( 1992-يىل 7-ئاينىڭ 1-كۈنى 7-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 26-يىغىنىدا ماقۇللانغان، 2009-يىل 8-ئاينىڭ 27-كۈنى 11-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلقنىڭ قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 10-يىغىنىنىڭ «بىر قىسىم قانۇنلارغا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا ئاساسەن تۈزىتىلگەن )

مۇندەرىجە

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

2-باب ساقچى ئۇنۋانى دەرىجىسىنىڭ تەسىس قىلىنىشى

3-باب ساقچى ئۇنۋانىنى تۇنجى قېتىم بېرىش

4-باب ساقچى ئۇنۋانىغا ئۆستۈرۈلۈش

5-باب ساقچى ئۇنۋانىنى ساقلاپ قېلىش، دەرىجىسىنى چۈشۈرۈش، ئەمەلدىن قالدۇرۇش

6-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

1-ماددا بۇ نىزام خەلق ساقچىلىرى قوشۇنىنى ئىنقىلابىيلاشتۇرۇش، زامانىۋىلاشتۇرۇش، مۇنتىزىملاشتۇرۇش قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىش، خەلق ساقچىلىرىنىڭ مەسئۇلىيەتچانلىقى، شان-شەرەپ تۇيغۇسى ۋە تەشكىلىي ئىنتىزامچانلىقىنى ئاشۇرۇش، خەلق ساقچىلىرىنىڭ قوماندانلىق قىلىش، باشقۇرۇش ۋە ۋەزىپە ئىجرا قىلىشىغا پايدىلىق بولۇش مەقسىتىدە، ئاساسىي قانۇنغا بىنائەن چىقىرىلدى.

2-ماددا خەلق ساقچىلىرىغا ساقچى ئۇنۋانى تۈزۈمى يولغا قويۇلىدۇ.

3-ماددا ساقچى ئۇنۋانى خەلق ساقچىسىنىڭ دەرىجىسىنى پەرقلەندۈرىدىغان، خەلق ساقچىسىنىڭ سالاھىيىتىنى بىلدۈرىدىغان نام، بەلگە ۋە دۆلەت خەلق ساقچىسىغا بەرگەن شەرەپنى كۆرسىتىدۇ.

4-ماددا خەلق ساقچىلىرىغا ساقچى ۋەزىپىسى دەرىجىسى بويىچە ساقچى ئۇنۋانى بېرىلىدۇ.

5-ماددا ساقچى ئۇنۋانى يۇقىرى خەلق ساقچىلىرىنىڭ ساقچى ئۇنۋانى تۆۋەن خەلق ساقچىلىرىغا قارىتا، ساقچى ئۇنۋانى يۇقىرى بولغانلار يۇقىرى بولىدۇ.
ساقچى ئۇنۋانى يۇقىرى خەلق ساقچىلىرى ۋەزىپىسى جەھەتتە ساقچى ئۇنۋانى تۆۋەن خەلق ساقچىلىرىغا قاراشلىق بولغاندا، ۋەزىپىسى يۇقىرى بولغانلار يۇقىرى بولىدۇ.

6-ماددا جامائەت خەۋپسىزلىكى مىنىستىرلىقى خەلق ساقچىلىرى، ساقچى ئۇنۋانى خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ.

2-باب ساقچى ئۇنۋانى دەرىجىسىنىڭ تەسىس قىلىنىشى

7-ماددا خەلق ساقچىلىرىنىڭ ساقچى ئۇنۋانىغا قارىتا تۆۋەندىكى 5-دەرىجىلىك 13-دەرىجە تەسىس قىلىنىدۇ :

( 1 ) باش نازارەتچى ساقچى، مۇئاۋىن باش نازارەتچى ساقچىلار؛

( 2 ) نازارەتچى ساقچى:1-دەرىجىلىك، 2-دەرىجىلىك، 3-دەرىجىلىك؛

( 3 ) نازارەتچى ساقچى:1-دەرىجىلىك، 2-دەرىجىلىك، 3-دەرىجىلىك؛

( 4 ) ساقچى مەھكىمىسى:1-دەرىجىلىك، 2-دەرىجىلىك، 3-دەرىجىلىك؛

( 5 ) ساقچى:1-، 2-دەرىجە.

كەسپىي تېخنىكا ۋەزىپىسىنى ئۈستىگە ئالغان خەلق ساقچىسىنىڭ ساقچى ئۇنۋانى ساقچى ئۇنۋانىغا «كەسپىي تېخنىكا»دېگەن نام بېرىلگەن.

