇشى، تاپشۇرۇۋالغۇچى يەتكۈزۈش ئۇچۇر گۇۋاھنامىسىگە تاپشۇرۇۋالغان ۋاقتىنى ئېنىق يېزىپ، ئىمزا قويۇشى ياكى تامغا بېسىشى كېرەك.

受送达人在送达回证上的签收日期为送达日期。

تاپشۇرۇۋالغۇچى ئۇچۇر قەغىزىگە ئىمزا قويۇپ تاپشۇرۇۋالغان ۋاقىت يەتكۈزۈلگەن ۋاقىت بولىدۇ.

第八十五条　送达诉讼文书，应当直接送交受送达人。受送达人是公民的，本人不在交他的同住成年家属签收；受送达人是法人或者其他组织的，应当由法人的法定代表人、其他组织的主要负责人或者该法人、组织负责收件的人签收；受送达人有诉讼代理人的，可以送交其代理人签收；受送达人已向人民法院指定代收人的，送交代收人签收。

85-ماددا دەۋا ھۆججىتىنى يەتكۈزۈشتە، تاپشۇرۇۋالغۇچىغا بىۋاسىتە يەتكۈزۈپ بېرىش كېرەك. يەتكۈزۈش خادىمى پۇقرا بولسا، ئۆزى تاپشۇرمىسا، قۇرامىغا يەتكەن ئائىلە تەۋەلىرى بىلەن بىللە ئىمزا قويۇپ تاپشۇرۇۋالىدۇ؛ ئەۋەتىش ئىگىسى قانۇنىي ئىگە ياكى باشقا تەشكىلات بولسا، قانۇنىي ئىگىنىڭ قانۇندا بەلگىلەنگەن ۋەكىلى، باشقا تەشكىلاتنىڭ ئاساسلىق مەسئۇلى ياكى شۇ قانۇنىي ئىگە، تەشكىلاتنىڭ ھۆججەتنى تاپشۇرۇۋېلىشقا مەسئۇل خادىمى ئىمزا قويۇپ ئېلىشى كېرەك؛ تاپشۇرۇۋالغۇچىنىڭ دەۋا ۋاكالەتچىسى بولسا، ۋاكالەتچىسىگە ئىمزا قويۇپ تاپشۇرۇپ بەرسە بولىدۇ؛ تاپشۇرۇۋالغۇچى خەلق سوت مەھكىمىسىگە ۋاكالىتەن تاپشۇرۇۋالغۇچىنى بېكىتكەن بولسا، ۋاكالىتەن تاپشۇرۇۋالغۇچىغا تاپشۇرۇپ بېرىپ ئىمزا قويۇپ تاپشۇرۇۋېلىشى كېرەك.

受送达人的同住成年家属，法人或者其他组织的负责收件的人，诉讼代理人或者代收人在送达回证上签收的日期为送达日期。

تاپشۇرۇۋالغۇچى قۇرامىغا يەتكەن ئائىلە تەۋەلىرى بىلەن بىللە تۇرىدۇ، قانۇنىي ئىگە ياكى باشقا تەشكىلاتلارنىڭ تاپشۇرۇۋالغۇچىسى، دەۋا ۋاكالەتچىسى ياكى ۋاكالىتەن تاپشۇرۇۋالغۇچى يەتكۈزۈش ئۇچۇر قەغىزىگە ئىمزا قويۇپ تاپشۇرۇۋالغان ۋاقىت يەتكۈزۈلگەن كۈن بولىدۇ.

第八十六条　受送达人或者他的同住成年家属拒绝接收诉讼文书的，送达人可以邀请有关基层组织或者所在单位的代表到场，说明情况，在送达回证上记明拒收事由和日期，由送达人、见证人签名或者盖章，把诉讼文书留在受送达人的住所；也可以把诉讼文书留在受送达人的住所，并采用拍照、录像等方式记录送达过程，即视为送达。

86-ماددا تاپشۇرۇۋالغۇچى ياكى ئۇنىڭ قۇرامىغا يەتكەن ئائىلە تەۋەلىرى بىلەن بىللە دەۋا ھۆججىتىنى قوبۇل قىلىشنى رەت قىلسا، يەتكۈزگۈچى ئالاقىدار ئاساسىي قاتلام تەشكىلاتى ياكى تۇرۇشلۇق ئورۇننىڭ ۋەكىلىنى نەق مەيدانغا كېلىپ ئەھۋالنى چۈشەندۈرۈشكە تەكلىپ قىلسا بولىدۇ، يەتكۈزۈش ئىسپاتىغا قوبۇل قىلىشنى رەت قىلىش سەۋەبى ۋە ۋاقتى ئېنىق يېزىلىدۇ، يەتكۈزگۈچى، گۇۋاھچى ئىمزا قويىدۇ ياكى تامغا باسىدۇ، دەۋا ھۆججىتىنى تاپشۇرۇۋالغۇچىنىڭ تۇرالغۇسىغا قويۇپ قويۇش؛ دەۋا ھۆججىتىنى تاپشۇرۇۋالغۇچىنىڭ تۇرالغۇسىغا قويۇپ قويسىمۇ ھەمدە سۈرەتكە تارتىش، سىنغا ئېلىش قاتارلىق ئۇسۇللار ئارقىلىق يەتكۈزۈش جەريانىنى خاتىرىلىسىمۇ، يەنى يەتكۈزۈش دەپ قارىسىمۇ بولىدۇ.

第八十七条　经受送达人同意，人民法院可以采用传真、电子邮件等能够确认其收悉的方式送达诉讼文书，但判决书、裁定书、调解书除外。

87-ماددا يەتكۈزۈش خادىمىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئالغاندىن كېيىن، خەلق سوت مەھكىمىسى فاكس، ئېلېكتىرونلۇق يوللانما قاتارلىقلار ئارقىلىق دەۋا ھۆججەتلىرىنى مۇئەييەنلەشتۈرەلەيدىغان ئۇسۇل بىلەن يەتكۈزسە بولىدۇ، لېكىن ھۆكۈمنامە، كېسىمنامە، مۇرەسسەنامە بۇنىڭ سىرتىدا.

采用前款方式送达的，以传真、电子邮件等到达受送达人特定系统的日期为送达日期。

ئالدىنقى تارماقتىكى ئۇسۇل ئارقىلىق يەتكۈزۈلگەندە، فاكس، ئېلېكترونلۇق يوللانما قاتارلىقلار يەتكۈزگۈچى مۇئەييەن سىستېمىغا يېتىپ بارغان ۋاقىت يەتكۈزۈلگەن كۈن بولىدۇ.

第八十八条　直接送达诉讼文书有困难的，可以委托其他人民法院代为送达，或者邮寄送达。邮寄送达的，以回执上注明的收件日期为送达日期。

88-ماددا دەۋا ھۆججىتىنى بىۋاسىتە يەتكۈزۈشتە قىيىنچىلىق بولسا، باشقا خەلق سوت مەھكىمىسىگە ۋاكالىتەن يەتكۈزۈشنى ھاۋالە قىلسا ياكى پوچتا ئارقىلىق يەتكۈزسە بولىدۇ. پوچتىدىن ئەۋەتكەندە، ئۇچۇر قەغىزىگە يېزىلغان تاپشۇرۇۋالغان ۋاقىت يەتكۈزۈلگەن ۋاقىت بولىدۇ.

第八十九条　受送达人是军人的，通过其所在部队团以上单位的政治机关转交。

89-ماددا يەتكۈزۈش ماھىرى ھەربىي بولسا، ئۇنى ئۆزى تۇرۇشلۇق قىسىمدىكى تۇەندىن يۇقىرى ئورۇنلارنىڭ سىياسىي ئورگىنى ئۆتكۈزۈپ بېرىدۇ.

第九十条　受送达人被监禁的，通过其所在监所转交。

90-ماددا يەتكۈزۈلگۈچى قاماققا ئېلىنسا، قاماقخانا ئۇنىڭ بىلەن ئۆتكۈزۈپ بېرىلىدۇ.

受送达人被采取强制性教育措施的，通过其所在强制性教育机构转交。

يەتكۈزگۈچى مەجبۇرلاش خاراكتېرلىك تەربىيە تەدبىرى قوللانغان بولسا، ئۆزى تۇرۇشلۇق مەجبۇرلاش خاراكتېرلىك تەربىيە ئاپپاراتى ئارقىلىق ئۆتكۈزۈپ بېرىدۇ.

第九十一条　代为转交的机关、单位收到诉讼文书后，必须立即交受送达人签收，以在送达回证上的签收日期，为送达日期。

91-ماددا ۋاكالىتەن ئۆتكۈزۈپ بەرگەن ئورگان، ئورۇن دەۋا ھۆججىتىنى تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىن، يەتكۈزگۈچىگە دەرھال ئىمزا قويۇپ تاپشۇرۇپ بېرىشى، ئۇچۇر قەغىزىدىكى ئىمزا قويۇپ تاپشۇرۇۋالغان ۋاقىت يەتكۈزۈلگەن ۋاقىت بولۇشى شەرت.

第九十二条　受送达人下落不明，或者用本节规定的其他方式无法送达的，公告送达。自发出公告之日起，经过六十日，即视为送达。

92-ماددا يەتكۈزگۈچى ئىز-دېرەكسىز يوقاپ كەتسە ياكى مۇشۇ پاراگرافتا بەلگىلەنگەن باشقا ئۇسۇللار ئارقىلىق يەتكۈزگىلى بولمىسا، ئېلان ئارقىلىق يەتكۈزۈلىدۇ. ئۆزلۈكىدىن ئېلان چىقىرىلغان كۈندىن باشلاپ 60 كۈن ئۆتكەن ھامان يەتكۈزۈلدى دەپ قارىلىدۇ.

公告送达，应当在案卷中记明原因和经过。

يەتكۈزۈلىدىغان ئومۇمىي ئۇقتۇرۇشنىڭ سەۋەبى ۋە جەريانى دېلو ئارخىپىغا ئېنىق يېزىلىشى كېرەك.

第八章　调解

8-باب مۇرەسسە قىلىش

第九十三条　人民法院审理民事案件，根据当事人自愿的原则，在事实清楚的基础上，分清是非，进行调解。

93-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى ھەق تەلەپ دېلوسىنى قاراپ چىقىشتا، ئالاقىدارلار ئىختىيار قىلىش پىرىنسىپىغا ئاساسەن، پاكىتنى ئايدىڭلاشتۇرۇش ئاساسىدا، ھەق-ناھەقنى ئېنىق ئايرىپ، مۇرەسسە قىلىدۇ.

第九十四条　人民法院进行调解，可以由审判员一人主持，也可以由合议庭主持，并尽可能就地进行。

94-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى مۇرەسسە قىلىشتا، بىر سوتچى رىياسەتچىلىك قىلسىمۇ، كېڭەشمە سوت رىياسەتچىلىك قىلسىمۇ بولىدۇ ھەمدە ئىمكانىيەتنىڭ بارىچە شۇ جاينىڭ ئۆزىدە ئېلىپ بېرىلىدۇ.

人民法院进行调解，可以用简便方式通知当事人、证人到庭。

خەلق سوت مەھكىمىسى مۇرەسسە قىلىشتا، ئالاقىدارلار، گۇۋاھچىلارغا سوتقا كېلىشنى ئاددىي ئۇسۇل بىلەن ئۇقتۇرسا بولىدۇ.

第九十五条　人民法院进行调解，可以邀请有关单位和个人协助。被邀请的单位和个人，应当协助人民法院进行调解。

95-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى مۇرەسسە قىلىشتا، مۇناسىۋەتلىك ئورۇن ۋە شەخسنى ياردەمگە تەكلىپ قىلسا بولىدۇ. تەكلىپ قىلىنغان ئورۇن ۋە شەخسلەر خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ مۇرەسسە قىلىشىغا ھەمكارلىشىشى كېرەك.

第九十六条　调解达成协议，必须双方自愿，不得强迫。调解协议的内容不得违反法律规定。

96-ماددا مۇرەسسەدە كېلىشىم ھاسىل قىلىشتا، ئىككى تەرەپ ئىختىيار قىلىشى شەرت، مەجبۇرلاشقا بولمايدۇ. مۇرەسسە كېلىشىمىنىڭ مەزمۇنى قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ بولسا بولمايدۇ.

第九十七条　调解达成协议，人民法院应当制作调解书。调解书应当写明诉讼请求、案件的事实和调解结果。

97-ماددا مۇرەسسەدە كېلىشىم ھاسىل قىلىشتا، خەلق سوت مەھكىمىسى مۇرەسسەنامە تۈزۈشى كېرەك. مۇرەسسەنامىگە دەۋا تەلىپى، دېلو پاكىتى ۋە مۇرەسسە نەتىجىسى ئېنىق يېزىلىشى كېرەك.

调解书由审判人员、书记员署名，加盖人民法院印章，送达双方当事人。

مۇرەسسەنامىنى سوت قىلغۇچى، پۈتۈكچى ئىمزا قويۇپ، خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ تامغىسىنى بېسىپ، دەۋالاشقۇچى ئىككى تەرەپكە يەتكۈزۈپ بېرىدۇ.

调解书经双方当事人签收后，即具有法律效力。

مۇرەسسەنامە دەۋالاشقۇچى ئىككى تەرەپ ئىمزا قويۇپ تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىن قانۇن كۈچىگە ئىگە بولىدۇ.

第九十八条　下列案件调解达成协议，人民法院可以不制作调解书:

98-ماددا تۆۋەندىكى دېلولارنى مۇرەسسە قىلىپ كېلىشىم ھاسىل قىلىشتا، خەلق سوت مەھكىمىسى مۇرەسسەنامە تۈزمىسىمۇ بولىدۇ :

（一）调解和好的离婚案件；

( 1 ) مۇرەسسە قىلىپ ياخشىچاق بولغان ئاجرىشىش دېلولىرى؛

（二）调解维持收养关系的案件；

( 2 ) بېقىۋېلىش مۇناسىۋىتىنى ساقلاش دېلولىرىنى مۇرەسسە قىلىش؛

（三）能够即时履行的案件；

( 3 ) ۋاقتىدا ئادا قىلغىلى بولىدىغان دېلولار؛

（四）其他不需要制作调解书的案件。

( 4 ) مۇرەسسەنامە ئىشلەش ھاجەتسىز باشقا دېلولار.

对不需要制作调解书的协议，应当记入笔录，由双方当事人、审判人员、书记员签名或者盖章后，即具有法律效力。

مۇرەسسەنامە تۈزۈش ھاجەتسىز بولغان كېلىشىملەرنى خاتىرىگە خاتىرىلەش كېرەك، دەۋالاشقۇچى ئىككى تەرەپ، سوت خادىمى، پۈتۈكچى ئىمزا قويغان ياكى تامغا باسقاندىن كېيىن قانۇن كۈچىگە ئىگە بولىدۇ.

第九十九条　调解未达成协议或者调解书送达前一方反悔的，人民法院应当及时判决。

99-ماددا مۇرەسسەدە كېلىشىم ھاسىل قىلىنمىغان ياكى مۇرەسسەنامە ئالدىنقى بىر تەرەپنىڭ يېنىۋېلىشىغا يەتكۈزۈپ بېرىلگەن بولسا، خەلق سوت مەھكىمىسى ۋاقتىدا ھۆكۈم چىقىرىشى كېرەك.

第九章　保全和先予执行

9-باب ئامان ساقلاش ۋە ئالدىن ئىجرا قىلىش

第一百条　人民法院对于可能因当事人一方的行为或者其他原因，使判决难以执行或者造成当事人其他损害的案件，根据对方当事人的申请，可以裁定对其财产进行保全、责令其作出一定行为或者禁止其作出一定行为；当事人没有提出申请的，人民法院在必要时也可以裁定采取保全措施。

100-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى دەۋالاشقۇچى بىر تەرەپنىڭ ھەرىكىتى ياكى باشقا سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن ھۆكۈمنى ئىجرا قىلغىلى بولماسلىق ياكى ئالاقىدارغا باشقا زىيان سېلىش ئېھتىمالى بولغان دېلولاردا، دەۋالاشقۇچى قارشى تەرەپنىڭ ئىلتىماسىغا ئاساسەن، ئۇنىڭ مال-مۈلكىنى ئامان ساقلاش ھەققىدە كېسىم چىقارسا، ئۇنى بەلگىلىك ھەرىكەت قوللىنىشقا بۇيرۇسا ياكى بەلگىلىك ھەرىكەت قىلىشنى مەنئى قىلسا بولىدۇ؛ ئالاقىدارلار ئىلتىماس قىلمىسا، خەلق سوت مەھكىمىسى زۆرۈر تاپقاندا ئامان ساقلاش تەدبىرى قوللىنىش ھەققىدە كېسىم چىقارسىمۇ بولىدۇ.

人民法院采取保全措施，可以责令申请人提供担保，申请人不提供担保的，裁定驳回申请。

خەلق سوت مەھكىمىسى ئامان ساقلاش تەدبىرى قوللىنىپ، ئىلتىماس قىلغۇچىنى كېپىللىك بېرىشكە بۇيرۇسا بولىدۇ، ئىلتىماس قىلغۇچى كېپىللىك بەرمىسە، كېسىم ئارقىلىق ئىلتىماسنى رەت قىلىدۇ.

人民法院接受申请后，对情况紧急的，必须在四十八小时内作出裁定；裁定采取保全措施的，应当立即开始执行。

خەلق سوت مەھكىمىسى ئىلتىماسنى قوبۇل قىلغاندىن كېيىن، ئەھۋال جىددىي بولسا، 48 سائەت ئىچىدە كېسىم چىقىرىشى شەرت؛ كېسىمدە ئامان ساقلاش تەدبىرى قوللىنىلغان بولسا، دەرھال ئىجرا قىلىش كېرەك.

第一百零一条　利害关系人因情况紧急，不立即申请保全将会使其合法权益受到难以弥补的损害的，可以在提起诉讼或者申请仲裁前向被保全财产所在地、被申请人住所地或者对案件有管辖权的人民法院申请采取保全措施。申请人应当提供担保，不提供担保的，裁定驳回申请。

101-ماددا مەنپەئەتدارلار ئەھۋال جىددىي بولغاچقا، دەرھال ئامان ساقلاشنى ئىلتىماس قىلمىسا قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتى تولدۇرغۇسىز زىيانغا ئۇچرايدۇ، دەۋا قىلىش ياكى كېسىم قىلىشنى ئىلتىماس قىلىشتىن بۇرۇن ئامان ساقلىنىدىغان مال-مۈلۈك بار جاي، ئىلتىماس قىلىنغۇچى تۇرۇشلۇق جاي ياكى دېلوغا قارىتا باشقۇرۇش تەۋەلىكى ھوقۇقىغا ئىگە خەلق سوت مەھكىمىسىگە ئامان ساقلاش تەدبىرى قوللىنىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ. ئىلتىماس قىلغۇچى كېپىللىك بېرىشى كېرەك، كېپىللىك بەرمىسە، كېسىم ئارقىلىق ئىلتىماسنى رەت قىلىدۇ.

人民法院接受申请后，必须在四十八小时内作出裁定；裁定采取保全措施的，应当立即开始执行。

خەلق سوت مەھكىمىسى ئىلتىماسنى قوبۇل قىلغاندىن كېيىن 48 سائەت ئىچىدە كېسىم چىقىرىشى شەرت؛ كېسىمدە ئامان ساقلاش تەدبىرى قوللىنىلغان بولسا، دەرھال ئىجرا قىلىش كېرەك.

申请人在人民法院采取保全措施后三十日内不依法提起诉讼或者申请仲裁的，人民法院应当解除保全。

ئىلتىماس قىلغۇچى خەلق سوت مەھكىمىسىدە ئامان ساقلاش تەدبىرى قوللىنىلىپ 30 كۈن ئىچىدە قانۇن بويىچە دەۋا قىلمىسا ياكى كېسىم قىلىشنى ئىلتىماس قىلسا، خەلق سوت مەھكىمىسى ئامان ساقلاشنى بىكار قىلىشى كېرەك.

第一百零二条　保全限于请求的范围，或者与本案有关的财物。

102-ماددا ئامان ساقلاش تەلەپ قىلىنغان دائىرىگە ياكى شۇ دېلوغا مۇناسىۋەتلىك پۇل-ماللارغا چەك قويۇلىدۇ.

第一百零三条　财产保全采取查封、扣押、冻结或者法律规定的其他方法。人民法院保全财产后，应当立即通知被保全财产的人。

103-ماددا مال-مۈلۈكنى ئامان ساقلاشتا پېچەتلەش، تۇتۇپ قېلىش، توڭلىتىش ياكى قانۇندا بەلگىلەنگەن باشقا ئۇسۇللار قوللىنىلىدۇ. خەلق سوت مەھكىمىسى مال-مۈلۈكنى ئامان ساقلىغاندىن كېيىن، مال-مۈلكىنى ئامان ساقلىغۇچىغا دەرھال ئۇقتۇرۇشى كېرەك.

财产已被查封、冻结的，不得重复查封、冻结。

مال-مۈلۈك پېچەتلەنگەن، توڭلىتىلغان بولسا، قايتا پېچەتلەشكە، توڭلىتىۋېتىشكە بولمايدۇ.

第一百零四条　财产纠纷案件，被申请人提供担保的，人民法院应当裁定解除保全。

104-ماددا مال-مۈلۈك ماجىراسى دېلوسىدا ئىلتىماس قىلىنغۇچى كېپىللىك بەرگەن بولسا، خەلق سوت مەھكىمىسى كېسىم چىقىرىپ ئامان ساقلاشنى بىكار قىلىشى كېرەك.

第一百零五条　申请有错误的，申请人应当赔偿被申请人因保全所遭受的损失。

105-ماددا ئىلتىماستا خاتالىق بولسا، ئىلتىماس قىلغۇچى ئىلتىماس قىلىنغۇچىنىڭ ئامان-ئېسەنلىكىنى ساقلاش سەۋەبىدىن تارتقان زىيىنىنى تۆلەپ بېرىشى كېرەك.

第一百零六条　人民法院对下列案件，根据当事人的申请，可以裁定先予执行:

106-ماددا خەلق سوت مەھكىمىلىرى تۆۋەندىكى دېلولارنى دەۋالاشقۇچىلارنىڭ ئىلتىماسىغا ئاساسەن ئالدىن كېسىم قىلىپ ئىجرا قىلسا بولىدۇ :

（一）追索赡养费、扶养费、抚育费、抚恤金、医疗费用的；

( 1 ) كۈتۈش ھەققى، بېقىش ھەققى، بېقىش خىراجىتى، نەپىقە پۇلى، داۋالاش خىراجىتىنى تەلەپ قىلىش؛

（二）追索劳动报酬的；

( 2 ) ئەمگەك ھەققى تەلەپ قىلغانلار؛

（三）因情况紧急需要先予执行的。

( 3 ) ئەھۋال جىددىي بولۇپ، ئاۋۋال ئىجرا قىلىشقا توغرا كەلسە.

第一百零七条　人民法院裁定先予执行的，应当符合下列条件:

107-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ كېسىمى ئاۋۋال ئىجرا قىلىنىدىغان بولسا، تۆۋەندىكى شەرتلەرگە ئۇيغۇن كېلىشى كېرەك :

（一）当事人之间权利义务关系明确，不先予执行将严重影响申请人的生活或者生产经营的；

( 1 ) توختاملاشقۇچىلارنىڭ ھوقۇق-مەجبۇرىيەت مۇناسىۋىتى ئېنىق بولۇپ، ئاۋۋال ئىجرا قىلمىسا ئىلتىماس قىلغۇچىنىڭ تۇرمۇشى ياكى ئىشلەپچىقىرىش، تىجارىتىگە ئېغىر تەسىر يېتىدۇ؛

（二）被申请人有履行能力。

( 2 ) ئىلتىماس قىلىنغۇچىنىڭ ئادا قىلىش ئىقتىدارى بولۇش.

人民法院可以责令申请人提供担保，申请人不提供担保的，驳回申请。申请人败诉的，应当赔偿被申请人因先予执行遭受的财产损失。

خەلق سوت مەھكىمىسى ئىلتىماس قىلغۇچىنى كېپىللىك بېرىشكە بۇيرۇسا بولىدۇ، ئىلتىماس قىلغۇچى كېپىللىك بەرمىسە، ئىلتىماسنى رەت قىلىدۇ. ئىلتىماس قىلغۇچى دەۋادا يېڭىلسە، ئىلتىماس قىلىنغۇچىنىڭ ئاۋۋال ئىجرا قىلىش سەۋەبىدىن ئۇچرىغان مال-مۈلۈك زىيىنىنى تۆلەپ بېرىشى كېرەك.

第一百零八条　当事人对保全或者先予执行的裁定不服的，可以申请复议一次。复议期间不停止裁定的执行。

108-ماددا ئالاقىدارلار ئامان ساقلاش ياكى ئالدىن ئىجرا قىلىش كېسىمىگە قايىل بولمىسا، قايتا بىر قېتىم قاراپ چىقىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ. قايتا قاراپ چىقىش مەزگىلىدە كېسىمنىڭ ئىجراسى توختىمايدۇ.

第十章　对妨害民事诉讼的强制措施

10-باب ھەق تەلەپ دەۋاسىغا دەخلى يەتكۈزۈش مەجبۇرلاش تەدبىرى

第一百零九条　人民法院对必须到庭的被告，经两次传票传唤，无正当理由拒不到庭的，可以拘传。

109-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى سوتقا كېلىشى شەرت بولغان جاۋابكارنى ئىككى قېتىم چاقىرىقنامە بىلەن چاقىرغان بولسىمۇ، يولسىز سەۋەبلەر بىلەن سوتقا كېلىشنى رەت قىلسا، مەجبۇرىي چاقىرتىپ كەلسە بولىدۇ.

第一百一十条　诉讼参与人和其他人应当遵守法庭规则。

110-ماددا دەۋا قاتناشقۇچىلىرى ۋە باشقىلار سوت قائىدىسىگە رىئايە قىلىشى كېرەك.

人民法院对违反法庭规则的人，可以予以训诫，责令退出法庭或者予以罚款、拘留。

خەلق سوت مەھكىمىسى سوت قائىدىسىگە خىلاپلىق قىلغۇچىلارغا تەنبىھ بېرىپ، سوتتىن چېكىنىپ چىقىشقا ياكى جەرىمانە قويۇشقا، توختىتىپ قويۇشقا بۇيرۇسا بولىدۇ.

人民法院对哄闹、冲击法庭，侮辱、诽谤、威胁、殴打审判人员，严重扰乱法庭秩序的人，依法追究刑事责任；情节较轻的，予以罚款、拘留。

خەلق سوت مەھكىمىسى سوت تەرتىپىگە غوۋغا سالغان، ھۇجۇم قىلغان، سوت قىلغۇچىغا ھاقارەت كەلتۈرگەن، تۆھمەت قىلغان، تەھدىت سالغان، ئۇرغان، سوت تەرتىپىنى ئېغىر دەرىجىدە قالايمىقانلاشتۇرغانلار قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ؛ قىلمىشى يېنىكرەك بولغانلىرىغا جەرىمانە قويۇلىدۇ، توختىتىپ قويۇلىدۇ.

第一百一十一条　诉讼参与人或者其他人有下列行为之一的，人民法院可以根据情节轻重予以罚款、拘留；构成犯罪的，依法追究刑事责任:

111-ماددا دەۋا قاتناشقۇچىلىرىدىن ياكى باشقا كىشىلەردىن تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلىرىغا خەلق سوت مەھكىمىسى ئەھۋالنىڭ ئېغىر-يېنىكلىكىگە قاراپ جەرىمانە قويسا، توختىتىپ قويسا بولىدۇ؛ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ :

（一）伪造、毁灭重要证据，妨碍人民法院审理案件的；

( 1 ) مۇھىم دەلىل-ئىسپاتلارنى ئويدۇرۇپ چىقىرىپ، يوقىتىۋېتىپ، خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ دېلونى قاراپ چىقىشىغا توسقۇنلۇق قىلغانلار؛

（二）以暴力、威胁、贿买方法阻止证人作证或者指使、贿买、胁迫他人作伪证的；

( 2 ) زوراۋانلىق قىلىش، تەھدىت سېلىش، پارا بېرىپ سېتىۋېلىش ئۇسۇلى بىلەن گۇۋاھچىنىڭ گۇۋاھلىق بېرىشىنى توسقان ياكى باشقىلارغا كۈشكۈرتكەن، پارا بېرىپ سېتىۋالغان، تەھدىت سالغانلار؛

（三）隐藏、转移、变卖、毁损已被查封、扣押的财产，或者已被清点并责令其保管的财产，转移已被冻结的财产的；

( 3 ) پېچەتلەنگەن، تۇتۇپ قېلىنغان مال-مۈلۈكنى يوشۇرۇۋالغان، يۆتكىۋەتكەن، سېتىۋەتكەن، بۇزۇۋەتكەن ياكى ئېنىقلانغان ھەمدە ساقلاشقا بۇيرۇلغان مال-مۈلۈكنى توڭلىتىۋەتكەن مال-مۈلۈكنى يۆتكىۋەتكەنلەر؛

（四）对司法工作人员、诉讼参加人、证人、翻译人员、鉴定人、勘验人、协助执行的人，进行侮辱、诽谤、诬陷、殴打或者打击报复的；

( 4 ) قانۇن يۈرگۈزۈش خادىملىرى، دەۋا قاتناشقۇچىلىرى، گۇۋاھچىلار، تەرجىمانلار، بېكىتكۈچىلەر، ئېنىقلىغۇچىلار، ئىجرا قىلىشقا ياردەملەشكۈچىلەرنى ھاقارەتلىگەن، تۆھمەت قىلغان، قارا چاپلىغان، ئۇرغان ياكى زەربە بېرىپ ئۆچ ئالغانلار؛

（五）以暴力、威胁或者其他方法阻碍司法工作人员执行职务的；

( 5 ) زوراۋانلىق قىلىش، تەھدىت سېلىش ياكى باشقا ئۇسۇللار بىلەن قانۇن يۈرگۈزۈش خادىملىرىنىڭ ۋەزىپە ئىجرا قىلىشىغا توسقۇنلۇق قىلغانلار؛

（六）拒不履行人民法院已经发生法律效力的判决、裁定的。

( 6 ) خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ قانۇن كۈچىگە ئىگە ھۆكۈمى ۋە كېسىمىنى ئادا قىلمىغانلار.

