( 2024-يىل 12-ئاينىڭ 25-كۈنى 14-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 13-يىغىنىدا ماقۇللاندى )

مۇندەرىجە

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

2-باب باج نىسبىتى

3-باب تاپشۇرۇشقا تېگىشلىك باج سوممىسى

4-باب باجدا ئېتىبار بېرىش

5-باب ئېلىش-باشقۇرۇش

6-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

1-ماددا بۇ قانۇن يۇقىرى سۈپەتلىك تەرەققىياتقا پايدىلىق قوشۇلما قىممەت بېجى تۈزۈمىنى تاكامۇللاشتۇرۇش، قوشۇلما قىممەت بېجى ئېلىش ۋە تاپشۇرۇشنى قېلىپلاشتۇرۇش، باج تاپشۇرغۇچىلارنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قوغداش مەقسىتىدە چىقىرىلدى.

2-ماددا قوشۇلما قىممەت بېجىدىن باج ئېلىش خىزمىتىدە پارتىيە ۋە دۆلەتنىڭ لۇشيەن، فاڭجېن، سىياسەتلىرى، تەدبىر-ئورۇنلاشتۇرمىلىرىنى ئىزچىللاشتۇرۇپ، ئەمەلىيلەشتۈرۈپ، خەلق ئىگىلىكى ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىيات ئۈچۈن خىزمەت قىلىش كېرەك.

3-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى چېگراسى ئىچىدە ( تۆۋەندە قىسقارتىلىپ چېگرا ئىچىدە دېيىلىدۇ ) مال، مۇلازىمەت، شەكىلسىز مۈلۈك، كۆچمەس مۈلۈك ( تۆۋەندە باج تاپشۇرۇشقا تېگىشلىك سودا دېيىلىدۇ )، شۇنىڭدەك مال ئىمپورت قىلغان ئورۇن ۋە شەخسلەر ( يەككە سودا-سانائەتچىلەرنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ ) قوشۇلما قىممەت بېجى تاپشۇرىدىغان باج تاپشۇرغۇچى بولۇش سۈپىتى بىلەن، مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە قوشۇلما قىممەت بېجى تاپشۇرۇشى كېرەك.

مال، مۇلازىمەت، شەكىلسىز مۈلۈك، كۆچمەس مۈلۈكنى سېتىش مال، كۆچمەس مۈلۈكنىڭ ئىگىدارلىق ھوقۇقىنى ھەقلىق ئۆتۈنۈپ بېرىش، ھەقلىق مۇلازىمەت قىلىش، شەكىلسىز مۈلۈكنىڭ ئىگىدارلىق ھوقۇقى ياكى ئىشلىتىش ھوقۇقىنى ھەقلىق ئۆتۈنۈپ بېرىشنى كۆرسىتىدۇ.

4-ماددا چېگرا ئىچىدە باج تاپشۇرۇشقا تېگىشلىك سودا تۆۋەندىكى ئەھۋالنى كۆرسىتىدۇ :

( 1 ) مال سېتىشتا، مال توشۇلىدىغان جاي ياكى تۇرۇشلۇق جاي چېگرا ئىچىدە بولىدۇ؛

( 2 ) كۆچمەس مۈلۈكنى ساتىدىغان ياكى ئىجارە بېرىدىغان، تەبىئىي بايلىق ئىشلىتىش ھوقۇقىنى ئۆتۈنۈپ بېرىدىغان كۆچمەس مۈلۈك، تەبىئىي بايلىق بار جاي چېگرا ئىچىدە بولىدۇ؛

( 3 ) پۇل مۇئامىلە تاۋارلىرىنى سېتىشتا، پۇل مۇئامىلە تاۋارلىرى چېگرا ئىچىدە تارقىتىلىدۇ ياكى ساتقۇچى تەرەپ چېگرا ئىچىدىكى ئورۇن ۋە شەخسلەر بولىدۇ؛

( 4 ) مۇشۇ ماددىنىڭ ( 2 )، ( 3 ) تارماقچىسىدىكى بەلگىلىمىدىن باشقا، مۇلازىمەت، شەكىلسىز مۈلۈكنى سېتىشتىكى مۇلازىمەت، شەكىلسىز مۈلۈك چېگرا ئىچىدە ئىستېمال قىلىنىدۇ ياكى ساتقۇچى تەرەپ چېگرا ئىچىدىكى ئورۇن ۋە شەخس بولىدۇ.

5-ماددا تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، باج سودىسى دەپ قارىلىپ، مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە قوشۇلما قىممەت بېجى تاپشۇرۇش كېرەك :

( 1 ) ئورۇن ۋە يەككە سودا-سانائەتچىلەر ئۆزى ئىشلەپچىقارغان ياكى پىششىقلاشقا ھاۋالە قىلغان مالنى كوللېكتىپ پاراۋانلىق ياكى شەخسىي ئىستېمالغا ئىشلىتىدۇ؛

( 2 ) ئورۇن ۋە يەككە سودا-سانائەتچىلەر مالنى ھەقسىز ئۆتۈنۈپ بېرىش؛

( 3 ) ئورۇن ۋە شەخسلەر شەكىلسىز مۈلۈك، كۆچمەس مۈلۈك ياكى پۇل مۇئامىلە تاۋارلىرىنى ھەقسىز ئۆتۈنۈپ بېرىدۇ.

