( 1994-يىل 5-ئاينىڭ 12-كۈنى 8-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 7-يىغىنىدا ماقۇللاندى، 2004-يىل 4-ئاينىڭ 6-كۈنى 10-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلقنىڭ قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 8-يىغىنىدا تۈزىتىش كىرگۈزۈلدى، 2016-يىل 11-ئاينىڭ 7-كۈنى 12-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك پارتىيە قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 24-يىغىنىنىڭ «< جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ تاشقى سودا قانۇنى > قاتارلىق 12 قانۇنغا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا ئاساسەن تۈزىتىلدى
)
جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ تاشقى سودا قانۇنى
مۇندەرىجە
1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ
2-باب تاشقى سودا تىجارەتچىلىرى
3-باب مال ئىمپورت-ئېكسپورتى ۋە تېخنىكا ئىمپورت-ئېكسپورتى
4-باب خەلقئارا مۇلازىمەت سودىسى
5-باب تاشقى سودىغا مۇناسىۋەتلىك بىلىم مۈلۈك ھوقۇقىنى قوغداش
6-باب تاشقى سودا تەرتىپى
7-باب تاشقى سودىنى تەكشۈرۈش
8-باب تاشقى سودىنى قۇتقۇزۇش
9-باب تاشقى سودىنى ئىلگىرى سۈرۈش
10-باب قانۇن جاۋابكارلىقى
11-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ
1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ
1-ماددا بۇ قانۇن ئىشىكنى سىرتقا ئېچىۋېتىشنى كېڭەيتىش، تاشقى سودىنى راۋاجلاندۇرۇش، تاشقى سودا تەرتىپىنى قوغداش، تاشقى سودا تىجارەتچىلىرىنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قوغداش، سوتسىيالىستىك بازار ئىگىلىكىنىڭ ساغلام تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرۈش مەقسىتىدە چىقىرىلدى.
2-ماددا بۇ قانۇن تاشقى سودىغا شۇنىڭدەك تاشقى سودىغا مۇناسىۋەتلىك بىلىم مۈلۈك ھوقۇقىنى قوغداشقا تەتبىقلىنىدۇ.
بۇ قانۇندا ئېيتىلغان تاشقى سودا مال ئىمپورت-ئېكسپورتى، تېخنىكا ئىمپورت-ئېكسپورتى ۋە خەلقئارا مۇلازىمەت سودىسىنى كۆرسىتىدۇ.
3-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقى مۇشۇ قانۇن بويىچە پۈتۈن مەملىكەتنىڭ تاشقى سودا خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ.
4-ماددا دۆلەت بىرلىككە كەلگەن تاشقى سودا تۈزۈمىنى يولغا قويىدۇ، تاشقى سودىنى راۋاجلاندۇرۇشقا ئىلھام بېرىدۇ، ئادىل، ئەركىن تاشقى سودا تەرتىپىنى قوغدايدۇ.
5-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى باراۋەرلىك ئاساسىدا ئۆزئارا مەنپەئەت يەتكۈزۈش پىرىنسىپىغا ئاساسەن، باشقا دۆلەت ۋە رايونلار بىلەن بولغان سودا مۇناسىۋىتىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ ۋە راۋاجلاندۇرىدۇ، تاموژنا بېجى ئىتتىپاقى كېلىشىمى، ئەركىن سودا رايونى كېلىشىمى قاتارلىق رايون ئىقتىسادىي-سودا كېلىشىمى ئىمزالايدۇ ياكى ئۇنىڭغا قاتنىشىدۇ، رايون ئىقتىسادىي تەشكىلاتىغا قاتنىشىدۇ.
6-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تاشقى سودا جەھەتتە تۈزگەن ياكى قاتناشقان خەلقئارا شەرتنامە، كېلىشىملەرگە ئاساسەن، باشقا ئەھدىنامە تۈزۈشكەن تەرەپلەر، قاتناشقۇچى تەرەپلەرگە ئەڭ مەنپەئەتدار دۆلەت مۇئامىلىسى، پۇقراۋى مۇئامىلە قاتارلىق مۇئامىلىدە بولىدۇ ياكى ئۆزئارا مەنپەئەت يەتكۈزۈش، باراۋەر بولۇش پىرىنسىپىغا ئاساسەن قارشى تەرەپكە ئەڭ مەنپەئەتدار دۆلەتكە، پۇقراچە مۇئامىلىدە بولىدۇ قاتارلىق مۇئامىلىلەرنى بېرىدۇ.
7-ماددا ھەرقانداق دۆلەت ياكى رايون سودا جەھەتتە جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىگە كەمسىتىش خاراكتېرلىك مەنئىي قىلىش، چەكلەش ياكى باشقا ئوخشاپ كېتىدىغان تەدبىرلەرنى قوللانسا، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى ئەمەلىي ئەھۋالغا قاراپ شۇ دۆلەت ياكى شۇ رايونغا مۇناسىپ تەدبىر قوللانسا بولىدۇ.
2-باب تاشقى سودا تىجارەتچىلىرى
8-ماددا بۇ قانۇندا ئېيتىلغان تاشقى سودا تىجارەتچىلىرى سودا-سانائەتنى مەمۇرىي باشقۇرۇش بويىچە تىزىمغا ئالدۇرىدىغان ياكى باشقا كەسىپكارلىق رەسمىيەتلىرىنى قانۇن بويىچە بېجىرىدىغان، مۇشۇ قانۇن ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە تاشقى سودا تىجارىتى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان قانۇنىي ئىگە، باشقا تەشكىلات ياكى شەخسنى كۆرسىتىدۇ.
9-ماددا مال ئىمپورت-ئېكسپورتى ياكى تېخنىكا ئىمپورت-ئېكسپورتى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان تاشقى سودا تىجارەتچىلىرى گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئۇلار ھاۋالە قىلغان ئاپپاراتقا ئەنگە ئالدۇرۇپ تىزىملىتىشى كېرەك؛
لېكىن، قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا ۋە گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقى ئەنگە ئالدۇرۇپ تىزىملىتىش ھاجەتسىز دەپ بەلگىلىگەنلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.
ئەنگە ئالدۇرۇپ تىزىملىتىشنىڭ كونكرېت چارىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقى بەلگىلەيدۇ.
تاشقى سودا تىجارەتچىلىرى ئەنگە ئالدۇرۇپ تىزىملىتىشتا بەلگىلىمىگە ئەمەل قىلمىغان بولسا، تاموژنا ئىمپورت-ئېكسپورت ماللىرىنى تاموژنىغا مەلۇم قىلىش-تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈش رەسمىيىتىنى بېجىرمەيدۇ.
10-ماددا خەلقئارا مۇلازىمەت سودىسى قىلىشتا، مۇشۇ قانۇن ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمىگە رىئايە قىلىش كېرەك.
تاشقى ئەمگەك-مۇلازىمەت ھەمكارلىقى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئورۇنلار مۇناسىپ سالاھىيەتنى ھازىرلىشى كېرەك.
كونكرېت چارىسىنى گوۋۇيۈەن بەلگىلەيدۇ.