人民法院对有前款规定的行为之一的单位，可以对其主要负责人或者直接责任人员予以罚款、拘留；构成犯罪的，依法追究刑事责任。

ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغان ئورۇنلارنىڭ ئاساسلىق مەسئۇلى ياكى بىۋاسىتە جاۋابكارلىرىغا جەرىمانە قويسا، توختىتىپ قويسا بولىدۇ؛ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

第一百一十二条　当事人之间恶意串通，企图通过诉讼、调解等方式侵害他人合法权益的，人民法院应当驳回其请求，并根据情节轻重予以罚款、拘留；构成犯罪的，依法追究刑事责任。

112-ماددا ئالاقىدارلار يامان غەرەزدە تىل بىرىكتۈرۈۋېلىپ، دەۋا، مۇرەسسە قىلىش قاتارلىق ئۇسۇللار ئارقىلىق باشقىلارنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىگە زىيان يەتكۈزۈشكە ئۇرۇنسا، خەلق سوت مەھكىمىسى ئۇنىڭ تەلىپىنى رەت قىلىشى ھەمدە ئەھۋالنىڭ ئېغىر-يېنىكلىكىگە قاراپ جەرىمانە قويۇشى، توختىتىپ قويۇشى كېرەك؛ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

第一百一十三条　被执行人与他人恶意串通，通过诉讼、仲裁、调解等方式逃避履行法律文书确定的义务的，人民法院应当根据情节轻重予以罚款、拘留；构成犯罪的，依法追究刑事责任。

113-ماددا ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى باشقىلار بىلەن يامان غەرەزدە تىل بىرىكتۈرۈۋېلىپ، دەۋا، كېسىم، مۇرەسسە قىلىش قاتارلىق ئۇسۇللار ئارقىلىق قانۇن ھۆججەتلىرىدە بېكىتىلگەن مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىشتىن قاچسا، خەلق سوت مەھكىمىسى ئەھۋالنىڭ ئېغىر-يېنىكلىكىگە قاراپ جەرىمانە قويۇشى، توختىتىپ قويۇشى كېرەك؛ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

第一百一十四条　有义务协助调查、执行的单位有下列行为之一的，人民法院除责令其履行协助义务外，并可以予以罚款:

114-ماددا تەكشۈرۈش، ئىجرا قىلىشقا ھەمكارلىشىش مەجبۇرىيىتى بار ئورۇنلاردا تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، خەلق سوت مەھكىمىسى ئۇنى ھەمكارلىشىش مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىشقا بۇيرۇغاندىن سىرت جەرىمانە قويسا بولىدۇ :

（一）有关单位拒绝或者妨碍人民法院调查取证的；

( 1 ) مۇناسىۋەتلىك ئورۇنلار خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ تەكشۈرۈپ دەلىل-ئىسپات ئېلىشىنى رەت قىلسا ياكى ئۇنىڭغا توسقۇنلۇق قىلسا؛

（二）有关单位接到人民法院协助执行通知书后，拒不协助查询、扣押、冻结、划拨、变价财产的；

( 2 ) مۇناسىۋەتلىك ئورۇنلار خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ ئىجرا قىلىشقا ھەمكارلىشىش ئۇقتۇرۇشىنى تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىن، سۈرۈشتۈرۈش، تۇتۇپ قېلىش، توڭلىتىش، ئاجرىتىپ بېرىش، باھاغا سۇندۇرۇشقا ياردەملەشمىسە؛

（三）有关单位接到人民法院协助执行通知书后，拒不协助扣留被执行人的收入、办理有关财产权证照转移手续、转交有关票证、证照或者其他财产的；

( 3 ) ئالاقىدار ئورۇنلار خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ ئىجرا قىلىشقا ھەمكارلىشىش ئۇقتۇرۇشىنى تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىن، ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچىنىڭ كىرىمىنى تۇتۇپ قېلىشقا ياردەم بەرمەسلىك، ئالاقىدار مال-مۈلۈك ھوقۇقى گۇۋاھنامىسىنى ئۆتكۈزۈپ بېرىش رەسمىيىتىنى بېجىرىش، ئالاقىدار بېلەت-كىنىشكا، كىنىشكا ياكى باشقا مال-مۈلۈكنى ئۆتكۈزۈپ بېرىش؛

（四）其他拒绝协助执行的。

( 4 ) ئىجرا قىلىشقا ياردەم بېرىشنى رەت قىلىدىغان باشقا كىشىلەر.

人民法院对有前款规定的行为之一的单位，可以对其主要负责人或者直接责任人员予以罚款；对仍不履行协助义务的，可以予以拘留；并可以向监察机关或者有关机关提出予以纪律处分的司法建议。

ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغان ئورۇنلارنىڭ ئاساسلىق مەسئۇلى ياكى بىۋاسىتە جاۋابكارلىرىغا خەلق سوت مەھكىمىسى جەرىمانە قويسا بولىدۇ؛ ھەمكارلىشىش مەجبۇرىيىتىنى يەنىلا ئادا قىلمىغانلار توختىتىپ قويۇلسا بولىدۇ؛ ھەمدە رېۋىزىيە ئورگىنى ياكى ئالاقىدار ئورگانغا ئىنتىزام جازاسى بېرىش توغرىسىدا قانۇن يۈرگۈزۈش تەكلىپى بەرسە بولىدۇ.

第一百一十五条　对个人的罚款金额，为人民币十万元以下。对单位的罚款金额，为人民币五万元以上一百万元以下。

115-ماددا شەخسلەرگە قويۇلىدىغان جەرىمانە سوممىسى خەلق پۇلى سوممىسى 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن بولىدۇ. ئىدارىگە قويۇلىدىغان جەرىمانە سوممىسى، خەلق پۇلى سوممىسى 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 1 مىليون يۈەندىن تۆۋەن بولىدۇ.

拘留的期限，为十五日以下。

توختىتىپ قويۇش مۇددىتى 15 كۈندىن تۆۋەن بولىدۇ.

被拘留的人，由人民法院交公安机关看管。在拘留期间，被拘留人承认并改正错误的，人民法院可以决定提前解除拘留。

توختىتىپ قويۇلغانلارنى خەلق سوت مەھكىمىسى گۇڭئەن ئورگىنىنىڭ باشقۇرۇشىغا تاپشۇرىدۇ. توختىتىپ قويۇش مەزگىلىدە، توختىتىپ قويۇلغۇچى خاتالىقىنى ئېتىراپ قىلسا ھەمدە خاتالىقىنى تۈزەتسە، خەلق سوت مەھكىمىسى توختىتىپ قويۇشنى مۇددەتتىن بۇرۇن بىكار قىلىشنى قارار قىلسا بولىدۇ.

第一百一十六条　拘传、罚款、拘留必须经院长批准。

116-ماددا توختىتىپ قويۇش، جەرىمانە قويۇش، توختىتىپ قويۇشتا دوختۇرخانا باشلىقىنىڭ تەستىقىنى ئېلىش شەرت.

拘传应当发拘传票。

مەجبۇرىي چاقىرىقنامە تارقىتىش كېرەك.

罚款、拘留应当用决定书。对决定不服的，可以向上一级人民法院申请复议一次。复议期间不停止执行。

جەرىمانە قويۇش، توختىتىپ قويۇشتا قارارنامە ئىشلىتىش كېرەك. قارارغا قايىل بولمىسا، بىر دەرىجە يۇقىرى خەلق سوت مەھكىمىسىگە بىر قېتىم قايتا قاراپ چىقىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ. قايتا قاراپ چىقىش مەزگىلىدە ئىجرا قىلىنىدۇ.

第一百一十七条　采取对妨害民事诉讼的强制措施必须由人民法院决定。任何单位和个人采取非法拘禁他人或者非法私自扣押他人财产追索债务的，应当依法追究刑事责任，或者予以拘留、罚款。

117-ماددا ھەق تەلەپ دەۋاسىغا دەخلى يەتكۈزۈش مەجبۇرلاش تەدبىرى قوللىنىشنى خەلق سوت مەھكىمىسى قارار قىلىشى شەرت. ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخستىن باشقىلارنى قانۇنسىز سولاپ قويۇش ياكى باشقىلارنىڭ مال-مۈلكىنى قانۇنسىز ئۆز ئالدىغا تۇتۇپ قېلىپ قەرز تەلەپ قىلىشتا، قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىش ياكى توختىتىپ قويۇش، جەرىمانە قويۇش كېرەك.

第十一章　诉讼费用

11-باب دەۋا ھەققى

第一百一十八条　当事人进行民事诉讼，应当按照规定交纳案件受理费。财产案件除交纳案件受理费外，并按照规定交纳其他诉讼费用。

118-ماددا ئالاقىدارلار ھەق تەلەپ دەۋاسى قىلىشتا، بەلگىلىمە بويىچە دېلو قوبۇل قىلىش ھەققى تاپشۇرۇشى كېرەك. مال-مۈلۈك دېلوسىدا دېلو قوبۇل قىلىش ھەققى تاپشۇرغاندىن باشقا ھەمدە بەلگىلىمە بويىچە باشقا دەۋا ھەققى تاپشۇرۇلىدۇ.

当事人交纳诉讼费用确有困难的，可以按照规定向人民法院申请缓交、减交或者免交。

ئالاقىدارلار دەۋا ھەققى تاپشۇرۇشتا ھەقىقەتەن قىيىنچىلىققا ئۇچرىسا، بەلگىلىمە بويىچە خەلق سوت مەھكىمىسىگە كېچىكتۈرۈپ تاپشۇرۇش، كېمەيتىپ تاپشۇرۇش ياكى كەچۈرۈم قىلىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ.

收取诉讼费用的办法另行制定。

دەۋا ھەققى ئېلىش چارىسى ئايرىم تۈزۈلىدۇ.

第二编　审判程序

2-قىسىم سوت قىلىش تەرتىپى

第十二章　第一审普通程序

12-باب بىرىنچى سوتنىڭ ئادەتتىكى تەرتىپى

第一节　起诉和受理

1-پاراگراف ئەرز قىلىش ۋە قوبۇل قىلىش

第一百一十九条　起诉必须符合下列条件:

119-ماددا ئەرز قىلىش تۆۋەندىكى شەرتلەرگە ئۇيغۇن كېلىشى شەرت :

（一）原告是与本案有直接利害关系的公民、法人和其他组织；

( 1 ) دەۋاگەر شۇ دېلو بىلەن بىۋاسىتە پايدا-زىيان مۇناسىۋىتى بولغان پۇقرالار، قانۇنىي ئىگىلەر ۋە باشقا تەشكىلاتلارنى كۆرسىتىدۇ؛

（二）有明确的被告；

( 2 ) ئېنىق جاۋابكار بولۇش؛

（三）有具体的诉讼请求和事实、理由；

( 3 ) كونكرېت دەۋا تەلىپى ۋە پاكىتى، ئاساسى بولۇش؛

（四）属于人民法院受理民事诉讼的范围和受诉人民法院管辖。

( 4 ) خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ ھەق تەلەپ دەۋاسىنى قوبۇل قىلىش دائىرىسىگە ۋە دەۋا قوبۇل قىلغۇچى خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىگە كىرىدۇ.

第一百二十条　起诉应当向人民法院递交起诉状，并按照被告人数提出副本。

120-ماددا دەۋادا خەلق سوت مەھكىمىسىگە دەۋا خېتى سۇنۇش ھەمدە جاۋابكارنىڭ ئادەم سانىغا قاراپ قوشۇمچە نۇسخىسىنى بېرىش كېرەك.

书写起诉状确有困难的，可以口头起诉，由人民法院记入笔录，并告知对方当事人。

دەۋا خېتى يېزىشتا ھەقىقەتەن قىيىنچىلىق بولسا، ئاغزاكى دەۋا قىلسا بولىدۇ، خەلق سوت مەھكىمىسى خاتىرىگە خاتىرىلەپ كىرگۈزىدۇ ھەمدە ئالاقىدارلارغا ئۇقتۇرۇپ قويىدۇ.

第一百二十一条　起诉状应当记明下列事项:

121-ماددا ئەرزنامىدە تۆۋەندىكى ئىشلار ئېنىق يېزىلىشى كېرەك :

（一）原告的姓名、性别、年龄、民族、职业、工作单位、住所、联系方式，法人或者其他组织的名称、住所和法定代表人或者主要负责人的姓名、职务、联系方式；

( 1 ) دەۋاگەرنىڭ ئىسىم-فامىلىسى، جىنسى، يېشى، مىللىتى، كەسپى، خىزمەت ئورنى، تۇرۇشلۇق ئورنى، ئالاقىلىشىش ئۇسۇلى، قانۇنىي ئىگە ياكى باشقا تەشكىلاتنىڭ نامى، تۇرۇشلۇق جايى ۋە قانۇندا بەلگىلەنگەن ۋەكىلى ياكى ئاساسلىق مەسئۇلىنىڭ ئىسىم-فامىلىسى ۋە ۋەزىپىسى، ئالاقىلىشىش ئۇسۇلى؛

（二）被告的姓名、性别、工作单位、住所等信息，法人或者其他组织的名称、住所等信息；

( 2 ) جاۋابكارنىڭ ئىسىم-فامىلىسى، جىنسى، خىزمەت ئورنى، ئولتۇرۇشلۇق جايى قاتارلىق ئۇچۇرلار، قانۇنىي ئىگە ياكى باشقا تەشكىلاتنىڭ نامى، تۇرۇشلۇق جايى قاتارلىق ئۇچۇرلار؛

（三）诉讼请求和所根据的事实与理由；

( 3 ) دەۋا تەلىپى ۋە ئاساس قىلىنغان پاكىت ۋە ئاساس؛

（四）证据和证据来源，证人姓名和住所。

( 4 ) دەلىل-ئىسپات ۋە دەلىل-ئىسپاتنىڭ كېلىش مەنبەسى، گۇۋاھچىنىڭ ئىسىم-فامىلىسى ۋە تۇرۇشلۇق جايى.

第一百二十二条　当事人起诉到人民法院的民事纠纷，适宜调解的，先行调解，但当事人拒绝调解的除外。

122-ماددا ئالاقىدارلار خەلق سوت مەھكىمىسىگە دەۋا قىلغان ھەق تەلەپ ماجىراسىدىن مۇرەسسە قىلىشقا باب كەلسە، ئاۋۋال مۇرەسسە قىلىدۇ، لېكىن ئالاقىدارلار مۇرەسسە قىلىشنى رەت قىلغانلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.

第一百二十三条　人民法院应当保障当事人依照法律规定享有的起诉权利。对符合本法第一百一十九条的起诉，必须受理。符合起诉条件的，应当在七日内立案，并通知当事人；不符合起诉条件的，应当在七日内作出裁定书，不予受理；原告对裁定不服的，可以提起上诉。

123-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى دەۋالاشقۇچىلارنىڭ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە دەۋا قىلىش ھوقۇقىنى كاپالەتلەندۈرۈشى كېرەك. مۇشۇ قانۇننىڭ 119-ماددىسىغا ئۇيغۇن كېلىدىغان ئەرزنى قوبۇل قىلىش شەرت. دەۋا قىلىش شەرتىگە توشىدىغانلىرىنى يەتتە كۈن ئىچىدە دېلو تۇرغۇزۇش ھەمدە ئالاقىدارلارغا ئۇقتۇرۇش قىلىش كېرەك؛ دەۋا قىلىش شەرتىگە ئۇيغۇن كەلمىسە، يەتتە كۈن ئىچىدە كېسىمنامە چىقىرىش كېرەك، قوبۇل قىلمايدۇ؛ دەۋاگەر كېسىمگە قايىل بولمىسا، نارازىلىق ئەرزى سۇنسا بولىدۇ.

第一百二十四条　人民法院对下列起诉，分别情形，予以处理:

124-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى تۆۋەندىكى دەۋالارنى ئەھۋالغا قاراپ بىر تەرەپ قىلىدۇ :

（一）依照行政诉讼法的规定，属于行政诉讼受案范围的，告知原告提起行政诉讼；

( 1 ) مەمۇرىي دەۋا قانۇنىدىكى بەلگىلىمە بويىچە، مەمۇرىي دەۋادا دېلو قوبۇل قىلىش دائىرىسىگە كىرگەنلىرى دەۋاگەرگە مەمۇرىي دەۋا قىلىشنى ئۇقتۇرىدۇ؛

（二）依照法律规定，双方当事人达成书面仲裁协议申请仲裁、不得向人民法院起诉的，告知原告向仲裁机构申请仲裁；

( 2 ) قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە، ئالاقىدارلار يازما كېسىم كېلىشىمى ھاسىل قىلىپ كېسىم قىلىشنى ئىلتىماس قىلسا، خەلق سوت مەھكىمىسىگە دەۋا قىلسا بولمىسا، دەۋاگەرگە كېسىم ئاپپاراتىغا كېسىم قىلىشنى ئىلتىماس قىلىشنى ئۇقتۇرۇپ قويسا؛

（三）依照法律规定，应当由其他机关处理的争议，告知原告向有关机关申请解决；

( 3 ) قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە، باشقا ئورگان بىر تەرەپ قىلىدىغان تالاش-تارتىشلار ھەققىدە دەۋاگەرگە مۇناسىۋەتلىك ئورگانغا ھەل قىلىشنى ئىلتىماس قىلىشنى ئۇقتۇرۇپ قويۇش؛

（四）对不属于本院管辖的案件，告知原告向有管辖权的人民法院起诉；

( 4 ) مەزكۇر مەھكىمىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىگە تەۋە بولمىغان دېلولارنى دەۋاگەرگە باشقۇرۇش تەۋەلىكى ھوقۇقىغا ئىگە خەلق سوت مەھكىمىسىگە دەۋا قىلىشنى ئۇقتۇرۇش؛

（五）对判决、裁定、调解书已经发生法律效力的案件，当事人又起诉的，告知原告申请再审，但人民法院准许撤诉的裁定除外；

( 5 ) ھۆكۈم، كېسىم، مۇرەسسەنامە قانۇن كۈچىگە ئىگە بولغان دېلولاردا دەۋالاشقۇچىلار يەنە دەۋا قىلسا، دەۋاگەرگە قايتا سوت قىلىشنى ئىلتىماس قىلىشنى ئۇقتۇرىدۇ، لېكىن خەلق سوت مەھكىمىسى رۇخسەت قىلغان كېسىم بۇنىڭ سىرتىدا؛

（六）依照法律规定，在一定期限内不得起诉的案件，在不得起诉的期限内起诉的，不予受理；

( 6 ) قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە، مەلۇم مۆھلەتتە ئەيىبلەشكە بولمايدىغان دېلولاردىن ئەيىبلەشكە بولمايدىغان مۆھلەتتە دەۋا قىلغانلىرى قوبۇل قىلىنمايدۇ؛

（七）判决不准离婚和调解和好的离婚案件，判决、调解维持收养关系的案件，没有新情况、新理由，原告在六个月内又起诉的，不予受理。

( 7 ) ئاجرىشىشقا ۋە مۇرەسسە قىلىشقا رۇخسەت قىلىنماسلىققا ھۆكۈم قىلىنىپ ۋە ياخشى قىلىنغان ئاجرىشىش دېلولىرىدا، بېقىۋېلىش مۇناسىۋىتىنى ساقلاشقا ھۆكۈم قىلىنغان، مۇرەسسە قىلىنغان دېلولاردا يېڭى ئەھۋال، يېڭى سەۋەب بولماي، دەۋاگەر ئالتە ئاي ئىچىدە يەنە دەۋا قىلغان بولسا، قوبۇل قىلىنمايدۇ.

第二节　审理前的准备

2-پاراگراف قاراپ چىقىشتىن بۇرۇنقى تەييارلىق

第一百二十五条　人民法院应当在立案之日起五日内将起诉状副本发送被告，被告应当在收到之日起十五日内提出答辩状。答辩状应当记明被告的姓名、性别、年龄、民族、职业、工作单位、住所、联系方式；法人或者其他组织的名称、住所和法定代表人或者主要负责人的姓名、职务、联系方式。人民法院应当在收到答辩状之日起五日内将答辩状副本发送原告。

125-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى دېلو تۇرغۇزۇلغان كۈندىن باشلاپ بەش كۈن ئىچىدە دەۋا خېتىنىڭ قوشۇمچە نۇسخىسىنى جاۋابكارغا ئەۋەتىپ بېرىشى، جاۋابكار تاپشۇرۇۋالغان كۈندىن باشلاپ 15 كۈن ئىچىدە ئۆزىنى ئاقلاش خېتى بېرىشى كېرەك. دىسسېرتاتسىيەدە جاۋابكارنىڭ ئىسىم-فامىلىسى، جىنسى، يېشى، مىللىتى، كەسپى، خىزمەت ئورنى، تۇرۇشلۇق جايى، ئالاقىلىشىش ئۇسۇلىنى ئېنىق يېزىش كېرەك؛ قانۇنىي ئىگە ياكى باشقا تەشكىلاتنىڭ نامى، ئورنى ۋە قانۇندا بەلگىلەنگەن ۋەكىلى ياكى ئاساسلىق مەسئۇلىنىڭ ئىسىم-فامىلىسى، ۋەزىپىسى، ئالاقىلىشىش ئۇسۇلى. خەلق سوت مەھكىمىسى ئۆزىنى ئاقلاش خېتىنى تاپشۇرۇۋالغان كۈندىن باشلاپ بەش كۈن ئىچىدە ئۆزىنى ئاقلاش خېتىنىڭ قوشۇمچە نۇسخىسىنى دەۋاگەرگە ئەۋەتىپ بېرىشى كېرەك.

被告不提出答辩状的，不影响人民法院审理。

جاۋابكار ئۆزىنى ئاقلاش خېتى ئوتتۇرىغا قويمىسا، خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ قاراپ چىقىشىغا تەسىر يەتمەيدۇ.

第一百二十六条　人民法院对决定受理的案件，应当在受理案件通知书和应诉通知书中向当事人告知有关的诉讼权利义务，或者口头告知。

126-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى قوبۇل قىلىشنى قارار قىلغان دېلودا، دېلو قوبۇل قىلىش ئۇقتۇرۇشى ۋە دەۋا قىلىش ئۇقتۇرۇشىدا دەۋالاشقۇچىلارغا مۇناسىۋەتلىك دەۋا ھوقۇقى ۋە مەجبۇرىيىتىنى ئۇقتۇرۇپ قويۇشى ياكى ئاغزاكى ئۇقتۇرۇپ قويۇشى كېرەك.

第一百二十七条　人民法院受理案件后，当事人对管辖权有异议的，应当在提交答辩状期间提出。人民法院对当事人提出的异议，应当审查。异议成立的，裁定将案件移送有管辖权的人民法院；异议不成立的，裁定驳回。

127-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى دېلونى قوبۇل قىلغاندىن كېيىن، دەۋالاشقۇچىلار باشقۇرۇش تەۋەلىكى ھوقۇقىغا باشقىچە پىكىردە بولسا، ئۆزىنى ئاقلاش خېتى تاپشۇرغان مەزگىلدە ئوتتۇرىغا قويۇشى كېرەك. خەلق سوت مەھكىمىسى دەۋالاشقۇچىلار ئوتتۇرىغا قويغان باشقىچە پىكىرنى تەكشۈرۈشى كېرەك. باشقىچە پىكىر پۇت تىرەپ تۇرالىغان بولسا، كېسىم چىقىرىپ دېلونى باشقۇرۇش تەۋەلىكى ھوقۇقىغا ئىگە خەلق سوت مەھكىمىسىگە ئۆتكۈزۈپ بېرىدۇ؛ باشقىچە پىكىر پۇت تىرەپ تۇرالمىسا، كېسىم ئارقىلىق رەت قىلىنىدۇ.

当事人未提出管辖异议，并应诉答辩的，视为受诉人民法院有管辖权，但违反级别管辖和专属管辖规定的除外。

ئالاقىدارلار باشقۇرۇش تەۋەلىكىگە دائىر باشقىچە پىكرىنى ئوتتۇرىغا قويمىغان ھەمدە ئەرزگە جاۋاب بەرگەندە، ئەرز قوبۇل قىلغۇچى خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكى ھوقۇقى بار دەپ قارىلىدۇ، لېكىن دەرىجە باشقۇرۇش تەۋەلىكى ۋە مەخسۇس باشقۇرۇش تەۋەلىكى بەلگىلىمىسىگە خىلاپلىق قىلغانلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.

第一百二十八条　合议庭组成人员确定后，应当在三日内告知当事人。

128-ماددا كېڭەشمە سوت تەركىبىدىكىلەر بېكىتكەندىن كېيىن، ئۈچ كۈن ئىچىدە ئالاقىدارلارغا ئۇقتۇرۇپ قويۇشى كېرەك.

第一百二十九条　审判人员必须认真审核诉讼材料，调查收集必要的证据。

129-ماددا سوت خادىملىرى دەۋا ماتېرىياللىرىنى ئەستايىدىل تەكشۈرۈپ بېكىتىشى، زۆرۈر دەلىل-ئىسپاتلارنى تەكشۈرۈپ توپلىشى شەرت.

第一百三十条　人民法院派出人员进行调查时，应当向被调查人出示证件。

130-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى خادىم ئەۋەتىپ تەكشۈرۈشتە، تەكشۈرۈلگۈچىگە گۇۋاھنامىسىنى كۆرسىتىشى كېرەك.

调查笔录经被调查人校阅后，由被调查人、调查人签名或者盖章。

تەكشۈرۈش خاتىرىسىنى تەكشۈرگۈچى كۆرۈپ چىققاندىن كېيىن، تەكشۈرگۈچى، تەكشۈرگۈچى ئىمزا قويىدۇ ياكى تامغا باسىدۇ.

第一百三十一条　人民法院在必要时可以委托外地人民法院调查。

131-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى زۆرۈر تاپقاندا باشقا جايدىكى خەلق سوت مەھكىمىلىرىگە تەكشۈرۈشنى ھاۋالە قىلسا بولىدۇ.

委托调查，必须提出明确的项目和要求。受委托人民法院可以主动补充调查。

تەكشۈرۈشكە ھاۋالە قىلىشتا، جەزمەن ئېنىق تۈر ۋە تەلەپلەرنى ئوتتۇرىغا قويۇش كېرەك. ھاۋالە قىلىنغۇچى خەلق سوت مەھكىمىسى تەشەببۇسكارلىق بىلەن تولۇقلاپ تەكشۈرسە بولىدۇ.

受委托人民法院收到委托书后，应当在三十日内完成调查。因故不能完成的，应当在上述期限内函告委托人民法院。

ھاۋالە قىلىنغان خەلق سوت مەھكىمىسى ھاۋالىنامىنى تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىن، 30 كۈن ئىچىدە تەكشۈرۈشنى تاماملىشى كېرەك. مەلۇم سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن ئورۇندىغىلى بولمىسا، يۇقىرىقى مۆھلەت ئىچىدە خەلق سوت مەھكىمىسىگە خەت ئارقىلىق ئۇقتۇرۇپ ھاۋالە قىلىش كېرەك.

第一百三十二条　必须共同进行诉讼的当事人没有参加诉讼的，人民法院应当通知其参加诉讼。

132-ماددا دەۋانى بىرلىكتە ئېلىپ بېرىش شەرت بولغان دەۋالاشقۇچىلار دەۋاغا قاتناشمىسا، خەلق سوت مەھكىمىسى دەۋاغا قاتنىشىشنى ئۇقتۇرۇشى لازىم.

第一百三十三条　人民法院对受理的案件，分别情形，予以处理:

133-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى قوبۇل قىلغان دېلولارنى ئەھۋالغا قاراپ بىر تەرەپ قىلىدۇ :

（一）当事人没有争议，符合督促程序规定条件的，可以转入督促程序；

( 1 ) توختاملاشقۇچىلار ئارىسىدا تالاش-تارتىش بولماي، ھەيدەكچىلىك تەرتىپىدە بەلگىلەنگەن شەرتكە ئۇيغۇن كەلسە، ھەيدەكچىلىك تەرتىپىگە يۆتكىسە بولىدۇ؛

（二）开庭前可以调解的，采取调解方式及时解决纠纷；

( 2 ) سوت ئېچىشتىن بۇرۇن مۇرەسسە قىلغىلى بولسا، ماجىرانى مۇرەسسە ئۇسۇلى ئارقىلىق ۋاقتىدا ھەل قىلىش؛

（三）根据案件情况，确定适用简易程序或者普通程序；

( 3 ) دېلو ئەھۋالىغا قاراپ، ئاددىي تەرتىپ ياكى ئادەتتىكى تەرتىپ تەتبىقلاشنى بېكىتىش؛

（四）需要开庭审理的，通过要求当事人交换证据等方式，明确争议焦点。

( 4 ) سوت ئېچىپ قاراپ چىقىشقا توغرا كەلسە، ئالاقىدارلاردىن دەلىل-ئىسپات ئالماشتۇرۇشنى تەلەپ قىلىش قاتارلىق ئۇسۇللار ئارقىلىق تالاش-تارتىشنىڭ قىزىق نۇقتىسىنى ئايدىڭلاشتۇرۇش كېرەك.

第三节　开庭审理

3-پاراگراف سوت ئېچىپ قاراپ چىقىش

第一百三十四条　人民法院审理民事案件，除涉及国家秘密、个人隐私或者法律另有规定的以外，应当公开进行。

134-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى ھەق تەلەپ دېلوسىنى قاراپ چىقىشتا، دۆلەت مەخپىيىتىگە، شەخسىي سىرغا چېتىلىدىغان ياكى قانۇنلاردا ئايرىم بەلگىلىمە بولغانلىرىنى ھېسابقا ئالمىغاندا، ئوچۇق قاراپ چىقىشى كېرەك.

离婚案件，涉及商业秘密的案件，当事人申请不公开审理的，可以不公开审理。

ئالاقىدارلار ئاجرىشىش دېلوسى، سودا مەخپىيىتىگە چېتىلىدىغان دېلونى ئوچۇق قاراپ چىقىشنى ئىلتىماس قىلسا، ئوچۇق قاراپ چىقمىسىمۇ بولىدۇ.

第一百三十五条　人民法院审理民事案件，根据需要进行巡回审理，就地办案。

135-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى ھەق تەلەپ دېلوسىنى قاراپ چىقىشتا، ئېھتىياجغا قاراپ سەييارە قاراپ چىقىپ، شۇ جاينىڭ ئۆزىدە بېجىرىدۇ.

第一百三十六条　人民法院审理民事案件，应当在开庭三日前通知当事人和其他诉讼参与人。公开审理的，应当公告当事人姓名、案由和开庭的时间、地点。

136-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى ھەق تەلەپ دېلوسىنى قاراپ چىقىشتا، سوت ئېچىلىپ ئۈچ كۈن ئىلگىرى دەۋالاشقۇچىلارغا ۋە باشقا دەۋا قاتناشقۇچىلىرىغا ئۇقتۇرۇشى كېرەك. ئوچۇق-ئاشكارا قاراپ چىقىشتا، دەۋالاشقۇچىلارنىڭ ئىسىم-فامىلىسى، دېلونىڭ مەزمۇنى ۋە سوت ئېچىلغان ۋاقىت، ئورنىنى ئېلان قىلىش كېرەك.