8-ماددا مەمۇرىي ۋەزىپە ئۆتەۋاتقان خەلق ساقچىلىرىغا تۆۋەندىكى ۋەزىپە دەرىجىسى بويىچە ساقچى ئۇنۋانى بېرىلىدۇ :

( 1 ) مىنىستىر دەرىجىلىك باش ۋەزىپە:باش نازارەتچى ساقچى؛

( 2 ) مىنىستىر دەرىجىلىك مۇئاۋىن ۋەزىپىلەر:مۇئاۋىن باش نازارەتچى ساقچى؛

( 3 ) نازارەت ( ئىدارە ) دەرىجىلىك باش ۋەزىپىسى:1-دەرىجىلىك نازارەتچى ساقچىدىن 2-دەرىجىلىك نازارەتچىگىچە؛

( 4 ) نازارەت ( ئىدارە ) دەرىجىلىك مۇئاۋىن ۋەزىپىلەر:2-دەرىجىلىك نازارەتچى ساقچىدىن 3-دەرىجىلىك نازارەتچىگىچە؛

( 5 ) باشقارما ( ئىدارە ) دەرىجىلىك باش ۋەزىپە:3-دەرىجىلىك نازارەتچى ساقچىدىن 2-دەرىجىلىك نازارەتچىگىچە؛

( 6 ) باشقارما ( ئىدارە ) دەرىجىلىك مۇئاۋىن ۋەزىپىلەر:1-دەرىجىلىك نازارەتچى 3-دەرىجىلىك نازارەتچىگىچە؛

( 7 ) پەن-تېخنىكا ( ئىدارە ) دەرىجىلىك باش ۋەزىپىسى:1-دەرىجىلىك نازارەتچى ساقچىخانىدىن 1-دەرىجىلىك قوراللىق ساقچى مەھكىمىسىگىچە؛

( 8 ) پەن-تېخنىكا ( ئىدارە ) دەرىجىلىك مۇئاۋىن ۋەزىپە:2-دەرىجىلىك نازارەتچى 2-دەرىجىلىك قوراللىق ساقچى مەھكىمىسىگىچە؛

( 9 ) بۆلۈم ئەزاسى ( ساقچى باشلىقى ) ۋەزىپىسى:3-دەرىجىلىك نازارەتچى 3-دەرىجىلىك ساقچى مەھكىمىسىگىچە؛

( 10 ) ئىش بېجىرگۈچى ( ساقچى ) ۋەزىپىسى:1-دەرىجىلىك ساقچى مەھكىمىسىدىن 2-دەرىجىلىك ساقچىغىچە.

9-ماددا كەسپىي تېخنىكا ۋەزىپىسىنى ئۆتەۋاتقان خەلق ساقچىلىرىغا تۆۋەندىكى ۋەزىپە دەرىجىسى بويىچە ساقچى ئۇنۋانى بېرىلىدۇ :

( 1 ) ئالىي كەسپىي تېخنىكا ۋەزىپىسى:1-دەرىجىلىك نازارەتچى ساقچىدىن 2-دەرىجىلىك نازارەتچىگىچە؛

( 2 ) ئوتتۇرا دەرىجىلىك كەسپىي تېخنىكا ۋەزىپىسى:1-دەرىجىلىك نازارەتچى ساقچىدىن 2-دەرىجىلىك قوراللىق ساقچى مەھكىمىسىگىچە؛

( 3 ) تۆۋەن دەرىجىلىك كەسپىي تېخنىكا ۋەزىپىسى:3-دەرىجىلىك نازارەتچى 1-دەرىجىلىك ساقچى.

3-باب ساقچى ئۇنۋانىنى تۇنجى قېتىم بېرىش

10-ماددا خەلق ساقچىسىنىڭ ساقچى ئۇنۋانى خەلق ساقچىسىنىڭ ۋەزىپە دەرىجىسى بويىچە تۈزۈلىدۇ، ساقچى ئۇنۋانى بېرىلىدۇ.

11-ماددا خەلق ساقچىسى، ساقچى ئۇنۋانى بېرىشتە، خەلق ساقچىسىنىڭ ھازىرقى ۋەزىپىسى، ئەخلاق-قابىلىيىتى ئىپادىسى، ھازىرقى ۋەزىپە ئۆتىگەن ۋاقتى ۋە خىزمەت يىل چېكى ئاساس قىلىنىدۇ.