11-ماددا دۆلەت قىسمەن مال ئىمپورت-ئېكسپورتىدا دۆلەت ئىگىلىكىدىكى سودىنى باشقۇرسا بولىدۇ.
دۆلەت ئىگىلىكىدىكى سودىنى باشقۇرۇش يولغا قويۇلغان مال ئىمپورت-ئېكسپورت كەسپىنى ھوقۇق بېرىلگەن كارخانىلارلا باشقۇرالايدۇ؛
لېكىن، دۆلەت يول قويغان بىر قىسىم دۆلەت ئىگىلىكىدىكى سودىنى باشقۇرۇش ماللىرىنىڭ ئىمپورت-ئېكسپورت كەسپىنى ھوقۇق بېرىلمىگەن كارخانىلار تىجارەت قىلغانلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.
دۆلەت ئىگىلىكىدىكى سودىنى باشقۇرىدىغان ماللارنى ۋە ھوقۇق بېرىلگەن تىجارەت كارخانىلىرىنىڭ مۇندەرىجىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ باشقا مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى بىلەن بىرلىكتە بېكىتىدۇ، تەڭشەيدۇ ۋە ئېلان قىلىدۇ.
مۇشۇ ماددىنىڭ 1-تارمىقىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، دۆلەت ئىگىلىكىدىكى سودا باشقۇرۇش يولغا قويۇلغان ماللارنى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن ئىمپورت-ئېكسپورت قىلغانلارنى تاموژنا ماڭدۇرمايدۇ.
12-ماددا تاشقى سودا تىجارەتچىلىرى باشقىلارنىڭ ھاۋالىسىنى قوبۇل قىلىپ، تىجارەت دائىرىسىدە تاشقى سودا كەسپىنى ۋاكالىتەن بېجىرسە بولىدۇ.
13-ماددا تاشقى سودا تىجارەتچىلىرى گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقى ياكى گوۋۇيۈەننىڭ باشقا مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرىنىڭ قانۇن بويىچە چىقارغان بەلگىلىمىسىگە ئاساسەن، مۇناسىۋەتلىك تارماقلارغا تاشقى سودا تىجارەت پائالىيىتىگە مۇناسىۋەتلىك ھۆججەت ۋە ماتېرىياللارنى تاپشۇرۇشى كېرەك.
ئالاقىدار تارماقلار تەمىنلىگۈچىلەرگە سودا مەخپىيىتىنى ساقلىشى كېرەك.
3-باب مال ئىمپورت-ئېكسپورتى ۋە تېخنىكا ئىمپورت-ئېكسپورتى
14-ماددا دۆلەت مال ۋە تېخنىكىنى ئەركىن ئىمپورت-ئېكسپورت قىلىشقا رۇخسەت قىلىدۇ.
لېكىن، قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا ئايرىم بەلگىلەنگەنلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.
15-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقى ئىمپورت-ئېكسپورت ئەھۋالىنى كۆزىتىش-ئۆلچەش ئېھتىياجىغا ئاساسەن، قىسمەن ئەركىن ئىمپورت-ئېكسپورت قىلىنىدىغان ماللارغا قارىتا ئىمپورت-ئېكسپورتتا ئاپتوماتىك ئىجازەت بەرسە ھەمدە ئۇلارنىڭ مۇندەرىجىسىنى ئېلان قىلسا بولىدۇ.
ئاپتوماتىك ئىجازەت بېرىلگەن ئىمپورت-ئېكسپورت ماللىرىغا مال تاپشۇرۇۋالغۇچى، مال ئەۋەتكۈچى تاموژنىدا تاموژنىغا مەلۇم قىلىش رەسمىيىتىنى بېجىرىشنى ئالدىنقى شەرت قىلىپ، ئاپتوماتىك ئىجازەت بېرىش ئىلتىماسى سۇنسا، گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئۇلار ھاۋالە قىلغان ئاپپارات ئىجازەت بېرىشى كېرەك؛
ئاپتوماتىك ئىجازەت بېرىش رەسمىيىتىنى بېجىرمىگەن بولسا، تاموژنا قويۇپ بەرمەيدۇ.
ئىمپورت-ئېكسپورت ئەركىن ئىمپورت-ئېكسپورتقا تەۋە تېخنىكىنى ئىمپورت-ئېكسپورت قىلىشتا، گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئۇ ھاۋالە قىلغان ئاپپاراتقا توختامنى ئەنگە ئالدۇرۇش، تىزىملىتىش كېرەك.
16-ماددا دۆلەت تۆۋەندىكى سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن مۇناسىۋەتلىك مال، تېخنىكا ئىمپورتى ياكى ئېكسپورتىنى چەكلىسە ياكى مەنئى قىلسا بولىدۇ :
( 1 ) دۆلەت خەۋپسىزلىكى، ئاممىۋى مەنپەئەت ياكى ئاممىۋى ئەخلاقنى قوغداش ئۈچۈن ئىمپورت ياكى ئېكسپورت قىلىشقا توغرا كەلسە؛
( 2 ) ئادەمنىڭ ساغلاملىقىنى ياكى بىخەتەرلىكىنى قوغداش، ھايۋانات، ئۆسۈملۈكلەرنىڭ ھاياتى ياكى ساغلاملىقىنى قوغداش، مۇھىت ئاسراشتا، ئىمپورت ياكى ئېكسپورت قىلىشقا چەك قويۇش ياكى مەنئى قىلىش زۆرۈر بولسا؛
( 3 ) ئالتۇن ياكى كۈمۈش ئىمپورت-ئېكسپورتىغا مۇناسىۋەتلىك تەدبىرنى يولغا قويۇش ئۈچۈن، ئىمپورت ياكى ئېكسپورت قىلىشنى چەكلەش ياكى مەنئى قىلىشقا توغرا كەلسە؛
( 4 ) دۆلەت ئىچىدە تەمىنلەش قىس بولغان ياكى ئىشلىتىپ تۈگىتىش ئېھتىمالى بولغان تەبىئىي بايلىقنى ئۈنۈملۈك قوغداش ئۈچۈن ئېكسپورت قىلىشنى چەكلەش ياكى مەنئى قىلىش زۆرۈر بولسا؛
( 5 ) دۆلەت ياكى رايونغا توشۇلىدىغان بازارنىڭ سىغىمى چەكلىك بولغاچقا، ئېكسپورت قىلىشقا توغرا كەلسە؛
( 6 ) ئېكسپورت تىجارىتى تەرتىپى ئېغىر دەرىجىدە قالايمىقانلىشىپ، ئېكسپورتقا چەك قويۇشقا توغرا كەلسە؛
( 7 ) دۆلەت ئىچى مۇئەييەن كەسپىنى بەرپا قىلىش ياكى تېز بەرپا قىلىش ئۈچۈن، ئىمپورتقا چەك قويۇشقا توغرا كەلسە؛
( 8 ) ھەرقانداق شەكىلدىكى دېھقانچىلىق، چارۋىچىلىق، بېلىقچىلىق مەھسۇلاتلىرىنى ئىمپورت قىلىشقا زۆرۈر چەك قويۇلغانلار؛
( 9 ) دۆلەتنىڭ خەلقئارا پۇل مۇئامىلە ئورنى ۋە خەلقئارا كىرىم-چىقىم تەڭپۇڭلۇقىغا كاپالەتلىك قىلىش ئۈچۈن، ئىمپورتقا چەك قويۇشقا توغرا كەلسە؛
( 10 ) قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە، ئىمپورت ياكى ئېكسپورت قىلىشنى چەكلەيدىغان ياكى مەنئى قىلىدىغان باشقا بەلگىلىمىلەر؛
( 11 ) دۆلىتىمىز تۈزگەن ياكى قاتناشقان خەلقئارا شەرتنامە، كېلىشىملەردىكى بەلگىلىمىلەرگە ئاساسەن، ئىمپورت ياكى ئېكسپورت قىلىشنى چەكلەيدىغان ياكى مەنئى قىلىدىغان باشقا بەلگىلىمىلەر.