第一百三十七条　开庭审理前，书记员应当查明当事人和其他诉讼参与人是否到庭，宣布法庭纪律。

137-ماددا سوت ئېچىپ قاراپ چىقىشتىن ئىلگىرى، پۈتۈكچى دەۋالاشقۇچىلار ۋە باشقا دەۋا قاتناشقۇچىلىرىنىڭ سوتقا كەلگەن-كەلمىگەنلىكىنى ئېنىقلاپ، سوت ئىنتىزامىنى جاكارلىشى كېرەك.

开庭审理时，由审判长核对当事人，宣布案由，宣布审判人员、书记员名单，告知当事人有关的诉讼权利义务，询问当事人是否提出回避申请。

سوت ئېچىپ قاراپ چىققاندا، باش سوتچى دەۋالاشقۇچىلارنى سېلىشتۇرىدۇ، دېلو سەۋەبىنى جاكارلايدۇ، سوت قىلغۇچى ۋە پۈتۈكچىلەرنىڭ ئىسىملىكىنى جاكارلايدۇ، دەۋالاشقۇچىلارغا ئالاقىدار دەۋا ھوقۇقى ۋە مەجبۇرىيىتىنى ئۇقتۇرىدۇ، دەۋالاشقۇچىلاردىن چەتلەپ تۇرۇش ئىلتىماسى سۇنغان-سۇنمىغانلىقىنى سورايدۇ.

第一百三十八条　法庭调查按照下列顺序进行:

138-ماددا سوت تەكشۈرۈشى تۆۋەندىكى تەرتىپ بويىچە ئېلىپ بېرىلىدۇ :

（一）当事人陈述；

( 1 ) ئالاقىدارلار بايان قىلىش؛

（二）告知证人的权利义务，证人作证，宣读未到庭的证人证言；

( 2 ) گۇۋاھچىغا ھوقۇق-مەجبۇرىيەتنى ئۇقتۇرۇپ قويۇش، گۇۋاھچى گۇۋاھلىق بېرىش، سوتقا كەلمىگەن گۇۋاھچىنىڭ گۇۋاھلىق سۆزىنى ئوقۇش؛

（三）出示书证、物证、视听资料和电子数据；

( 3 ) يازما ئىسپات، ماددىي ئىسپات، ئۈن-سىن ماتېرىياللىرىنى ۋە ئېلېكتىرونلۇق سانلىق مەلۇماتلارنى كۆرسىتىش؛

（四）宣读鉴定意见；

( 4 ) باھالاش پىكرىنى ئوقۇپ ئۆتۈش؛

（五）宣读勘验笔录。

( 5 ) ئېنىقلاش خاتىرىسىنى ئوقۇپ ئۆتۈش.

第一百三十九条　当事人在法庭上可以提出新的证据。

139-ماددا دەۋالاشقۇچىلار سوتتا يېڭى دەلىل-ئىسپاتلارنى ئوتتۇرىغا قويسا بولىدۇ.

当事人经法庭许可，可以向证人、鉴定人、勘验人发问。

ئالاقىدارلار سوتنىڭ ئىجازىتى بىلەن گۇۋاھچىلار، بېكىتكۈچىلەر، ئېنىقلىغۇچىلاردىن سوئال سورىسا بولىدۇ.

当事人要求重新进行调查、鉴定或者勘验的，是否准许，由人民法院决定。

ئالاقىدارلار قايتا تەكشۈرۈش، باھالاش ياكى ئېنىقلاشنى تەلەپ قىلسا، رۇخسەت قىلىش-قىلماسلىقنى خەلق سوت مەھكىمىسى قارار قىلىدۇ.

第一百四十条　原告增加诉讼请求，被告提出反诉，第三人提出与本案有关的诉讼请求，可以合并审理。

140-ماددا دەۋاگەر دەۋا تەلىپىنى كۆپەيتىپ، جاۋابكار قارشى دەۋا قىلسا، 3-كىشى شۇ دېلوغا مۇناسىۋەتلىك دەۋا تەلىپىنى ئوتتۇرىغا قويسا، بىرلەشتۈرۈپ قاراپ چىقىشقا بولىدۇ.

第一百四十一条　法庭辩论按照下列顺序进行:

141-ماددا سوت مۇنازىرىسى تۆۋەندىكى تەرتىپ بويىچە ئېلىپ بېرىلىدۇ :

（一）原告及其诉讼代理人发言；

( 1 ) دەۋاگەر ۋە ئۇنىڭ دەۋا ۋاكالەتچىسى سۆز قىلىش؛

（二）被告及其诉讼代理人答辩；

( 2 ) جاۋابكار ۋە ئۇنىڭ دەۋا ۋاكالەتچىسى جاۋاب بېرىش؛

（三）第三人及其诉讼代理人发言或者答辩；

( 3 ) 3-كىشى ۋە ئۇنىڭ دەۋا ۋاكالەتچىسى سۆز قىلىش ياكى جاۋاب بېرىش؛

（四）互相辩论。

( 4 ) ئۆزئارا مۇنازىرە قىلىش.

法庭辩论终结，由审判长按照原告、被告、第三人的先后顺序征询各方最后意见。

سوت مۇنازىرىسى ئاخىرلاشقاندا، باش سوتچى ھەرقايسى تەرەپلەرنىڭ ئاخىرقى پىكرىنى دەۋاگەر، جاۋابكار ۋە 3-كىشىنىڭ ئىلگىرى-كېيىنلىك تەرتىپى بويىچە ئالىدۇ.

第一百四十二条　法庭辩论终结，应当依法作出判决。判决前能够调解的，还可以进行调解，调解不成的，应当及时判决。

142-ماددا سوت مۇنازىرىسى ئاخىرلاشقاندا، قانۇن بويىچە ھۆكۈم چىقىرىش كېرەك. ھۆكۈم چىقىرىشتىن بۇرۇن مۇرەسسە قىلغىلى بولسا، مۇرەسسە قىلسىمۇ بولىدۇ، مۇرەسسە ئۈنۈم بەرمىسە، ۋاقتىدا ھۆكۈم چىقىرىش كېرەك.

第一百四十三条　原告经传票传唤，无正当理由拒不到庭的，或者未经法庭许可中途退庭的，可以按撤诉处理；被告反诉的，可以缺席判决。

143-ماددا دەۋاگەر چاقىرىقنامە چاقىرتىپ كېلىپ يولسىز سەۋەبلەر بىلەن سوتقا كەلمىگەن بولسا ياكى سوتنىڭ ئىجازىتىنى ئالماي تۇرۇپ يېرىم يولدا سوتتىن چىقىپ كەتكەن بولسا، دەۋادىن ۋاز كەچكەنلىك بويىچە بىر تەرەپ قىلىنسا بولىدۇ؛ جاۋابكار قارشى دەۋا قىلغان بولسا، دەرقەمسىز ھۆكۈم چىقارسا بولىدۇ.

第一百四十四条　被告经传票传唤，无正当理由拒不到庭的，或者未经法庭许可中途退庭的，可以缺席判决。

144-ماددا جاۋابكار چاقىرىقنامە چاقىرتىپ كېلىپ يولسىز سەۋەبلەر بىلەن سوتقا كەلمىگەن بولسا ياكى سوتنىڭ ئىجازىتىنى ئالماي تۇرۇپ يېرىم يولدا سوتتىن چىقىپ كەتكەن بولسا، دەرقەمسىز ھۆكۈم چىقارسا بولىدۇ.

第一百四十五条　宣判前，原告申请撤诉的，是否准许，由人民法院裁定。

145-ماددا ھۆكۈم چىقىرىشتىن ئىلگىرى، دەۋاگەر دەۋادىن ۋاز كېچىشنى ئىلتىماس قىلسا، رۇخسەت قىلىش-قىلماسلىققا خەلق سوت مەھكىمىسى كېسىم چىقىرىدۇ.

人民法院裁定不准许撤诉的，原告经传票传唤，无正当理由拒不到庭的，可以缺席判决。

خەلق سوت مەھكىمىسى كېسىمىدە دەۋادىن كېچىشكە رۇخسەت قىلىنمىغان بولسا، دەۋاگەر چاقىرىقنامە ئارقىلىق چاقىرتىلغان بولسىمۇ، يولسىز سەۋەبلەر بىلەن سوتقا كەلمىسە، دەرقەمسىز ھۆكۈم چىقارسا بولىدۇ.

第一百四十六条　有下列情形之一的，可以延期开庭审理:

146-ماددا تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، سوت ئېچىپ قاراپ چىقىشنى كېچىكتۈرۈشكە بولىدۇ :

（一）必须到庭的当事人和其他诉讼参与人有正当理由没有到庭的；

( 1 ) سوتقا كېلىش شەرت بولغان دەۋالاشقۇچىلار ۋە باشقا دەۋا قاتناشقۇچىلىرى يوللۇق سەۋەب بىلەن سوتقا كەلمىگەن بولسا؛

（二）当事人临时提出回避申请的；

( 2 ) ئالاقىدارلار ۋاقتىنچە چەتلەپ تۇرۇش ئىلتىماسى سۇنسا؛

（三）需要通知新的证人到庭，调取新的证据，重新鉴定、勘验，或者需要补充调查的；

( 3 ) يېڭى گۇۋاھچىلارغا سوتقا كېلىپ، يېڭى دەلىل-ئىسپات ئېلىش، قايتا باھالاش، ئېنىقلاش ياكى تولۇقلاپ تەكشۈرۈشنى ئۇقتۇرۇش قىلىشقا توغرا كەلسە؛

（四）其他应当延期的情形。

( 4 ) ئۇزارتىشقا تېگىشلىك باشقا ئەھۋاللار.

第一百四十七条　书记员应当将法庭审理的全部活动记入笔录，由审判人员和书记员签名。

147-ماددا پۈتۈكچى سوتنىڭ قاراپ چىقىش جەريانىدىكى بارلىق ھەرىكىتىنى خاتىرىگە خاتىرىلىشى، سوت قىلغۇچى ۋە پۈتۈكچى ئىمزا قويۇشى كېرەك.

法庭笔录应当当庭宣读，也可以告知当事人和其他诉讼参与人当庭或者在五日内阅读。当事人和其他诉讼参与人认为对自己的陈述记录有遗漏或者差错的，有权申请补正。如果不予补正，应当将申请记录在案。

سوت خاتىرىسىنى سوتتا ئوقۇپ چىقىش كېرەك، ئالاقىدارلار ۋە باشقا دەۋا قاتناشقۇچىلىرىغا سوتتا ياكى بەش كۈن ئىچىدە ئوقۇپ چىقىشنى ئۇقتۇرۇپ قويسىمۇ بولىدۇ. ئالاقىدارلار ۋە باشقا دەۋا قاتناشقۇچىلىرى ئۆزىنىڭ بايان خاتىرىسىنى چۈشۈرۈپ قويغان ياكى خاتالىق بار دەپ قارىسا، تولۇقلاپ تۈزىتىشنى ئىلتىماس قىلىشقا ھوقۇقلۇق. ئەگەر تولۇقلاپ تۈزىتىلمىسە، ئىلتىماسنى دېلوغا خاتىرىلەش كېرەك.

法庭笔录由当事人和其他诉讼参与人签名或者盖章。拒绝签名盖章的，记明情况附卷。

سوت خاتىرىسىگە دەۋالاشقۇچىلار ۋە باشقا دەۋا قاتناشقۇچىلىرى ئىمزا قويىدۇ ياكى تامغا باسىدۇ. ئىمزا قويۇپ تامغا بېسىشنى رەت قىلغانلارغا ئەھۋالنى ئېنىق يېزىپ قوشۇمچە قىلىش كېرەك.

第一百四十八条　人民法院对公开审理或者不公开审理的案件，一律公开宣告判决。

148-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى ئوچۇق-ئاشكارا سوت قىلىنغان ياكى ئوچۇق سوت قىلىنمىغان دېلولارغا بىردەك ئوچۇق ھۆكۈم ئېلان قىلىدۇ.

当庭宣判的，应当在十日内发送判决书；定期宣判的，宣判后立即发给判决书。

سوتتا ھۆكۈم ئېلان قىلىدىغانلار 10 كۈن ئىچىدە ھۆكۈمنامە ئەۋەتىشى كېرەك؛ ھۆكۈمى قەرەللىك ئېلان قىلىنغان بولسا، ھۆكۈم چىقىرىلغاندىن كېيىن دەرھال ھۆكۈمنامە بېرىلىدۇ.

宣告判决时，必须告知当事人上诉权利、上诉期限和上诉的法院。

ھۆكۈمنى جاكارلايدىغان چاغدا، دەۋالاشقۇچىلارغا نارازىلىق ئەرزى بېرىش ھوقۇقى، نارازىلىق ئەرزى بېرىش مۇددىتى ۋە نارازىلىق ئەرزى بېرىدىغان سوت مەھكىمىسىنى ئۇقتۇرۇپ قويۇش شەرت.

宣告离婚判决，必须告知当事人在判决发生法律效力前不得另行结婚。

ئاجرىشىش ھۆكۈمىنى جاكارلاشتا، ئالاقىدارلارغا ھۆكۈم قانۇن كۈچىگە ئىگە بولۇشتىن ئىلگىرى ئايرىم توي قىلىشقا بولمايدىغانلىقىنى ئۇقتۇرۇپ قويۇش شەرت.

第一百四十九条　人民法院适用普通程序审理的案件，应当在立案之日起六个月内审结。有特殊情况需要延长的，由本院院长批准，可以延长六个月；还需要延长的，报请上级人民法院批准。

149-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى ئادەتتىكى تەرتىپ بويىچە قاراپ چىقىدىغان دېلولارنى دېلو تۇرغۇزۇلغان كۈندىن باشلاپ 6 ئاي ئىچىدە قاراپ چىقىپ ئاياغلاشتۇرۇشى كېرەك. ئالاھىدە ئەھۋال بولۇپ ئۇزارتىشقا توغرا كەلسە، شۇ مەھكىمىنىڭ باشلىقى تەستىقلايدۇ، 6 ئاي ئۇزارتىشقا بولىدۇ؛ ئۇزارتىشقا توغرا كەلسە، يۇقىرى دەرىجىلىك خەلق سوت مەھكىمىسىگە تەستىقلىتىش كېرەك.

第四节　诉讼中止和终结

4-پاراگراف دەۋانى توختىتىش ۋە ئاخىرلاشتۇرۇش

第一百五十条　有下列情形之一的，中止诉讼:

150-ماددا تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، دەۋا توختىتىپ تۇرۇلىدۇ :

（一）一方当事人死亡，需要等待继承人表明是否参加诉讼的；

( 1 ) دەۋالاشقۇچى بىر تەرەپ ئۆلۈپ كەتكەندە، ۋارىسىنىڭ دەۋاغا قاتنىشىش-قاتناشمايدىغانلىقىنى بىلدۈرۈشىنى كۈتۈشكە توغرا كەلسە؛

（二）一方当事人丧失诉讼行为能力，尚未确定法定代理人的；

( 2 ) بىر تەرەپ دەۋا ھەرىكەت ئىقتىدارىنى يوقاتقان، قانۇندا بەلگىلەنگەن ۋاكالەتچىسىنى تېخى بېكىتمىگەن بولسا؛

（三）作为一方当事人的法人或者其他组织终止，尚未确定权利义务承受人的；

( 3 ) بىر تەرەپ توختاملاشقۇچى بولغان قانۇنىي ئىگە ياكى باشقا تەشكىلات ئاخىرلاشقان بولسىمۇ، ھوقۇق-مەجبۇرىيەتنى ئۈستىگە ئالغۇچى بېكىتىلمىگەن بولسا؛

（四）一方当事人因不可抗拒的事由，不能参加诉讼的；

( 4 ) بىر تەرەپ قارشىلىق كۆرسەتكىلى بولمايدىغان سەۋەب تۈپەيلىدىن دەۋاغا قاتنىشالمىسا؛

（五）本案必须以另一案的审理结果为依据，而另一案尚未审结的；

( 5 ) مەزكۇر دېلودا يەنە بىر دېلونى قاراپ چىقىش نەتىجىسى ئاساس قىلىنىشى شەرت، يەنە بىر دېلو تېخى قاراپ چىقىلىپ ئاياغلاشتۇرۇلمىغان بولسا؛

（六）其他应当中止诉讼的情形。

( 6 ) دەۋانى توختىتىپ تۇرۇشقا تېگىشلىك باشقا ئەھۋاللار.

中止诉讼的原因消除后，恢复诉讼。

دەۋا توختىتىپ تۇرۇلۇشنىڭ سەۋەبى تۈگىگەندىن كېيىن، دەۋا ئەسلىگە كەلتۈرۈلىدۇ.

第一百五十一条　有下列情形之一的，终结诉讼:

151-ماددا تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، دەۋا ئاخىرلىشىدۇ :

（一）原告死亡，没有继承人，或者继承人放弃诉讼权利的；

( 1 ) دەۋاگەر ئۆلۈپ كەتكەن، ۋارىسى يوق بولسا ياكى ۋارىس دەۋا ھوقۇقىدىن ۋاز كەچسە؛

（二）被告死亡，没有遗产，也没有应当承担义务的人的；

( 2 ) جاۋابكار ئۆلۈپ كەتكەن، مىراس بولمىغان، مەجبۇرىيەتنى ئۈستىگە ئالىدىغان ئادەممۇ بولمىغان بولسا؛

（三）离婚案件一方当事人死亡的；

( 3 ) ئاجرىشىش دېلوسىدا دەۋالاشقۇچى بىر تەرەپ ئۆلۈپ كەتكەن بولسا؛

（四）追索赡养费、扶养费、抚育费以及解除收养关系案件的一方当事人死亡的。

( 4 ) كۈتۈش ھەققى، بېقىش ھەققى، بېقىش ھەققىنى سۈرۈشتۈرۈش ۋە بېقىۋېلىش مۇناسىۋىتىنى بىكار قىلىش دېلوسىدىكى بىر تەرەپ ئۆلۈپ كەتكەن بولسا.

第五节　判决和裁定

5-پاراگراف ھۆكۈم ۋە كېسىم

第一百五十二条　判决书应当写明判决结果和作出该判决的理由。判决书内容包括:

152-ماددا ھۆكۈمنامىدە ھۆكۈم نەتىجىسى ۋە شۇ ھۆكۈمنى چىقىرىشنىڭ سەۋەبى ئېنىق يېزىلىشى كېرەك. ھۆكۈمنامىنىڭ مەزمۇنى مۇنۇلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ :

（一）案由、诉讼请求、争议的事实和理由；

( 1 ) دېلو مەزمۇنى، دەۋا تەلىپى، تالاش-تارتىشنىڭ پاكىتى ۋە سەۋەبى؛

（二）判决认定的事实和理由、适用的法律和理由；

( 2 ) ھۆكۈمدە بېكىتىلگەن پاكىت ۋە ئاساس، تەتبىقلىنىدىغان قانۇن ۋە ئاساس؛

（三）判决结果和诉讼费用的负担；

( 3 ) ھۆكۈم نەتىجىسى ۋە دەۋا ھەققىنى ئۈستىگە ئېلىش؛

（四）上诉期间和上诉的法院。

( 4 ) نارازىلىق ئەرزى بەرگەن مەزگىل ۋە نارازىلىق ئەرزى بەرگەن سوت مەھكىمىلىرى.

判决书由审判人员、书记员署名，加盖人民法院印章。

ھۆكۈمنامىگە سوتچى ۋە پۈتۈكچى ئىمزا قويىدۇ، خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ تامغىسى بېسىلىدۇ.

第一百五十三条　人民法院审理案件，其中一部分事实已经清楚，可以就该部分先行判决。

153-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى دېلونى قاراپ چىقىشتا، بىر قىسىم پاكىت ئېنىق بولسا، شۇ قىسمىغا ئالدىن ھۆكۈم چىقارسا بولىدۇ.

第一百五十四条　裁定适用于下列范围:

154-ماددا كېسىم تۆۋەندىكى دائىرىدە تەتبىقلىنىدۇ :

（一）不予受理；

( 1 ) قوبۇل قىلماسلىق؛

（二）对管辖权有异议的；

( 2 ) باشقۇرۇش تەۋەلىكى ھوقۇقىغا باشقىچە پىكرى بولسا؛

（三）驳回起诉；

( 3 ) ئەرزنى رەت قىلىش؛

（四）保全和先予执行；

( 4 ) ئامان ساقلاش ۋە ئالدىن ئىجرا قىلىش؛

（五）准许或者不准许撤诉；

( 5 ) دەۋادىن كېچىشكە رۇخسەت قىلىش ياكى رۇخسەت قىلماسلىق؛

（六）中止或者终结诉讼；

( 6 ) دەۋانى توختىتىش ياكى ئاخىرلاشتۇرۇش؛

（七）补正判决书中的笔误；

( 7 ) ھۆكۈمنامىدىكى خاتالىقلارنى تولۇقلاش ۋە تۈزىتىش؛

（八）中止或者终结执行；

( 8 ) ئىجرانى توختىتىش ياكى ئاخىرلاشتۇرۇش؛

（九）撤销或者不予执行仲裁裁决；

( 9 ) كېسىم قارارىنى بىكار قىلىش ياكى ئىجرا قىلماسلىق؛

（十）不予执行公证机关赋予强制执行效力的债权文书；

( 10 ) ھۆكۈمەت گۇۋاھلىقى ئورگىنى مەجبۇرىي ئىجرا قىلىش كۈچىگە ئىگە قىلغان ھەقدارلىق ھۆججىتىنى ئىجرا قىلماسلىق؛

（十一）其他需要裁定解决的事项。

( 11 ) كېسىم چىقىرىپ ھەل قىلىشقا تېگىشلىك باشقا ئىشلار.

对前款第一项至第三项裁定，可以上诉。

ئالدىنقى تارماقنىڭ ( 1 ) تارماقچىسىدىن ( 3 ) تارماقچىسىگىچە بولغان كېسىمىگە نارازىلىق ئەرزى بېرىشكە بولىدۇ.

裁定书应当写明裁定结果和作出该裁定的理由。裁定书由审判人员、书记员署名，加盖人民法院印章。口头裁定的，记入笔录。

كېسىمنامىگە كېسىمنىڭ نەتىجىسى ۋە شۇ كېسىمنى چىقىرىشنىڭ سەۋەبى ئېنىق يېزىلىشى كېرەك. كېسىمنامىگە سوتچى ۋە پۈتۈكچى ئىمزا قويىدۇ، خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ تامغىسى بېسىلىدۇ. ئاغزاكى كېسىم خاتىرىگە خاتىرىلىنىدۇ.

第一百五十五条　最高人民法院的判决、裁定，以及依法不准上诉或者超过上诉期没有上诉的判决、裁定，是发生法律效力的判决、裁定。

155-ماددا ئالىي خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ ھۆكۈمى، كېسىمى، شۇنىڭدەك قانۇن بويىچە نارازىلىق ئەرزى بېرىشكە رۇخسەت قىلىنمىغان ياكى يۇقىرى دەۋا مۇددىتىدىن ئۆتۈپ كەتسىمۇ نارازىلىق ئەرزى بېرىلمىگەن ھۆكۈم ۋە كېسىملار قانۇن كۈچىگە ئىگە ھۆكۈم ۋە كېسىملەردۇر.

第一百五十六条　公众可以查阅发生法律效力的判决书、裁定书，但涉及国家秘密、商业秘密和个人隐私的内容除外。

156-ماددا ئامما قانۇن كۈچىگە ئىگە ھۆكۈمنامە، كېسىمنامىلەرنى كۆرسە بولىدۇ، لېكىن دۆلەت مەخپىيىتى، سودا مەخپىيىتى ۋە شەخسىي سىرغا چېتىلىدىغان مەزمۇنلار بۇنىڭ سىرتىدا.

第十三章　简易程序

13-باب ئاددىي تەرتىپ

第一百五十七条　基层人民法院和它派出的法庭审理事实清楚、权利义务关系明确、争议不大的简单的民事案件，适用本章规定。

157-ماددا ئاساسىي قاتلام خەلق سوت مەھكىمىلىرى ۋە ئۇنىڭ ئەۋەتكەن سوتلىرى قاراپ چىقىش پاكىتى ئېنىق، ھوقۇق-مەجبۇرىيەت مۇناسىۋىتى روشەن، تالاش-تارتىش چوڭ بولمىغان ئاددىي ھەق تەلەپ دېلولىرىغا مۇشۇ بابتىكى بەلگىلىمىلەر تەتبىقلىنىدۇ.

基层人民法院和它派出的法庭审理前款规定以外的民事案件，当事人双方也可以约定适用简易程序。

ئاساسىي قاتلام خەلق سوت مەھكىمىلىرى ۋە ئۇنىڭ ئەۋەتكەن سوتلىرى ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگىنىدىن باشقا ھەق تەلەپ دېلولىرىنى قاراپ چىقىشتا، دەۋالاشقۇچى ئىككى تەرەپ ئاددىي تەرتىپنى تەتبىقلاشنى پۈتۈشسىمۇ بولىدۇ.

第一百五十八条　对简单的民事案件，原告可以口头起诉。

158-ماددا دەۋاگەر ئاددىي ھەق تەلەپ دېلوسىنى ئاغزاكى ئەيىبلىسە بولىدۇ.

当事人双方可以同时到基层人民法院或者它派出的法庭，请求解决纠纷。基层人民法院或者它派出的法庭可以当即审理，也可以另定日期审理。

دەۋالاشقۇچى ئىككى تەرەپ ماجىرانى ھەل قىلىشنى ئاساسىي قاتلام خەلق سوت مەھكىمىسىگە ياكى ئۇ ئەۋەتكەن سوتقا بىرلا ۋاقىتتا بېرىپ تەلەپ قىلسا بولىدۇ. ئاساسىي قاتلام خەلق سوت مەھكىمىلىرى ياكى ئۇ ئەۋەتكەن سوت دەرھال قاراپ چىقسىمۇ، ئايرىم ۋاقىت بەلگىلەپ قاراپ چىقسىمۇ بولىدۇ.

第一百五十九条　基层人民法院和它派出的法庭审理简单的民事案件，可以用简便方式传唤当事人和证人、送达诉讼文书、审理案件，但应当保障当事人陈述意见的权利。

159-ماددا ئاساسىي قاتلام خەلق سوت مەھكىمىلىرى ۋە ئۇنىڭ ئەۋەتكەن سوتلىرى ئاددىي ھەق تەلەپ دېلوسىنى قاراپ چىقىشتا، دەۋالاشقۇچىلار ۋە گۇۋاھچىلارنى ئاددىي ئۇسۇل بىلەن چاقىرسا، دەۋا ھۆججەتلىرىنى يەتكۈزسە، دېلوغا قاراپ چىقسا بولىدۇ، لېكىن دەۋالاشقۇچىلارنىڭ پىكىر بايان قىلىش ھوقۇقىنى كاپالەتلەندۈرۈشى كېرەك.

第一百六十条　简单的民事案件由审判员一人独任审理，并不受本法第一百三十六条、第一百三十八条、第一百四十一条规定的限制。

160-ماددا ئاددىي ھەق تەلەپ دېلوسىنى بىر سوتچى ئۆز ئالدىغا قاراپ چىقىدۇ ھەمدە مۇشۇ قانۇننىڭ 136-، 138-، 141-ماددىلىرىدا بەلگىلەنگەن چەكلىمىگە ئۇچرىمايدۇ.

第一百六十一条　人民法院适用简易程序审理案件，应当在立案之日起三个月内审结。

1611-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى دېلونى ئاددىي تەرتىپنى تەتبىقلاپ قاراپ چىقىشتا، دېلو تۇرغۇزۇلغان كۈندىن باشلاپ 3 ئاي ئىچىدە قاراپ چىقىپ ئاياغلاشتۇرۇشى كېرەك.

第一百六十二条　基层人民法院和它派出的法庭审理符合本法第一百五十七条第一款规定的简单的民事案件，标的额为各省、自治区、直辖市上年度就业人员年平均工资百分之三十以下的，实行一审终审。

162-ماددا ئاساسىي قاتلام خەلق سوت مەھكىمىلىرى ۋە ئۇنىڭ ئەۋەتكەن سوتلىرى مۇشۇ قانۇننىڭ 157-ماددىسىنىڭ 1-تارمىقىدىكى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن كېلىدىغان ئاددىي ھەق تەلەپ دېلولىرىنى قاراپ چىقىدۇ، نىشان سوممىسى ھەرقايسى ئۆلكە، ئاپتونوم رايون، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلەردە ئالدىنقى يىلى ئىشقا ئورۇنلاشقانلارنىڭ يىللىق ئوتتۇرىچە مائاشىنىڭ ％ 30 تىن تۆۋەن بولغانلىرىغا 1-سوتتا ئاخىرقى سوت قىلىنىدۇ.

第一百六十三条　人民法院在审理过程中，发现案件不宜适用简易程序的，裁定转为普通程序。

163-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى قاراپ چىقىش جەريانىدا، دېلوغا ئاددىي تەرتىپ تەتبىقلاشقا بولمايدىغانلىقىنى سەزسە، كېسىم ئادەتتىكى تەرتىپكە ئۆزگەرتىلىدۇ.

第十四章　第二审程序

14-باب ئىككىنچى سوت تەرتىپى

第一百六十四条　当事人不服地方人民法院第一审判决的，有权在判决书送达之日起十五日内向上一级人民法院提起上诉。

164-ماددا دەۋالاشقۇچىلار يەرلىك خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ 1-سوت ھۆكۈمىگە قايىل بولمىسا، ھۆكۈمنامە يەتكۈزۈلگەن كۈندىن باشلاپ 15 كۈن ئىچىدە بىر دەرىجە يۇقىرى خەلق سوت مەھكىمىسىگە نارازىلىق ئەرزى بېرىشكە ھوقۇقلۇق.

当事人不服地方人民法院第一审裁定的，有权在裁定书送达之日起十日内向上一级人民法院提起上诉。

دەۋالاشقۇچىلار يەرلىك خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ 1-سوت كېسىمىگە قايىل بولمىسا، كېسىمنامە يەتكۈزۈلگەن كۈندىن باشلاپ 10 كۈن ئىچىدە بىر دەرىجە يۇقىرى خەلق سوت مەھكىمىسىگە نارازىلىق ئەرزى بېرىشكە ھوقۇقلۇق.

第一百六十五条　上诉应当递交上诉状。上诉状的内容，应当包括当事人的姓名，法人的名称及其法定代表人的姓名或者其他组织的名称及其主要负责人的姓名；原审人民法院名称、案件的编号和案由；上诉的请求和理由。

165-ماددا نارازىلىق ئەرزىنى نارازىلىق ئەرزنامىسى قىلىش كېرەك. ئەرز خېتىنىڭ مەزمۇنى ئالاقىدارلارنىڭ ئىسىم-فامىلىسى، قانۇنىي ئىگىنىڭ نامى ۋە قانۇندا بەلگىلەنگەن ۋەكىلىنىڭ ئىسىم-فامىلىسى ياكى باشقا تەشكىلاتنىڭ نامى ۋە ئۇنىڭ ئاساسلىق مەسئۇلىنىڭ ئىسىم-فامىلىسىنى ئۆز ئىچىگە ئېلىشى كېرەك؛ ئەسلىي سوت قىلىنغان خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ نامى، دېلو نومۇرى ۋە دېلو مەزمۇنى؛ نارازىلىق ئەرزىنىڭ تەلىپى ۋە سەۋەبى.