6-ماددا تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، باج تاپشۇرۇشقا تېگىشلىك سودىغا كىرمەيدۇ، قوشۇلما قىممەت بېجى ئېلىنمايدۇ :

( 1 ) ئىشچى-خىزمەتچىلەر تەكلىپ قىلىنغۇچى ئورۇن ياكى ياللىغۇچىغا مائاش، ئىش ھەققى ئېلىش مۇلازىمىتى قىلىش؛

( 2 ) مەمۇرىي-كەسپىي خاراكتېرلىك ھەق، ھۆكۈمەت خاراكتېرلىك فوند ئېلىش؛

( 3 ) قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە ئېلىنغان، ئېلىپ ئىشلىتىلگەن ئەھۋالدا تولۇقلىما ئېلىش؛

( 4 ) ئامانەت پۇل ئۆسۈم كىرىمى ئېلىش.

7-ماددا قوشۇلما قىممەت بېجى باھادىن باشقا باج بولىدۇ، باج تاپشۇرۇشقا تېگىشلىك سودىدىكى سېتىش سوممىسى قوشۇلما قىممەت بېجى سوممىسىنى ئۆز ئىچىگە ئالمايدۇ.
قوشۇلما قىممەت بېجىنىڭ باج سوممىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە سودا ئىسپاتىغا ئايرىم كۆرسىتىش كېرەك.

8-ماددا باج تاپشۇرغۇچىلار باج تاپشۇرۇشقا تېگىشلىك سودا قىلغاندا، ئادەتتىكى باج ھېسابلاش ئۇسۇلى بويىچە، تىزىملىكتىن ئۆچۈرۈلگەن باج سوممىسىدىن توغرىلاپ چىقىرىۋېتىلىدىغان باج سوممىسىنى ھېسابلاش ئۇسۇلى ئارقىلىق، قوشۇلما قىممەت بېجى تاپشۇرۇشنى ھېسابلىشى كېرەك؛
بۇ قانۇندا ئايرىم بەلگىلەنگەنلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.

كىچىك كۆلەملىك باج تاپشۇرغۇچىلار تاپشۇرۇشقا تېگىشلىك باج سوممىسىنى سېتىش سوممىسى ۋە ئېلىش نىسبىتى بويىچە ھېسابلاشنىڭ ئاددىي باج ھېسابلاش ئۇسۇلى بويىچە ھېسابلاپ، قوشۇلما قىممەت بېجى تاپشۇرسا بولىدۇ.

جۇڭگو-چەت ئەل ھەمكارلىقىدىكى دېڭىز-ئوكيان نېفىتى ۋە تەبىئىي گازنى قېزىش بويىچە قوشۇلما قىممەت بېجى ھېسابلاش ئۇسۇلى قاتارلىقلار گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە ئىجرا قىلىنىدۇ.

9-ماددا بۇ قانۇندا ئېيتىلغان كىچىك كۆلەملىك باج تاپشۇرغۇچىلار يىلىغا ئېلىشقا تېگىشلىك قوشۇلما قىممەت بېجىنىڭ سېتىش سوممىسى 5 مىليون يۈەندىن ئاشمىغان باج تاپشۇرغۇچىلارنى كۆرسىتىدۇ.

كىچىك كۆلەملىك باج تاپشۇرغۇچىلارنىڭ بوغالتىرلىق ھېساباتى مۇكەممەل بولۇپ، توغرا باج ماتېرىيالى بىلەن تەمىنلىيەلىسە، مەسئۇل باج ئورگىنىغا تىزىملىتىپ، قوشۇلما قىممەت بېجى مۇشۇ قانۇندا بەلگىلەنگەن ئادەتتىكى باج ھېسابلاش ئۇسۇلى بويىچە ھېسابلاپ تاپشۇرۇلسا بولىدۇ.

خەلق ئىگىلىكى ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىياتنىڭ ئېھتىياجىغا قاراپ، گوۋۇيۈەن كىچىك كۆلەمدىكى باج تاپشۇرغۇچىلارنىڭ ئۆلچىمىنى تەڭشەپ، مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىغا ئەنگە ئالدۇرسا بولىدۇ.

2-باب باج نىسبىتى

10-ماددا قوشۇلما قىممەت بېجى نىسبىتى :

( 1 ) باج تاپشۇرغۇچىلار مال سېتىش، رېمونت قىلىش-رېمونت قىلىش مۇلازىمىتى، شەكىللىك كۆچمە مۈلۈك ئىجارە مۇلازىمىتى، ئىمپورت ماللارنى ساتقاندا، مۇشۇ ماددىنىڭ 2-، 4-، 5-تارماقچىسىدا بەلگىلەنگەنلىرىنى ھېسابقا ئالمىغاندا، باج نىسبىتى ％ 13 بولىدۇ.