17-ماددا دۆلەت يىمىرىلمە، پولىمېرلىق ياكى شۇ خىل ماددىلارغا مۇناسىۋەتلىك مال، تېخنىكا ئىمپورت-ئېكسپورتى، شۇنىڭدەك قورال-ياراغ، ئوق-دورا ياكى باشقا ھەربىي ئەشيالارغا مۇناسىۋەتلىك ئىمپورت-ئېكسپورتتا، ھەرقانداق زۆرۈر تەدبىر قوللىنىپ، دۆلەت خەۋپسىزلىكىنى قوغدىسا بولىدۇ.
ئۇرۇش ۋاقىتلىرىدا ياكى خەلقئارا تىنچلىق ۋە خەۋپسىزلىكنى قوغداش ئۈچۈن، دۆلەت مال، تېخنىكا ئىمپورت-ئېكسپورتى جەھەتتە ھەرقانداق زۆرۈر تەدبىر قوللانسا بولىدۇ.
18-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ باشقا مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى بىلەن بىرلىكتە، مۇشۇ قانۇننىڭ 16-ۋە 17-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە، ئىمپورت-ئېكسپورت قىلىشقا چەك قويۇلىدىغان ياكى مەنئى قىلىنىدىغان ماللار، تېخنىكا مۇندەرىجىسىنى تۈزىدۇ، تەڭشەيدۇ ھەمدە ئېلان قىلىدۇ.
گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقى ياكى ئۇ گوۋۇيۈەننىڭ باشقا مۇناسىۋەتلىك تارمىقى بىلەن بىرلىكتە گوۋۇيۈەننىڭ تەستىقى بىلەن، مۇشۇ قانۇننىڭ 16-ۋە 17-ماددىسىدا بەلگىلەنگەن دائىرىدە، ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن مۇندەرىجىدىن باشقا مۇئەييەن مال، تېخنىكا ئىمپورتى ياكى ئېكسپورتىنى چەكلەش ياكى مەنئى قىلىشنى ۋاقىتلىق قارار قىلسا بولىدۇ.
19-ماددا دۆلەت ئىمپورت ياكى ئېكسپورت قىلىشقا چەك قويۇلغان ماللارنى نورما، ئىجازەتنامە قاتارلىق ئۇسۇللار بىلەن باشقۇرىدۇ؛
ئىمپورت ياكى ئېكسپورت قىلىشقا چەك قويۇلغان تېخنىكىلارغا قارىتا ئىجازەتنامە باشقۇرۇش يولغا قويۇلىدۇ.
نورمىلىق، ئىجازەتنامىنى باشقۇرىدىغان مال، تېخنىكىلارنى گوۋۇيۈەننىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقى ياكى گوۋۇيۈەننىڭ باشقا مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى بىلەن بىرلىكتە ئىجازەت ئالغاندىن كېيىن ئىمپورت قىلىشقا ياكى ئېكسپورت قىلىشقا بولىدۇ.
دۆلەت بىر قىسىم ئىمپورت ماللىرىغا قارىتا تاموژنا بېجى نورمىسى بويىچە باشقۇرۇشنى يولغا قويسا بولىدۇ.
20-ماددا ئىمپورت-ئېكسپورت مال نورمىسى، تاموژنا بېجى نورمىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقى ياكى گوۋۇيۈەننىڭ باشقا مۇناسىۋەتلىك تارمىقى مەسئۇلىيىتى دائىرىسىدە ئاشكارا، ئادىل، ھەققانىي ۋە ئۈنۈملۈك بولۇش پىرىنسىپى بويىچە تەقسىم قىلىدۇ.
كونكرېت چارىسىنى گوۋۇيۈەن بەلگىلەيدۇ.
21-ماددا دۆلەت بىرلىككە كەلگەن تاۋارلارنىڭ لاياقەتلىك بولۇشىنى باھالاش تۈزۈمىنى يولغا قويۇپ، مۇناسىۋەتلىك قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمىگە ئاساسەن، ئىمپورت-ئېكسپورت تاۋارلىرىغا ئىسپات بېرىدۇ، ئۇنى تەكشۈرىدۇ، كارانتىن قىلىدۇ.
22-ماددا دۆلەت ئىمپورت-ئېكسپورت ماللىرىنى ئەسلىي ئىشلەپچىقارغان جاينى باشقۇرىدۇ.
كونكرېت چارىسىنى گوۋۇيۈەن بەلگىلەيدۇ.
23-ماددا مەدەنىيەت يادىكارلىقى ۋە ياۋايى ھايۋان، ئۆسۈملۈك ۋە ئۇنىڭ مەھسۇلاتى قاتارلىقلاردىن باشقا قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا ئىمپورت-ئېكسپورت قىلىش مەنئى قىلىنغان ياكى ئىمپورت-ئېكسپورت قىلىشقا چەك قويۇلغان بەلگىلىمىلەر مۇناسىۋەتلىك قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە ئىجرا قىلىنىدۇ.
4-باب خەلقئارا مۇلازىمەت سودىسى
24-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى خەلقئارا مۇلازىمەت سودىسى جەھەتتە تۈزگەن ياكى قاتناشقان خەلقئارا شەرتنامە، كېلىشىملەردە بەرگەن ۋەدىسىگە ئاساسەن، باشقا ئەھدىنامە تۈزۈشكەن تەرەپلەر، قاتناشقۇچى تەرەپلەرگە بازار ئىجازىتى ۋە پۇقراۋى مۇئامىلە قىلىدۇ.
25-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقى ۋە گوۋۇيۈەننىڭ باشقا مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى مۇشۇ قانۇن ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە، خەلقئارا مۇلازىمەت سودىسىنى باشقۇرىدۇ.