第一百六十六条　上诉状应当通过原审人民法院提出，并按照对方当事人或者代表人的人数提出副本。

16-ماددا دەۋا خېتىنى ئەسلىي سوت قىلغان خەلق سوت مەھكىمىسى ماقۇللىشى ھەمدە قارشى تەرەپنىڭ دەۋالاشقۇچىسى ياكى ۋەكىلىنىڭ ئادەم سانى بويىچە قوشۇمچە نۇسخىسى قىلىشى كېرەك.

当事人直接向第二审人民法院上诉的，第二审人民法院应当在五日内将上诉状移交原审人民法院。

ئالاقىدارلار 2-سوت خەلق سوت مەھكىمىسىگە بىۋاسىتە نارازىلىق ئەرزى بەرگەن بولسا، 2-سوت سوت خەلق سوت مەھكىمىسى بەش كۈن ئىچىدە نارازىلىق ئەرز خېتىنى ئەسلىي سوت قىلغان خەلق سوت مەھكىمىسىگە ئۆتكۈزۈپ بېرىشى كېرەك.

第一百六十七条原审人民法院收到上诉状，应当在五日内将上诉状副本送达对方当事人，对方当事人在收到之日起十五日内提出答辩状。人民法院应当在收到答辩状之日起五日内将副本送达上诉人。对方当事人不提出答辩状的，不影响人民法院审理。

167-ماددا ئەسلىي سوت قىلىنغان خەلق سوت مەھكىمىسى نارازىلىق ئەرز خېتىنى تاپشۇرۇۋېلىپ، بەش كۈن ئىچىدە دەۋا خېتىنىڭ قوشۇمچە نۇسخىسىنى قارشى تەرەپكە يەتكۈزۈپ بېرىشى، قارشى تەرەپ تاپشۇرۇۋالغان كۈندىن باشلاپ 15 كۈن ئىچىدە ئۆزىنى ئاقلاش خېتى سۇنۇشى كېرەك. خەلق سوت مەھكىمىسى ئۆزىنى ئاقلاش خېتىنى تاپشۇرۇۋالغان كۈندىن باشلاپ بەش كۈن ئىچىدە قوشۇمچە نۇسخىسىنى نارازىلىق ئەرز بەرگۈچىگە يەتكۈزۈپ بېرىشى كېرەك. دەۋالاشقۇچى قارشى تەرەپ ئۆزىنى ئاقلاش خېتى سۇنمىسا، خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ قاراپ چىقىشىغا تەسىر يەتمەيدۇ.

原审人民法院收到上诉状、答辩状，应当在五日内连同全部案卷和证据，报送第二审人民法院。

ئەسلىي سوت قىلغان خەلق سوت مەھكىمىسى نارازىلىق ئەرز خېتى، ئۆزىنى ئاقلاش خېتىنى تاپشۇرۇۋېلىپ، بەش كۈن ئىچىدە بارلىق دېلو ماتېرىيالى ۋە دەلىل-ئىسپاتلارنى قوشۇپ، 2-سوت خەلق سوت مەھكىمىسىگە يوللىشى كېرەك.

第一百六十八条　第二审人民法院应当对上诉请求的有关事实和适用法律进行审查。

168-ماددا 2-سوت خەلق سوت مەھكىمىسى نارازىلىق ئەرزى بېرىش تەلىپىگە مۇناسىۋەتلىك پاكىتنى ۋە قانۇننى تەتبىقلاشنى تەكشۈرۈشى كېرەك.

第一百六十九条　第二审人民法院对上诉案件，应当组成合议庭，开庭审理。经过阅卷、调查和询问当事人，对没有提出新的事实、证据或者理由，合议庭认为不需要开庭审理的，可以不开庭审理。

16-ماددا 2-سوت خەلق سوت مەھكىمىسى نارازىلىق ئەرزى دېلوسىغا قارىتا كېڭەشمە سوت ئۇيۇشتۇرۇپ، سوت ئېچىپ قاراپ چىقىشى كېرەك. دېلو ئارخىپىنى كۆرۈش، تەكشۈرۈش ۋە دەۋالاشقۇچىلاردىن سوئال سوراش ئارقىلىق، كېڭەشمە سوت يېڭى پاكىت، دەلىل-ئىسپات ياكى سەۋەبنى ئوتتۇرىغا قويمىغان ئەھۋالدا سوت ئېچىپ قاراپ چىقىش ھاجەتسىز دەپ قارىسا، سوت ئېچىپ قاراپ چىقمىسىمۇ بولىدۇ.

第二审人民法院审理上诉案件，可以在本院进行，也可以到案件发生地或者原审人民法院所在地进行。

2-سوتتا خەلق سوت مەھكىمىسى نارازىلىق ئەرز دېلوسىنى شۇ مەھكىمىدە قاراپ چىقسىمۇ، دېلو يۈز بەرگەن جايغا ياكى ئەسلىي سوت قىلىنغان خەلق سوت مەھكىمىسى تۇرۇشلۇق جايغا بېرىپ قاراپ چىقسىمۇ بولىدۇ.

第一百七十条　第二审人民法院对上诉案件，经过审理，按照下列情形，分别处理:

170-ماددا 2-سوت خەلق سوت مەھكىمىسى نارازىلىق ئەرزى دېلوسىنى قاراپ چىقىش ئارقىلىق تۆۋەندىكى ئەھۋاللار بويىچە ئايرىم-ئايرىم بىر تەرەپ قىلىدۇ :

（一）原判决、裁定认定事实清楚，适用法律正确的，以判决、裁定方式驳回上诉，维持原判决、裁定；

( 1 ) ئەسلىي ھۆكۈم ۋە كېسىمدە پاكىت ئېنىق، قانۇننىڭ تەتبىقلىنىشى توغرا دەپ بېكىتىلگەن بولسا، نارازىلىق ئەرزى ھۆكۈم ۋە كېسىم شەكلىدە رەت قىلىنىدۇ، ئەسلىي ھۆكۈم ۋە كېسىم ساقلاپ قېلىنىدۇ؛

（二）原判决、裁定认定事实错误或者适用法律错误的，以判决、裁定方式依法改判、撤销或者变更；

( 2 ) ئەسلىي ھۆكۈم ۋە كېسىمدە پاكىت خاتا بېكىتىلگەن ياكى قانۇن خاتا تەتبىقلانغان بولسا، ھۆكۈم ۋە كېسىم ئۇسۇلى ئارقىلىق قانۇن بويىچە ھۆكۈمنى ئۆزگەرتىش، بىكار قىلىش ياكى ئۆزگەرتىش؛

（三）原判决认定基本事实不清的，裁定撤销原判决，发回原审人民法院重审，或者查清事实后改判；

( 3 ) ئەسلىي ھۆكۈمدە ئاساسىي پاكىت ئېنىق ئەمەس دەپ قارالغان بولسا، ئەسلىي ھۆكۈمنى كېسىم ئارقىلىق بىكار قىلىپ، ئەسلىي سوت قىلغان خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ قايتا سوت قىلىشىغا يوللايدۇ ياكى پاكىتنى ئېنىقلىغاندىن كېيىن ھۆكۈمنى ئۆزگەرتىدۇ؛

（四）原判决遗漏当事人或者违法缺席判决等严重违反法定程序的，裁定撤销原判决，发回原审人民法院重审。

( 4 ) ئەسلىي ھۆكۈمدە دەۋالاشقۇچىلار چۈشۈپ قالغان ياكى قانۇنغا خىلاپ ھالدا دەرقەمسىز ھۆكۈم چىقىرىش قاتارلىق قانۇندا بەلگىلەنگەن تەرتىپكە ئېغىر خىلاپ بولسا، ئەسلىي ھۆكۈم كېسىم ئارقىلىق بىكار قىلىنىدۇ، ئەسلىي سوت قىلغان خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ قايتا سوت قىلىشىغا ئەۋەتىلىدۇ.

原审人民法院对发回重审的案件作出判决后，当事人提起上诉的，第二审人民法院不得再次发回重审。

ئەسلىي سوت قىلىنغان خەلق سوت مەھكىمىسى قايتا سوت قىلىشقا قايتۇرۇلغان دېلوغا ھۆكۈم چىقارغاندىن كېيىن، دەۋالاشقۇچىلار نارازىلىق ئەرزى سۇنغان بولسا، 2-سوتتا خەلق سوت مەھكىمىسى يەنە قايتا سوت قىلىشقا يول قويمايدۇ.

第一百七十一条　第二审人民法院对不服第一审人民法院裁定的上诉案件的处理，一律使用裁定。

171-ماددا 2-خەلق سوت مەھكىمىسى 1-سوت خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ كېسىمىگە قايىل بولمايدىغان نارازىلىق ئەرز دېلوسىنى بىر تەرەپ قىلىشتا بىردەك كېسىم چىقىرىدۇ.

第一百七十二条　第二审人民法院审理上诉案件，可以进行调解。调解达成协议，应当制作调解书，由审判人员、书记员署名，加盖人民法院印章。调解书送达后，原审人民法院的判决即视为撤销。

172-ماددا 2-سوت مەھكىمىسى نارازىلىق ئەرزى دېلوسىنى قاراپ چىقىشتا مۇرەسسە قىلسا بولىدۇ. مۇرەسسەدە كېلىشىم ھاسىل قىلىشتا، مۇرەسسەنامە تۈزۈش، سوت قىلغۇچى، پۈتۈكچىنىڭ ئىمزاسى قويۇش، خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ تامغىسى بېسىش كېرەك. مۇرەسسەنامە يەتكۈزۈلگەندىن كېيىن، ئەسلىي سوت قىلغان خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ ھۆكۈمى بىكار قىلىندى دەپ قارىلىدۇ.

第一百七十三条　第二审人民法院判决宣告前，上诉人申请撤回上诉的，是否准许，由第二审人民法院裁定。

173-ماددا 2-سوت خەلق سوت مەھكىمىسى ھۆكۈم ئېلان قىلىشتىن بۇرۇن، نارازىلىق ئەرز بەرگۈچى نارازىلىق ئەرزىنى قايتۇرۇۋېلىشنى ئىلتىماس قىلسا، رۇخسەت قىلامدۇ-يوق، 2-سوت سوت مەھكىمىسى كېسىم چىقىرىدۇ.

第一百七十四条　第二审人民法院审理上诉案件，除依照本章规定外，适用第一审普通程序。

174-ماددا 2-سوت خەلق سوت مەھكىمىسى نارازىلىق ئەرزى دېلوسىنى قاراپ چىقىشتا، مۇشۇ بابتىكى بەلگىلىمە بويىچە بولغانلىرىنى ھېسابقا ئالمىغاندا، 1-سوتنىڭ ئادەتتىكى تەرتىپى تەتبىقلىنىدۇ.

第一百七十五条　第二审人民法院的判决、裁定，是终审的判决、裁定。

175-ماددا 2-سوت خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ ھۆكۈمى ۋە كېسىمى ئاخىرقى ھۆكۈم ۋە كېسىمدۇر.

第一百七十六条　人民法院审理对判决的上诉案件，应当在第二审立案之日起三个月内审结。有特殊情况需要延长的，由本院院长批准。

176-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى ھۆكۈمگە دائىر نارازىلىق ئەرزى دېلوسىنى قاراپ چىقىشتا، 2-سوت دېلو تۇرغۇزۇلغان كۈندىن باشلاپ 3 ئاي ئىچىدە سوت قىلىپ ئاياغلاشتۇرۇشى كېرەك. ئالاھىدە ئەھۋال بولۇپ ئۇزارتىشقا توغرا كەلسە، شۇ مەھكىمىنىڭ باشلىقى تەستىقلايدۇ.

人民法院审理对裁定的上诉案件，应当在第二审立案之日起三十日内作出终审裁定。

خەلق سوت مەھكىمىسى كېسىم چىقىرىلغان نارازىلىق ئەرزى دېلوسىنى قاراپ چىقىشتا، 2-سوت دېلو تۇرغۇزۇلغان كۈندىن باشلاپ 30 كۈن ئىچىدە ئاخىرقى كېسىم چىقىرىشى كېرەك.

第十五章　特别程序

15-باب ئالاھىدە تەرتىپ

第一节　一般规定

1-پاراگراف ئادەتتىكى بەلگىلىمە

第一百七十七条　人民法院审理选民资格案件、宣告失踪或者宣告死亡案件、认定公民无民事行为能力或者限制民事行为能力案件、认定财产无主案件、确认调解协议案件和实现担保物权案件，适用本章规定。本章没有规定的，适用本法和其他法律的有关规定。

177-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى سايلىغۇچىلارنىڭ سالاھىيىتى دېلوسىنى قاراپ چىقىش، يوقاپ كەتكەنلىكىنى جاكارلاش ياكى ئۆلگەنلىكىنى جاكارلاش دېلوسىنى، پۇقرالارنىڭ ھەق تەلەپ ھەرىكەت ئىقتىدارى يوق دەپ بېكىتىش ياكى ھەق تەلەپ ھەرىكەت ئىقتىدارىغا چەك قويۇش دېلوسىنى، مال-مۈلۈكنىڭ ئىگىسى يوق دەپ بېكىتىش دېلوسىنى، مۇرەسسە كېلىشىمىنى مۇئەييەنلەشتۈرۈش دېلوسى ۋە كېپىل نەرسە ھوقۇقىنى ئېلىش دېلوسىنى قاراپ چىقىشتا، مۇشۇ بابتىكى بەلگىلىمىلەر تەتبىقلىنىدۇ. بۇ بابتا بەلگىلەنمىگەنلىرىگە مۇشۇ قانۇن ۋە باشقا قانۇنلاردىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر تەتبىقلىنىدۇ.

第一百七十八条　依照本章程序审理的案件，实行一审终审。选民资格案件或者重大、疑难的案件，由审判员组成合议庭审理；其他案件由审判员一人独任审理。

178-ماددا مۇشۇ بابتىكى تەرتىپ بويىچە قاراپ چىقىلغان دېلولارغا 1-سوتتا قاراپ چىقىش يولغا قويۇلىدۇ. سايلىغۇچىلار سالاھىيىتى دېلوسى ياكى چوڭ، چىگىش دېلونى سوتچىلار كېڭەشمە سوت ئۇيۇشتۇرۇپ قاراپ چىقىدۇ؛ باشقا دېلولارنى سوتچىدىن بىرى يالغۇز قاراپ چىقىدۇ.

第一百七十九条　人民法院在依照本章程序审理案件的过程中，发现本案属于民事权益争议的，应当裁定终结特别程序，并告知利害关系人可以另行起诉。

179-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى دېلونى مۇشۇ بابتىكى تەرتىپ بويىچە قاراپ چىقىش جەريانىدا، شۇ دېلونىڭ ھەق تەلەپ ھوقۇق-مەنپەئەت تالاش-تارتىشىغا تەۋە ئىكەنلىكىنى سەزسە، ئالاھىدە تەرتىپنى ئاخىرلاشتۇرۇش توغرىسىدا كېسىم چىقىرىشى ھەمدە مەنپەئەتدارلارغا ئايرىم دەۋا قىلسا بولىدىغانلىقىنى ئۇقتۇرۇپ قويۇشى كېرەك.

第一百八十条　人民法院适用特别程序审理的案件，应当在立案之日起三十日内或者公告期满后三十日内审结。有特殊情况需要延长的，由本院院长批准。但审理选民资格的案件除外。

180-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى ئالاھىدە تەرتىپ تەتبىقلىنىپ قاراپ چىقىدىغان دېلولارنى دېلو تۇرغۇزۇلغان كۈندىن باشلاپ 30 كۈن ئىچىدە ياكى جامائەت خەۋپسىزلىكى قەرەلى توشقاندىن كېيىنكى 30 كۈن ئىچىدە سوت قىلىپ ئاياغلاشتۇرۇشى كېرەك. ئالاھىدە ئەھۋال بولۇپ ئۇزارتىشقا توغرا كەلسە، شۇ مەھكىمىنىڭ باشلىقى تەستىقلايدۇ. لېكىن سايلىغۇچىلار سالاھىيىتىگە دائىر دېلولارنى قاراپ چىقىش بۇنىڭ سىرتىدا.

第二节　选民资格案件

2-پاراگراف سايلىغۇچىلار سالاھىيىتى دېلولىرى

第一百八十一条　公民不服选举委员会对选民资格的申诉所作的处理决定，可以在选举日的五日以前向选区所在地基层人民法院起诉。

1811-ماددا پۇقرالار سايلام كومىتېتىنىڭ سايلىغۇچىلارنىڭ سالاھىيىتى ھەققىدىكى ئەرزنى بىر تەرەپ قىلىش قارارىغا قايىل بولمىسا، سايلام كۈنىدىن بەش كۈن ئىلگىرى سايلام رايونى تۇرۇشلۇق جايدىكى ئاساسىي قاتلام خەلق سوت مەھكىمىسىگە دەۋا قىلسا بولىدۇ.

第一百八十二条　人民法院受理选民资格案件后，必须在选举日前审结。

182-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى سايلىغۇچىلارنىڭ سالاھىيەت دېلوسىنى قوبۇل قىلغاندىن كېيىن، سايلامدىن بۇرۇن سوت قىلىپ ئاياغلاشتۇرۇشى شەرت.

审理时，起诉人、选举委员会的代表和有关公民必须参加。

قاراپ چىقىشقا دەۋا قىلغۇچى، سايلام كومىتېتىنىڭ ۋەكىللىرى ۋە ئالاقىدار پۇقرالار قاتنىشىشى شەرت.

人民法院的判决书，应当在选举日前送达选举委员会和起诉人，并通知有关公民。

خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ ھۆكۈمنامىسى سايلامدىن بۇرۇن سايلام كومىتېتىغا ۋە دەۋا قىلغۇچىلارغا يەتكۈزۈلۈشى ھەمدە ئالاقىدار پۇقرالارغا ئۇقتۇرۇلۇشى كېرەك.

第三节　宣告失踪、宣告死亡案件

3-پاراگراف يوقاپ كەتكەنلىكىنى جاكارلاش، ئۆلگەنلىكىنى جاكارلاش دېلولىرى

第一百八十三条　公民下落不明满二年，利害关系人申请宣告其失踪的，向下落不明人住所地基层人民法院提出。

183-ماددا پۇقرالارنىڭ ئىز-دېرىكى ئىككى يىلغىچە مەلۇم بولمىسا، مەنپەئەتدارلار ئۇنىڭ يوقاپ كەتكەنلىكىنى جاكارلاشنى ئىلتىماس قىلسا، ئىز-دېرەكسىز يوقاپ كەتكەن كىشى تۇرۇشلۇق جايدىكى ئاساسىي قاتلام خەلق سوت مەھكىمىسىگە يەتكۈزىدۇ.

申请书应当写明失踪的事实、时间和请求，并附有公安机关或者其他有关机关关于该公民下落不明的书面证明。

ئىلتىماستا يوقاپ كەتكەنلىك پاكىتى، ۋاقتى ۋە تەلىپى ئېنىق يېزىلىشى ھەمدە جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى ياكى باشقا مۇناسىۋەتلىك ئورگاننىڭ شۇ پۇقرانىڭ ئىز-دېرىكى يوقلۇقىغا دائىر يازما ئىسپاتى قوشۇمچە قىلىنىشى كېرەك.

第一百八十四条　公民下落不明满四年，或者因意外事故下落不明满二年，或者因意外事故下落不明，经有关机关证明该公民不可能生存，利害关系人申请宣告其死亡的，向下落不明人住所地基层人民法院提出。

184-ماددا پۇقرانىڭ ئىز-دېرىكى تۆت يىلغىچە مەلۇم بولمىسا ياكى كۈتۈلمىگەن ھادىسىدە ئىز-دېرەكسىز يوقاپ كەتكىنىگە ئىككى يىل توشقان بولسا ياكى كۈتۈلمىگەن ھادىسىدا ئىز-دېرەلمەي يۈرگەندە، ئالاقىدار ئورگان شۇ پۇقرانىڭ ھايات قېلىشى مۇمكىن ئەمەسلىكىنى ئىسپاتلىغاندا، مەنپەئەتدارلار ئۆزىنىڭ ئۆلگەنلىكىنى جاكارلاشنى ئىلتىماس قىلسا، ئىز-دېلەكسىز كىشى تۇرۇشلۇق جايدىكى ئاساسىي قاتلام خەلق سوت مەھكىمىسىگە سۇنىدۇ.

申请书应当写明下落不明的事实、时间和请求，并附有公安机关或者其他有关机关关于该公民下落不明的书面证明。

ئىلتىماستا ئىز-دېرەكسىز يوقاپ كەتكەنلىك پاكىتى، ۋاقتى ۋە تەلىپى ئېنىق يېزىلىشى ھەمدە جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى ياكى باشقا مۇناسىۋەتلىك ئورگاننىڭ شۇ پۇقرانىڭ ئىز-دېرىكى يوقلۇقىغا دائىر يازما ئىسپاتى قوشۇمچە قىلىنىشى كېرەك.

第一百八十五条　人民法院受理宣告失踪、宣告死亡案件后，应当发出寻找下落不明人的公告。宣告失踪的公告期间为三个月，宣告死亡的公告期间为一年。因意外事故下落不明，经有关机关证明该公民不可能生存的，宣告死亡的公告期间为三个月。

185-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى يوقاپ كەتكەنلىكىنى جاكارلاش، ئۆلگەنلىكىنى جاكارلاش دېلوسىنى قوبۇل قىلغاندىن كېيىن، ئىز-دېرىكى ئېنىق بولمىغان كىشىنى ئىزدەش ئېلانى چىقىرىشى كېرەك. يوقاپ كەتكەنلىكىنى جاكارلاش ئېلانىنىڭ سۈرۈكى ئۈچ ئاي، ئۆلگەنلىكىنى جاكارلاش ئۇقتۇرۇشىنىڭ سۈرۈكى بىر يىل بولىدۇ. تاسادىپىي ھادىسە سەۋەبىدىن ئىز-دېرەكسىز يوقاپ كەتكەندىن كېيىن، ئالاقىدار ئورگان شۇ پۇقرانىڭ ھايات قېلىشى مۇمكىن ئەمەسلىكىنى ئىسپاتلىغان بولسا، ئۆلگەنلىكىنى جاكارلاش ئۇقتۇرۇشىنىڭ مۇددىتى ئۈچ ئاي بولىدۇ.

公告期间届满，人民法院应当根据被宣告失踪、宣告死亡的事实是否得到确认，作出宣告失踪、宣告死亡的判决或者驳回申请的判决。

ئېلان مۇددىتى توشقاندا، خەلق سوت مەھكىمىسى يوقاپ كەتكەنلىكى جاكارلانغان، ئۆلگەنلىكى جاكارلانغان پاكىتنىڭ مۇئەييەنلەشتۈرۈلگەن-مۇئەييەنلەشتۈرۈلمىگەنلىكىگە ئاساسەن، يوقاپ كەتكەنلىكىنى جاكارلاش، ئۆلگەنلىكىنى جاكارلاش ھۆكۈمى ياكى ئىلتىماسنى رەت قىلىش ھۆكۈمى چىقىرىشى كېرەك.

第一百八十六条　被宣告失踪、宣告死亡的公民重新出现，经本人或者利害关系人申请，人民法院应当作出新判决，撤销原判决。

186-ماددا يوقاپ كەتكەنلىكى جاكارلانغان، ئۆلگەنلىكى جاكارلانغان پۇقرا پەيدا بولۇپ قالسا، ئۆزى ياكى مەنپەئەتدارىنىڭ ئىلتىماس قىلىشى بىلەن خەلق سوت مەھكىمىسى يېڭى ھۆكۈم چىقىرىپ، ئەسلىي ھۆكۈمنى بىكار قىلىشى كېرەك.

第四节　认定公民无民事行为能力、限制民事行为能力案件

4-پاراگراف پۇقرالارنىڭ ھەق تەلەپ ھەرىكەت ئىقتىدارى يوق، ھەق تەلەپ ھەرىكەت ئىقتىدارىغا چەك قويۇلغان دېلولارنى بېكىتىش

第一百八十七条　申请认定公民无民事行为能力或者限制民事行为能力，由其近亲属或者其他利害关系人向该公民住所地基层人民法院提出。

187-ماددا پۇقرالارنىڭ ھەق تەلەپ ھەرىكەت ئىقتىدارى يوق دەپ بېكىتىش ياكى ھەق تەلەپ ھەرىكەت ئىقتىدارىنى چەكلەش ئىلتىماسىنى ئۇنىڭ يېقىن تۇغقانلىرى ياكى باشقا مەنپەئەتدارلار شۇ پۇقرا تۇرۇشلۇق جايدىكى ئاساسىي قاتلام خەلق سوت مەھكىمىسىگە ئوتتۇرىغا قويىدۇ.

申请书应当写明该公民无民事行为能力或者限制民事行为能力的事实和根据。

ئىلتىماستا شۇ پۇقرانىڭ ھەق تەلەپ ھەرىكەت ئىقتىدارى يوقلۇقىغا ياكى ھەق تەلەپ ھەرىكەت ئىقتىدارىنىڭ چەكلەنگەنلىكىگە دائىر پاكىت ۋە ئاساسنى ئېنىق يېزىش كېرەك.

第一百八十八条　人民法院受理申请后，必要时应当对被请求认定为无民事行为能力或者限制民事行为能力的公民进行鉴定。申请人已提供鉴定意见的，应当对鉴定意见进行审查。

188-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى ئىلتىماسنى قوبۇل قىلغاندىن كېيىن، زۆرۈر تاپقاندا، تەلەپ قىلىنغان ھەق تەلەپ ھەرىكەت ئىقتىدارى يوق ياكى ھەق تەلەپ ھەرىكەت ئىقتىدارىنى چەكلىدى دەپ بېكىتىلگەن پۇقرانى باھالىشى كېرەك. ئىلتىماس قىلغۇچى باھالاش پىكرىنى بەرگەن بولسا، باھالاش پىكرىنى تەكشۈرۈشى كېرەك.

第一百八十九条　人民法院审理认定公民无民事行为能力或者限制民事行为能力的案件，应当由该公民的近亲属为代理人，但申请人除外。近亲属互相推诿的，由人民法院指定其中一人为代理人。该公民健康情况许可的，还应当询问本人的意见。

189-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى پۇقرالارنىڭ ھەق تەلەپ ھەرىكەت ئىقتىدارى يوق ياكى ھەق تەلەپ ھەرىكەت ئىقتىدارىنى چەكلىگەن دېلونى قاراپ چىقىپ بېكىتكەندە، شۇ پۇقرانىڭ يېقىن تۇغقانلىرى ۋاكالەتچى بولىدۇ، لېكىن ئىلتىماس قىلغۇچى بۇنىڭ سىرتىدا. يېقىن تۇغقانلار بىر-بىرىگە ئىتتىرسە، خەلق سوت مەھكىمىسى ئۇلارنىڭ بىرىنى ۋاكالەتچى قىلىپ بېكىتىدۇ. شۇ پۇقرا سالامەتلىك ئەھۋالىغا ئىجازەت بەرگەن بولسا، ئۆزىدىن پىكىر ئېلىشى كېرەك.

人民法院经审理认定申请有事实根据的，判决该公民为无民事行为能力或者限制民事行为能力人；认定申请没有事实根据的，应当判决予以驳回。

خەلق سوت مەھكىمىسى قاراپ چىقىش ئارقىلىق ئىلتىماسنىڭ پاكىت ئاساسى بارلىقىنى بېكىتكەن بولسا، شۇ پۇقرانى ھەق تەلەپ ھەرىكەت ئىقتىدارى يوق ياكى ھەق تەلەپ ھەرىكەت ئىقتىدارىنى چەكلىگەن كىشى دەپ ھۆكۈم چىقىرىدۇ؛ ئىلتىماسنىڭ پاكىت ئاساسى يوق دەپ بېكىتىلسە، رەت قىلىشقا ھۆكۈم چىقىرىش كېرەك.

第一百九十条　人民法院根据被认定为无民事行为能力人、限制民事行为能力人或者他的监护人的申请，证实该公民无民事行为能力或者限制民事行为能力的原因已经消除的，应当作出新判决，撤销原判决。

190-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى ھەق تەلەپ ھەرىكەت ئىقتىدارى يوق، ھەق تەلەپ ھەرىكەت ئىقتىدار چەكلەنگەن دەپ بېكىتىلگەن كىشى ياكى ئۇنىڭ ۋەسىيسى دەپ بېكىتىلگەن ئىلتىماسقا ئاساسەن، شۇ پۇقرانىڭ ھەق تەلەپ ھەرىكەت ئىقتىدارىنىڭ يوقلۇقى ياكى ھەق تەلەپ ھەرىكەت ئىقتىدارىنى چەكلەش سەۋەبىنىڭ تۈگىگەنلىكىنى ئىسپاتلىغان بولسا، يېڭى ھۆكۈم چىقىرىپ، ئەسلىي ھۆكۈمنى بىكار قىلىشى كېرەك.

第五节　认定财产无主案件

5-پاراگراف مال-مۈلۈكنىڭ ئىگىسى يوق دەپ بېكىتىش دېلوسى

第一百九十一条　申请认定财产无主，由公民、法人或者其他组织向财产所在地基层人民法院提出。

1911-ماددا مال-مۈلۈكنىڭ ئىگىسى يوق دەپ بېكىتىش ئىلتىماسىنى پۇقرالار، قانۇنىي ئىگىلەر ياكى باشقا تەشكىلاتلار مال-مۈلۈك تۇرۇشلۇق جايدىكى ئاساسىي قاتلام خەلق سوت مەھكىمىسىگە بېرىدۇ.

申请书应当写明财产的种类、数量以及要求认定财产无主的根据。

ئىلتىماستا مال-مۈلۈكنىڭ تۈرى، مىقدارى ۋە مال-مۈلۈكنىڭ ئىگىسى يوق دەپ بېكىتىشنى تەلەپ قىلىش ئاساسىنى ئېنىق يېزىش كېرەك.