( 2 ) باج تاپشۇرغۇچىلار قاتناش-تىرانسپورت، پوچتا، ئاساسىي تېلېگراف، بىناكارلىق، كۆچمەس مۈلۈك ئىجارە مۇلازىمىتىنى سېتىش، كۆچمەس مۈلۈكنى سېتىش، يەر ئىشلىتىش ھوقۇقىنى ئۆتۈنۈپ بېرىش، تۆۋەندىكى ماللارنى سېتىش ياكى ئىمپورت قىلىشتا، مۇشۇ ماددىنىڭ ( 4 )، ( 5 ) تارماقچىسىدا بەلگىلەنگىنىدىن باشقا، باج نىسبىتى ％ 9 بولىدۇ :

1.يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرى، يېمەكلىك ئۆسۈملۈك يېغى، يېمەكلىك تۇزى؛

2.تۇرۇبا سۈيى، پار، سوغۇق گاز، ئىسسىق سۇ، كۆمۈر گازى، نېفىت سۇيۇقلاندۇرۇلغان گازى، تەبىئىي گاز، دىمېتىل ئېفىر، پاتقاق گازى، ئاھالىلەر ئىشلىتىدىغان كۆمۈر بۇيۇملىرى؛

3.كىتاب، گېزىت، ژۇرنال، ئۈن-سىن بۇيۇملىرى، ئېلېكتىرونلۇق نەشر بۇيۇملىرى؛

4.يەم-خەشەك، خىمىيەۋى ئوغۇت، دېھقانچىلىق دورىلىرى، يېزا ئىگىلىك ماشىنىلىرى، سولياۋ يوپۇق.

( 3 ) باج تاپشۇرغۇچىلار مۇلازىمەت، شەكىلسىز مۈلۈكنى سېتىشتا، مۇشۇ ماددىنىڭ 1-تارمىقى، 2-تارمىقى، 5-تارمىقىدا بەلگىلەنگىنىدىن باشقا، باج نىسبىتى ％ 6 بولىدۇ.

( 4 ) باج تاپشۇرغۇچى مال ئېكسپورت قىلسا، باج نىسبىتى نۆل بولىدۇ؛
گوۋۇيۈەن ئايرىم بەلگىلىگەنلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.

( 5 ) چېگرا ئىچىدىكى ئورۇن ۋە شەخسلەر گوۋۇيۈەن بەلگىلىگەن دائىرىدىكى مۇلازىمەت، شەكىلسىز مۈلۈكنى چېگرا ھالقىپ ساتسا، باج نىسبىتى نۆل بولىدۇ.

11-ماددا تاپشۇرۇلغان قوشۇلما قىممەت بېجىنىڭ باج ئېلىش نىسبىتىنى ئاددىي باج ھېسابلاش ئۇسۇلى تەتبىقلىنىپ ％ 3 بولىدۇ.

12-ماددا باج تاپشۇرغۇچىنىڭ باج تاپشۇرۇشقا تېگىشلىك ئىككى تۈردىن ئارتۇق سودىسى ئوخشاش بولمىغان باج نىسبىتى، ئېلىش نىسبىتىگە چېتىلسا، ئوخشاش بولمىغان باج بېجى ۋە ئېلىش نىسبىتىدىكى سېتىش سوممىسىنى ئايرىم-ئايرىم ھېسابلاش-تەتبىقلاش كېرەك؛
ئايرىم-ئايرىم ھېسابلانمىغان بولسا، يۇقىرى باج نىسبىتى تەتبىقلىنىدۇ.

13-ماددا باج تاپشۇرغۇچىنىڭ بىر تۈرلۈك باج تاپشۇرۇشقا تېگىشلىك سودىسى ئىككىدىن ئارتۇق باج نىسبىتى، باج ئېلىش نىسبىتىگە چېتىلسا، باج ئېلىش سودىسىدىكى ئاساسلىق كەسىپكە تەتبىقلىنىدىغان باج نىسبىتى، ئېلىش نىسبىتى بويىچە بولىدۇ.

3-باب تاپشۇرۇشقا تېگىشلىك باج سوممىسى

14-ماددا قوشۇلما قىممەت بېجى ئادەتتىكى باج ھېسابلاش ئۇسۇلى بويىچە ھېسابلىنىدۇ، تاپشۇرۇشقا تېگىشلىك باج سوممىسى شۇ مەزگىلدە ھېسابتىن ئۆچۈرۈلگەن باج سوممىسىدىن شۇ مەزگىلدە كىرگۈزۈلگەن باج سوممىسى توغرىلاپ چىقىرىۋېتىلگەندىن كېيىنكى قالدۇق سومما بولىدۇ.

قوشۇلما قىممەت بېجى ئاددىي باج ھېسابلاش ئۇسۇلى بويىچە ھېسابلانغاندا، تاپشۇرۇشقا تېگىشلىك باج سوممىسى شۇ مەزگىلدىكى سېتىش سوممىسىدىن ئېلىش نىسبىتىگە كۆپەيتىلىدۇ.