26-ماددا دۆلەت تۆۋەندىكى سەۋەبلەر ئاساسىدا، مۇناسىۋەتلىك خەلقئارا مۇلازىمەت سودىسىنى چەكلىسە ياكى مەنئى قىلسا بولىدۇ :
( 1 ) دۆلەت خەۋپسىزلىكى، ئاممىۋى مەنپەئەت ياكى ئاممىۋى ئەخلاقنى قوغداش ئۈچۈن چەكلەش ياكى مەنئى قىلىشقا توغرا كەلسە؛
( 2 ) ئادەمنىڭ ساغلاملىقىنى ياكى بىخەتەرلىكىنى قوغداش، ھايۋانات، ئۆسۈملۈكلەرنىڭ ھاياتى ياكى ساغلاملىقىنى قوغداش، مۇھىت قوغداشتا چەكلەش ياكى مەنئى قىلىشقا توغرا كەلسە؛
( 3 ) دۆلەت ئىچىدىكى مۇئەييەن مۇلازىمەت كەسپىنى بەرپا قىلىش ياكى تېز بەرپا قىلىش ئۈچۈن چەكلەشكە توغرا كەلسە؛
( 4 ) دۆلەتنىڭ تاشقى پېرېۋوت كىرىم-چىقىم تەڭپۇڭلۇقىغا كاپالەتلىك قىلىش ئۈچۈن چەكلەشكە توغرا كەلسە؛
( 5 ) قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمىلەر بويىچە چەكلەش ياكى مەنئى قىلىشقا تېگىشلىك باشقا بەلگىلىمىلەر؛
( 6 ) دۆلىتىمىز تۈزگەن ياكى قاتناشقان خەلقئارا شەرتنامە، كېلىشىملەردىكى بەلگىلىمىلەرگە ئاساسەن، چەكلەش ياكى مەنئى قىلىشقا تېگىشلىك باشقا بەلگىلىمىلەر.
27-ماددا دۆلەت ھەربىي ئىشلارغا مۇناسىۋەتلىك خەلقئارا مۇلازىمەت سودىسى، شۇنىڭدەك يىمىرىلمە، بىرىكمە ماددا ياكى ھاسىلىي ماددا بىلەن مۇناسىۋەتلىك خەلقئارا مۇلازىمەت سودىسىدا ھەرقانداق زۆرۈر تەدبىر قوللىنىپ، دۆلەت خەۋپسىزلىكىنى قوغدىسا بولىدۇ.
ئۇرۇش مەزگىلىدە ياكى خەلقئارا تىنچلىق ۋە خەۋپسىزلىكنى قوغداش ئۈچۈن، دۆلەت خەلقئارا مۇلازىمەت-سودا جەھەتتە ھەرقانداق زۆرۈر تەدبىر قوللانسا بولىدۇ.
28-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ باشقا مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى بىلەن بىرلىكتە، مۇشۇ قانۇننىڭ 26-، 27-ماددىسى ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە، خەلقئارا مۇلازىمەت سودىسىغا دائىر بازار ئىجازىتى مۇندەرىجىسىنى تۈزىدۇ، تەڭشەيدۇ ھەمدە ئېلان قىلىدۇ.
5-باب تاشقى سودىغا مۇناسىۋەتلىك بىلىم مۈلۈك ھوقۇقىنى قوغداش
29-ماددا دۆلەت بىلىم مۈلۈك ھوقۇقىغا مۇناسىۋەتلىك قانۇن، مەمۇرىي نىزام بويىچە تاشقى سودىغا مۇناسىۋەتلىك بىلىم مۈلۈك ھوقۇقىنى قوغدايدۇ.
ئىمپورت مال بىلىم مۈلۈك ھوقۇقىغا چېقىلسا ھەمدە تاشقى سودا تەرتىپىگە زىيان يەتكۈزسە، گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقى ھوقۇققا چېقىلغۇچىنىڭ ئىشلەپچىقىرىشى، سېتىشىنى بەلگىلىك مۇددەت ئىچىدە مەنئى قىلىدىغان ئالاقىدار مال ئىمپورت قىلىش قاتارلىق تەدبىرلەرنى قوللانسا بولىدۇ.
30-ماددا بىلىم مۈلۈك ھوقۇقى ھوقۇقدارى ئىجازەت بېرىلگۈچىنىڭ ئىجازەت توختامىدىكى بىلىم مۈلۈك ھوقۇقىنىڭ ئۈنۈمدارلىقىغا قارىتا گۇمانىنى ئوتتۇرىغا قويۇشى، مەجبۇرلاش خاراكتېرلىك بىر قاتار ئىجازەت بېرىشىنى توسۇش، ئىجازەت توختامىدا يەكلەش خاراكتېرلىك قايتا بېرىش شەرتلىرىنى بەلگىلەش قاتارلىق قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغان ھەمدە تاشقى سودىدىكى ئادىل رىقابەت تەرتىپىگە زىيان يەتكۈزگەن بولسا، گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودىغا مەسئۇل تارمىقى زۆرۈر تەدبىر قوللىنىپ زىياننى تۈگەتسە بولىدۇ.
31-ماددا باشقا دۆلەت ياكى رايونلار بىلىم مۈلۈك ھوقۇقىنى قوغداش جەھەتتە جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىگە قانۇنىي ئىگە، باشقا تەشكىلات ياكى شەخسلەرگە پۇقراۋى مۇئامىلە قىلمىسا ياكى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىدىن كەلگەن مال، تېخنىكا ياكى مۇلازىمەتنى تولۇق، ئۈنۈملۈك بىلىم مۈلۈك ھوقۇقىنى قوغدىيالمىسا،
گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقى مۇشۇ قانۇن ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە ھەمدە جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تۈزگەن ياكى قاتناشقان خەلقئارا شەرتنامە، كېلىشىملەرگە ئاساسەن، شۇ دۆلەت ياكى شۇ رايون بىلەن بولغان سودىغا زۆرۈر تەدبىر قوللانسا بولىدۇ.
6-باب تاشقى سودا تەرتىپى
32-ماددا تاشقى سودا تىجارەت پائالىيىتىدە مونوپوللۇققا قارشى تۇرۇشقا دائىر قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ ھالدا مونوپول قىلمىشى سادىر قىلىشقا بولمايدۇ.
تاشقى سودا تىجارەت پائالىيىتىدە مونوپوللۇق قىلمىشى سادىر قىلىپ، بازاردىكى ئادىل رىقابەتكە خەۋپ يەتكۈزگەنلەر مونوپوللۇققا قارشى تۇرۇشقا ئالاقىدار قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە بىر تەرەپ قىلىنىدۇ.
ئالدىنقى تارماقتىكى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشلارنى سادىر قىلغان ھەمدە تاشقى سودا تەرتىپىگە خەۋپ يەتكۈزگەن بولسا، گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقى زۆرۈر تەدبىر قوللىنىپ خەۋپنى تۈگەتسە بولىدۇ.
33-ماددا تاشقى سودا تىجارەت پائالىيىتىدە، تاۋارلارنى ناتوغرا تۆۋەن باھادا سېتىش، تىل بىرىكتۈرۈپ خېرىدار بولۇش، ساختا ئېلان تارقىتىش، سودا پارىخورلۇقى بېرىش قاتارلىق ناتوغرا رىقابەت قىلمىشلىرىنى سادىر قىلىشقا يول قويۇلمايدۇ.
تاشقى سودا تىجارەت پائالىيىتىدە ناتوغرا رىقابەت قىلمىشى سادىر قىلغانلار ناتوغرا رىقابەتكە قارشى تۇرۇشقا ئالاقىدار قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە بىر تەرەپ قىلىنىدۇ.