第一百九十二条　人民法院受理申请后，经审查核实，应当发出财产认领公告。公告满一年无人认领的，判决认定财产无主，收归国家或者集体所有。

1912-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى ئىلتىماسنى قوبۇل قىلغاندىن كېيىن، تەكشۈرۈپ ئېنىقلىغاندىن كېيىن، مال-مۈلۈكنى تونۇۋېلىش ئېلانى چىقىرىشى كېرەك. ئېلان چىقىرىلغىنىغا بىر يىل توشقان، ئىگىسى چىقمىغان بولسا، مال-مۈلۈكنىڭ ئىگىسى يوق دەپ ھۆكۈم چىقىرىلىپ، دۆلەتكە ياكى كوللېكتىپ ئىگىدارلىقىغا ئۆتكۈزۈلىدۇ.

第一百九十三条　判决认定财产无主后，原财产所有人或者继承人出现，在民法通则规定的诉讼时效期间可以对财产提出请求，人民法院审查属实后，应当作出新判决，撤销原判决。

193-ماددا ھۆكۈمدە مال-مۈلۈكنىڭ ئىگىسى يوق دەپ بېكىتىلگەندىن كېيىن، ئەسلىدىكى مال-مۈلۈكنىڭ ئىگىدارى ياكى ۋارىسى پەيدا بولسا، ھەق تەلەپ قانۇنىنىڭ ئومۇمىي قائىدىسىدە بەلگىلەنگەن دەۋا ۋاقىت چېكى مەزگىلىدە مال-مۈلۈك توغرىسىدا تەلەپ قىلسا بولىدۇ، خەلق سوت مەھكىمىسى تەكشۈرۈپ راستلىقىنى ئېنىقلىغاندىن كېيىن، يېڭى ھۆكۈم چىقىرىپ، ئەسلىي ھۆكۈمنى بىكار قىلىشى كېرەك.

第六节　确认调解协议案件

6-پاراگراف مۇرەسسە كېلىشىمى دېلولىرىنى مۇئەييەنلەشتۈرۈش

第一百九十四条　申请司法确认调解协议，由双方当事人依照人民调解法等法律，自调解协议生效之日起三十日内，共同向调解组织所在地基层人民法院提出。

194-ماددا مۇرەسسە كېلىشىمىنى قانۇن يۈرگۈزۈشتە مۇئەييەنلەشتۈرۈشنى ئىلتىماس قىلىشتا، ئالاقىدارلار خەلق مۇرەسسە قانۇنى قاتارلىق قانۇنلارغا ئاساسەن، مۇرەسسە كېلىشىمى كۈچكە ئىگە بولغان كۈندىن باشلاپ 30 كۈن ئىچىدە، مۇرەسسە تەشكىلاتى تۇرۇشلۇق جايدىكى ئاساسىي قاتلام خەلق سوت مەھكىمىسىگە بىرلىكتە ئوتتۇرىغا قويىدۇ.

第一百九十五条　人民法院受理申请后，经审查，符合法律规定的，裁定调解协议有效，一方当事人拒绝履行或者未全部履行的，对方当事人可以向人民法院申请执行；不符合法律规定的，裁定驳回申请，当事人可以通过调解方式变更原调解协议或者达成新的调解协议，也可以向人民法院提起诉讼。

195-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى ئىلتىماسنى قوبۇل قىلغاندىن كېيىن تەكشۈرۈش ئارقىلىق قانۇندىكى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن كەلسە، كېسىم-مۇرەسسە كېلىشىمى كۈچكە ئىگە بولىدۇ، ئالاقىدارلار ئادا قىلىشنى رەت قىلسا ياكى تولۇق ئادا قىلمىسا، ئالاقىدارلار خەلق سوت مەھكىمىسىگە ئىجرا قىلىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ؛ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن كەلمىسە، كېسىم ئىلتىماسىنى رەت قىلىدۇ، ئالاقىدارلار مۇرەسسە ئۇسۇلى ئارقىلىق ئەسلىي مۇرەسسە كېلىشىمىنى ئۆزگەرتسە ياكى يېڭى مۇرەسسە كېلىشىمى ھاسىل قىلسا بولىدۇ، خەلق سوت مەھكىمىسىگە دەۋا قىلسىمۇ بولىدۇ.

第七节　实现担保物权案件

7-پاراگراف كېپىل نەرسە ھوقۇقىنى ئېلىش دېلوسى

第一百九十六条　申请实现担保物权，由担保物权人以及其他有权请求实现担保物权的人依照物权法等法律，向担保财产所在地或者担保物权登记地基层人民法院提出。

196-ماددا كېپىل نەرسە ھوقۇقىنى ئېلىشنى ئىلتىماس قىلغاندا، نەرسە كېپىللىكى بەرگۈچى ۋە كېپىل نەرسە ھوقۇقىنى ئالىدىغان باشقا ھوقۇقدارلاردىن نەرسە ھوقۇقى قانۇنى قاتارلىق قانۇنلار بويىچە، كېپىللىك مال-مۈلكى بار جايغا ياكى كېپىل نەرسە ھوقۇقى تىزىملىتىلغان جايدىكى ئاساسىي قاتلام خەلق سوت مەھكىمىسىگە بېرىشنى تەلەپ قىلىدۇ.

第一百九十七条　人民法院受理申请后，经审查，符合法律规定的，裁定拍卖、变卖担保财产，当事人依据该裁定可以向人民法院申请执行；不符合法律规定的，裁定驳回申请，当事人可以向人民法院提起诉讼。

197-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى ئىلتىماسنى قوبۇل قىلغاندىن كېيىن تەكشۈرۈش ئارقىلىق قانۇندىكى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇنلاشقانلىرىدا، كېپىللىك مال-مۈلۈكنى كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش، سېتىۋېتىش ھەققىدە كېسىم چىقىرىدۇ، ئالاقىدارلار شۇ كېسىمگە ئاساسەن خەلق سوت مەھكىمىسىگە ئىجرا قىلىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ؛ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن كەلمىسە، كېسىم ئىلتىماسىنى رەت قىلىدۇ، دەۋالاشقۇچىلار خەلق سوت مەھكىمىسىگە دەۋا قىلسا بولىدۇ.

第十六章　审判监督程序

16-باب سوت نازارەتچىلىكى تەرتىپى

第一百九十八条　各级人民法院院长对本院已经发生法律效力的判决、裁定、调解书，发现确有错误，认为需要再审的，应当提交审判委员会讨论决定。

198-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق سوت مەھكىمىلىرىنىڭ باشلىقلىرى شۇ مەھكىمىنىڭ قانۇن كۈچىگە ئىگە ھۆكۈم، كېسىم، مۇرەسسەنامىلىرى ھەققىدە ھەقىقەتەن خاتالىق بارلىقىنى بايقاپ، قايتا سوت قىلىش كېرەك دەپ قارىسا، سوت كومىتېتىنىڭ مۇزاكىرە قىلىپ قارار قىلىشىغا سۇنۇشى كېرەك.

最高人民法院对地方各级人民法院已经发生法律效力的判决、裁定、调解书，上级人民法院对下级人民法院已经发生法律效力的判决、裁定、调解书，发现确有错误的，有权提审或者指令下级人民法院再审。

ئالىي خەلق سوت مەھكىمىسى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق سوت مەھكىمىلىرىنىڭ قانۇن كۈچىگە ئىگە ھۆكۈمى، كېسىمى، مۇرەسسەنامىسىنى، يۇقىرى دەرىجىلىك خەلق سوت مەھكىمىسى تۆۋەن دەرىجىلىك خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ قانۇن كۈچىگە ئىگە ھۆكۈم، كېسىم، مۇرەسسەنامىسىدە ھەقىقەتەن خاتالىق بارلىقىنى سەزسە، سوتلاشقا ياكى تۆۋەن دەرىجىلىك خەلق تەپتىش مەھكىمىلىرىنىڭ قايتا سوت قىلىشىغا بۇيرۇق قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

第一百九十九条　当事人对已经发生法律效力的判决、裁定，认为有错误的，可以向上一级人民法院申请再审；当事人一方人数众多或者当事人双方为公民的案件，也可以向原审人民法院申请再审。当事人申请再审的，不停止判决、裁定的执行。

199-ماددا ئالاقىدارلار قانۇن كۈچىگە ئىگە ھۆكۈم ۋە كېسىملەردە خاتالىق بار دەپ قارىسا، بىر دەرىجە يۇقىرى خەلق سوت مەھكىمىسىگە قايتا سوت قىلىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ؛ دەۋالاشقۇچى بىر تەرەپنىڭ سانى كۆپ ياكى دەۋالاشقۇچى ئىككى تەرەپ پۇقرا بولغان دېلونى قايتا سوت قىلىشنى ئەسلىي خەلق سوت مەھكىمىسىگە ئىلتىماس قىلسىمۇ بولىدۇ. ئالاقىدارلار قايتا سوت قىلىشنى ئىلتىماس قىلسا، ھۆكۈم ۋە كېسىمنىڭ ئىجراسى توختىمايدۇ.

第二百条　当事人的申请符合下列情形之一的，人民法院应当再审:

200-ماددا دەۋالاشقۇچىلارنىڭ ئىلتىماسى تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرىگە ئۇيغۇن كەلسە، خەلق سوت مەھكىمىسى قايتا سوت قىلىشى كېرەك :

（一）有新的证据，足以推翻原判决、裁定的；

( 1 ) ئەسلىي ھۆكۈم ۋە كېسىمنى ئاغدۇرۇۋېتەلەيدىغان يېڭى دەلىل-ئىسپات بولسا؛

（二）原判决、裁定认定的基本事实缺乏证据证明的；

( 2 ) ئەسلىي ھۆكۈم ۋە كېسىمدە بېكىتىلگەن ئاساسىي پاكىتنىڭ ئىسپاتلايدىغان دەلىل-ئىسپاتى بولمىسا؛

（三）原判决、裁定认定事实的主要证据是伪造的；

( 3 ) ئەسلىي ھۆكۈم ۋە كېسىمدە پاكىت بېكىتىلگەن ئاساسلىق دەلىل-ئىسپات ئويدۇرۇپ چىقىرىلغان بولسا؛

（四）原判决、裁定认定事实的主要证据未经质证的；

( 4 ) ئەسلىي ھۆكۈم ۋە كېسىمدە پاكىت بېكىتىلگەن ئاساسلىق دەلىل-ئىسپات يۈزلەشتۈرۈلمىگەن بولسا؛

（五）对审理案件需要的主要证据，当事人因客观原因不能自行收集，书面申请人民法院调查收集，人民法院未调查收集的；

( 5 ) دېلونى قاراپ چىقىشتا كېرەكلىك ئاساسلىق دەلىل-ئىسپاتلارنى ئالاقىدارلار ئوبيېكتىپ سەۋەب بىلەن ئۆزى توپلىيالماي، خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ تەكشۈرۈپ توپلىشىنى يازما ئىلتىماس قىلغان بولسىمۇ، خەلق سوت مەھكىمىسى تەكشۈرۈپ توپلىمىغانلار؛

（六）原判决、裁定适用法律确有错误的；

( 6 ) ئەسلىي ھۆكۈم ۋە كېسىمنىڭ قانۇننى تەتبىقلىشىدا ھەقىقەتەن خاتالىق بولسا؛

（七）审判组织的组成不合法或者依法应当回避的审判人员没有回避的；

( 7 ) سوت تەشكىلاتىنىڭ تەركىبى قانۇنلۇق بولمىغان ياكى قانۇن بويىچە ئۆزىنى چەتكە ئېلىشقا تېگىشلىك سوت خادىملىرى ئۆزىنى چەتكە ئالمىغان بولسا؛

（八）无诉讼行为能力人未经法定代理人代为诉讼或者应当参加诉讼的当事人，因不能归责于本人或者其诉讼代理人的事由，未参加诉讼的；

( 8 ) دەۋا ھەرىكەت ئىقتىدارى يوق كىشىلەر قانۇندا بەلگىلەنگەن ۋاكالەتچىسىدىن ۋاكالىتەن دەۋا قىلمىغان ياكى دەۋاغا قاتنىشىشقا تېگىشلىك بولغان دەۋالاشقۇچىلار ئۆزىدىن ياكى ئۆزىنىڭ دەۋا ۋاكالەتچىسىدىن كۆرەلمەيدىغان سەۋەب بىلەن دەۋاغا قاتناشمىغان بولسا؛

（九）违反法律规定，剥夺当事人辩论权利的；

( 9 ) قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئالاقىدارلارنى مۇنازىرە ھوقۇقىدىن مەھرۇم قىلغانلار؛

（十）未经传票传唤，缺席判决的；

( 10 ) چاقىرىقنامە چاقىرماي تۇرۇپ، دەرقەمسىز ھۆكۈم چىقارغانلار؛

（十一）原判决、裁定遗漏或者超出诉讼请求的；

( 11 ) ئەسلىي ھۆكۈم ۋە كېسىم چۈشۈپ قالغان ياكى دەۋا تەلىپىدىن ئېشىپ كەتكەن بولسا؛

（十二）据以作出原判决、裁定的法律文书被撤销或者变更的；

( 12 ) ئەسلىي ھۆكۈم ۋە كېسىم چىقىرىلغان قانۇن ھۆججەتلىرى بىكار قىلىنغان ياكى ئۆزگەرتىلگەن بولسا؛

（十三）审判人员审理该案件时有贪污受贿，徇私舞弊，枉法裁判行为的。

( 13 ) سوت خادىملىرى شۇ دېلونى قاراپ چىققاندا خىيانەتچىلىك، پارا ئالغان، نەپسانىيەتچىلىك قىلغان، قانۇننى بۇزۇپ ھۆكۈم چىقىرىش قىلمىشى سادىر قىلغانلار.

第二百零一条　当事人对已经发生法律效力的调解书，提出证据证明调解违反自愿原则或者调解协议的内容违反法律的，可以申请再审。经人民法院审查属实的，应当再审。

201-ماددا ئالاقىدارلار قانۇن كۈچىگە ئىگە مۇرەسسەنامە چىقىرىپ، مۇرەسسەنىڭ ئىختىيار قىلىش پىرىنسىپىغا ياكى مۇرەسسە كېلىشىمىگە خىلاپ ئىكەنلىكىنى ئىسپاتلايدىغان دەلىل-ئىسپات كۆرسىتىپ بەرگەن بولسا، قايتا سوت قىلىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ. خەلق سوت مەھكىمىسى تەكشۈرۈپ راستلىقىنى ئىسپاتلىغانلىرىنى قايتىدىن سوت قىلىش كېرەك.

第二百零二条　当事人对已经发生法律效力的解除婚姻关系的判决、调解书，不得申请再审。

202-ماددا ئالاقىدارلار قانۇن كۈچىگە ئىگە ئۆيلىنىش مۇناسىۋىتىنى بىكار قىلىش ھەققىدىكى ھۆكۈم ۋە مۇرەسسەنامىنى قايتا سوت قىلىشنى ئىلتىماس قىلسا بولمايدۇ.

第二百零三条　当事人申请再审的，应当提交再审申请书等材料。人民法院应当自收到再审申请书之日起五日内将再审申请书副本发送对方当事人。对方当事人应当自收到再审申请书副本之日起十五日内提交书面意见；不提交书面意见的，不影响人民法院审查。人民法院可以要求申请人和对方当事人补充有关材料，询问有关事项。

203-ماددا ئالاقىدارلار قايتا سوت قىلىشنى ئىلتىماس قىلسا، قايتا سوت قىلىش ئىلتىماسى قاتارلىق ماتېرىياللارنى تاپشۇرۇشى كېرەك. خەلق سوت مەھكىمىسى قايتا سوت قىلىش ئىلتىماسىنى تاپشۇرۇۋالغان كۈندىن باشلاپ بەش كۈن ئىچىدە قايتا سوت قىلىش ئىلتىماسىنىڭ قوشۇمچە نۇسخىسىنى دەۋالاشقۇچىغا قارشى تەرەپكە ئەۋەتىپ بېرىشى كېرەك. قارشى تەرەپ توختاملاشقۇچى قايتا سوت قىلىش ئىلتىماسىنىڭ قوشۇمچە نۇسخىسىنى تاپشۇرۇۋالغان كۈندىن باشلاپ 15 كۈن ئىچىدە يازما پىكرىنى تاپشۇرۇشى كېرەك؛ يازما پىكىر تاپشۇرمىغانلار خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ تەكشۈرۈشىگە تەسىر يەتكۈزمەيدۇ. خەلق سوت مەھكىمىسى ئىلتىماس قىلغۇچىدىن ۋە قارشى تەرەپنىڭ ئالاقىدارىغا مۇناسىۋەتلىك ماتېرىياللارنى تولۇقلاشنى، مۇناسىۋەتلىك ئىشلارنى سوراشنى تەلەپ قىلسا بولىدۇ.

第二百零四条　人民法院应当自收到再审申请书之日起三个月内审查，符合本法规定的，裁定再审；不符合本法规定的，裁定驳回申请。有特殊情况需要延长的，由本院院长批准。

204-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى قايتا سوت قىلىش ئىلتىماسىنى تاپشۇرۇۋالغان كۈندىن باشلاپ ئۈچ ئاي ئىچىدە تەكشۈرۈشى، مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن كەلگەنلىرىنى قايتا سوت قىلىش كېسىمى قىلىشى كېرەك؛ مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن كەلمىسە، كېسىم ئىلتىماسىنى رەت قىلىدۇ. ئالاھىدە ئەھۋال بولۇپ ئۇزارتىشقا توغرا كەلسە، شۇ مەھكىمىنىڭ باشلىقى تەستىقلايدۇ.

因当事人申请裁定再审的案件由中级人民法院以上的人民法院审理，但当事人依照本法第一百九十九条的规定选择向基层人民法院申请再审的除外。最高人民法院、高级人民法院裁定再审的案件，由本院再审或者交其他人民法院再审，也可以交原审人民法院再审。

دەۋالاشقۇچىلار قايتا سوت قىلىش كېسىمى قىلىشنى ئىلتىماس قىلغان دېلونى ئوتتۇرا خەلق سوت مەھكىمىسىدىن يۇقىرى خەلق سوت مەھكىمىلىرى قاراپ چىقىدۇ، لېكىن دەۋالاشقۇچىلار مۇشۇ قانۇننىڭ 199-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە ئاساسىي قاتلام خەلق سوت مەھكىمىسىگە قايتا سوت قىلىشنى ئىلتىماس قىلىشنى تاللىغانلىرى بۇنىڭ سىرتىدا. ئالىي خەلق سوت مەھكىمىسى، يۇقىرى خەلق سوت مەھكىمىسى قايتا سوت قىلىش كېسىمى چىقارغان دېلولارنى شۇ مەھكىمە قايتا سوت قىلىدۇ ياكى باشقا خەلق سوت مەھكىمىلىرىنىڭ قايتا سوت قىلىشىغا تاپشۇرىدۇ، ئەسلىي سوت قىلغان خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ قايتا سوت قىلىشىغا تاپشۇرسىمۇ بولىدۇ.

第二百零五条　当事人申请再审，应当在判决、裁定发生法律效力后六个月内提出；有本法第二百条第一项、第三项、第十二项、第十三项规定情形的，自知道或者应当知道之日起六个月内提出。

205-ماددا ئالاقىدارلار قايتا سوت قىلىشنى ئىلتىماس قىلىشتا، ھۆكۈم ۋە كېسىم قانۇن كۈچىگە ئىگە بولغاندىن كېيىنكى 6 ئاي ئىچىدە ئوتتۇرىغا قويۇشى كېرەك؛ مۇشۇ قانۇننىڭ 200-ماددىسىنىڭ 1-، 3-، 12-، 13-تارماقچىسىدا بەلگىلەنگەن ئەھۋال كۆرۈلسە، بىلگەن ياكى بىلىشكە تېگىشلىك بولغان كۈندىن باشلاپ 6 ئاي ئىچىدە ئوتتۇرىغا قويىدۇ.

第二百零六条　按照审判监督程序决定再审的案件，裁定中止原判决、裁定、调解书的执行，但追索赡养费、扶养费、抚育费、抚恤金、医疗费用、劳动报酬等案件，可以不中止执行。

206-ماددا قايتا سوت قىلىشنى سوت نازارەتچىلىكى تەرتىپى بويىچە قارار قىلغان دېلو ئەسلىي ھۆكۈم، كېسىم، مۇرەسسەنامىنىڭ ئىجراسىنى توختىتىپ تۇرۇش ھەققىدە كېسىم چىقىرىدۇ، لېكىن كۈتۈش ھەققى، بېقىش ھەققى، بېقىش خىراجىتى، نەپىقە پۇلى، داۋالىنىش خىراجىتى، ئەمگەك ھەققى قاتارلىقلارنى سۈرۈشتۈرۈش دېلولىرىنىڭ ئىجراسىنى توختىتىپ تۇرمىسىمۇ بولىدۇ.

第二百零七条　人民法院按照审判监督程序再审的案件，发生法律效力的判决、裁定是由第一审法院作出的，按照第一审程序审理，所作的判决、裁定，当事人可以上诉；发生法律效力的判决、裁定是由第二审法院作出的，按照第二审程序审理，所作的判决、裁定，是发生法律效力的判决、裁定；上级人民法院按照审判监督程序提审的，按照第二审程序审理，所作的判决、裁定是发生法律效力的判决、裁定。

207-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى سوت نازارەتچىلىكى تەرتىپى بويىچە قايتا سوت قىلغان دېلولاردىن قانۇن كۈچىگە ئىگە ھۆكۈم ۋە كېسىمنى 1-سوت مەھكىمىسى چىقارغان بولسا، 1-سوت تەرتىپى بويىچە قاراپ چىقىدۇ، چىقارغان ھۆكۈم ۋە كېسىملەرگە ئالاقىدارلار نارازىلىق ئەرزى سۇنسا بولىدۇ؛ قانۇن كۈچىگە ئىگە ھۆكۈم ۋە كېسىملەرنى 2-سوت مەھكىمىسى چىقىرىدۇ، 2-سوت تەرتىپى بويىچە قاراپ چىقىلىدۇ، چىقىرىلغان ھۆكۈم ۋە كېسىملار قانۇن كۈچىگە ئىگە سوت ۋە كېسىملەردۇر؛ يۇقىرى دەرىجىلىك خەلق سوت مەھكىمىسى سوت نازارەتچىلىك تەرتىپى بويىچە سوت قىلغان بولسا، 2-سوت تەرتىپى بويىچە سوت قىلىدۇ، چىقارغان ھۆكۈم ۋە كېسىم قانۇن كۈچىگە ئىگە ھۆكۈم ۋە كېسىمدۇر.

人民法院审理再审案件，应当另行组成合议庭。

خەلق سوت مەھكىمىسى قايتا سوت قىلىنغان دېلونى قاراپ چىقىشتا، ئايرىم كېڭەشمە سوت ئۇيۇشتۇرۇشى كېرەك.

第二百零八条　最高人民检察院对各级人民法院已经发生法律效力的判决、裁定，上级人民检察院对下级人民法院已经发生法律效力的判决、裁定，发现有本法第二百条规定情形之一的，或者发现调解书损害国家利益、社会公共利益的，应当提出抗诉。

208-ماددا ئالىي خەلق تەپتىش مەھكىمىسى ھەر دەرىجىلىك خەلق سوت مەھكىمىلىرى ئۈستىدە قانۇن كۈچىگە ئىگە ھۆكۈم ۋە كېسىم چىقاردى، يۇقىرى دەرىجىلىك خەلق تەپتىش مەھكىمىسى تۆۋەن دەرىجىلىك خەلق سوت مەھكىمىلىرىنىڭ قانۇن كۈچىگە ئىگە ھۆكۈمى ۋە كېسىمىنى چىقاردى، مۇشۇ قانۇننىڭ 200-ماددىسىدا بەلگىلەنگەن ئەھۋاللارنىڭ بىرى بارلىقىنى سەزسە ياكى مۇرەسسەنامىنىڭ دۆلەت مەنپەئىتى، ئاممىۋى مەنپەئەتكە زىيان يەتكۈزگەنلىكىنى سەزسە، ئېتىراز بىلدۈرۈشى كېرەك.

地方各级人民检察院对同级人民法院已经发生法律效力的判决、裁定，发现有本法第二百条规定情形之一的，或者发现调解书损害国家利益、社会公共利益的，可以向同级人民法院提出检察建议，并报上级人民检察院备案；也可以提请上级人民检察院向同级人民法院提出抗诉。

يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق تەپتىش مەھكىمىلىرى تەڭ دەرىجىلىك خەلق سوت مەھكىمىسىگە قانۇن كۈچىگە ئىگە ھۆكۈم ۋە كېسىم چىقىرىپ، مۇشۇ قانۇننىڭ 200-ماددىسىدا بەلگىلەنگەن ئەھۋاللارنىڭ بىرىنى سەزگەن بولسا ياكى مۇرەسسەنامىنىڭ دۆلەت مەنپەئىتى، ئاممىۋى مەنپەئەتكە زىيان يەتكۈزگەنلىكىنى سەزگەن بولسا، تەڭ دەرىجىلىك خەلق تەپتىش مەھكىمىسىگە تەپتىش تەكلىپى بەرسە ھەمدە يۇقىرى دەرىجىلىك خەلق تەپتىش مەھكىمىسىگە ئەنگە ئالدۇرسا بولىدۇ؛ يۇقىرى دەرىجىلىك خەلق تەپتىش مەھكىمىسىنىڭ تەڭ دەرىجىلىك خەلق سوت مەھكىمىسىگە ئېتىراز بىلدۈرۈشىنى ئىلتىماس قىلسىمۇ بولىدۇ.

各级人民检察院对审判监督程序以外的其他审判程序中审判人员的违法行为，有权向同级人民法院提出检察建议。

ھەر دەرىجىلىك خەلق تەپتىش مەھكىمىلىرى سوت نازارەتچىلىك تەرتىپىدىن باشقا سوت تەرتىپىدىكى سوت خادىملىرىنىڭ قانۇنغا خىلاپ قىلمىشى ھەققىدە تەڭ دەرىجىلىك خەلق سوت مەھكىمىسىگە تەپتىش تەكلىپى بېرىشكە ھوقۇقلۇق.

第二百零九条　有下列情形之一的，当事人可以向人民检察院申请检察建议或者抗诉:

209-ماددا تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، دەۋالاشقۇچىلار خەلق تەپتىش مەھكىمىسىگە تەپتىش تەكلىپى ياكى ئېتىراز بىلدۈرۈشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ :

（一）人民法院驳回再审申请的；

( 1 ) خەلق سوت مەھكىمىسى قايتا سوت قىلىش ئىلتىماسىنى رەت قىلسا؛

（二）人民法院逾期未对再审申请作出裁定的；

( 2 ) خەلق سوت مەھكىمىسى قايتا سوت قىلىش ئىلتىماسىغا مۇددەت ئۆتسىمۇ كېسىم چىقارمىسا؛

（三）再审判决、裁定有明显错误的。

( 3 ) قايتا سوت قىلىپ ھۆكۈم چىقىرىش ۋە كېسىم چىقىرىشتا روشەن خاتالىق بولسا.

人民检察院对当事人的申请应当在三个月内进行审查，作出提出或者不予提出检察建议或者抗诉的决定。当事人不得再次向人民检察院申请检察建议或者抗诉。

خەلق تەپتىش مەھكىمىسى دەۋالاشقۇچىلارنىڭ ئىلتىماسىنى ئۈچ ئاي ئىچىدە تەكشۈرۈشى، تەپتىش تەكلىپى بېرىش ياكى ئېتىراز بىلدۈرمەسلىك توغرىسىدا قارار چىقىرىشى كېرەك. ئالاقىدارلار خەلق تەپتىش مەھكىمىسىگە تەپتىش تەكلىپى ياكى ئېتىراز بىلدۈرۈشنى يەنە بىر قېتىم ئىلتىماس قىلسا بولمايدۇ.

第二百一十条　人民检察院因履行法律监督职责提出检察建议或者抗诉的需要，可以向当事人或者案外人调查核实有关情况。

210-ماددا خەلق تەپتىش مەھكىمىسى قانۇن نازارەتچىلىكى مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلىپ تەپتىش تەكلىپى بېرىش ياكى ئېتىراز بىلدۈرۈش ئېھتىياجى بىلەن، ئالاقىدارلار ياكى دېلو سىرتىدىكى كىشىلەردىن مۇناسىۋەتلىك ئەھۋاللارنى تەكشۈرۈپ ئېنىقلىسا بولىدۇ.

第二百一十一条　人民检察院提出抗诉的案件，接受抗诉的人民法院应当自收到抗诉书之日起三十日内作出再审的裁定；有本法第二百条第一项至第五项规定情形之一的，可以交下一级人民法院再审，但经该下一级人民法院再审的除外。

21-ماددا خەلق تەپتىش مەھكىمىسى ئېتىراز بىلدۈرگەن دېلودا، ئېتىراز بىلدۈرۈشنى قوبۇل قىلغان خەلق سوت مەھكىمىسى ئېتىراز بىلدۈرۈش خېتىنى تاپشۇرۇۋالغان كۈندىن باشلاپ 30 كۈن ئىچىدە قايتا سوت قىلىش كېسىمى چىقىرىشى كېرەك؛ مۇشۇ قانۇننىڭ 200-ماددىسىنىڭ ( 1 ) تارماقچىسىدىن ( 5 ) تارماقچىسىغىچە بولغان تارماقچىلىرىدا بەلگىلەنگەن ئەھۋاللارنىڭ بىرى بولغانلىرىنى بىر دەرىجە تۆۋەن خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ قايتا سوت قىلىشىغا تاپشۇرسا بولىدۇ، لېكىن بىر دەرىجە يۇقىرى خەلق سوت مەھكىمىسى قايتا سوت قىلغانلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.

第二百一十二条　人民检察院决定对人民法院的判决、裁定、调解书提出抗诉的，应当制作抗诉书。

212-ماددا خەلق تەپتىش مەھكىمىسى خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ ھۆكۈم، كېسىم، مۇرەسسەنامىسىگە ئېتىراز بىلدۈرۈشنى قارار قىلغاندا، ئېتىرازنامە تەييارلىشى كېرەك.

第二百一十三条　人民检察院提出抗诉的案件，人民法院再审时，应当通知人民检察院派员出席法庭。

213-ماددا خەلق تەپتىش مەھكىمىسى ئېتىراز بىلدۈرگەن دېلونى خەلق سوت مەھكىمىسى قايتا سوت قىلغاندا، خەلق تەپتىش مەھكىمىسىگە سوتقا ئادەم ئەۋەتىپ قاتنىشىشنى ئۇقتۇرۇشى كېرەك.