ئىمپورت ماللاردىن مۇشۇ قانۇندا بەلگىلەنگەن تەشكىلىي باج ھېسابلاش باھاسى تەتبىقلىنىدىغان باج نىسبىتى بويىچە ھېسابلاپ قوشۇلما قىممەت بېجى تاپشۇرۇلىدۇ.
باج ھېسابلىنىدىغان باھا تۈزۈلىدۇ، تاموژنا بېجى ھېسابلىنىدىغان باھاغا تاموژنا بېجى ۋە ئىستېمال بېجى قوشۇلىدۇ؛
گوۋۇيۈەننىڭ ئايرىم بەلگىلىمىسى بولسا، شۇ بەلگىلىمە بويىچە بولىدۇ.

15-ماددا چېگرا سىرتىدىكى ئورۇن ۋە شەخسلەر چېگرا ئىچىدە باج تاپشۇرۇشقا تېگىشلىك سودا قىلسا، سېتىۋالغۇچى تەرەپ تۇتۇپ قېلىنغۇچى بولىدۇ؛
گوۋۇيۈەننىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە چېگرا ئىچىدىكى ۋاكالەتچىلەرگە باج تاپشۇرۇشنى ئىلتىماس قىلىشنى ھاۋالە قىلغانلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.

تۇتۇپ قالغۇچى باج پۇلىنى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە ۋاكالىتەن تۇتۇپ ۋاكالىتەن تاپشۇرغان بولسا، تۇتۇپ قېلىشقا تېگىشلىك باج سوممىسى سېتىش سوممىسىدىكى باج نىسبىتىگە ئاساسەن ھېسابلىنىدۇ.

16-ماددا تىزىملىكتىن ئۆچۈرۈش تۈرىدىكى باج سوممىسى باج تاپشۇرغۇچىنىڭ باج تاپشۇرۇشقا تېگىشلىك سودىسى قىلغاندا، سېتىش سوممىسى مۇشۇ قانۇندا بەلگىلەنگەن باج نىسبىتى بويىچە ھېسابلانغان قوشۇلما قىممەت بېجى سوممىسىنى كۆرسىتىدۇ.

كىرگەن باج سوممىسى باج تاپشۇرغۇچىلارنىڭ مال، مۇلازىمەت، شەكىلسىز مۈلۈك، كۆچمەس مۈلۈك چىقىمى ياكى ئۈستىگە ئالىدىغان قوشۇلما قىممەت بېجى سوممىسىنى كۆرسىتىدۇ.

باج تاپشۇرغۇچى قانۇن، مەمۇرىي نىزاملار ياكى گوۋۇيۈەن بەلگىلىگەن قوشۇلما قىممەت بېجىدىن باج تۇتۇپ قېلىش ئىسپاتىغا ئاساسەن، ھېسابتىن ئۆچۈرۈلگەن باج سوممىسىدىن كىرگەن باج سوممىسىنى توغرىلاپ چىقىرىۋېتىشى كېرەك.

17-ماددا سېتىش سوممىسى باج تاپشۇرغۇچى باج تاپشۇرۇشقا تېگىشلىك سودىدا ئېرىشكەن ئالاقىدار پۇلنى، جۈملىدىن پۇل ۋە غەيرىي پۇل شەكلىدىكى ئىقتىسادىي مەنپەئەتكە ماس كېلىدىغان بارلىق پۇلنى كۆرسىتىدۇ، ئادەتتىكى باج ھېسابلاش ئۇسۇلى بويىچە ھېسابلانغان باج سوممىسى ۋە ئاددىي باج ھېسابلاش ئۇسۇلى بىلەن ھېسابلانغان تاپشۇرۇشقا تېگىشلىك باج سوممىسىنى ئۆز ئىچىگە ئالمايدۇ.

18-ماددا سېتىش سوممىسى خەلق پۇلى بويىچە ھېسابلىنىدۇ.
باج تاپشۇرغۇچىلار سېتىش سوممىسىنى خەلق پۇلىدىن باشقا پۇل بىلەن راسچوت قىلغان بولسا، خەلق پۇلىغا سۇندۇرۇپ ھېسابلىشى كېرەك.

19-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 5-ماددىسىدا بەلگىلەنگەن باج تاپشۇرۇشقا تېگىشلىك سودا، شۇنىڭدەك سېتىش سوممىسى پۇلدىن باشقا شەكىل دەپ قارالغان بولسا، باج تاپشۇرغۇچىلار سېتىش سوممىسىنى بازار باھاسىغا قاراپ بېكىتىشى كېرەك.

20-ماددا سېتىش سوممىسى روشەن تۆۋەنرەك ياكى يۇقىرىراق بولسا ھەمدە يولسىز سەۋەبلەر بىلەن ساتسا، باج ئورگىنى «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ باج ئېلىشنى باشقۇرۇش قانۇنى»ۋە ئالاقىدار مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە سېتىش سوممىسىنى تەكشۈرۈپ بېكىتسە بولىدۇ.

21-ماددا شۇ مەزگىلدە كىرگۈزۈلگەن تۈرلەردىكى باج سوممىسى شۇ مەزگىلدە سېتىلغان تۈرلەردىكى باج سوممىسىدىن كۆپ بولغان قىسمىنى باج تاپشۇرغۇچىلار گوۋۇيۈەننىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە كېيىنكى مەزگىلگە يۆتكەپ داۋاملىق توغرىلاپ چىقىرىۋەتسە ياكى قايتۇرۇشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ.