ئالدىنقى تارماقتىكى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشنى سادىر قىلغان ھەمدە تاشقى سودا تەرتىپىگە خەۋپ يەتكۈزگەن بولسا، گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقى شۇ تىجارەتچىنىڭ مال، تېخنىكا ئىمپورت-ئېكسپورتىغا مۇناسىۋەتلىك تەدبىرلىرىنى قوللىنىپ زىياننى تۈگەتسە بولىدۇ.
34-ماددا تاشقى سودا پائالىيىتىدە تۆۋەندىكى قىلمىشلارنى سادىر قىلىشقا بولمايدۇ :
( 1 ) ئىمپورت-ئېكسپورت مېلىنىڭ ئەسلىي ئىشلەپچىقىرىلغان جاي بەلگىسىنى ياسىۋېلىش، ئۆزگەرتىش، ئىمپورت-ئېكسپورت ماللىرىنىڭ ئەسلىي ئىشلەپچىقىرىلغان جاي گۇۋاھنامىسى، ئىمپورت-ئىمپورت ئىجازەتنامىسى، ئىمپورت-پورت نورمىسى ئىسپاتى ياكى باشقا ئىمپورت-ئېكسپورت ئىسپات ھۆججەتلىرىنى ياسىۋېلىش، ئۆزگەرتىۋېلىش ياكى سېتىش؛
( 2 ) ئېكسپورت بېجىدىن قايتقان باجنى ئالداپ ئېلىۋېلىش؛
( 3 ) ئەتكەسچىلىك قىلىش؛
( 4 ) قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا بەلگىلەنگەن ئىسپات بېرىش، تەكشۈرۈش، كارانتىن قىلىشتىن قاچقانلار؛
( 5 ) قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ باشقا قىلمىشلار.
35-ماددا تاشقى سودا تىجارەتچىلىرى تاشقى سودا تىجارەت پائالىيىتىدە، دۆلەتنىڭ تاشقى پېرېۋوت باشقۇرۇشقا ئالاقىدار بەلگىلىمىسىگە ئەمەل قىلىشى كېرەك.
36-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تاشقى سودا تەرتىپىگە خەۋپ يەتكۈزگەنلەرنى گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقى جەمئىيەتكە ئېلان قىلسا بولىدۇ.
7-باب تاشقى سودىنى تەكشۈرۈش
37-ماددا تاشقى سودا تەرتىپىنى قوغداش ئۈچۈن، گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقى ئۆز ئالدىغا ياكى گوۋۇيۈەننىڭ باشقا مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى بىلەن بىرلىكتە، قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە تۆۋەندىكى ئىشلارنى تەكشۈرسە بولىدۇ :
( 1 ) مال ئىمپورت-تىرانسپورتى، تېخنىكا ئىمپورت-ئېكسپورتى، خەلقئارا مۇلازىمەت سودىسىنىڭ دۆلەت ئىچى كەسىپلىرى ۋە ئۇنىڭ رىقابەت كۈچىگە بولغان تەسىرى؛
( 2 ) ئالاقىدار دۆلەت ۋە رايونلارنىڭ سودا توسۇقى؛
( 3 ) تۆكمە قىلىپ سېتىشقا قارشى تۇرۇش، ياردەم پۇلى بېرىشكە قارشى تۇرۇش ياكى كاپالەت تەدبىرى قاتارلىق تاشقى سودىدىكى قۇتقۇزۇش تەدبىرلىرىنى قانۇن بويىچە قوللىنىش-قوللانماسلىقنى بېكىتىش ئۈچۈن، تەكشۈرۈشكە تېگىشلىك ئىشلار؛
( 4 ) تاشقى سودىدىكى قۇتقۇزۇش تەدبىرلىرىدىن ئۆزىنى قاچۇرۇش قىلمىشلىرى؛
( 5 ) تاشقى سودىدىكى دۆلەت خەۋپسىزلىكى مەنپەئىتىگە ئالاقىدار ئىشلار؛
( 6 ) مۇشۇ قانۇننىڭ 7-، 29-ماددىسىنىڭ 2-تارمىقى، 30-ماددىسى، 31-ماددىسى، 32-ماددىسىنىڭ 3-تارمىقى، 33-ماددىسىنىڭ 3 – تارمىقىدىكى بەلگىلىمىلەرنى ئىجرا قىلىش ئۈچۈن تەكشۈرۈشكە تېگىشلىك ئىشلار؛
( 7 ) تاشقى سودا تەرتىپىگە تەسىر يەتكۈزىدىغان، تەكشۈرۈشكە تېگىشلىك باشقا ئىشلار.
38-ماددا تاشقى سودىنى تەكشۈرۈشنى باشلىغاندا، گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقى ئېلان چىقىرىدۇ.
تەكشۈرۈشتە يازما سوئال-جاۋابلىق يىغىن ئېچىش، ئىسپات ئاڭلاش يىغىنى ئېچىش، نەق مەيداندا تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈشكە ھاۋالە قىلىش قاتارلىق ئۇسۇللار قوللىنىلىپ ئېلىپ بېرىلسا بولىدۇ.
گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقى تەكشۈرۈش نەتىجىسىگە ئاساسەن تەكشۈرۈش دوكلاتى سۇنىدۇ ياكى بىر تەرەپ قىلىش كېسىمى چىقىرىدۇ ھەمدە ئېلان چىقىرىدۇ.
39-ماددا مۇناسىۋەتلىك ئورۇنلار ۋە شەخسلەر تاشقى سودىنى تەكشۈرۈشكە ماسلىشىشى، ھەمكارلىشىشى كېرەك.
گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقى ۋە گوۋۇيۈەننىڭ باشقا مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى ۋە ئۇلارنىڭ خادىملىرى تاشقى سودىنى تەكشۈرىدۇ، بىلگەن دۆلەت مەخپىيىتى ۋە سودا مەخپىيىتىنى ساقلاش مەجبۇرىيىتى بار.
8-باب تاشقى سودىنى قۇتقۇزۇش
40-ماددا دۆلەت تاشقى سودىنى تەكشۈرۈش نەتىجىسىگە ئاساسەن، مۇۋاپىق تاشقى سودىنى قۇتقۇزۇش تەدبىرى قوللانسا بولىدۇ.
41-ماددا باشقا دۆلەت ۋە رايونلارنىڭ مەھسۇلاتلىرى نورمال قىممەتتىن تۆۋەن تۆكمە قىلىپ سېتىش ئۇسۇلىدا دۆلىتىمىز بازىرىغا كىرىپ، قۇرۇلۇپ بولغان ئىچكى كەسىپلەرگە ماھىيەتلىك زىيان سالسا ياكى ماھىيەتلىك زىيان تەھدىتى سالسا ياكى ئىچكى كەسىپلەرنى قۇرۇشقا ماھىيەتلىك توسقۇنلۇق قىلسا، دۆلەت تۆكمە قىلىپ سېتىشقا قارشى تۇرۇش تەدبىرى قوللانسا بولىدۇ،
بۇنداق زىيان ياكى زىياننىڭ تەھدىتى ياكى توسالغۇسىنى تۈگىتىش ياكى ئازايتىش كېرەك.