第十七章　督促程序

17-باب ھەيدەكچىلىك قىلىش تەرتىپى

第二百一十四条　债权人请求债务人给付金钱、有价证券，符合下列条件的，可以向有管辖权的基层人民法院申请支付令:

214-ماددا ھەقدار قەرزداردىن پۇل، ئاكسىيە بېرىشنى تەلەپ قىلغاندا، تۆۋەندىكى شەرتلەرگە ئۇيغۇن كەلسە، باشقۇرۇش تەۋەلىكى ھوقۇقىغا ئىگە ئاساسىي قاتلام خەلق سوت مەھكىمىسىگە تۆلەش بۇيرۇقى چىقىرىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ :

（一）债权人与债务人没有其他债务纠纷的；

( 1 ) ھەقدار بىلەن قەرزدارنىڭ باشقا قەرز ماجىراسى بولمىسا؛

（二）支付令能够送达债务人的。

( 2 ) تۆلەش بۇيرۇقى قەرزدارغا يەتكۈزۈپ بېرىلسە.

申请书应当写明请求给付金钱或者有价证券的数量和所根据的事实、证据。

ئىلتىماستا پۇل ياكى ئاكسىيە بېرىشنى تەلەپ قىلغان مىقدار ۋە ئاساس قىلىنغان پاكىت، دەلىل-ئىسپاتلارنى ئېنىق يېزىش كېرەك.

第二百一十五条　债权人提出申请后，人民法院应当在五日内通知债权人是否受理。

215-ماددا ھەقدار ئىلتىماس سۇنغاندىن كېيىن، خەلق سوت مەھكىمىسى بەش كۈن ئىچىدە ھەقدارغا قوبۇل قىلىش-قىلماسلىقنى ئۇقتۇرۇشى كېرەك.

第二百一十六条　人民法院受理申请后，经审查债权人提供的事实、证据，对债权债务关系明确、合法的，应当在受理之日起十五日内向债务人发出支付令；申请不成立的，裁定予以驳回。

216-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى ئىلتىماسنى قوبۇل قىلغاندىن كېيىن، ھەقدار تەمىنلىگەن پاكىت، دەلىل-ئىسپاتلارنى تەكشۈرۈش ئارقىلىق، ھەقدارلىق-قەرزدارلىق مۇناسىۋىتى ئېنىق، قانۇنلۇق بولسا، قوبۇل قىلغان كۈندىن باشلاپ 15 كۈن ئىچىدە قەرزدارغا تۆلەش بۇيرۇقى چىقىرىشى كېرەك؛ ئىلتىماس پۇت تىرەپ تۇرالمىسا، كېسىم رەت قىلىنىدۇ.

债务人应当自收到支付令之日起十五日内清偿债务，或者向人民法院提出书面异议。

قەرزدار تۆلەش بۇيرۇقىنى تاپشۇرۇۋالغان كۈندىن باشلاپ 15 كۈن ئىچىدە قەرزىنى ئۈزۈشى ياكى خەلق سوت مەھكىمىسىگە يازما باشقىچە پىكرىنى ئوتتۇرىغا قويۇشى كېرەك.

债务人在前款规定的期间不提出异议又不履行支付令的，债权人可以向人民法院申请执行。

قەرزدار ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن مەزگىلدە باشقىچە پىكرىنى ئوتتۇرىغا قويمىسا ھەم تۆلەش بۇيرۇقىنى ئادا قىلمىسا، ھەقدار خەلق سوت مەھكىمىسىگە ئىجرا قىلىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ.

第二百一十七条　人民法院收到债务人提出的书面异议后，经审查，异议成立的，应当裁定终结督促程序，支付令自行失效。

217-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى قەرزدار ئوتتۇرىغا قويغان يازما باشقىچە پىكىرنى تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىن، تەكشۈرۈش ئارقىلىق باشقىچە پىكرى پۇت تىرەپ تۇرالىسا، كېسىم ئارقىلىق ھەيدەكچىلىك تەرتىپىنى ئاخىرلاشتۇرۇشى كېرەك، تۆلەش بۇيرۇقى ئۆزلۈكىدىن كۈچتىن قالىدۇ.

支付令失效的，转入诉讼程序，但申请支付令的一方当事人不同意提起诉讼的除外。

تۆلەش بۇيرۇقى ئىناۋەتسىز بولسا، دەۋا تەرتىپىگە ئۆتىدۇ، لېكىن تۆلەش بۇيرۇقى چىقىرىشنى ئىلتىماس قىلغان تەرەپ دەۋا قىلىشقا قوشۇلمىغانلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.

第十八章　公示催告程序

18-باب ئېلان قىلىپ سۈيلەش تەرتىپى

第二百一十八条　按照规定可以背书转让的票据持有人，因票据被盗、遗失或者灭失，可以向票据支付地的基层人民法院申请公示催告。依照法律规定可以申请公示催告的其他事项，适用本章规定。

218-ماددا بەلگىلىمە بويىچە كىتاب يادلاپ ئۆتۈنۈپ بېرىشكە بولىدىغان چەك ئىگىسى چەك ئوغرىلانغانلىقى، يىتىپ كەتكەنلىكى ياكى يوقالغانلىقى سەۋەبىدىن، چەك چىقىم قىلىنغان جايدىكى ئاساسىي قاتلام خەلق سوت مەھكىمىسىگە ئېلان قىلىپ سۈيلەشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ. قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە ئېلان قىلىش، سۈيلەشكە بولىدىغان باشقا ئىشلارنى ئېلان قىلىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ، مۇشۇ بابتىكى بەلگىلىمە بويىچە بولىدۇ.

申请人应当向人民法院递交申请书，写明票面金额、发票人、持票人、背书人等票据主要内容和申请的理由、事实。

ئىلتىماس قىلغۇچى خەلق سوت مەھكىمىسىگە ئىلتىماس سۇنۇشى، پۇل سوممىسى، تالون ئىگىسى، بېلەت ئىگىسى، خەتتات قاتارلىق چەك ھۆججەتلىرىنىڭ ئاساسىي مەزمۇنىنى ۋە ئىلتىماس قىلىش سەۋەبىنى، پاكىتلىرىنى ئېنىق يېزىشى كېرەك.

第二百一十九条　人民法院决定受理申请，应当同时通知支付人停止支付，并在三日内发出公告，催促利害关系人申报权利。公示催告的期间，由人民法院根据情况决定，但不得少于六十日。

219-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى ئىلتىماسنى قوبۇل قىلىشنى قارار قىلغاندا، تۆلىگۈچىگە تۆلەشنى توختىتىشنى بىرلا ۋاقىتتا ئۇقتۇرۇشى ھەمدە ئۈچ كۈن ئىچىدە ئېلان چىقىرىپ، مەنپەئەتدارلارنى ھوقۇقىنى مەلۇم قىلىشقا سۈيلىشى كېرەك. ئېلان قىلىپ سۈيلەش مۇددىتىنى خەلق سوت مەھكىمىسى ئەھۋالغا قاراپ قارار قىلىدۇ، لېكىن 60 كۈندىن كەم بولسا بولمايدۇ.

第二百二十条　支付人收到人民法院停止支付的通知，应当停止支付，至公示催告程序终结。

220-ماددا چىقىم قىلغۇچى خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ تۆلەشنى توختىتىش ئۇقتۇرۇشىنى تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىن، تۆلەشنى توختىتىشى، تاكى ئېلان قىلىپ سۈيلەش تەرتىپى ئاخىرلاشقانغا قەدەر سۈيلىشى كېرەك.

公示催告期间，转让票据权利的行为无效。

ئېلان قىلىش، سۈيلەش مەزگىلىدە چەك ھوقۇقىنى ئۆتۈنۈپ بېرىش ھەرىكىتى ئىناۋەتسىز.

第二百二十一条　利害关系人应当在公示催告期间向人民法院申报。

221-ماددا مەنپەئەتدارلار ئېلان چىقىرىپ سۈيلەش مەزگىلىدە خەلق سوت مەھكىمىسىگە ئىلتىماس قىلىشى كېرەك.

人民法院收到利害关系人的申报后，应当裁定终结公示催告程序，并通知申请人和支付人。

خەلق سوت مەھكىمىسى مەنپەئەتدارنىڭ ئىلتىماسىنى تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىن، ئېلان قىلىپ سۈيلەش تەرتىپىنى كېسىم چىقىرىشى ھەمدە ئىلتىماس قىلغۇچى ۋە چىقىم قىلغۇچىغا ئۇقتۇرۇش قىلىشى كېرەك.

申请人或者申报人可以向人民法院起诉。

ئىلتىماس قىلغۇچى ياكى ئىلتىماس قىلغۇچى خەلق سوت مەھكىمىسىگە دەۋا قىلسا بولىدۇ.

第二百二十二条　没有人申报的，人民法院应当根据申请人的申请，作出判决，宣告票据无效。判决应当公告，并通知支付人。自判决公告之日起，申请人有权向支付人请求支付。

222-ماددا ئىلتىماس قىلغۇچى بولمىسا، خەلق سوت مەھكىمىسى ئىلتىماس قىلغۇچىنىڭ ئىلتىماسىغا ئاساسەن ھۆكۈم چىقىرىشى، تالوننى ئىناۋەتسىز دەپ جاكارلىشى كېرەك. ھۆكۈمنى ئېلان قىلىش ھەمدە چىقارغۇچىغا ئۇقتۇرۇش قىلىش كېرەك. ھۆكۈم ئېلان قىلىنغان كۈندىن باشلاپ، ئىلتىماس قىلغۇچى چىقىم قىلغۇچىدىن تۆلەشنى تەلەپ قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

第二百二十三条　利害关系人因正当理由不能在判决前向人民法院申报的，自知道或者应当知道判决公告之日起一年内，可以向作出判决的人民法院起诉。

223-ماددا مەنپەئەتدارلار يوللۇق سەۋەب بىلەن ھۆكۈم چىقىرىشتىن بۇرۇن خەلق سوت مەھكىمىسىگە مەلۇم قىلالمىسا، ھۆكۈم ئېلانىنى بىلگەن ياكى بىلىشكە تېگىشلىك بولغان كۈندىن باشلاپ 1 يىل ئىچىدە، ھۆكۈم چىقارغان خەلق سوت مەھكىمىسىگە دەۋا قىلسا بولىدۇ.

第三编　执行程序

ئۈچىنچى قىسىم ئىجرا قىلىش تەرتىپى

第十九章　一般规定

19-باب ئادەتتىكى بەلگىلىمە

第二百二十四条　发生法律效力的民事判决、裁定，以及刑事判决、裁定中的财产部分，由第一审人民法院或者与第一审人民法院同级的被执行的财产所在地人民法院执行。

224-ماددا قانۇن كۈچىگە ئىگە ھەق تەلەپ ھۆكۈمى ۋە كېسىمى، شۇنىڭدەك جىنايى ئىشلار ھۆكۈمى ۋە كېسىمىدىكى مال-مۈلۈك قىسمىنى 1-سوت خەلق سوت مەھكىمىسى ياكى 1-سوت مەھكىمىسى بىلەن تەڭ دەرىجىلىك ئىجرا قىلىنغان مال-مۈلكى بار جايدىكى خەلق سوت مەھكىمىسى ئىجرا قىلىدۇ.

法律规定由人民法院执行的其他法律文书，由被执行人住所地或者被执行的财产所在地人民法院执行。

قانۇندا خەلق سوت مەھكىمىسى ئىجرا قىلىدۇ دەپ بەلگىلەنگەن باشقا قانۇن ھۆججەتلىرىنى ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى تۇرۇشلۇق جايدىكى ياكى ئىجرا قىلىنغان مال-مۈلۈك بار جايدىكى خەلق سوت مەھكىمىسى ئىدارە قىلىدۇ.

第二百二十五条　当事人、利害关系人认为执行行为违反法律规定的，可以向负责执行的人民法院提出书面异议。当事人、利害关系人提出书面异议的，人民法院应当自收到书面异议之日起十五日内审查，理由成立的，裁定撤销或者改正；理由不成立的，裁定驳回。当事人、利害关系人对裁定不服的，可以自裁定送达之日起十日内向上一级人民法院申请复议。

225-ماددا ئالاقىدارلار، مەنپەئەتدارلار ئىجرا قىلىش ھەرىكىتى قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ دەپ قارىسا، ئىجرا قىلىشقا مەسئۇل خەلق سوت مەھكىمىسىگە يازما باشقىچە پىكرىنى بەرسە بولىدۇ. ئالاقىدارلار، مەنپەئەتدارلار يازما باشقىچە پىكرىنى ئوتتۇرىغا قويسا، خەلق سوت مەھكىمىسى يازما باشقىچە پىكىرنى تاپشۇرۇۋالغان كۈندىن باشلاپ 15 كۈن ئىچىدە تەكشۈرۈشى كېرەك، سەۋەبى پۇت تىرەپ تۇرالىسا، كېسىم بىكار قىلىدۇ ياكى تۈزىتىدۇ؛ سەۋەبى پۇت تىرەپ تۇرالمىسا، كېسىم ئارقىلىق رەت قىلىنىدۇ. دەۋالاشقۇچىلار، مەنپەئەتدارلار كېسىمگە قايىل بولمىسا، كېسىم يەتكۈزۈلگەن كۈندىن باشلاپ 10 كۈن ئىچىدە بىر دەرىجە يۇقىرى خەلق سوت مەھكىمىسىگە قايتا قاراپ چىقىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ.

第二百二十六条　人民法院自收到申请执行书之日起超过六个月未执行的，申请执行人可以向上一级人民法院申请执行。上一级人民法院经审查，可以责令原人民法院在一定期限内执行，也可以决定由本院执行或者指令其他人民法院执行。

226-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى ئىجرا ئىلتىماسىنى تاپشۇرۇۋالغان كۈندىن باشلاپ ئالتە ئايدىن ئارتۇق ئىجرا قىلمىسا، ئىجرا قىلىشنى ئىلتىماس قىلغۇچى بىر دەرىجە يۇقىرى خەلق سوت مەھكىمىسىگە ئىجرا قىلىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ. بىر دەرىجە يۇقىرى خەلق سوت مەھكىمىسى تەكشۈرگەندىن كېيىن، ئەسلىدىكى خەلق سوت مەھكىمىسىنى مەلۇم مۆھلەت ئىچىدە ئىجرا قىلىشقا بۇيرۇسا بولىدۇ، شۇ مەھكىمىنىڭ ئىجرا قىلىشىنى ياكى باشقا خەلق سوت مەھكىمىلىرىنىڭ ئىجرا قىلىشىنى قارار قىلسىمۇ ۋە بۇيرۇق قىلسىمۇ بولىدۇ.

第二百二十七条　执行过程中，案外人对执行标的提出书面异议的，人民法院应当自收到书面异议之日起十五日内审查，理由成立的，裁定中止对该标的的执行；理由不成立的，裁定驳回。案外人、当事人对裁定不服，认为原判决、裁定错误的，依照审判监督程序办理；与原判决、裁定无关的，可以自裁定送达之日起十五日内向人民法院提起诉讼。

227-ماددا ئىجرا قىلىش جەريانىدا، دېلو سىرتىدىكى كىشىلەر ئىجرا نىشانىغا يازما باشقىچە پىكرىنى ئوتتۇرىغا قويسا، خەلق سوت مەھكىمىسى يازما باشقىچە پىكرىنى تاپشۇرۇۋالغان كۈندىن باشلاپ 15 كۈن ئىچىدە تەكشۈرۈشى كېرەك، سەۋەبى پۇت تىرەپ تۇرالىسا، كېسىم ئارقىلىق شۇ نىشاننىڭ ئىجراسىنى توختىتىدۇ؛ سەۋەبى پۇت تىرەپ تۇرالمىسا، كېسىم ئارقىلىق رەت قىلىنىدۇ. دېلو سىرتىدىكى كىشىلەر، دەۋالاشقۇچىلار كېسىمگە قايىل بولماي، ئەسلىي ھۆكۈم ۋە كېسىمنى خاتا دەپ قارىسا، سوت نازارەتچىلىك تەرتىپى بويىچە بېجىرىلىدۇ؛ ئەسلىي ھۆكۈم ۋە كېسىم بىلەن مۇناسىۋەتسىز بولسا، كېسىم يەتكۈزۈلگەن كۈندىن باشلاپ 15 كۈن ئىچىدە خەلق سوت مەھكىمىسىگە دەۋا قىلسا بولىدۇ.

第二百二十八条　执行工作由执行员进行。

228-ماددا ئىجرا خىزمىتىنى ئىجراچىلار ئىشلەيدۇ.

采取强制执行措施时，执行员应当出示证件。执行完毕后，应当将执行情况制作笔录，由在场的有关人员签名或者盖章。

مەجبۇرىي ئىجرا قىلدۇرۇش تەدبىرى قوللىنىلغاندا، ئىجرا قىلغۇچى گۇۋاھنامىسىنى كۆرسىتىشى كېرەك. ئىجرا قىلىنىپ بولغاندىن كېيىن، ئىجرا قىلىش ئەھۋالىدىن خاتىرە قالدۇرۇش، نەق مەيداندىكى مۇناسىۋەتلىك خادىم ئىمزا قويۇشى ياكى تامغا بېسىشى كېرەك.

人民法院根据需要可以设立执行机构。

خەلق سوت مەھكىمىلىرى ئېھتىياجغا قاراپ ئىجرا ئاپپاراتى تەسىس قىلسا بولىدۇ.

第二百二十九条　被执行人或者被执行的财产在外地的，可以委托当地人民法院代为执行。受委托人民法院收到委托函件后，必须在十五日内开始执行，不得拒绝。执行完毕后，应当将执行结果及时函复委托人民法院；在三十日内如果还未执行完毕，也应当将执行情况函告委托人民法院。

229-ماددا ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچىلار ياكى ئىجرا قىلدۇرۇلىدىغان مال-مۈلكى باشقا جايدا بولسا، شۇ جايدىكى خەلق سوت مەھكىمىسىگە ۋاكالىتەن ئىجرا قىلىشنى ھاۋالە قىلسا بولىدۇ. ھاۋالىلىك خەلق سوت مەھكىمىسى ھاۋالىلىك خەت-چەكنى تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىن 15 كۈن ئىچىدە ئىجرا قىلىشى شەرت، رەت قىلىشقا بولمايدۇ. ئىجرا قىلىنىپ بولغاندىن كېيىن، ئىجرا نەتىجىسىنى خەلق سوت مەھكىمىسىگە ۋاقتىدا خەت ئارقىلىق ھاۋالە قىلىش كېرەك؛ 30 كۈن ئىچىدە ئىجرا قىلىپ بولالمىغان بولسا، ئىجرا ئەھۋالىنى خەلق سوت مەھكىمىسىگە خەت ئارقىلىق ھاۋالە قىلىشى كېرەك.

受委托人民法院自收到委托函件之日起十五日内不执行的，委托人民法院可以请求受委托人民法院的上级人民法院指令受委托人民法院执行。

ھاۋالىلىك خەلق سوت مەھكىمىسى ھاۋالىلىك خەت-چەكنى تاپشۇرۇۋالغان كۈندىن باشلاپ 15 كۈن ئىچىدە ئىجرا قىلمىسا، ھاۋالە خەلق سوت مەھكىمىسى ھاۋالە قىلىنغان خەلق سوت مەھكىمىسىدىن يۇقىرى دەرىجىلىك خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ ھاۋالىنى قوبۇل قىلغان خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ ئىجرا قىلىش بۇيرۇقىنى بېرىشىنى تەلەپ قىلسا بولىدۇ.

第二百三十条　在执行中，双方当事人自行和解达成协议的，执行员应当将协议内容记入笔录，由双方当事人签名或者盖章。

230-ماددا ئىجرا قىلىش جەريانىدا، توختاملاشقۇچى ئىككى تەرەپ ئۆزى يارىشىپ كېلىشىم ھاسىل قىلغان بولسا، ئىجرا قىلغۇچى كېلىشىمنىڭ مەزمۇنىنى خاتىرىگە خاتىرىلىشى، ئىككى تەرەپ ئىمزا قويۇشى ياكى تامغا بېسىشى كېرەك.

申请执行人因受欺诈、胁迫与被执行人达成和解协议，或者当事人不履行和解协议的，人民法院可以根据当事人的申请，恢复对原生效法律文书的执行。

ئىجرا قىلدۇرغۇچى ئالدانغانلىقى، مەجبۇرلانغانلىقى بىلەن ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى بىلەن يارىشىش كېلىشىمى ھاسىل قىلغان ياكى ئالاقىدارلار يارىشىش كېلىشىمىنى ئادا قىلمىغان بولسا، خەلق سوت مەھكىمىسى دەۋالاشقۇچىلارنىڭ ئىلتىماسىغا ئاساسەن، ئەسلىي كۈچكە ئىگە قانۇن ھۆججىتىنى ئىجرا قىلىشنى ئەسلىگە كەلتۈرسە بولىدۇ.

第二百三十一条　在执行中，被执行人向人民法院提供担保，并经申请执行人同意的，人民法院可以决定暂缓执行及暂缓执行的期限。被执行人逾期仍不履行的，人民法院有权执行被执行人的担保财产或者担保人的财产。

231-ماددا ئىجرا قىلىش جەريانىدا، ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى خەلق سوت مەھكىمىسىگە كېپىللىك بەرسە ھەمدە ئىجرا قىلىشنى ئىلتىماس قىلغۇچىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئالغاندىن كېيىن، خەلق سوت مەھكىمىسى ئىجرا قىلىشنى ۋاقتىنچە كېچىكتۈرۈش ۋە ئىجرا قىلىشنى ۋاقتىنچە توختىتىش مۆھلىتىنى قارار قىلسا بولىدۇ. ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى مۇددەت ئۆتسىمۇ ئادا قىلمىسا، خەلق سوت مەھكىمىسى ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچىنىڭ كېپىللىك مال-مۈلكى ياكى كېپىللىكىنىڭ مال-مۈلكىنى ئىجرا قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

第二百三十二条　作为被执行人的公民死亡的，以其遗产偿还债务。作为被执行人的法人或者其他组织终止的，由其权利义务承受人履行义务。

232-ماددا ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچىنىڭ پۇقراسى بولۇپ ئۆلۈپ كەتكەنلەرنىڭ قەرزى ئۇنىڭ مىراسى بىلەن تۆلىنىدۇ. ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى بولغان قانۇنىي ئىگە ياكى باشقا تەشكىلات ئاخىرلاشقان بولسا، مەجبۇرىيىتىنى ئۇنىڭ ھوقۇق-مەجبۇرىيىتىنى ئۈستىگە ئالغۇچى ئادا قىلىدۇ.

第二百三十三条　执行完毕后，据以执行的判决、裁定和其他法律文书确有错误，被人民法院撤销的，对已被执行的财产，人民法院应当作出裁定，责令取得财产的人返还；拒不返还的，强制执行。

233-ماددا ئىجرا قىلىنىپ بولغاندىن كېيىن، ئىجرا قىلىنغان ھۆكۈم ۋە كېسىم ھەمدە باشقا قانۇن ھۆججەتلىرىدە ھەقىقەتەن خاتالىق بولسا، خەلق سوت مەھكىمىسى بىكار قىلغان بولسا، ئىجرا قىلىنغان مال-مۈلۈككە خەلق سوت مەھكىمىسى كېسىم چىقىرىپ، مال-مۈلۈككە ئېرىشكۈچىنى قايتۇرۇشقا بۇيرۇشى كېرەك؛ قايتۇرۇشنى رەت قىلغانلار مەجبۇرىي ئىجرا قىلدۇرۇلىدۇ.

第二百三十四条　人民法院制作的调解书的执行，适用本编的规定。

234-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى تۈزگەن مۇرەسسەنامىنى ئىجرا قىلىش مۇشۇ قىسىمدىكى بەلگىلىمىلەر بويىچە بولىدۇ.

第二百三十五条　人民检察院有权对民事执行活动实行法律监督。

235-ماددا خەلق تەپتىش مەھكىمىسى ھەق تەلەپ ئىجرا پائالىيىتىگە قانۇن نازارەتچىلىكى قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

第二十章　执行的申请和移送

20-باب ئىجرا قىلىشنى ئىلتىماس قىلىش ۋە ئۆتكۈزۈپ بېرىش

第二百三十六条　发生法律效力的民事判决、裁定，当事人必须履行。一方拒绝履行的，对方当事人可以向人民法院申请执行，也可以由审判员移送执行员执行。

236-ماددا قانۇن كۈچىگە ئىگە ھەق تەلەپ ھۆكۈمى ۋە كېسىمىنى ئالاقىدارلار ئادا قىلىشى شەرت. بىر تەرەپ ئىجرا قىلىشنى رەت قىلسا، ئالاقىدارلار خەلق سوت مەھكىمىسىگە ئىجرا قىلىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ، سوتچى ئىجراچىنىڭ ئىجرا قىلىشىغا ئۆتكۈزۈپ بەرسىمۇ بولىدۇ.

调解书和其他应当由人民法院执行的法律文书，当事人必须履行。一方拒绝履行的，对方当事人可以向人民法院申请执行。

مۇرەسسەنامە ۋە خەلق سوت مەھكىمىسى ئىجرا قىلىدىغان باشقا قانۇن ھۆججەتلىرىنى ئالاقىدارلار ئادا قىلىشى شەرت. بىر تەرەپ ئىجرا قىلىشنى رەت قىلسا، ئالاقىدارلار خەلق سوت مەھكىمىسىگە ئىجرا قىلىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ.

第二百三十七条　对依法设立的仲裁机构的裁决，一方当事人不履行的，对方当事人可以向有管辖权的人民法院申请执行。受申请的人民法院应当执行。

237-ماددا قانۇن بويىچە تەسىس قىلىنغان كېسىم ئاپپاراتىنىڭ قارارىنى بىر تەرەپ ئىجرا قىلمىسا، قارشى تەرەپ باشقۇرۇش تەۋەلىكى ھوقۇقىغا ئىگە خەلق سوت مەھكىمىسىگە ئىجرا قىلىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ. ئىلتىماس قىلىنغۇچى خەلق سوت مەھكىمىسى ئىجرا قىلىشى كېرەك.

被申请人提出证据证明仲裁裁决有下列情形之一的，经人民法院组成合议庭审查核实，裁定不予执行:

ئىلتىماس قىلىنغۇچى كېسىم قارارىدا تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلگەنلىكىنى دەلىل-ئىسپات كۆرسىتىپ ئىسپاتلىغان بولسا، خەلق سوت مەھكىمىسى كېڭەشمە سوت ئۇيۇشتۇرۇپ تەكشۈرۈپ ئېنىقلىغاندىن كېيىن، كېسىم ئىجرا قىلىنمايدۇ :

（一）当事人在合同中没有订有仲裁条款或者事后没有达成书面仲裁协议的；

( 1 ) توختاملاشقۇچىلار توختامدا كېسىم ماددىلىرىنى تۈزۈشمىگەن ياكى ئىشتىن كېيىن يازما كېسىم كېلىشىمى ھاسىل قىلمىغان بولسا؛

（二）裁决的事项不属于仲裁协议的范围或者仲裁机构无权仲裁的；

( 2 ) كېسىم قىلىنغان ئىشلار كېسىم كېلىشىمى دائىرىسىگە كىرمىسە ياكى كېسىم ئاپپاراتىنىڭ كېسىم قىلىش ھوقۇقى بولمىسا؛

（三）仲裁庭的组成或者仲裁的程序违反法定程序的；

( 3 ) كېسىم كوللېگىيەسىنىڭ تەشكىللىنىشى ياكى كېسىم تەرتىپى قانۇندا بەلگىلەنگەن تەرتىپكە خىلاپ بولسا؛

（四）裁决所根据的证据是伪造的；

( 4 ) كېسىم چىقىرىشتا ئاساسلانغان دەلىل-ئىسپاتلار ئويدۇرۇپ چىقىرىلغان بولسا؛

（五）对方当事人向仲裁机构隐瞒了足以影响公正裁决的证据的；

( 5 ) ئالاقىدارلار قارشى تەرەپكە كېسىم ئاپپاراتىغا ئادىل كېسىم قىلىشقا تەسىر يەتكۈزىدىغان دەلىل-ئىسپاتلارنى يوشۇرغان بولسا؛

（六）仲裁员在仲裁该案时有贪污受贿，徇私舞弊，枉法裁决行为的。

( 6 ) كېسىم خادىملىرىدىن كېسىم دېلوسىدا خىيانەتچىلىك، پارىخورلۇق، نەپسانىيەتچىلىك قىلىپ، قانۇننى بۇزۇپ ھۆكۈم چىقىرىش قىلمىشى كۆرۈلگەنلىرى.

人民法院认定执行该裁决违背社会公共利益的，裁定不予执行。

خەلق سوت مەھكىمىسى شۇ قارارنى ئىجرا قىلىشنى ئاممىۋى مەنپەئەتكە خىلاپ دەپ بېكىتكەن بولسا، كېسىم ئىجرا قىلىنمايدۇ.

裁定书应当送达双方当事人和仲裁机构。

كېسىمنامە دەۋالاشقۇچى ئىككى تەرەپنىڭ ۋە كېسىم ئاپپاراتىغا يەتكۈزۈپ بېرىلىشى كېرەك.

仲裁裁决被人民法院裁定不予执行的，当事人可以根据双方达成的书面仲裁协议重新申请仲裁，也可以向人民法院起诉。

كېسىم خەلق سوت مەھكىمىسى تەرىپىدىن ئىجرا قىلىنماسلىق ھەققىدە كېسىم چىقىرىلغان بولسا، ئالاقىدارلار ئىككى تەرەپ ھاسىل قىلغان يازما كېسىم كېلىشىمىگە ئاساسەن كېسىمنى قايتا ئىلتىماس قىلسىمۇ، خەلق سوت مەھكىمىسىگە دەۋا قىلسىمۇ بولىدۇ.

第二百三十八条　对公证机关依法赋予强制执行效力的债权文书，一方当事人不履行的，对方当事人可以向有管辖权的人民法院申请执行，受申请的人民法院应当执行。

238-ماددا ئالاقىدارلار ھۆكۈمەت گۇۋاھلىقى ئورگىنىغا قانۇن بويىچە مەجبۇرىي ئىجرا قىلدۇرۇش كۈچى يۈكلىگەن ھەقدارلىق ھۆججىتىنى ئادا قىلمىسا، قارشى تەرەپ باشقۇرۇش تەۋەلىكى ھوقۇقىغا ئىگە خەلق سوت مەھكىمىسىگە ئىجرا قىلىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ، ئىلتىماس قىلىنغۇچى خەلق سوت مەھكىمىسى ئىجرا قىلىشى كېرەك.

公证债权文书确有错误的，人民法院裁定不予执行，并将裁定书送达双方当事人和公证机关。

ھۆكۈمەت گۇۋاھلىقىدىن ئۆتكۈزۈلگەن ھەقدارلىق ھۆججىتىدە ھەقىقەتەن خاتالىق بولسا، خەلق سوت مەھكىمىسى ئىجرا قىلماسلىق ھەققىدە كېسىم چىقىرىدۇ ھەمدە كېسىمنامىنى دەۋالاشقۇچى ئىككى تەرەپكە ۋە ھۆكۈمەت گۇۋاھلىقى ئورگىنىغا يەتكۈزۈپ بېرىدۇ.