22-ماددا باج تاپشۇرغۇچىلارنىڭ تۆۋەندىكى كىرگۈزۈلگەن باج سوممىسىنى سېتىش تۈرىدىكى باج سوممىسىدىن توغرىلاپ چىقىرىۋېتىشكە بولمايدۇ :

( 1 ) ئاددىي باج ھېسابلاش ئۇسۇلى تەتبىقلىنىپ باج ھېسابلانغان تۈرلەرگە مۇناسىپ كىرگەن باج سوممىسى؛

( 2 ) قوشۇلما قىممەت بېجى كەچۈرۈم قىلىنغان تۈرگە ئۇيغۇن كېلىدىغان كىرگەن باج سوممىسى؛

( 3 ) نورمال بولمىغان زىيان كۆرۈلگەن تۈرلەرگە ئۇيغۇن كېلىدىغان كىرگەن باج سوممىسى؛

( 4 ) كوللېكتىپ پاراۋانلىق ياكى شەخسىي ئىستېمالغا سېتىۋالغان ھەمدە ئىشلەتكەن مال، مۇلازىمەت، شەكىلسىز مۈلۈك، كۆچمەس مۈلۈككە مۇناسىپ كىرگەن باج سوممىسى؛

( 5 ) سېتىۋالغان ھەمدە ئىستېمال قىلىدىغان يېمەك-ئىچمەك مۇلازىمىتى، ئاھالىلەرنىڭ كۈندىلىك مۇلازىمىتى ۋە كۆڭۈل ئېچىش مۇلازىمىتىگە ماس كېلىدىغان كىرىم بېجى سوممىسى؛

( 6 ) گوۋۇيۈەن بەلگىلىگەن باشقا كىرىم تۈرلىرى باج سوممىسى.

4-باب باجدا ئېتىبار بېرىش

23-ماددا كىچىك كۆلەمدىكى باج تاپشۇرغۇچىلاردا باج تاپشۇرۇشقا تېگىشلىك سودا بولۇپ، سېتىش سوممىسى باج ئېلىش چېكىگە يەتمىسە، قوشۇلما قىممەت بېجى كەچۈرۈم قىلىنىدۇ؛
باج ئېلىش چېكىگە يەتكەندە، قوشۇلما قىممەت بېجى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە تولۇق سومما بويىچە ھېسابلىنىدۇ.

ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن باج ئېلىش نۇقتىسىنىڭ ئۆلچىمىنى گوۋۇيۈەن بەلگىلەپ، مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىغا ئەنگە ئالدۇرىدۇ.

24-ماددا تۆۋەندىكى تۈرلەردە قوشۇلما قىممەت بېجى كەچۈرۈم قىلىنىدۇ :

( 1 ) يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقارغۇچىلىرى ساتقان ئۆزى ئىشلەپچىقارغان يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرى، دېھقانچىلىق ماشىنىسىدا يەر ئاغدۇرۇش، سۇ چىقىرىۋېتىش-سۇغىرىش، كېسەللىك ۋە ھاشارات زىيىنىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش، ئۆسۈملۈك ئاسراش، دېھقانچىلىق، چارۋىچىلىق سۇغۇرتىسى، شۇنىڭدەك مۇناسىۋەتلىك تېخنىكا بويىچە تەربىيەلەش كەسپى، ئۆي قۇشلىرى، چارۋىلار، سۇ ھايۋانلىرىنىڭ نەسلىنى سەپلەش ۋە كېسەللىكنىڭ ئالدىنى ئېلىش-تىزگىنلەش؛

( 2 ) داۋالاش ئاپپاراتى تەمىنلىگەن داۋالاش مۇلازىمىتى؛

( 3 ) قەدىمكى ۋە كونا كىتابلار، تەبىئىي ئىگىلەر ساتقان ئۆزى ئىشلەتكەن بۇيۇملار؛

( 4 ) پەن تەتقىقات، پەن تەجرىبىسى ۋە ئوقۇتۇشقا بىۋاسىتە ئىشلىتىلىدىغان ئىمپورت ئەسۋاب-ئۈسكۈنىلەر؛

( 5 ) چەت ئەل ھۆكۈمەتلىرى، خەلقئارا تەشكىلاتلار ھەقسىز ياردەم قىلغان ئىمپورت ماددىي ئەشيا ۋە ئۈسكۈنىلەر؛

( 6 ) مېيىپلەر تەشكىلاتى مېيىپلەر مەخسۇس ئىشلىتىدىغان بۇيۇملارنى، مېيىپلەر شەخسىي تەمىنلەيدىغان مۇلازىمەتنى بىۋاسىتە ئىمپورت قىلىدۇ؛

( 7 ) يەسلى، بالىلار باغچىسى، كۈتۈنۈش ئاپپاراتى، مېيىپلەر مۇلازىمەت ئاپپاراتى تەمىنلىگەن بېقىش مۇلازىمىتى، ئۆيلىنىشنى تونۇشتۇرۇش مۇلازىمىتى، دەپنە ئىشلىرى مۇلازىمىتى؛