42-ماددا باشقا دۆلەت ياكى رايونلارنىڭ مەھسۇلاتلىرى نورمال قىممەتتىن تۆۋەن باھادا 3-دۆلەت بازىرىغا ئېكسپورت قىلىنىپ، دۆلىتىمىز قۇرغان ئىچكى كەسىپلەرگە ماھىيەتلىك زىيان سالسا ياكى ماھىيەتلىك زىيان تەھدىتى سالسا ياكى دۆلىتىمىزنىڭ ئىچكى كەسىپلىرىنى بەرپا قىلىشىغا ماھىيەتلىك توسقۇنلۇق قىلسا، ئىچكى كەسىپلەرنىڭ ئىلتىماسى بويىچە بولىدۇ.
گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقى شۇ 3-دۆلەت ھۆكۈمىتى بىلەن كېڭىشىپ، ئۇنىڭدىن مۇۋاپىق تەدبىر قوللىنىشنى تەلەپ قىلسا بولىدۇ.
43-ماددا ئىمپورت قىلىنغان مەھسۇلاتلاردىن ئېكسپورت قىلغۇچى دۆلەت ياكى رايوننىڭ ھەرقانداق شەكىلدىكى مەخسۇس يۆنىلىشلىك تولۇقلىمىسىنى بىۋاسىتە ياكى ۋاسىتىلىك قوبۇل قىلىپ، بەرپا قىلىنغان ئىچكى كەسىپلەرگە ماھىيەتلىك زىيان سالغان ياكى ماھىيەتلىك زىيان تەھدىتى پەيدا قىلغانلىرىغا ياكى ئىچكى كەسىپلەرنى بەرپا قىلىشقا ماھىيەتلىك توسالغۇ بولغانلىرىغا دۆلەت قارشى تولۇقلىما تەدبىرى قوللانسا بولىدۇ،
بۇنداق زىيان ياكى زىياننىڭ تەھدىتى ياكى توسالغۇسىنى تۈگىتىش ياكى ئازايتىش كېرەك.
44-ماددا ئىمپورت قىلىنغان مەھسۇلاتلارنىڭ مىقدارى زور مىقداردا ئېشىپ، شۇ تۈردىكى مەھسۇلاتنى ياكى ئۇلار بىلەن بىۋاسىتە رىقابەتلەشكەن مەھسۇلاتنى ئىشلەپچىقىرىدىغان دۆلەتنىڭ ئىچكى كەسپىگە ئېغىر زىيان ياكى ئېغىر زىيان تەھدىتى پەيدا قىلغاندا، دۆلەت زۆرۈر كاپالەت تەدبىرى قوللىنىپ، شۇ خىل زىيان ياكى زىيان تەھدىتىنى تۈگەتسە ياكى يېنىكلەتسە بولىدۇ ھەمدە شۇ كەسىپكە زۆرۈر مەدەت بەرسە بولىدۇ.
45-ماددا باشقا دۆلەت ياكى رايونلاردىكى مۇلازىمەت قىلغۇچىلارنىڭ دۆلىتىمىزگە قىلىدىغان مۇلازىمىتىنىڭ كۆپىيىشى بىلەن، ئوخشاش خىل مۇلازىمەت قىلىدىغان ياكى ئۇلار بىلەن بىۋاسىتە رىقابەتلىشىدىغان مۇلازىمەت قىلىدىغان دۆلەت ئىچىدىكى كەسىپلەرگە زىيان سالسا ياكى زىيان تەھدىتى پەيدا قىلسا، دۆلەت زۆرۈر قۇتقۇزۇش تەدبىرى قوللىنىپ، بۇنداق زىيان ياكى زىيان تەھدىتىنى تۈگەتسە ياكى ئازايتسا بولىدۇ.
46-ماددا 3-دۆلەتنىڭ ئىمپورت قىلىشنى چەكلىشى تۈپەيلىدىن مەلۇم مەھسۇلاتنىڭ دۆلىتىمىز بازىرىغا كىرىش مىقدارى زور مىقداردا ئېشىپ، قۇرۇلۇپ بولغان ئىچكى كەسىپلەرگە زىيان يەتسە ياكى زىيان تەھدىتى پەيدا قىلسا ياكى ئىچكى كەسىپلەرنىڭ قۇرۇلۇشىغا توسقۇنلۇق قىلسا، دۆلەت زۆرۈر قۇتقۇزۇش تەدبىرلىرىنى قوللىنىپ، شۇ مەھسۇلاتنىڭ ئىمپورت قىلىنىشىنى چەكلىسە بولىدۇ.
47-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى بىلەن ئىقتىسادىي-سودا شەرتنامىسى، كېلىشىمى تۈزگەن ياكى ئۇنىڭغا ئورتاق قاتناشقان دۆلەت ۋە رايونلار شەرتنامە ۋە كېلىشىمدىكى بەلگىلىمىلەرگە خىلاپلىق قىلىپ، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ شۇ شەرتنامە، كېلىشىمگە ئاساسەن بەھرىمەن بولىدىغان مەنپەئىتىنى يوقاتقان ياكى زىيانغا ئۇچراتقان ياكى شەرتنامە، كېلىشىمدىكى نىشاننىڭ ئەمەلگە ئېشىشىغا توسقۇنلۇق قىلغانلار
جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى ھۆكۈمىتى مۇناسىۋەتلىك دۆلەت ياكى رايون ھۆكۈمەتلىرىدىن مۇۋاپىق قۇتقۇزۇش تەدبىرى قوللىنىشنى تەلەپ قىلىشقا ھوقۇقلۇق ھەمدە مۇناسىۋەتلىك شەرتنامە، كېلىشىملەرگە ئاساسەن مۇناسىۋەتلىك مەجبۇرىيەتلەرنى ئادا قىلىشنى توختىتىپ تۇرسا ياكى توختاتسا بولىدۇ.
48-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقى مۇشۇ قانۇن ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك قانۇنلاردىكى بەلگىلىمىلەر بويىچە، تاشقى سودىدا ئىككى تەرەپلىك ياكى كۆپ تەرەپلىك كېڭىشىش، سۆھبەتلىشىش ۋە تالاش-تارتىشلارنى ھەل قىلىدۇ.
49-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقى ۋە گوۋۇيۈەننىڭ باشقا مۇناسىۋەتلىك تارمىقى مال ئىمپورت-ئېكسپورتى، تېخنىكا ئىمپورت-ئېكسپورتى ۋە خەلقئارا مۇلازىمەت سودىسىدا ئاگاھ بېرىش، جىددىي تاقابىل تۇرۇش مېخانىزمى بەرپا قىلىپ، تاشقى سودىدىكى تاسادىپىي ۋە نورمالسىز ئەھۋاللارغا تاقابىل تۇرۇپ، دۆلەتنىڭ ئىقتىسادىي بىخەتەرلىكىنى قوغدىشى كېرەك.
50-ماددا دۆلەت مۇشۇ قانۇندا بەلگىلەنگەن تاشقى سودىنى قۇتقۇزۇش تەدبىرىدىن ئۆزىنى قاچۇرۇش قىلمىشىغا زۆرۈر بولغان ئۆزىنى قاچۇرۇش تەدبىرى قوللانسا بولىدۇ.