第二百三十九条　申请执行的期间为二年。申请执行时效的中止、中断，适用法律有关诉讼时效中止、中断的规定。

239-ماددا ئىجرا قىلىشنى ئىلتىماس قىلىش مۇددىتى 2-يىل بولىدۇ. ئىجرا قىلىش ۋاقىت چېكىنى توختىتىپ تۇرۇشنى ئىلتىماس قىلىش، ئۈزۈپ قويۇشقا قانۇنلاردىكى دەۋا ۋاقىت چېكىنى توختىتىپ تۇرۇش، ئۈزۈپ قويۇشقا دائىر بەلگىلىمىلەر تەتبىقلىنىدۇ.

前款规定的期间，从法律文书规定履行期间的最后一日起计算；法律文书规定分期履行的，从规定的每次履行期间的最后一日起计算；法律文书未规定履行期间的，从法律文书生效之日起计算。

ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن سۈرۈك قانۇن ھۆججەتلىرىدە ئىجرا قىلىش سۈرۈكى بەلگىلەنگەن سۈرۈكنىڭ ئاخىرقى كۈنىدىن باشلاپ ھېسابلىنىدۇ؛ قانۇن ھۆججەتلىرىدە مۇددەتكە بۆلۈپ ئادا قىلىش بەلگىلەنگەن بولسا، ئىجرا قىلىش سۈرۈكىنىڭ ئاخىرقى كۈنىدىن باشلاپ ھېسابلىنىدۇ؛ قانۇن ھۆججەتلىرىدە ئىجرا قىلىش مۇددىتى بەلگىلەنمىگەن بولسا، قانۇن ھۆججەتلىرى كۈچكە ئىگە بولغان كۈندىن باشلاپ ھېسابلىنىدۇ.

第二百四十条　执行员接到申请执行书或者移交执行书，应当向被执行人发出执行通知，并可以立即采取强制执行措施。

240-ماددا ئىجرا قىلغۇچى ئىجرا ئىلتىماسى ياكى ئىجرانامىنى تاپشۇرۇۋالغاندا، ئىجرا قىلىنغۇچىغا ئىجرا ئۇقتۇرۇشى چىقىرىشى كېرەك ھەمدە دەرھال مەجبۇرىي ئىجرا قىلدۇرۇش تەدبىرى قوللانسا بولىدۇ.

第二十一章　执行措施

21-باب ئىجرا قىلىش تەدبىرلىرى

第二百四十一条　被执行人未按执行通知履行法律文书确定的义务，应当报告当前以及收到执行通知之日前一年的财产情况。被执行人拒绝报告或者虚假报告的，人民法院可以根据情节轻重对被执行人或者其法定代理人、有关单位的主要负责人或者直接责任人员予以罚款、拘留。

241-ماددا ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى قانۇن ھۆججەتلىرىدە بېكىتىلگەن مەجبۇرىيىتىنى ئىجرا قىلىش ئۇقتۇرۇشى بويىچە ئادا قىلمىسا، ھازىرقى ۋە ئىجرا قىلىش ئۇقتۇرۇشىنى تاپشۇرۇۋېلىشتىن بىر يىل بۇرۇنقى مال-مۈلۈك ئەھۋالىنى مەلۇم قىلىشى كېرەك. ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى دوكلات قىلىشنى ياكى ساختا دوكلات قىلىشنى رەت قىلسا، خەلق سوت مەھكىمىسى ئەھۋالنىڭ ئېغىر-يېنىكلىكىگە قاراپ ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچىغا ياكى ئۇنىڭ قانۇندا بەلگىلەنگەن ۋاكالەتچىسىگە، مۇناسىۋەتلىك ئورۇننىڭ ئاساسلىق مەسئۇلىغا ياكى بىۋاسىتە جاۋابكارلىرىغا جەرىمانە قويسا، توختىتىپ قويسا بولىدۇ.

第二百四十二条　被执行人未按执行通知履行法律文书确定的义务，人民法院有权向有关单位查询被执行人的存款、债券、股票、基金份额等财产情况。人民法院有权根据不同情形扣押、冻结、划拨、变价被执行人的财产。人民法院查询、扣押、冻结、划拨、变价的财产不得超出被执行人应当履行义务的范围。

242-ماددا ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى قانۇن ھۆججەتلىرىدە بېكىتىلگەن مەجبۇرىيىتىنى ئىجرا قىلىش ئۇقتۇرۇشى بويىچە ئادا قىلمىسا، خەلق سوت مەھكىمىسى ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچىنىڭ ئامانەت پۇلى، زايومى، پاي چېكى، فوند ئۈلۈشى قاتارلىق مال-مۈلۈك ئەھۋالىنى مۇناسىۋەتلىك ئورۇنلاردىن سۈرۈشتۈرۈشكە ھوقۇقلۇق. خەلق سوت مەھكىمىسى ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچىنىڭ مال-مۈلكىنى ئوخشاش بولمىغان ئەھۋالغا قاراپ تۇتۇپ قېلىش، توڭلىتىش، ئاجرىتىپ بېرىش، باھاغا ئايلاندۇرۇشقا ھوقۇقلۇق. خەلق سوت مەھكىمىسى سۈرۈشتۈرگەن، تۇتۇپ قالغان، توڭلىتىۋەتكەن، ئاجرىتىپ بەرگەن، باھاغا سۇندۇرغان مال-مۈلۈك ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچىنىڭ مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىش دائىرىسىدىن ئېشىپ كەتسە بولمايدۇ.

人民法院决定扣押、冻结、划拨、变价财产，应当作出裁定，并发出协助执行通知书，有关单位必须办理。

خەلق سوت مەھكىمىسى مال-مۈلۈكنى تۇتۇپ قېلىش، توڭلىتىش، ئايرىپ بېرىش، باھاغا سۇندۇرۇشنى قارار قىلىشتا كېسىم چىقىرىشى ھەمدە ئىجرا قىلىشقا ھەمكارلىشىش ئۇقتۇرۇشى چىقىرىشى، مۇناسىۋەتلىك ئورۇنلار بېجىرىشى شەرت.

第二百四十三条　被执行人未按执行通知履行法律文书确定的义务，人民法院有权扣留、提取被执行人应当履行义务部分的收入。但应当保留被执行人及其所扶养家属的生活必需费用。

243-ماددا ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى قانۇن ھۆججەتلىرىدە بېكىتىلگەن مەجبۇرىيىتىنى ئىجرا قىلىش ئۇقتۇرۇشى بويىچە ئادا قىلمىسا، خەلق سوت مەھكىمىسى ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچىنىڭ مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىشقا تېگىشلىك قىسمىنى تۇتۇپ قېلىش، ئېلىشقا ھوقۇقلۇق. لېكىن، ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى ۋە ئۇنىڭ باققان ئائىلە تەۋەلىرىنىڭ تۇرمۇش زۆرۈر خىراجىتىنى ساقلاپ قېلىش كېرەك.

人民法院扣留、提取收入时，应当作出裁定，并发出协助执行通知书，被执行人所在单位、银行、信用合作社和其他有储蓄业务的单位必须办理。

خەلق سوت مەھكىمىسى كىرىمنى تۇتۇپ قالغاندا، ئالغاندا كېسىم چىقىرىشى ھەمدە ئىجرا قىلىشقا ھەمكارلىشىش ئۇقتۇرۇشى چىقىرىشى كېرەك، ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى تۇرۇشلۇق ئورۇن، بانكا، ئامانەت-قەرز كوپىراتىپى ۋە ئامانەت كەسپى بار باشقا ئورۇنلار بېجىرىشى شەرت.

第二百四十四条　被执行人未按执行通知履行法律文书确定的义务，人民法院有权查封、扣押、冻结、拍卖、变卖被执行人应当履行义务部分的财产。但应当保留被执行人及其所扶养家属的生活必需品。

244-ماددا ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى قانۇن ھۆججەتلىرىدە بېكىتىلگەن مەجبۇرىيىتىنى ئىجرا قىلىش ئۇقتۇرۇشى بويىچە ئادا قىلمىسا، خەلق سوت مەھكىمىسى ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچىنىڭ مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىدىغان قىسمىدىكى مال-مۈلكىنى پېچەتلەش، تۇتۇپ قېلىش، توڭلىتىش، كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش، سېتىۋېتىشكە ھوقۇقلۇق. لېكىن، ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى ۋە ئۇنىڭ باققان ئائىلە تەۋەلىرىگە كېرەكلىك تۇرمۇش بۇيۇملىرىنى ساقلاپ قويۇش كېرەك.

采取前款措施，人民法院应当作出裁定。

ئالدىنقى تارماقتىكى تەدبىرنى قوللىنىشتا، خەلق سوت مەھكىمىسى كېسىم چىقىرىشى كېرەك.

第二百四十五条　人民法院查封、扣押财产时，被执行人是公民的，应当通知被执行人或者他的成年家属到场；被执行人是法人或者其他组织的，应当通知其法定代表人或者主要负责人到场。拒不到场的，不影响执行。被执行人是公民的，其工作单位或者财产所在地的基层组织应当派人参加。

245-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى مال-مۈلۈكنى پېچەتلىگەن، تۇتۇپ قالغاندا، ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى پۇقرا بولسا، ئىجرا قىلدۇرۇلمىغۇچىغا ياكى قۇرامىغا يەتكەن ئائىلە تەۋەلىرىگە نەق مەيداندا بولۇشنى ئۇقتۇرۇشى كېرەك؛ ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى قانۇنىي ئىگە ياكى باشقا تەشكىلات بولسا، ئۇنىڭ قانۇندا بەلگىلەنگەن ۋەكىلى ياكى ئاساسلىق مەسئۇلىنى نەق مەيداندا بولۇشنى ئۇقتۇرۇشى كېرەك. نەق مەيدانغا بېرىشنى رەت قىلغانلار ئىجرا قىلىشقا تەسىر يەتكۈزمەيدۇ. ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى پۇقرا بولسا، ئۇنىڭ خىزمەت ئورنى ياكى مال-مۈلكى بار جايدىكى ئاساسىي قاتلام تەشكىلاتى ئۇنىڭغا ئادەم ئەۋەتىپ قاتناشتۇرۇشى كېرەك.

对被查封、扣押的财产，执行员必须造具清单，由在场人签名或者盖章后，交被执行人一份。被执行人是公民的，也可以交他的成年家属一份。

پېچەتلەنگەن، تۇتۇپ قېلىنغان مال-مۈلۈكلەرنى ئىجرا قىلغۇچى تىزىملىك تۈزۈشى، نەق مەيداندا بار كىشى ئىمزا قويغان ياكى تامغا باسقاندىن كېيىن، ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچىغا بىر نۇسخا تاپشۇرۇشى شەرت. ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى پۇقرا بولسا، قۇرامىغا يەتكەن ئائىلە تەۋەلىرىدىنمۇ بىر نۇسخا تاپشۇرسىمۇ بولىدۇ.

第二百四十六条　被查封的财产，执行员可以指定被执行人负责保管。因被执行人的过错造成的损失，由被执行人承担。

246-ماددا ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچىنى پېچەتلەنگەن مال-مۈلۈكنى ساقلاشقا مەسئۇل قىلىپ بېكىتسە بولىدۇ. ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچىنىڭ خاتالىقى سەۋەبىدىن كېلىپ چىققان زىياننى ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى ئۈستىگە ئالىدۇ.

第二百四十七条　财产被查封、扣押后，执行员应当责令被执行人在指定期间履行法律文书确定的义务。被执行人逾期不履行的，人民法院应当拍卖被查封、扣押的财产；不适于拍卖或者当事人双方同意不进行拍卖的，人民法院可以委托有关单位变卖或者自行变卖。国家禁止自由买卖的物品，交有关单位按照国家规定的价格收购。

247-ماددا مال-مۈلۈك پېچەتلەنگەن، تۇتۇپ قېلىنغاندىن كېيىن، ئىجرا قىلغۇچى ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچىنى قانۇن ھۆججەتلىرىدە بېكىتىلگەن مەجبۇرىيىتىنى بەلگىلەنگەن مەزگىلدە ئادا قىلىشقا بۇيرۇشى كېرەك. ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى مەجبۇرىيىتىنى مۇددەت ئۆتسىمۇ ئادا قىلمىسا، خەلق سوت مەھكىمىسى پېچەتلەنگەن، تۇتۇپ قېلىنغان مال-مۈلۈكنى كىمئارتۇق قىلىپ سېتىشى كېرەك؛ كىمئارتۇق قىلىپ سېتىشقا مۇۋاپىق كەلمىسە ياكى ئالاقىدارلار كىمئارتۇق قىلىپ ساتماسلىققا قوشۇلسا، خەلق سوت مەھكىمىسى ئالاقىدار ئورۇنلارغا سېتىۋېتىش ياكى ئۆزى سېتىۋېتىشنى ھاۋالە قىلسا بولىدۇ. دۆلەت ئەركىن ئېلىپ-سېتىشنى مەنئى قىلغان بۇيۇملارنى مۇناسىۋەتلىك ئورۇنلارنىڭ دۆلەت بەلگىلىگەن باھادا سېتىۋېلىشىغا تاپشۇرىدۇ.

第二百四十八条　被执行人不履行法律文书确定的义务，并隐匿财产的，人民法院有权发出搜查令，对被执行人及其住所或者财产隐匿地进行搜查。

248-ماددا ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى قانۇن ھۆججەتلىرىدە بېكىتىلگەن مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلمىغان ھەمدە مال-مۈلكىنى تىقىۋالغان بولسا، خەلق سوت مەھكىمىسى ئاختۇرۇش بۇيرۇقى چىقىرىپ، ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچىنى ۋە ئۇنىڭ تۇرۇشلۇق جايى ياكى مال-مۈلكىنى يوشۇرۇۋالغان جاينى ئاختۇرۇشقا ھوقۇقلۇق.

采取前款措施，由院长签发搜查令。

ئالدىنقى تارماقتىكى تەدبىرنى قوللىنىپ، مەھكىمە باشلىقى ئاختۇرۇش بۇيرۇقىغا ئىمزا قويۇپ ئىمزا قويىدۇ.

第二百四十九条　法律文书指定交付的财物或者票证，由执行员传唤双方当事人当面交付，或者由执行员转交，并由被交付人签收。

249-ماددا قانۇن ھۆججىتىدە تاپشۇرۇش بەلگىلەنگەن پۇل-مال ياكى بېلەت-ئىسپاتلارنى ئىجراچى دەۋالاشقۇچى ئىككى تەرەپنى يۈز تۇرا تاپشۇرۇشقا چاقىرىدۇ ياكى ئىجراچى ئۆتكۈزۈپ بېرىدۇ ھەمدە تاپشۇرغۇچى ئىمزا قويۇپ تاپشۇرۇۋالىدۇ.

有关单位持有该项财物或者票证的，应当根据人民法院的协助执行通知书转交，并由被交付人签收。

مۇناسىۋەتلىك ئورۇنلاردا شۇ پۇل-مال ياكى بېلەت ئىسپاتى بولسا، خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ ئىجرا قىلىشقا ھەمكارلىشىش ئۇقتۇرۇشىغا ئاساسەن ئۆتكۈزۈپ بېرىشى ھەمدە تاپشۇرۇلغۇچى ئىمزا قويۇپ بېرىشى كېرەك.

有关公民持有该项财物或者票证的，人民法院通知其交出。拒不交出的，强制执行。

ئالاقىدار پۇقرالارنىڭ قولىدا شۇ پۇل-مال ياكى بېلەت ئىسپاتى بولسا، خەلق سوت مەھكىمىسى ئۇنىڭغا تاپشۇرۇشنى ئۇقتۇرىدۇ. تاپشۇرۇشنى رەت قىلغانلار مەجبۇرىي ئىجرا قىلىنىدۇ.

第二百五十条　强制迁出房屋或者强制退出土地，由院长签发公告，责令被执行人在指定期间履行。被执行人逾期不履行的，由执行员强制执行。

250-ماددا ئۆينى مەجبۇرىي كۆچۈرۈپ چىقىش ياكى يەرنى مەجبۇرىي چېكىندۈرۈشنى مەھكىمە باشلىقى ئېلان چىقىرىپ، ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچىنى بەلگىلەنگەن مەزگىلدە ئىجرا قىلىشقا بۇيرۇيدۇ. ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى مۇددەت ئۆتسىمۇ ئادا قىلمىسا، ئىجرا قىلغۇچى مەجبۇرىي ئىجرا قىلدۇرىدۇ.

强制执行时，被执行人是公民的，应当通知被执行人或者他的成年家属到场；被执行人是法人或者其他组织的，应当通知其法定代表人或者主要负责人到场。拒不到场的，不影响执行。被执行人是公民的，其工作单位或者房屋、土地所在地的基层组织应当派人参加。执行员应当将强制执行情况记入笔录，由在场人签名或者盖章。

مەجبۇرىي ئىجرا قىلىنغاندا، ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى پۇقرا بولسا، ئىجرا قىلىنغۇچىغا ياكى قۇرامىغا يەتكەن ئائىلە تەۋەلىرىگە نەق مەيداندا بولۇشنى ئۇقتۇرۇش كېرەك؛ ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى قانۇنىي ئىگە ياكى باشقا تەشكىلات بولسا، ئۇنىڭ قانۇندا بەلگىلەنگەن ۋەكىلى ياكى ئاساسلىق مەسئۇلىنى نەق مەيداندا بولۇشنى ئۇقتۇرۇشى كېرەك. نەق مەيدانغا بېرىشنى رەت قىلغانلار ئىجرا قىلىشقا تەسىر يەتكۈزمەيدۇ. ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى پۇقرا بولسا، ئۇنىڭ خىزمەت ئورنى ياكى ئۆيى، يېرى بار جايدىكى ئاساسىي قاتلام تەشكىلاتى قاتنىشىشقا ئادەم ئەۋەتىشى كېرەك. ئىجراچى مەجبۇرىي ئىجرا قىلدۇرۇش ئەھۋالىنى خاتىرىگە خاتىرىلىشى، نەق مەيداندىكىلەر ئىمزا قويۇشى ياكى تامغا بېسىشى كېرەك.

强制迁出房屋被搬出的财物，由人民法院派人运至指定处所，交给被执行人。被执行人是公民的，也可以交给他的成年家属。因拒绝接收而造成的损失，由被执行人承担。

ئۆيدىن مەجبۇرىي كۆچۈرۈۋېتىلگەن مال-مۈلۈكنى خەلق سوت مەھكىمىسى بەلگىلەنگەن ئورۇنغا ئادەم ئەۋەتىپ، ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچىغا تاپشۇرۇپ بېرىدۇ. ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى پۇقرا بولسا، قۇرامىغا يەتكەن ئائىلە تەۋەلىرىگە تاپشۇرۇپ بەرسىمۇ بولىدۇ. قوبۇل قىلىشنى رەت قىلىش سەۋەبىدىن كېلىپ چىققان زىياننى ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى ئۈستىگە ئالىدۇ.

第二百五十一条　在执行中，需要办理有关财产权证照转移手续的，人民法院可以向有关单位发出协助执行通知书，有关单位必须办理。

251-ماددا ئىجرا قىلىش جەريانىدا ئالاقىدار مال-مۈلۈك ھوقۇقى گۇۋاھنامىسىنى يۆتكەش رەسمىيىتىنى بېجىرىشكە توغرا كەلسە، خەلق سوت مەھكىمىسى مۇناسىۋەتلىك ئورۇنلارغا ئىجرا قىلىشقا ياردەملىشىش ئۇقتۇرۇشى چىقارسا بولىدۇ، مۇناسىۋەتلىك ئورۇنلار بېجىرىشى شەرت.

第二百五十二条　对判决、裁定和其他法律文书指定的行为，被执行人未按执行通知履行的，人民法院可以强制执行或者委托有关单位或者其他人完成，费用由被执行人承担。

252-ماددا ھۆكۈم، كېسىم ۋە باشقا قانۇن ھۆججەتلىرىدە بەلگىلەنگەن قىلمىشلارنى ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى ئىجرا ئۇقتۇرۇشى بويىچە ئادا قىلمىسا، خەلق سوت مەھكىمىسى مەجبۇرىي ئىجرا قىلدۇرسا ياكى مۇناسىۋەتلىك ئورۇنغا ياكى باشقا ئادەمگە ھاۋالە قىلىپ ئورۇندىسا بولىدۇ، خىراجەتنى ئىجرا قىلدۇرغۇچى ئۈستىگە ئالىدۇ.

第二百五十三条　被执行人未按判决、裁定和其他法律文书指定的期间履行给付金钱义务的，应当加倍支付迟延履行期间的债务利息。被执行人未按判决、裁定和其他法律文书指定的期间履行其他义务的，应当支付迟延履行金。

253-ماددا ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى ھۆكۈم، كېسىم ۋە باشقا قانۇن ھۆججەتلىرىدە بەلگىلەنگەن مەزگىلدە پۇل بېرىش مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلمىسا، ئادا قىلىشنى كېچىكتۈرگەن مەزگىلدىكى قەرز ئۆسۈمىنى ھەسسىلەپ تۆلىشى كېرەك. ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى ھۆكۈم، كېسىم ۋە باشقا قانۇن ھۆججەتلىرىدە بەلگىلەنگەن مەزگىلدە باشقا مەجبۇرىيەتلەرنى ئادا قىلمىسا، ئادا قىلىشنى كېچىكتۈرۈش پۇلى تۆلىشى كېرەك.

第二百五十四条　人民法院采取本法第二百四十二条、第二百四十三条、第二百四十四条规定的执行措施后，被执行人仍不能偿还债务的，应当继续履行义务。债权人发现被执行人有其他财产的，可以随时请求人民法院执行。

254-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى مۇشۇ قانۇننىڭ 242-، 243-، 244-ماددىسىدا بەلگىلەنگەن ئىجرا قىلىش تەدبىرىنى قوللانسىمۇ، ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى قەرزىنى يەنىلا قايتۇرالمىسا، مەجبۇرىيىتىنى داۋاملىق ئادا قىلىشى كېرەك. ھەقدار ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچىنىڭ باشقا مال-مۈلكى بارلىقىنى بايقىسا، خەلق سوت مەھكىمىسىدىن ئىجرا قىلىشنى خالىغان چاغدا تەلەپ قىلسا بولىدۇ.

第二百五十五条　被执行人不履行法律文书确定的义务的，人民法院可以对其采取或者通知有关单位协助采取限制出境，在征信系统记录、通过媒体公布不履行义务信息以及法律规定的其他措施。

255-ماددا ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى قانۇن ھۆججەتلىرىدە بېكىتىلگەن مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلمىسا، خەلق سوت مەھكىمىسى ئۇنىڭغا چېگرادىن چىقىشنى چەكلەش تەدبىرى قوللىنىشنى قوللانسا ياكى ئالاقىدار ئورۇنغا ئۇقتۇرۇش قىلسا، ئىناۋەت گۇۋاھلىقى سىستېمىسىدا مەجبۇرىيەت ئادا قىلماسلىق ئۇچۇرلىرى ۋە قانۇندا بەلگىلەنگەن باشقا تەدبىرلەرنى خاتىرىلىسە، تاراتقۇ ئارقىلىق ئېلان قىلسا بولىدۇ.

第二十二章　执行中止和终结

22-باب ئىجرا قىلىشنى توختىتىپ تۇرۇش ۋە ئاخىرلاشتۇرۇش

第二百五十六条　有下列情形之一的，人民法院应当裁定中止执行:

256-ماددا تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، خەلق سوت مەھكىمىسى كېسىم چىقىرىپ ئىجرانى توختىتىپ تۇرۇشى كېرەك :

（一）申请人表示可以延期执行的；

( 1 ) ئىلتىماس قىلغۇچى ئىجرا مۇددىتىنى ئۇزارتىشقا بولىدىغانلىقىنى بىلدۈرگەن بولسا؛

（二）案外人对执行标的提出确有理由的异议的；

( 2 ) دېلو سىرتىدىكى كىشى ئىجرا نىشانىغا ھەقىقەتەن سەۋەبى بار باشقىچە پىكرىنى ئوتتۇرىغا قويغان بولسا؛

（三）作为一方当事人的公民死亡，需要等待继承人继承权利或者承担义务的；

( 3 ) بىر تەرەپنىڭ پۇقراسى ئۆلۈپ كەتكەندە، ۋارىسىنىڭ ۋارىسلىق ھوقۇقىنى كۈتۈشى ياكى مەجبۇرىيەتنى ئۈستىگە ئېلىشىغا توغرا كەلسە؛

（四）作为一方当事人的法人或者其他组织终止，尚未确定权利义务承受人的；

( 4 ) بىر تەرەپ توختاملاشقۇچى بولغان قانۇنىي ئىگە ياكى باشقا تەشكىلات ئاخىرلاشقان بولسىمۇ، ھوقۇق-مەجبۇرىيەتنى ئۈستىگە ئالغۇچى بېكىتىلمىگەن بولسا؛

（五）人民法院认为应当中止执行的其他情形。

( 5 ) خەلق سوت مەھكىمىسى ئىجرا قىلىشنى توختىتىپ تۇرۇش كېرەك دەپ قارىغان باشقا ئەھۋاللار.

中止的情形消失后，恢复执行。

توختاپ قالىدىغان ئەھۋال يوقالغاندىن كېيىن، ئىجرا قىلىش ئەسلىگە كېلىدۇ.

第二百五十七条　有下列情形之一的，人民法院裁定终结执行:

257-ماددا تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، خەلق سوت مەھكىمىسى كېسىمنى ئاخىرلاشتۇرۇپ ئىجرا قىلىدۇ :

（一）申请人撤销申请的；

( 1 ) ئىلتىماس قىلغۇچى ئىلتىماسنى بىكار قىلغان بولسا؛

（二）据以执行的法律文书被撤销的；

( 2 ) ئىجرا قىلىنىدىغان قانۇن ھۆججەتلىرى بىكار قىلىنغان بولسا؛

（三）作为被执行人的公民死亡，无遗产可供执行，又无义务承担人的；

( 3 ) ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچىنىڭ پۇقراسى ئۆلۈپ كەتكەندە، ئىجرا قىلغۇدەك مىراسى بولمىسا، ئۇنىڭ ئۈستىگە ئېلىش مەجبۇرىيىتى بولمىسا؛

（四）追索赡养费、扶养费、抚育费案件的权利人死亡的；

( 4 ) كۈتۈش ھەققى، بېقىش ھەققى، بېقىش ھەققىنى تەلەپ قىلىش دېلوسىنىڭ ئىگىسى ئۆلۈپ كەتسە؛

（五）作为被执行人的公民因生活困难无力偿还借款，无收入来源，又丧失劳动能力的；

( 5 ) ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى پۇقرا تۇرمۇش قىيىنچىلىقى تۈپەيلىدىن قەرز پۇلنى قايتۇرۇشقا قۇربى يەتمىگەن، كىرىم مەنبەسى بولمىغان ھەمدە ئەمگەك ئىقتىدارىنىمۇ يوقاتقان بولسا؛

（六）人民法院认为应当终结执行的其他情形。

( 6 ) خەلق سوت مەھكىمىسى ئىجرانى ئاخىرلاشتۇرۇش كېرەك دەپ قارىغان باشقا ئەھۋاللار.

第二百五十八条　中止和终结执行的裁定，送达当事人后立即生效。

258-ماددا ئىجرا قىلىشنى توختىتىپ تۇرغان ۋە ئاخىرلاشتۇرغان كېسىم ئالاقىدارلارغا يەتكۈزۈلگەندىن كېيىن دەرھال كۈچكە ئىگە بولىدۇ.

第四编　涉外民事诉讼程序的特别规定

4-قىسىم چەت ئەلگە چېتىلىدىغان ھەق تەلەپ دەۋا تەرتىپى توغرىسىدىكى ئالاھىدە بەلگىلىمە

第二十三章　一般原则

23-باب ئادەتتىكى پىرىنسىپ

第二百五十九条　在中华人民共和国领域内进行涉外民事诉讼，适用本编规定。本编没有规定的，适用本法其他有关规定。

259-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تەۋەسىدە چەتكە چېتىشلىق ھەق تەلەپ دەۋاسى قىلىش مۇشۇ قىسىمدىكى بەلگىلىمىلەر بويىچە بولىدۇ. بۇ قىسىمدا بەلگىلەنمىگەنلىرىگە مۇشۇ قانۇندىكى باشقا مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىلەر تەتبىقلىنىدۇ.

第二百六十条　中华人民共和国缔结或者参加的国际条约同本法有不同规定的，适用该国际条约的规定，但中华人民共和国声明保留的条款除外。

260-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تۈزگەن ياكى قاتناشقان خەلقئارا شەرتنامىلەردە مۇشۇ قانۇندىكىگە ئوخشاش بولمىغان بەلگىلىمە بولسا، شۇ خەلقئارا شەرتنامىدىكى بەلگىلىمىلەر تەتبىقلىنىدۇ، لېكىن جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى ساقلاپ قالىدىغانلىقىنى جاكارلىغان ماددىلار بۇنىڭ سىرتىدا.

第二百六十一条　对享有外交特权与豁免的外国人、外国组织或者国际组织提起的民事诉讼，应当依照中华人民共和国有关法律和中华人民共和国缔结或者参加的国际条约的规定办理。

261-ماددا دىپلوماتىك ئىمتىيازدىن بەھرىمەن بولىدىغان ۋە كەچۈرۈم قىلىنغان چەت ئەللىكلەر، چەت ئەل تەشكىلاتلىرى ياكى خەلقئارا تەشكىلاتلارغا قىلىنغان ھەق تەلەپ دەۋاسى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئالاقىدار قانۇنلىرى ۋە جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تۈزگەن ياكى قاتناشقان خەلقئارا شەرتنامىلەردىكى بەلگىلىمە بويىچە بولىدۇ.

第二百六十二条　人民法院审理涉外民事案件，应当使用中华人民共和国通用的语言、文字。当事人要求提供翻译的，可以提供，费用由当事人承担。

262-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى چەت ئەلگە چېتىشلىق ھەق تەلەپ دېلوسىنى قاراپ چىقىشتا، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى ئورتاق قوللىنىدىغان تىل-يېزىقنى قوللىنىشى كېرەك. ئالاقىدارلار تەرجىمە قىلىپ بېرىشنى تەلەپ قىلسا، تەرجىمە قىلىپ بەرسە بولىدۇ، خىراجەتنى ئالاقىدارلار ئۈستىگە ئالىدۇ.