( 8 ) مەكتەپ تەمىنلىگەن ئوقۇش تارىخى مائارىپى مۇلازىمىتى، ئوقۇغۇچىلار تىرىشچانلىق بىلەن ئىشلەپ، ئىقتىسادچىللىق بىلەن ئوقۇش مۇلازىمىتى؛

( 9 ) خاتىرە سارىيى، مۇزېي، مەدەنىيەت سارىيى، مەدەنىيەت يادىكارلىقلىرىنى قوغداش ئورنىنى باشقۇرىدىغان ئاپپارات، گۈزەل سەنئەت سارىيى، كۆرگەزمىخانا، خەتتاتلىق-رەسساملىق يۇرتى، كۇتۇپخانىلارنىڭ مەدەنىيەت پائالىيەتلىرىنى ئۆتكۈزۈش ئىشىك بېلىتى كىرىمى، دىنىي سورۇنلارنىڭ مەدەنىيەت، دىنىي پائالىيەتلەرنى ئۆتكۈزۈش بېلەت كىرىمى.

ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن باج كەچۈرۈم قىلىش تۈرلىرىنىڭ كونكرېت ئۆلچىمىنى گوۋۇيۈەن بەلگىلەيدۇ.

25-ماددا خەلق ئىگىلىكى ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىيات ئېھتىياجىغا ئاساسەن، گوۋۇيۈەن كىچىك، ئۇششاق كارخانىلارنىڭ تەرەققىياتىغا مەدەت بېرىش، نۇقتىلىق كەسىپلەرگە مەدەت بېرىش، يېڭىلىق يارىتىش، ئىگىلىك تىكلەش، ئىشقا ئورۇنلىشىشقا ئىلھام بېرىش، پاراۋانلىق ئىشلىرىغا ئىئانە قىلىش قاتارلىق ئەھۋاللار ھەققىدە قوشۇلما قىممەت بېجى مەخسۇس ئېتىبار سىياسىتى تۈزۈپ، مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىغا ئەنگە ئالدۇرسا بولىدۇ.

گوۋۇيۈەن قوشۇلما قىممەت بېجىنىڭ ئېتىبار سىياسىتىنى مۇۋاپىق پەيتتە باھالىشى، تەڭشىشى كېرەك.

26-ماددا باج تاپشۇرغۇچىلار قوشۇلما قىممەت بېجى ئېتىبار تۈرى تىجارىتىدە قوشۇمچە تىجارەت قىلسا، قوشۇلما قىممەت بېجى ئېتىبارلىق تۈرىنىڭ سېتىش سوممىسىنى ئايرىم ھېسابلىشى كېرەك؛
ئايرىم ھېسابات قىلىنمىغان تۈرلەر باجدا ئېتىبار بېرىشتىن بەھرىمەن بولسا بولمايدۇ.

27-ماددا باج تاپشۇرغۇچىلار قوشۇلما قىممەت بېجىدا ئېتىبار بېرىشتىن ۋاز كەچسە بولىدۇ؛
ئېتىبار بېرىشتىن ۋاز كەچكەنلەر 36 ئاي ئىچىدە بۇ تۈردىكى باجدا ئېتىبار بېرىشتىن بەھرىمەن بولالمايدۇ، كىچىك كۆلەمدىكى باج تاپشۇرغۇچىلار بۇنىڭ سىرتىدا.

5-باب ئېلىش-باشقۇرۇش

28-ماددا قوشۇلما قىممەت بېجىنىڭ باج تاپشۇرۇش مەجبۇرىيىتى ئادا قىلىنىش ۋاقتى تۆۋەندىكى بەلگىلىمە بويىچە بېكىتىلىدۇ :

( 1 ) باج تاپشۇرۇشقا تېگىشلىك سودا بولغاندا، باج تاپشۇرۇش مەجبۇرىيىتى ئادا قىلىنغان ۋاقىت سېتىلغان پۇل ياكى سېتىش پۇلىدىن ھۆججەت ئالغان كۈن بولىدۇ؛
ئاۋۋال تالون كەسكەن كۈن تالون كېسىلگەن كۈن بولىدۇ.

( 2 ) باج تاپشۇرۇشقا تېگىشلىك سودا بولغان دەپ قارىلىدۇ، باج تاپشۇرۇش مەجبۇرىيىتىنىڭ يۈز بەرگەن ۋاقتى باج تاپشۇرۇشقا تېگىشلىك سودىنى تاماملىغان كۈن دەپ قارىلىدۇ.

( 3 ) ئىمپورت قىلىنىدىغان ماللارنى باج تاپشۇرۇش مەجبۇرىيىتى ئادا قىلىنغان ۋاقىت ماللارنى تاموژنىغا مەلۇم قىلىپ ئىمپورت قىلىدىغان كۈن بولىدۇ.

قوشۇلما قىممەت بېجىنى تۇتۇپ قېلىش مەجبۇرىيىتى يۈكلەنگەن ۋاقىت باج تاپشۇرغۇچىلارنىڭ قوشۇلما قىممەت بېجى تاپشۇرۇش مەجبۇرىيىتى يۈكلەنگەن كۈن بولىدۇ.