12-ماددا مەكتەپنى پۈتكۈزگەن ۋە جەمئىيەتتىن ئىمتىھان ئېلىپ خەلق ساقچىلىقىغا قوبۇل قىلغانلار ياكى باشقا تارماقلاردىن خەلق ساقچىلىقىغا يۆتكەلگەنلەرگە بېكىتىلگەن ۋەزىپىسىگە ئاساسەن مۇناسىپ ساقچى ئۇنۋانى بېرىلىدۇ.

13-ماددا تۇنجى قېتىم خەلق ساقچىسى ساقچى ئۇنۋانى بېرىشتە، تۆۋەندىكى بەلگىلەنگەن ھوقۇق دائىرىسى بويىچە تەستىقلىنىدۇ :

( 1 ) باش نازارەتچى، مۇئاۋىن باش نازارەتچى ساقچى، 1-دەرىجىلىك نازارەتچى، 2-دەرىجىلىك نازارەتچىنى گوۋۇيۈەن زۇڭلىسى تەستىقلاپ بېرىدۇ؛

( 2 ) ئۈچ دەرىجىلىك نازارەتچى ساقچى، نازارەتچى ساقچى جامائەت خەۋپسىزلىكى مىنىستىرلىقىنىڭ مىنىستىرى تەستىقلاپ بېرىدۇ؛

( 3 ) ساقچى مەھكىمىسىنى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك جامائەت خەۋپسىزلىكى نازارىتى ( ئىدارە )، نازارەت ( ئىدارە ) باشلىقى تەستىقلاپ بېرىدۇ؛

( 4 ) ساقچىلارنى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك جامائەت خەۋپسىزلىكى نازارىتى ( ئىدارىسى ) سىياسىي بۆلۈمىنىڭ مۇدىرى تەستىقلاپ بېرىدۇ.

جامائەت خەۋپسىزلىكى مىنىستىرلىقى ئورگىنى ۋە ئۇنىڭغا بىۋاسىتە قاراشلىق ئاپپاراتلارنىڭ مەسئۇل ساقچىلىرى، ساقچى خادىملىرىنى جامائەت خەۋپسىزلىكى مىنىستىرلىقى سىياسىي بۆلۈمىنىڭ مۇدىرى تەستىقلاپ بېرىدۇ.

4-باب ساقچى ئۇنۋانىغا ئۆستۈرۈلۈش

14-ماددا 2-دەرىجىلىك نازارەتچىدىن تۆۋەن خەلق ساقچىلىرىنىڭ ۋەزىپە دەرىجىسى ئىشتاتىدىكى ساقچى ئۇنۋانى دائىرىسىدە، مۇشۇ ماددىدا بەلگىلەنگەن مۇددەت ۋە شەرتكە ئاساسەن دەرىجىسى ئۆستۈرۈلىدۇ.

دەرىجىسىنى ئۆستۈرۈش مۇددىتى:2-دەرىجىلىك ساقچىدىن 1-دەرىجىلىك ساقچى مەھكىمىسىگىچە، ھەر بىر دەرىجە ئۆستۈرۈلسە ئۈچ يىل بولىدۇ؛
بىر دەرىجىلىك نازارەتچى ساقچىدىن بىر دەرىجىگىچە ئۆستۈرۈلدى، بىر دەرىجە ئۆستۈرۈلسە تۆت يىل بولىدۇ.
خىزمەتتىكى خەلق ساقچىلىرىنىڭ مەكتەپتە تەربىيەلەنگەن ۋاقتى ساقچى ئۇنۋانى ئۆستۈرۈلگەن مۇددەت ئىچىدە ھېسابلىنىدۇ.

دەرىجىسىنى ئۆستۈرۈش شەرتى:( 1 ) دۆلەتنىڭ قانۇن-نىزاملىرىنى ۋە سىياسەتلىرىنى ئىجرا قىلىش، قانۇن-ئىنتىزامغا رىئايە قىلىش؛
( 2 ) ئۆز خىزمىتىنىڭ ھۆددىسىدىن چىقىش؛
( 3 ) ئامما بىلەن ئالاقە باغلاش، پاك-دۇرۇس بولۇش، ئىستىلى دۇرۇس بولۇش.

ئۆستۈرۈش مۇددىتى توشۇپ، باھالاش ئارقىلىق ئۆستۈرۈش شەرتىنى ھازىرلىغانلارنىڭ دەرىجىمۇدەرىجە ئۆستۈرۈش كېرەك؛
ئۆستۈرۈش شەرتىنى ھازىرلىمىغانلارنىڭ ئۆستۈرۈش ۋاقتىنى ئۇزارتىش كېرەك.
خىزمەتتە گەۋدىلىك تۆھپە كۆرسەتكەنلەرنى مۇددەتتىن بۇرۇن ئۆستۈرۈشكە بولىدۇ.