第二百六十三条　外国人、无国籍人、外国企业和组织在人民法院起诉、应诉，需要委托律师代理诉讼的，必须委托中华人民共和国的律师。

263-ماددا چەت ئەللىكلەر، دۆلەت تەۋەلىكى يوقلار، چەت ئەل كارخانىلىرى ۋە تەشكىلاتلىرى خەلق سوت مەھكىمىسىدە دەۋالاشماقچى ۋە ئەرزگە جاۋاب بەرمەكچى بولسا، ۋاكالەتچىلىكنى ئادۋوكاتقا ھاۋالە قىلىش زۆرۈر بولسا، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئادۋوكاتىغا ھاۋالە قىلىش شەرت.

第二百六十四条　在中华人民共和国领域内没有住所的外国人、无国籍人、外国企业和组织委托中华人民共和国律师或者其他人代理诉讼，从中华人民共和国领域外寄交或者托交的授权委托书，应当经所在国公证机关证明，并经中华人民共和国驻该国使领馆认证，或者履行中华人民共和国与该所在国订立的有关条约中规定的证明手续后，才具有效力。

264-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تەۋەسىدە تۇرۇشلۇق جايى يوق چەت ئەللىكلەر، دۆلەت تەۋەلىكى يوقلار، چەت ئەل كارخانىلىرى ۋە تەشكىلاتلىرى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئادۋوكاتلىرى ياكى باشقىلارغا ۋاكالىتەن دەۋا قىلىشنى ھاۋالە قىلغان، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى ساھەسى سىرتىدىن ئەۋەتكەن ياكى ھاۋالە قىلغان ھوقۇق بېرىش ھاۋالىنامىسى ئۆز دۆلىتىنىڭ ھۆكۈمەت گۇۋاھلىقى ئورگىنىنىڭ ئىسپاتىدىن ئۆتۈشى ھەمدە جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ شۇ دۆلەتتە تۇرۇشلۇق ئەلچىخانىسى، كونسۇلخانىسى تەرىپىدىن ئېتىراپ قىلىنىشى كېرەك، ياكى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى بىلەن شۇ دۆلەت تۈزگەن ئالاقىدار شەرتنامىلەردە بەلگىلەنگەن ئىسپات رەسمىيەتلىرىنى ئۆتىگەندىن كېيىنلا كۈچكە ئىگە بولىدۇ.

第二十四章　管辖

24-باب باشقۇرۇش تەۋەلىكى

第二百六十五条　因合同纠纷或者其他财产权益纠纷，对在中华人民共和国领域内没有住所的被告提起的诉讼，如果合同在中华人民共和国领域内签订或者履行，或者诉讼标的物在中华人民共和国领域内，或者被告在中华人民共和国领域内有可供扣押的财产，或者被告在中华人民共和国领域内设有代表机构，可以由合同签订地、合同履行地、诉讼标的物所在地、可供扣押财产所在地、侵权行为地或者代表机构住所地人民法院管辖。

265-ماددا توختام ماجىراسى ياكى باشقا مال-مۈلۈك ھوقۇق-مەنپەئىتى ماجىراسى تۈپەيلىدىن جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تەۋەسىدە تۇرۇشلۇق جايى يوق جاۋابكار ئۈستىدىن قىلىنغان دەۋادا، توختام جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى ساھەسىدە ئىمزالانغان ياكى ئىجرا قىلىنغان بولسا، ياكى دەۋا نىشانى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى دائىرىسىدە بولسا ۋە ياكى جاۋابكار جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تەۋەلىكىدە تۇتۇپ قېلىنغۇدەك مال-مۈلكى بولسا، ياكى جاۋابكار جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تەۋەسىدە ۋاكالەت ئاپپاراتى تەسىس قىلغان بولسا، توختام ئىمزالانغان جاي، توختام ئىجرا قىلىنغان جاي، دەۋا نىشانى بار جاي، تۇتۇپ قېلىنغان مال-مۈلۈك بار جاي، ھوقۇققا چېقىلىش قىلمىشى سادىر جاي ياكى ۋەكىل ئاپپارات تۇرۇشلۇق جايدىكى خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە بولسا بولىدۇ.

第二百六十六条　因在中华人民共和国履行中外合资经营企业合同、中外合作经营企业合同、中外合作勘探开发自然资源合同发生纠纷提起的诉讼，由中华人民共和国人民法院管辖。

266-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىدە جۇڭگو-چەت ئەل شېرىكچىلىكىدىكى كارخانا توختامى، جۇڭگو-چەت دۆلەت ھەمكارلىقىدىكى كارخانا توختامى، دۆلەت-چەت ئەل ھەمكارلىقىدىكى تەبىئىي بايلىقنى چارلاش-ئېچىش توختامىنى ئىجرا قىلىش جەريانىدا ماجىرا كېلىپ چىققان دەۋا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ باشقۇرۇشىدا بولىدۇ.

第二十五章　送达、期间

25-باب يەتكۈزۈش، سۈرۈك

第二百六十七条　人民法院对在中华人民共和国领域内没有住所的当事人送达诉讼文书，可以采用下列方式:

267-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تەۋەسىدە تۇرۇشلۇق جايى يوق دەۋالاشقۇچىلارغا دەۋا ھۆججىتىنى يەتكۈزۈشتە تۆۋەندىكى ئۇسۇللارنى قوللانسا بولىدۇ :

（一）依照受送达人所在国与中华人民共和国缔结或者共同参加的国际条约中规定的方式送达；

( 1 ) ئەۋەتىش ئىگىسى تۇرۇشلۇق دۆلەت بىلەن جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تۈزگەن ياكى ئورتاق قاتناشقان خەلقئارا شەرتنامىلەردە بەلگىلەنگەن ئۇسۇلدا يەتكۈزۈش؛

（二）通过外交途径送达；

( 2 ) دىپلوماتىيە يولى ئارقىلىق يەتكۈزۈش؛

（三）对具有中华人民共和国国籍的受送达人，可以委托中华人民共和国驻受送达人所在国的使领馆代为送达；

( 3 ) جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ دۆلەت تەۋەلىكىگە ئىگە يەتكۈزۈش ئۇستىلىرى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ يەتكۈزۈش ئۇستىلىرى تۇرۇشلۇق دۆلەتنىڭ ئەلچىخانىسى، كونسۇلخانىسىغا ۋاكالىتەن يەتكۈزۈپ بېرىشنى ھاۋالە قىلسا بولىدۇ؛

（四）向受送达人委托的有权代其接受送达的诉讼代理人送达；

( 4 ) يەتكۈزۈش ئۇستىسىغا ھاۋالە قىلغان، يەتكۈزۈشنى قوبۇل قىلغان دەۋا ۋاكالەتچىسىگە ۋاكالىتەن يەتكۈزۈپ بېرىشكە ھوقۇقلۇق؛

（五）向受送达人在中华人民共和国领域内设立的代表机构或者有权接受送达的分支机构、业务代办人送达；

( 5 ) يەتكۈزۈش ئۇستىسىغا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تەۋەسىدە قۇرغان ۋەكىللىك ئاپپاراتى ياكى يەتكۈزۈشنى قوبۇل قىلىشقا ھوقۇقلۇق تارماق ئاپپارات، كەسىپ ۋاكالەتچىسىگە يەتكۈزۈش؛

（六）受送达人所在国的法律允许邮寄送达的，可以邮寄送达，自邮寄之日起满三个月，送达回证没有退回，但根据各种情况足以认定已经送达的，期间届满之日视为送达；

( 6 ) يەتكۈزۈش دارېنىنىڭ تۇرۇشلۇق دۆلىتىدە پوچتا ئارقىلىق يەتكۈزۈشىگە قانۇن رۇخسەت قىلغان بولسا، پوچتىدىن ئەۋەتىپ يەتكۈزۈشكە بولىدۇ، پوچتىدىن ئەۋەتىلگەن كۈندىن باشلاپ 3 ئاي توشقان بولسىمۇ، يەتكۈزۈش ئۇچۇر قەغىزى قايتۇرۇلمىغان بولسا، لېكىن تۈرلۈك ئەھۋاللارغا قاراپ، يەتكۈزۈلگەنلىكىنى مۇئەييەنلەشتۈرگىلى بولسا، سۈرۈك توشقان كۈن يەتكۈزۈلدى دەپ قارىلىدۇ؛

（七）采用传真、电子邮件等能够确认受送达人收悉的方式送达；

( 7 ) فاكس، ئېلېكتىرونلۇق يوللانما قاتارلىق يەتكۈزگۈچى خادىمنىڭ خەۋەردار بولغانلىقىنى مۇئەييەنلەشتۈرەلەيدىغان ئۇسۇل بىلەن يەتكۈزۈش؛

（八）不能用上述方式送达的，公告送达，自公告之日起满三个月，即视为送达。

( 8 ) يۇقىرىقى ئۇسۇلدا يەتكۈزۈشكە بولمىسا، ئېلان ئارقىلىق يەتكۈزۈلىدۇ، ئېلان چىقىرىلغان كۈندىن باشلاپ 3 ئاي توشسا، يەتكۈزۈلدى دەپ قارىلىدۇ.

第二百六十八条　被告在中华人民共和国领域内没有住所的，人民法院应当将起诉状副本送达被告，并通知被告在收到起诉状副本后三十日内提出答辩状。被告申请延期的，是否准许，由人民法院决定。

268-ماددا جاۋابكارنىڭ جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تەۋەسىدە تۇرۇشلۇق جايى بولمىسا، خەلق سوت مەھكىمىسى دەۋا خېتىنىڭ كۆچۈرمىسىنى جاۋابكارغا يەتكۈزۈپ بېرىشى ھەمدە جاۋابكارغا دەۋا خېتىنىڭ كۆچۈرۈلمىسىنى تاپشۇرۇۋېلىپ 30 كۈن ئىچىدە ئۆزىنى ئاقلاشنى ئۇقتۇرۇشى كېرەك. جاۋابكار مۇددەتنى ئۇزارتىشنى ئىلتىماس قىلسا، رۇخسەت قىلىش-قىلماسلىقنى خەلق سوت مەھكىمىسى قارار قىلىدۇ.

第二百六十九条　在中华人民共和国领域内没有住所的当事人，不服第一审人民法院判决、裁定的，有权在判决书、裁定书送达之日起三十日内提起上诉。被上诉人在收到上诉状副本后，应当在三十日内提出答辩状。当事人不能在法定期间提起上诉或者提出答辩状，申请延期的，是否准许，由人民法院决定。

269-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تەۋەسىدە تۇرۇشلۇق جايى يوق دەۋالاشقۇچىلار 1-سوت خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ ھۆكۈمى ۋە كېسىمىگە قايىل بولمىسا، ھۆكۈمنامە، كېسىمنامە يەتكۈزۈلگەن كۈندىن باشلاپ 30 كۈن ئىچىدە نارازىلىق ئەرزى بېرىشكە ھوقۇقلۇق. نارازىلىق ئەرز بېرىلگۈچى نارازىلىق ئەرز خېتىنىڭ قوشۇمچە نۇسخىسىنى تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىن 30 كۈن ئىچىدە ئۆزىنى ئاقلاش خېتىنى ئوتتۇرىغا قويۇشى كېرەك. ئالاقىدارلار قانۇندا بەلگىلەنگەن مەزگىلدە نارازىلىق ئەرزى بېرەلمەي ياكى ئۆزىنى ئاقلاش خېتى بېرەلمەي، مۇددەتنى ئۇزارتىشنى ئىلتىماس قىلسا، رۇخسەت قىلىش-قىلماسلىقنى خەلق سوت مەھكىمىسى قارار قىلىدۇ.

第二百七十条　人民法院审理涉外民事案件的期间，不受本法第一百四十九条、第一百七十六条规定的限制。

270-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ چەتكە چېتىشلىق ھەق تەلەپ دېلوسىنى قاراپ چىقىش مۇددىتى مۇشۇ قانۇننىڭ 149-، 176-ماددىسىدا بەلگىلەنگەن چەكلىمىگە ئۇچرىمايدۇ.

第二十六章　仲裁

26-باب كېسىم قىلىش

第二百七十一条　涉外经济贸易、运输和海事中发生的纠纷，当事人在合同中订有仲裁条款或者事后达成书面仲裁协议，提交中华人民共和国涉外仲裁机构或者其他仲裁机构仲裁的，当事人不得向人民法院起诉。

271-ماددا توختاملاشقۇچىلار چەتكە چېتىشلىق ئىقتىسادىي-سودا، تىرانسپورت ۋە دېڭىز ئىشلىرىدا يۈز بەرگەن ماجىرالارغا توختامدا كېسىم ماددىسى تۈزۈشكەن ياكى ئىشتىن كېيىن يازما كېسىم كېلىشىمى ھاسىل قىلىپ، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ چەتكە چېتىشلىق كېسىم ئاپپاراتى ياكى باشقا كېسىم ئاپپاراتىنىڭ كېسىم قىلىشىغا سۇنغان بولسا، ئالاقىدارلار خەلق سوت مەھكىمىسىگە دەۋا قىلسا بولمايدۇ.

当事人在合同中没有订有仲裁条款或者事后没有达成书面仲裁协议的，可以向人民法院起诉。

توختاملاشقۇچىلار توختامدا كېسىم ماددىلىرىنى تۈزۈشمىگەن ياكى ئىشتىن كېيىن يازما كېسىم كېلىشىمى ھاسىل قىلمىغان بولسا، خەلق سوت مەھكىمىسىگە دەۋا قىلسا بولىدۇ.

第二百七十二条　当事人申请采取保全的，中华人民共和国的涉外仲裁机构应当将当事人的申请，提交被申请人住所地或者财产所在地的中级人民法院裁定。

272-ماددا ئالاقىدارلار ئامان ساقلاش تەدبىرى قوللىنىشنى ئىلتىماس قىلسا، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ چەت ئەلگە چېتىشلىق كېسىم ئاپپاراتى دەۋالاشقۇچىلارنىڭ ئىلتىماسىنى ئىلتىماس قىلىنغۇچى تۇرۇشلۇق جايدىكى ياكى مال-مۈلكى بار جايدىكى ئوتتۇرا خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ كېسىمىگە تاپشۇرۇشى كېرەك.

第二百七十三条　经中华人民共和国涉外仲裁机构裁决的，当事人不得向人民法院起诉。一方当事人不履行仲裁裁决的，对方当事人可以向被申请人住所地或者财产所在地的中级人民法院申请执行。

273-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ چەت ئەلگە چېتىشلىق كېسىم ئاپپاراتىنىڭ قارارى بىلەن ئالاقىدارلار خەلق سوت مەھكىمىسىگە دەۋا قىلسا بولمايدۇ. بىر تەرەپ كېسىم قارارىنى ئىجرا قىلمىسا، قارشى تەرەپ ئىلتىماس قىلىنغۇچى تۇرۇشلۇق جاي ياكى مال-مۈلكى بار جايدىكى ئوتتۇرا خەلق سوت مەھكىمىسىگە ئىجرا قىلىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ.

第二百七十四条　对中华人民共和国涉外仲裁机构作出的裁决，被申请人提出证据证明仲裁裁决有下列情形之一的，经人民法院组成合议庭审查核实，裁定不予执行:

274-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ چەت ئەلگە چېتىشلىق كېسىم ئاپپاراتى چىقارغان قارارلاردا ئىلتىماس قىلىنغۇچى كېسىم قارارىدا تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلگەنلىكىنى دەلىل-ئىسپات كۆرسىتىپ ئىسپاتلىغان بولسا، خەلق سوت مەھكىمىسى كېڭەشمە سوت ئۇيۇشتۇرۇپ تەكشۈرۈپ ئېنىقلىغاندىن كېيىن، كېسىم ئىجرا قىلىنمايدۇ :

（一）当事人在合同中没有订有仲裁条款或者事后没有达成书面仲裁协议的；

( 1 ) توختاملاشقۇچىلار توختامدا كېسىم ماددىلىرىنى تۈزۈشمىگەن ياكى ئىشتىن كېيىن يازما كېسىم كېلىشىمى ھاسىل قىلمىغان بولسا؛

（二）被申请人没有得到指定仲裁员或者进行仲裁程序的通知，或者由于其他不属于被申请人负责的原因未能陈述意见的；

( 2 ) ئىلتىماس قىلىنغۇچى بەلگىلەنگەن كېسىمچى ياكى كېسىم تەرتىپى ھەققىدە ئۇقتۇرۇشقا ئېرىشەلمىگەن بولسا ياكى ئىلتىماس قىلىنغۇچىنىڭ جاۋابكارلىقىغا تەۋە بولمىغان باشقا سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن پىكرىنى بايان قىلمىغان بولسا؛

（三）仲裁庭的组成或者仲裁的程序与仲裁规则不符的；

( 3 ) كېسىم كوللېگىيەسىنىڭ تەشكىللىنىش تەرتىپى ياكى كېسىم تەرتىپى كېسىم قائىدىسىگە ئۇيغۇن كەلمىسە؛

（四）裁决的事项不属于仲裁协议的范围或者仲裁机构无权仲裁的。

( 4 ) كېسىم قىلىنغان ئىشلار كېسىم كېلىشىمى دائىرىسىگە كىرمىسە ياكى كېسىم ئاپپاراتىنىڭ كېسىم قىلىش ھوقۇقى بولمىسا.

人民法院认定执行该裁决违背社会公共利益的，裁定不予执行。

خەلق سوت مەھكىمىسى شۇ قارارنى ئىجرا قىلىشنى ئاممىۋى مەنپەئەتكە خىلاپ دەپ بېكىتكەن بولسا، كېسىم ئىجرا قىلىنمايدۇ.

第二百七十五条　仲裁裁决被人民法院裁定不予执行的，当事人可以根据双方达成的书面仲裁协议重新申请仲裁，也可以向人民法院起诉。

275-ماددا كېسىم خەلق سوت مەھكىمىسى تەرىپىدىن ئىجرا قىلىنماسلىق ھەققىدە كېسىم چىقىرىلغان بولسا، ئالاقىدارلار ئىككى تەرەپ ھاسىل قىلغان يازما كېسىم كېلىشىمىگە ئاساسەن قايتا كېسىم قىلىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ، خەلق سوت مەھكىمىسىگە دەۋا قىلسىمۇ بولىدۇ.

第二十七章　司法协助

27-باب ئەدلىيە جەھەتتە ھەمكارلىشىش

第二百七十六条　根据中华人民共和国缔结或者参加的国际条约，或者按照互惠原则，人民法院和外国法院可以相互请求，代为送达文书、调查取证以及进行其他诉讼行为。

276-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تۈزگەن ياكى قاتناشقان خەلقئارا شەرتنامىلەرگە ياكى ئۆزئارا مەنپەئەت يەتكۈزۈش پىرىنسىپىغا ئاساسەن، خەلق سوت مەھكىمىلىرى ۋە چەت ئەل سوت مەھكىمىلىرى ھۆججەت يەتكۈزۈش، تەكشۈرۈپ دەلىل-ئىسپات ئېلىش ۋە باشقا دەۋا ھەرىكىتى بىلەن شۇغۇللىنىشنى ئۆزئارا تەلەپ قىلسا بولىدۇ.

外国法院请求协助的事项有损于中华人民共和国的主权、安全或者社会公共利益的，人民法院不予执行。

چەت ئەل سوت مەھكىمىلىرى ياردەم تەلەپ قىلغان ئىشلار جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئىگىلىك ھوقۇقى، خەۋپسىزلىكى ياكى ئاممىۋى مەنپەئىتىگە زىيان يەتكۈزسە، خەلق سوت مەھكىمىسى ئىجرا قىلمايدۇ.

第二百七十七条　请求和提供司法协助，应当依照中华人民共和国缔结或者参加的国际条约所规定的途径进行；没有条约关系的，通过外交途径进行。

277-ماددا ئەدلىيە ياردىمى تەلەپ قىلىش ۋە قانۇن يۈرگۈزۈش جەھەتتە ياردەم بېرىشنى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تۈزگەن ياكى قاتناشقان خەلقئارا شەرتنامىلەردە بەلگىلەنگەن يول بويىچە ئېلىپ بېرىش كېرەك؛ شەرتنامە مۇناسىۋىتى بولمىسا، دىپلوماتىيە يولى ئارقىلىق ئېلىپ بېرىلىدۇ.

外国驻中华人民共和国的使领馆可以向该国公民送达文书和调查取证，但不得违反中华人民共和国的法律，并不得采取强制措施。

چەت ئەلنىڭ جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىدە تۇرۇشلۇق ئەلچىخانا-كونسۇلخانىلىرى شۇ دۆلەتنىڭ پۇقرالىرىغا ھۆججەت يەتكۈزسە ۋە تەكشۈرۈپ دەلىل-ئىسپات ئالسا بولىدۇ، لېكىن جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ قانۇنىغا خىلاپلىق قىلسا ھەمدە مەجبۇرلاش تەدبىرى قوللانسا بولمايدۇ.

除前款规定的情况外，未经中华人民共和国主管机关准许，任何外国机关或者个人不得在中华人民共和国领域内送达文书、调查取证。

ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن ئەھۋاللارنى ھېسابقا ئالمىغاندا، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى مەسئۇل ئورگىنىنىڭ رۇخسىتىنى ئالماي تۇرۇپ، ھەرقانداق چەت ئەل ئورگىنى ياكى شەخسنىڭ جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تەۋەسىدە ھۆججەت-ئالاقە، تەكشۈرۈپ دەلىل-ئىسپات ئېلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

第二百七十八条　外国法院请求人民法院提供司法协助的请求书及其所附文件，应当附有中文译本或者国际条约规定的其他文字文本。

278-ماددا چەت ئەل سوت مەھكىمىلىرىنىڭ خەلق سوت مەھكىمىسىدىن قانۇن يۈرگۈزۈش جەھەتتە ياردەم بېرىشنى تەلەپ قىلىش تەلەپنامىسى ۋە ئۇنىڭ قوشۇمچە ھۆججەتلىرىنىڭ جۇڭگو يېزىقىدىكى تەرجىمە نۇسخىسى ياكى خەلقئارا شەرتنامىدە بەلگىلەنگەن باشقا يېزىقتىكى نۇسخىسى قوشۇمچە بولۇشى كېرەك.

人民法院请求外国法院提供司法协助的请求书及其所附文件，应当附有该国文字译本或者国际条约规定的其他文字文本。

خەلق سوت مەھكىمىسى چەت ئەل سوت مەھكىمىلىرىدىن قانۇن يۈرگۈزۈش جەھەتتە ياردەم بېرىشنى تەلەپ قىلىدىغان تەلەپنامە ۋە ئۇنىڭغا قوشۇمچە قىلىنغان ھۆججەتلەرنىڭ شۇ دۆلەتنىڭ يېزىقتىكى تەرجىمە نۇسخىسى ياكى خەلقئارا شەرتنامىدە بەلگىلەنگەن باشقا يېزىقتىكى نۇسخىلىرى بولۇشى كېرەك.

第二百七十九条　人民法院提供司法协助，依照中华人民共和国法律规定的程序进行。外国法院请求采用特殊方式的，也可以按照其请求的特殊方式进行，但请求采用的特殊方式不得违反中华人民共和国法律。

279-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى قانۇن يۈرگۈزۈش جەھەتتە ياردەم بېرىپ، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ قانۇنىدا بەلگىلەنگەن تەرتىپ بويىچە ئىش قىلىدۇ. چەت ئەل سوت مەھكىمىلىرى ئالاھىدە ئۇسۇل قوللىنىشنى تەلەپ قىلسا، شۇ تەلەپ قىلغان ئالاھىدە ئۇسۇل بويىچە ئېلىپ بېرىلسىمۇ بولىدۇ، لېكىن قوللىنىشنى تەلەپ قىلغان ئالاھىدە شەكىل جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ قانۇنلىرىغا خىلاپ بولسا بولمايدۇ.

第二百八十条　人民法院作出的发生法律效力的判决、裁定，如果被执行人或者其财产不在中华人民共和国领域内，当事人请求执行的，可以由当事人直接向有管辖权的外国法院申请承认和执行，也可以由人民法院依照中华人民共和国缔结或者参加的国际条约的规定，或者按照互惠原则，请求外国法院承认和执行。

280-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى چىقارغان قانۇن كۈچىگە ئىگە ھۆكۈم ۋە كېسىملەردە، ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى ياكى ئۇنىڭ مال-مۈلكى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تەۋەسىدە بولمىسا، دەۋالاشقۇچىلار ئىجرا قىلىشنى تەلەپ قىلسا، دەۋالاشقۇچىلار باشقۇرۇش تەۋەلىكى ھوقۇقىغا ئىگە چەت ئەل سوت مەھكىمىسىگە ئېتىراپ قىلىش ۋە ئىجرا قىلىشنى بىۋاسىتە ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ، خەلق سوت مەھكىمىسى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تۈزگەن ياكى قاتناشقان خەلقئارا شەرتنامىلەردىكى بەلگىلىمىلەرگە ئاساسەن ياكى ئۆزئارا مەنپەئەت يەتكۈزۈش پىرىنسىپى بويىچە، چەت ئەل سوت مەھكىمىلىرىنىڭ ئېتىراپ قىلىشى ۋە ئىجرا قىلىشىنى تەلەپ قىلسىمۇ بولىدۇ.

中华人民共和国涉外仲裁机构作出的发生法律效力的仲裁裁决，当事人请求执行的，如果被执行人或者其财产不在中华人民共和国领域内，应当由当事人直接向有管辖权的外国法院申请承认和执行。

جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ چەت ئەلگە چېتىشلىق كېسىم ئاپپاراتى چىقارغان قانۇن كۈچىگە ئىگە كېسىم ھەققىدە ئالاقىدارلار ئىجرا قىلىشنى تەلەپ قىلسا، ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى ياكى ئۇنىڭ مال-مۈلكى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تەۋەسىدە بولمىسا، ئالاقىدارلار باشقۇرۇش تەۋەلىكى ھوقۇقىغا ئىگە چەت ئەل سوت مەھكىمىسىگە ئېتىراپ قىلىش ۋە ئىجرا قىلىشنى بىۋاسىتە ئىلتىماس قىلىشى كېرەك.

第二百八十一条　外国法院作出的发生法律效力的判决、裁定，需要中华人民共和国人民法院承认和执行的，可以由当事人直接向中华人民共和国有管辖权的中级人民法院申请承认和执行，也可以由外国法院依照该国与中华人民共和国缔结或者参加的国际条约的规定，或者按照互惠原则，请求人民法院承认和执行。

281-ماددا چەت ئەل سوت مەھكىمىلىرى چىقارغان قانۇن كۈچىگە ئىگە ھۆكۈم ۋە كېسىملەرنى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ خەلق سوت مەھكىمىسى ئېتىراپ قىلسا ۋە ئىجرا قىلىشقا توغرا كەلسە، ئالاقىدارلار جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكى ھوقۇقىغا ئىگە ئوتتۇرا خەلق سوت مەھكىمىسىگە ئېتىراپ قىلىش ۋە ئىجرا قىلىشنى بىۋاسىتە ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ، چەت ئەل سوت مەھكىمىسى شۇ دۆلەت بىلەن جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تۈزگەن ياكى قاتناشقان خەلقئارا شەرتنامىلەردىكى بەلگىلىمىلەرگە ئاساسەن چىقارسىمۇ، ياكى ئۆزئارا مەنپەئەت يەتكۈزۈش پىرىنسىپى بويىچە، خەلق سوت مەھكىمىسىدىن ئېتىراپ قىلىش ۋە ئىجرا قىلىشنى تەلەپ قىلىدۇ.

第二百八十二条　人民法院对申请或者请求承认和执行的外国法院作出的发生法律效力的判决、裁定，依照中华人民共和国缔结或者参加的国际条约，或者按照互惠原则进行审查后，认为不违反中华人民共和国法律的基本原则或者国家主权、安全、社会公共利益的，裁定承认其效力，需要执行的，发出执行令，依照本法的有关规定执行。违反中华人民共和国法律的基本原则或者国家主权、安全、社会公共利益的，不予承认和执行。

282-ماددا خەلق سوت مەھكىمىسى ئېتىراپ قىلىشنى ئىلتىماس قىلغان ياكى ئىجرا قىلىشنى تەلەپ قىلغان چەت ئەل سوت مەھكىمىسى چىقارغان قانۇن كۈچىگە ئىگە ھۆكۈم ۋە كېسىمنى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى چىقارغان ياكى قاتناشقان خەلقئارا شەرتنامىلەر بويىچە ياكى ئۆزئارا مەنپەئەت يەتكۈزۈش پىرىنسىپى بويىچە تەكشۈرگەندىن كېيىن، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى قانۇنلىرىنىڭ ئاساسىي پىرىنسىپىغا ياكى دۆلەتنىڭ ئىگىلىك ھوقۇقى، خەۋپسىزلىكى، ئاممىۋى مەنپەئىتىگە خىلاپ ئەمەس دەپ قارىغانلار كېسىمدە ئۆز كۈچىنى ئېتىراپ قىلسا، ئىجرا قىلىشقا توغرا كەلسە، ئىجرا بۇيرۇقى چىقىرىدۇ، مۇشۇ قانۇندىكى مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمە بويىچە ئىجرا قىلىنىدۇ. جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى قانۇنلىرىنىڭ ئاساسىي پىرىنسىپى ياكى دۆلەتنىڭ ئىگىلىك ھوقۇقى، خەۋپسىزلىكى، ئاممىۋى مەنپەئىتىگە خىلاپلىق قىلغانلارنى ئېتىراپ قىلمايدۇ ۋە ئىجرا قىلمايدۇ.

第二百八十三条　国外仲裁机构的裁决，需要中华人民共和国人民法院承认和执行的，应当由当事人直接向被执行人住所地或者其财产所在地的中级人民法院申请，人民法院应当依照中华人民共和国缔结或者参加的国际条约，或者按照互惠原则办理。

283-ماددا چەت ئەل كېسىم ئاپپاراتىنىڭ كېسىمىنى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى خەلق سوت مەھكىمىسى ئېتىراپ قىلىشقا ۋە ئىجرا قىلىشقا توغرا كەلسە، ئالاقىدارلار ئىجرا قىلدۇرۇلغۇچى تۇرۇشلۇق جايدىكى ياكى ئۇنىڭ مال-مۈلكى بار جايدىكى ئوتتۇرا خەلق سوت مەھكىمىسىگە بىۋاسىتە ئىلتىماس قىلىشى، خەلق سوت مەھكىمىسى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تۈزگەن ياكى قاتناشقان خەلقئارا شەرتنامىلەر بويىچە ياكى ئۆزئارا مەنپەئەت يەتكۈزۈش پىرىنسىپى بويىچە بېجىرىشى كېرەك.

第二百八十四条　本法自公布之日起施行，《中华人民共和国民事诉讼法（试行）》同时废止。

284-ماددا بۇ قانۇن ئېلان قىلىنغان كۈندىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ، «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ھەق تەلەپ دەۋا قانۇنى ( سىناق تەرىقىسىدە يولغا قويۇلىدۇ )»بىرلا ۋاقىتتا بىكار قىلىنىدۇ.