29-ماددا قوشۇلما قىممەت بېجىنىڭ باج تاپشۇرۇش ئورنى تۆۋەندىكى بەلگىلىمە بويىچە بېكىتىلىدۇ :

( 1 ) مۇقىم ئىشلەپچىقىرىش، تىجارەت ئورنى بار باج تاپشۇرغۇچىلار ئاپپاراتى تۇرۇشلۇق جاي ياكى تۇرۇشلۇق جايدىكى مەسئۇل باج ئورگىنىغا باج تاپشۇرۇشنى ئىلتىماس قىلىشى كېرەك.
باش ئاپپارات ۋە تارماق ئاپپارات ئوخشاش بىر ناھىيە ( شەھەر ) دە بولمىسا، ئۆزى تۇرۇشلۇق جايدىكى مەسئۇل باج ئورگىنىغا ئايرىم-ئايرىم باج تاپشۇرۇشنى مەلۇم قىلىشى كېرەك؛
ئۆلكە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى مالىيە، باج مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەستىقى بىلەن، باش ئاپپارات جەملەپ چىقىپ، باش ئاپپارات تۇرۇشلۇق جايدىكى مەسئۇل باج ئورگىنىغا باج تاپشۇرۇشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ.

( 2 ) مۇقىم ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت ئورنى بولمىغان باج تاپشۇرغۇچىلار باج تاپشۇرىدىغان جايدىكى مەسئۇل باج ئورگىنىغا باج تاپشۇرۇشنى ئىلتىماس قىلىشى كېرەك؛
باج تاپشۇرۇشنى ئىلتىماس قىلمىغان بولسا، ئۇنىڭ ئاپپاراتى تۇرۇشلۇق جاي ياكى تۇرۇشلۇق جايدىكى مەسئۇل باج ئورگىنى باج پۇلىنى تولۇقلاپ ئالىدۇ.

( 3 ) تەبىئىي ئىگىلەر كۆچمەس مۈلۈكنى سېتىش ياكى ئىجارە ئېلىش، تەبىئىي بايلىق ئىشلىتىش ھوقۇقىنى ئۆتۈنۈپ بېرىش، بىناكارلىق مۇلازىمىتى قىلىشتا، كۆچمەس مۈلۈك بار جاي، تەبىئىي بايلىق بار جاي، بىناكارلىق مۇلازىمىتى بار جايدىكى مەسئۇل باج ئورگىنىغا باج تاپشۇرۇشنى ئىلتىماس قىلىشى كېرەك.

( 4 ) ئىمپورت ماللىرىنى تاپشۇرىدىغان باج تاپشۇرغۇچىلار تاموژنا بەلگىلىگەن ئورۇندا باج تاپشۇرۇشنى ئىلتىماس قىلىشى كېرەك.

( 5 ) ھەق تۇتۇپ قالغۇچى ئاپپاراتى تۇرۇشلۇق جاي ياكى تۇرۇشلۇق جايدىكى مەسئۇل باج ئورگىنىغا تۇتۇپ قېلىنغان باج پۇلىنى تاپشۇرۇشنى مەلۇم قىلىشى كېرەك؛
ئاپپارات تۇرۇشلۇق جاي ياكى تۇرۇشلۇق جايى چېگرا سىرتىدا بولسا، باج تاپشۇرىدىغان سودا يۈزبەرگەن جايدىكى مەسئۇل باج ئورگىنىغا تۇتۇپ قېلىنغان باج پۇلىنى تاپشۇرۇشنى ئىلتىماس قىلىشى كېرەك.

30-ماددا قوشۇلما قىممەت بېجىنىڭ باج ھېسابلاش مەزگىلى ئايرىم-ئايرىم ھالدا 10 كۈن، 15 كۈن، بىر ئاي ياكى بىر پەسىل بولىدۇ.
باج تاپشۇرغۇچىنىڭ كونكرېت باج ھېسابلاش مەزگىلىنى مەسئۇل باج ئورگىنى باج تاپشۇرغۇچىلار تاپشۇرۇشقا تېگىشلىك باج سوممىسىنىڭ ئاز-كۆپلۈكىگە قاراپ ئايرىم-ئايرىم بېكىتىدۇ.
باج تاپشۇرۇش سودىسى دائىم يۈز بەرمەيدىغان باج تاپشۇرغۇچىلار قېتىم بويىچە باج تاپشۇرسا بولىدۇ.

باج تاپشۇرغۇچى بىر ئاي ياكى بىر پەسىلنى بىر باج ھېسابلاش مەزگىلى قىلغان بولسا، مۇددىتى توشقان كۈندىن باشلاپ 15 كۈن ئىچىدە باج تاپشۇرۇشنى ئىلتىماس قىلىدۇ؛
10 كۈن ياكى 15 كۈن باج ھېسابلاش مەزگىلى قىلىنغان بولسا، كېيىنكى ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ 15 كۈن ئىچىدە باج تاپشۇرۇشنى ئىلتىماس قىلىدۇ.

تۇتۇپ قالغۇچى بىكار قىلغان باج پۇلىنىڭ باج ھېسابلاش مۇددىتى ۋە باج تاپشۇرۇشنى ئىلتىماس قىلىش مۇددىتى ئالدىنقى ئىككى تارماقتىكى بەلگىلىمە بويىچە بولىدۇ.