9-باب تاشقى سودىنى ئىلگىرى سۈرۈش
51-ماددا دۆلەت تاشقى سودىنى تەرەققىي قىلدۇرۇش ئىستراتېگىيەسى تۈزۈپ، تاشقى سودىنى ئىلگىرى سۈرۈش مېخانىزمى ئورنىتىدۇ ۋە ئۇنى مۇكەممەللەشتۈرىدۇ.
52-ماددا دۆلەت تاشقى سودا تەرەققىياتىنىڭ ئېھتىياجىغا ئاساسەن، تاشقى سودا ئۈچۈن مۇلازىمەت قىلىدىغان پۇل مۇئامىلە ئاپپاراتلىرىنى قۇرىدۇ ۋە مۇكەممەللەشتۈرىدۇ، تاشقى سودا تەرەققىيات فوندى ۋە خەۋپ-خەتەر فوندى تەسىس قىلىدۇ.
53-ماددا دۆلەت ئىمپورت-ئېكسپورت كىرېدىتى، ئېكسپورت ئىناۋەت سۇغۇرتىسى، ئېكسپورت بېجىنى قايتۇرۇش ۋە تاشقى سودىنى ئىلگىرى سۈرىدىغان باشقا ئۇسۇللار ئارقىلىق تاشقى سودىنى راۋاجلاندۇرىدۇ.
54-ماددا دۆلەت تاشقى سودا ئاممىۋى ئۇچۇر مۇلازىمىتى سىستېمىسى ئورنىتىپ، تاشقى سودا تىجارەتچىلىرى ۋە جەمئىيەتتىكى باشقا ئاممىغا ئۇچۇر مۇلازىمىتى قىلىدۇ.
55-ماددا دۆلەت تەدبىر قوللىنىپ تاشقى سودا تىجارەتچىلىرىنىڭ خەلقئارا بازار ئېچىشىغا ئىلھام بېرىدۇ، چەت ئەلگە مەبلەغ سېلىش، چەت ئەلدە قۇرۇلۇش ھۆددىگە ئېلىش ۋە تاشقى ئەمگەك-مۇلازىمەت ھەمكارلىقى قاتارلىق كۆپ خىل شەكىللەرنى قوللىنىپ، تاشقى سودىنى راۋاجلاندۇرىدۇ.
56-ماددا تاشقى سودا تىجارەتچىلىرى مۇناسىۋەتلىك جەمئىيەت، سودىگەرلەر ئۇيۇشمىلىرىنى قانۇن بويىچە قۇرسا ۋە ئۇنىڭغا قاتناشسا بولىدۇ.
مۇناسىۋەتلىك جەمئىيەت، سودىگەرلەر ئۇيۇشمىسى قانۇن، مەمۇرىي نىزاملارغا ئەمەل قىلىپ، نىزامنامە بويىچە ئەزالىرىنى تاشقى سودىغا مۇناسىۋەتلىك ئىشلەپچىقىرىش، ماركېتىڭ، ئۇچۇر، تەربىيەلەش قاتارلىق جەھەتلەردە مۇلازىمەت قىلىپ، ماسلاشتۇرۇش ۋە تەلەپچان بولۇش رولىنى جارى قىلدۇرۇپ، قانۇن بويىچە تاشقى سودىنى قۇتقۇزۇش تەدبىرىگە ئىلتىماس قىلىپ، ئەزالار ۋە ساھەلەرنىڭ مەنپەئىتىنى قوغدىشى كېرەك،
ھۆكۈمەتنىڭ ئالاقىدار تارماقلىرىغا ئەزالارنىڭ تاشقى سودىغا ئالاقىدار تەكلىپلىرىنى ئىنكاس قىلىپ، تاشقى سودىنى ئىلگىرى سۈرۈش پائالىيەتلىرىنى قانات يايدۇردى.
57-ماددا جۇڭگو خەلقئارا سودىنى ئىلگىرى سۈرۈش تەشكىلاتى نىزامنامە بويىچە تاشقى ئالاقىنى قانات يايدۇرىدۇ، كۆرگەزمە ئۇيۇشتۇرىدۇ، ئۇچۇر، مەسلىھەتچىلىك مۇلازىمىتى قىلىدۇ ۋە باشقا تاشقى سودىنى ئىلگىرى سۈرۈش پائالىيەتلىرى بىلەن تەمىنلەيدۇ.
58-ماددا دۆلەت ئوتتۇرا، كىچىك كارخانىلارنىڭ تاشقى سودىنى قانات يايدۇرۇشىغا مەدەت بېرىدۇ ۋە تۈرتكە بولىدۇ.
59-ماددا دۆلەت مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ۋە ئىقتىسادى تەرەققىي تاپمىغان رايونلارنىڭ تاشقى سودىنى راۋاجلاندۇرۇشىغا مەدەت بېرىدۇ ۋە تۈرتكە بولىدۇ.
10-باب قانۇن جاۋابكارلىقى
60-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 11-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، دۆلەت ئىگىلىكىدىكى سودا باشقۇرۇش يولغا قويۇلغان ماللارنى ھوقۇق بېرىلمىگەن ئەھۋالدا ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن ئىمپورت-ئېكسپورت قىلغانلارغا گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقى ياكى گوۋۇيۈەننىڭ باشقا مۇناسىۋەتلىك تارمىقى 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىر بولغانلىرىنىڭ مەمۇرىي جازا قارارى كۈچكە ئىگە بولغان كۈندىن باشلاپ ئۈچ يىل ئىچىدە، قانۇنغا خىلاپ قىلمىشچىنىڭ دۆلەت ئىگىلىكىدىكى سودىنى باشقۇرۇش بويىچە مال ئىمپورت-ئېكسپورت كەسپى بىلەن شۇغۇللىنىش توغرىسىدىكى ئىلتىماسىنى قوبۇل قىلمىسا ياكى ئۇنىڭغا دۆلەت ئىگىلىكىدىكى باشقا سودىنى باشقۇرۇش بويىچە يۈك ئىمپورت-ئېكسپورت قىلىش ھوقۇقىنى بىكار قىلسا بولىدۇ.
61-ماددا ئىمپورت-ئېكسپورت قىلىش مەنئى قىلىنغان مال بولسا ياكى ئىمپورت-ئېكسپورت قىلىشقا چەك قويۇلغان مال ئىجازەت ئالماي ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن ئىمپورت-ئېكسپورت قىلىنسا، تاموژنا مۇناسىۋەتلىك قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە بىر تەرەپ قىلىدۇ، جازا بېرىدۇ؛
جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.
ئىمپورت-ئېكسپورت قىلىش مەنئى قىلىنغان تېخنىكا بولسا ياكى ئىجازەت ئالماي تۇرۇپ ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن ئىمپورت-ئېكسپورت قىلىشقا چەكلىمە قويۇلغان تېخنىكا بولسا، مۇناسىۋەتلىك قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە بىر تەرەپ قىلىنىدۇ، جازا بېرىلىدۇ؛
قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا بەلگىلەنمىگەنلىرىنى گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ ھەمدە قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنىڭ بىر ھەسسىسىدىن يۇقىرى، بەش ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلمىغان ياكى قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتى 10 مىڭ يۈەنگە يەتمىگەنلىرىگە 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.