15-ماددا بىر دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ساقچىلىرىنىڭ ساقچى ئۇنۋانى ئۆستۈرۈلىدۇ، ۋەزىپە دەرىجىسى ئىشتاتىدىكى ساقچى ئۇنۋانى دائىرىسى ئىچىدە، ئۇلارنىڭ ئەخلاقى، ئىقتىدارى ۋە خىزمەت ئەمەلىي نەتىجىسىگە ئاساسەن تاللاپ ئۆستۈرۈلىدۇ.

16-ماددا خەلق ساقچىسىنىڭ ۋەزىپىسى ئۆستۈرۈلگەنلىكتىن، ئۇنىڭ ساقچى ئۇنۋانى يېڭىدىن تەيىنلەنگەن ۋەزىپە دەرىجىسى ئىشتاتىدىكى قوراللىق ساقچى ئۇنۋانىدىن تۆۋەن بولغان ئەڭ تۆۋەن ساقچى ئۇنۋانىغا ئۆستۈرۈلسە، يېڭىدىن بېكىتىلگەن ۋەزىپە دەرىجىسى ئىشتاتى قوراللىق ساقچى ئۇنۋانى ئىشتاتىدىكى ئەڭ تۆۋەن قوراللىق ساقچى ئۇنۋانىغا ئۆستۈرۈش كېرەك.

17-ماددا نازارەتچى ساقچى ئوفىتسېرلىققا ئۆستۈرۈلىدۇ، نازارەتچى ساقچى نازارەتچىلىكىگە ئۆستۈرۈلىدۇ، مۇناسىپ خەلق ساقچى مەكتەپلىرىدە تەربىيەلىنىپ لاياقەتلىك بولغاندىن كېيىن، ئاندىن ئۆستۈرۈلىدۇ.

18-ماددا خەلق ساقچىسى ساقچى ئۇنۋانىنىڭ دەرىجىسىنى ئۆستۈرۈشنى تەستىقلاش ھوقۇق چېكى 13-ماددىدىكى تەستىقلاش ھوقۇق چېكى توغرىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە بولىدۇ.
ساقچى تارماقلىرى، ساقچى خادىملىرىنىڭ مۇددەتتىن بۇرۇن ئۆستۈرۈلۈشىگە، ج خ مىنىستىرلىقى سىياسىي بۆلۈمىنىڭ مۇدىرى تەستىقلايدۇ.

5-باب ساقچى ئۇنۋانىنى ساقلاپ قېلىش، دەرىجىسىنى چۈشۈرۈش، ئەمەلدىن قالدۇرۇش

19-ماددا خەلق ساقچىلىرى دەم ئېلىشقا چىققان، پېنسىيەگە چىققان بولسا، ئۇلارنىڭ ساقچى ئۇنۋانى ساقلاپ قېلىنىدۇ، لېكىن بەلگە ئېسىشقا بولمايدۇ.

خەلق ساقچىلىرى ساقچى ئىش ئورنىدىن يۆتكىلىپ كەتكەن ياكى خىزمىتىدىن ئىستېپا بەرگەن، ۋەزىپىسىدىن چېكىنگەنلەرنىڭ ساقچى ئۇنۋانى ساقلاپ قېلىنمايدۇ.

20-ماددا خەلق ساقچىسى ھازىرقى ۋەزىپىسىنىڭ ھۆددىسىدىن چىقالمىغانلىقى ئۈچۈن تۆۋەن دەرىجىلىك ۋەزىپىگە يۆتكىلىدۇ، ئۇنىڭ ساقچى ئۇنۋانى يېڭىدىن تەيىنلەنگەن ۋەزىپە دەرىجىسى ئىشتاتىدىكى ساقچى ئۇنۋانىدىن يۇقىرى بولغان ئەڭ يۇقىرى ساقچى ئۇنۋانىغا تەڭشەلسە، يېڭىدىن تەيىنلەنگەن ۋەزىپە دەرىجىلىك ئىشتاتى قوراللىق ساقچى ئۇنۋانىغا تەڭشىلىشى كېرەك.
ساقچى ئۇنۋانىنى تەڭشەشنى تەستىقلاش ھوقۇق چېكى ئەسلىدىكى ساقچى ئۇنۋانىنى تەستىقلاش ھوقۇق چېكى بىلەن ئوخشاش بولىدۇ.