باج تاپشۇرغۇچىلار ماللارنى ئىمپورت قىلىشتا، تاموژنىدا بەلگىلەنگەن مۇددەتتە مەلۇم قىلىشى ھەمدە باج پۇلى تاپشۇرۇشى كېرەك.

31-ماددا باج تاپشۇرغۇچى 10 كۈن ياكى 15 كۈننى باج ھېسابلاش مەزگىلى قىلغان بولسا، مۇددىتى توشقان كۈندىن باشلاپ بەش كۈن ئىچىدە باج پۇلىنى ئالدىن تاپشۇرۇشى كېرەك.

قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا باج تاپشۇرغۇچىلارنىڭ ئالدىن تاپشۇرىدىغان باج پۇلى توغرىسىدا ئايرىم بەلگىلىمە بولسا، شۇ بەلگىلىمە بويىچە بولىدۇ.

32-ماددا قوشۇلما قىممەت بېجىنى باج ئورگىنى ئالىدۇ، ئىمپورت ماللىرىدىن ئېلىنىدىغان قوشۇلما قىممەت بېجىنى تاموژنا ۋاكالىتەن ئالىدۇ.

تاموژنا قوشۇلما قىممەت بېجىنى ۋاكالىتەن ئېلىش ۋە مال ئېكسپورتىدا تاموژنىغا مەلۇم قىلىش ئۇچۇرىنى باج ئورگانلىرىغا بېرىشى كېرەك.

شەخسلەر ئېلىپ يۈرگەن ياكى ئەۋەتكەن چېگرادىن كىرگۈزۈلگەن بۇيۇملاردىن قوشۇلما قىممەت بېجى ھېسابلاپ ئېلىش چارىسىنى گوۋۇيۈەن تۈزۈپ، مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىغا ئەنگە ئالدۇرىدۇ.

33-ماددا باج تاپشۇرغۇچىلار مال ياكى چېگرا ھالقىپ سېتىش مۇلازىمىتى، شەكىلسىز مۈلكىنى ئېكسپورت قىلىشتا باج نىسبىتى نۆل بولسا، مەسئۇل باج ئورگىنىغا باجنى قايتۇرۇش ( كەچۈرۈم قىلىش ) نى بېجىرىشنى ئىلتىماس قىلىشى كېرەك.
ئېكسپورت بېجىنى قايتۇرۇش ( كەچۈرۈم قىلىش ) نىڭ كونكرېت چارىسىنى گوۋۇيۈەن تۈزىدۇ.

34-ماددا باج تاپشۇرغۇچى قانۇن بويىچە قوشۇلما قىممەت بېجى تالونى كېسىشى ۋە ئىشلىتىشى كېرەك.
قوشۇلما قىممەت بېجى تالونى قەغەز تالون ۋە ئېلېكتىرونلۇق تالوننى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
ئېلېكتىرونلۇق تالون بىلەن قەغەز تالون ئوخشاش قانۇن كۈچىگە ئىگە.

دۆلەت ئېلېكتىرونلۇق تالوننى ئىشلىتىشنى پائال ئومۇملاشتۇردى.

35-ماددا باج ئورگىنى سانائەت ۋە ئۇچۇرلاشتۇرۇش، جامائەت خەۋپسىزلىكى، تاموژنا، بازار نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش، خەلق بانكىسى، پۇل مۇئامىلىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشنى باشقۇرۇش تارمىقى قاتارلىق تارماقلار بىلەن قوشۇلما قىممەت بېجىنىڭ باجغا چېتىلىدىغان ئۇچۇرلىرىدىن تەڭ پايدىلىنىش مېخانىزمى ۋە خىزمەتلەرنى ماسلاشتۇرۇش مېخانىزمى ئورنىتىدۇ.

ئالاقىدار تارماقلار قانۇن، مەمۇرىي نىزاملار بويىچە، مەسئۇلىيىتى دائىرىسىدە باج ئورگانلىرىنىڭ قوشۇلما قىممەت بېجى ئېلىشنى باشقۇرۇشنى قانات يايدۇرۇشىغا مەدەت بېرىشى، ھەمكارلىشىشى كېرەك.

36-ماددا قوشۇلما قىممەت بېجى ئېلىشنى باشقۇرۇش مۇشۇ قانۇن ۋە «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ باج ئېلىشنى باشقۇرۇش قانۇنى»دىكى بەلگىلىمە بويىچە ئىجرا قىلىنىدۇ.

37-ماددا باج تاپشۇرغۇچىلار، ھەق تۇتۇپ قالغۇچىلار، باج ئورگىنى ۋە ئۇنىڭ خادىملىرىدىن مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلغانلىرى «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ باج ئېلىشنى باشقۇرۇش قانۇنى»ۋە مۇناسىۋەتلىك قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە قانۇن جاۋابكارلىقىغا تارتىلىدۇ.

6-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

38-ماددا بۇ قانۇن 2026-يىل 1-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.
«جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ قوشۇلما قىممەت بېجى ۋاقىتلىق نىزامى»بىرلا ۋاقىتتا بىكار قىلىنىدۇ.