ئالدىنقى ئىككى تارماقتا بەلگىلەنگەن مەمۇرىي جازا قارارى كۈچكە ئىگە بولغان كۈن ياكى جىنايى جازا ھۆكۈمى كۈچكە ئىگە بولغان كۈندىن باشلاپ، گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقى ياكى گوۋۇيۈەننىڭ باشقا مۇناسىۋەتلىك تارمىقى ئۈچ يىل ئىچىدە قانۇنغا خىلاپ قىلمىشچى سۇنغان ئىمپورت-ئېكسپورت نورمىسى ياكى ئىجازەتنامىسى ئېلىش ئىلتىماسىنى قوبۇل قىلمىسا بولىدۇ.
ياكى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشچىنىڭ بىر يىلدىن يۇقىرى، ئۈچ يىلدىن تۆۋەن مۇددەت ئىچىدە مۇناسىۋەتلىك مال ياكى تېخنىكا ئىمپورت-ئېكسپورت تىجارىتى بىلەن شۇغۇللىنىشى مەنئى قىلىنىدۇ.
62-ماددا مەنئى قىلىنغان خەلقئارا مۇلازىمەت سودىسى بىلەن شۇغۇللانغانلارغا ياكى ئىجازەت ئالماي تۇرۇپ، چەكلەنگەن خەلقئارا مۇلازىمەت سودىسى-تىجارىتى بىلەن ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن شۇغۇللانغانلارغا ئالاقىدار قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىلىدۇ؛
قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا بەلگىلەنمىگەنلىرىنى گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ ھەمدە قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنىڭ بىر ھەسسىسىدىن يۇقىرى، بەش ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلمىغان ياكى قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتى 10 مىڭ يۈەنگە يەتمىگەنلىرىگە 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.
گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشچىنىڭ ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن مەمۇرىي جازا قارارى كۈچكە ئىگە بولغان كۈندىن باشلاپ ياكى جىنايى جازا ھۆكۈمى كۈچكە ئىگە بولغان كۈنىدىن باشلاپ بىر يىلدىن يۇقىرى، ئۈچ يىلدىن تۆۋەن مۇددەت ئىچىدە ئالاقىدار خەلقئارا مۇلازىمەت سودا تىجارىتى بىلەن شۇغۇللىنىشىنى مەنئى قىلسا بولىدۇ.
63-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 34-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلغانلارغا مۇناسىۋەتلىك قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىلىدۇ؛
جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.
گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشچىنىڭ ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن مەمۇرىي جازا قارارى كۈچكە ئىگە بولغان كۈندىن باشلاپ ياكى جىنايى جازا ھۆكۈمى كۈچكە ئىگە بولغان كۈنىدىن باشلاپ بىر يىلدىن يۇقىرى، ئۈچ يىلدىن تۆۋەن مۇددەت ئىچىدە ئالاقىدار تاشقى سودا تىجارىتى پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىشىنى مەنئى قىلسا بولىدۇ.
64-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 61-ماددىسىدىن 63-ماددىسىغىچە بولغان ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە تاشقى سودىغا مۇناسىۋەتلىك تىجارەت پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىش مەنئى قىلىنغان بولسا، مەنئى قىلىنغان مۇددەت ئىچىدە، تاموژنا گوۋۇيۈەننىڭ تاشقى سودا مەسئۇل تارمىقىنىڭ قانۇن بويىچە چىقارغان مەنئى قىلىش قارارىغا ئاساسەن، شۇ تاشقى سودا تىجارەتچىسىنىڭ ئىمپورت-ئېكسپورت ماللىرىنى تاموژنىغا مەلۇم قىلىش، تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈش رەسمىيىتىنى بېجىرمەيدۇ،
تاشقى پېرېۋوت باشقۇرۇش تارمىقى ياكى تاشقى پېرېۋوت بويىچە بەلگىلەنگەن بانكا پېرېۋوت راسچوت قىلىش، پېرېۋوت سېتىش رەسمىيىتىنى بېجىرمەيدۇ.
65-ماددا مۇشۇ قانۇن بويىچە تاشقى سودىنى باشقۇرۇش خىزمىتىگە مەسئۇل تارماقنىڭ خادىملىرىدىن خىزمەتتە بىپەرۋالىق قىلىپ، نەپسانىيەتچىلىك قىلىپ ياكى خىزمەت ھوقۇقىدىن كەلسە-كەلمەس پايدىلىنىپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ؛
جىنايەت شەكىللەندۈرمىگەنلىرىگە قانۇن بويىچە مەمۇرىي جازا بېرىلىدۇ.
مۇشۇ قانۇن بويىچە تاشقى سودىنى باشقۇرۇش خىزمىتىگە مەسئۇل تارماقنىڭ خادىملىرى ۋەزىپىسىدىكى قولايلىقتىن پايدىلىنىپ، باشقىلاردىن پۇل-مال ئۈندۈرۈۋالغان ياكى باشقىلارنىڭ پۇل-مېلىنى قانۇنسىز قوبۇل قىلىپ باشقىلارغا نەپ يەتكۈزگەنلەر جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ؛
جىنايەت شەكىللەندۈرمىگەنلىرىگە قانۇن بويىچە مەمۇرىي جازا بېرىلىدۇ.
66-ماددا تاشقى سودا تىجارەت پائالىيىتىدىكى توختاملاشقۇچىلار مۇشۇ قانۇن بويىچە تاشقى سودىنى باشقۇرۇش خىزمىتىگە مەسئۇل تارماقلارنىڭ كونكرېت مەمۇرىي ھەرىكىتىگە قايىل بولمىسا، قانۇن بويىچە مەمۇرىي قايتا قاراپ چىقىشنى ئىلتىماس قىلسا ياكى خەلق سوت مەھكىمىسىگە مەمۇرىي دەۋا قىلسا بولىدۇ.
11-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ
67-ماددا ھەربىي بۇيۇم، يىمىرىلمە ۋە پولىمېرلىق ماددا ياكى ھاسىلىي ماددا بىلەن مۇناسىۋەتلىك تاشقى سودىنى باشقۇرۇش، شۇنىڭدەك مەدەنىيەت مەھسۇلاتى ئىمپورت-ئېكسپورتىنى باشقۇرۇش قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا ئايرىم بەلگىلىمە بولسا، شۇ بەلگىلىمە بويىچە بولىدۇ.
68-ماددا دۆلەت چېگرا رايون بىلەن چېگرالىنىدىغان دۆلەتلەرنىڭ چېگرا رايونى ئوتتۇرىسىدىكى سودا ۋە چېگرا ئاھالىلىرى ئۆزئارا سودا ئىشلىرىدا جانلىق تەدبىر قوللىنىدۇ، ئېتىبار بېرىدۇ ۋە قولايلىق يارىتىپ بېرىدۇ.
كونكرېت چارىسىنى گوۋۇيۈەن بەلگىلەيدۇ.
69-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئايرىم تاموژنا بېجى رايونلىرىغا مۇشۇ قانۇن تەتبىقلانمايدۇ.
70-ماددا بۇ قانۇن 2004-يىل 7-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.