21-ماددا خەلق ساقچىلىرىدىن ساقچى ئىنتىزامىغا خىلاپلىق قىلغانلىرىغا ساقچى ئۇنۋانىغا دەرىجىسىنى چۈشۈرۈش جازاسى بېرىلسە بولىدۇ.
ساقچى ئۇنۋانىنىڭ دەرىجىسىنى ئۆستۈرۈشنى تەستىقلاش ھوقۇق چېكى ئەسلىدىكى ساقچى ئۇنۋانىنى تەستىقلاش ھوقۇق چېكى بىلەن ئوخشاش بولىدۇ.
خەلق ساقچىلىرىغا ساقچى ئۇنۋانى دەرىجىسى چۈشۈرۈش جازاسى بېرىلگەندىن كېيىن، ئۇلارنىڭ ساقچى ئۇنۋانىغا ئۆستۈرۈش مۇددىتى دەرىجىسى چۈشۈرۈلگەندىن كېيىنكى ساقچى ئۇنۋانى دەرىجىسى بويىچە قايتىدىن ھېسابلىنىدۇ.

خەلق ساقچىلىرىنىڭ ساقچى ئۇنۋانىنىڭ دەرىجىسىنى تۆۋەنلىتىش ئىككىنچى دەرىجىلىك ساقچىلارغا تەتبىقلانمايدۇ.

22-ماددا خەلق ساقچىلىرى خىزمەتتىن ھەيدەلسە، ئۇلارنىڭ ساقچى ئۇنۋانى مۇناسىپ ئەمەلدىن قالدۇرۇلىدۇ.

خەلق ساقچىسى جىنايەت ئۆتكۈزۈپ، قانۇن بويىچە سىياسىي ھوقۇقىدىن مەھرۇم قىلىش ياكى مۇددەتلىك قاماق جازاسىدىن يۇقىرى جىنايى جازا ھۆكۈم قىلىنغانلارنىڭ ساقچى ئۇنۋانى مۇناسىپ بىكار قىلىنىدۇ.

دەم ئېلىشقا چىققان، پېنسىيەگە چىققان خەلق ساقچىلىرى جىنايەت ئۆتكۈزسە، ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمە بويىچە بولىدۇ.

6-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

23-ماددا دۆلەت خەۋپسىزلىكى تارمىقى، ئەمگەك ئۆزگەرتىش ئەمگەك تەربىيەسىنى باشقۇرۇش تارمىقىدىكى خەلق ساقچىلىرى، خەلق سوت مەھكىمىسى، خەلق تەپتىش مەھكىمىسىنىڭ ئەدلىيە ساقچىلىرىنىڭ ساقچى ئۇنۋانى خىزمىتىگە مۇشۇ نىزام تەتبىقلىنىدۇ.

دۆلەت خەۋپسىزلىكى تارمىقى، ئەمگەك ئۆزگەرتىش بويىچە ئەمگەك تەربىيەسىنى باشقۇرۇش تارمىقىدىكى خەلق ساقچىلىرىغا ساقچى ئۇنۋانى بېرىش ۋە ئۇلارنىڭ دەرىجىسىنى ئۆستۈرۈشنى تەستىقلاش ھوقۇق چېكىنى گوۋۇيۈەن بەلگىلەيدۇ.

ئەدلىيە ساقچىلىرى ساقچى ئۇنۋانى بېرىش ۋە ئۇنىڭ دەرىجىسىنى ئۆستۈرۈشنى تەستىقلاش ھوقۇق چېكىنى ئالىي خەلق سوت مەھكىمىسى، ئالىي خەلق تەپتىش مەھكىمىسى مۇشۇ نىزامدىكى بەلگىلىمىلەردىن پايدىلىنىدۇ.

جامائەت خەۋپسىزلىكى تارمىقى، دۆلەت خەۋپسىزلىكى تارمىقى ۋە ئەمگەك ئۆزگەرتىش بويىچە ئەمگەك تەربىيەسىنى باشقۇرۇش تارمىقىدىكى خەلق ساقچىسىلىق ۋەزىپىسىنى ئۆتىمەيدىغان خادىملار ساقچى ئۇنۋانى تۈزۈمىنى يولغا قويمايدۇ.

24-ماددا خەلق ساقچىسى ساقچى ئۇنۋانى بەلگىسىنىڭ نۇسخىسى ۋە تاقىۋېلىش چارىسىنى گوۋۇيۈەن تۈزىدۇ.

25-ماددا بۇ نىزامنى يولغا قويۇش چارىسىنى گوۋۇيۈەن چىقىرىدۇ.

26-ماددا بۇ نىزام ئېلان قىلىنغان كۈندىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.