( 2003-يىل 6-ئاينىڭ 28-كۈنى 10-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 3-يىغىنىدا ماقۇللاندى، 2011-يىل 10-ئاينىڭ 29-كۈنى 11-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك دۆلەت قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 23-يىغىنىنىڭ «< جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ كىملىك قانۇنى > غا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا ئاساسەن تۈزىتىلدى )

مۇندەرىجە

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

2-باب ئېلىشنى ئىلتىماس قىلىش ۋە تارقىتىش

3-باب ئىشلىتىش ۋە تەكشۈرۈش

4-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

5-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

1-ماددا بۇ قانۇن جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى چېگراسى ئىچىدە ئولتۇرۇشلۇق پۇقرالارنىڭ سالاھىيىتىنى ئىسپاتلاش، پۇقرالارنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى كاپالەتلەندۈرۈش، پۇقرالارنىڭ ئىجتىمائىي پائالىيەت قىلىشىغا قولايلىق يارىتىش، ئىجتىمائىي تەرتىپنى قوغداش مەقسىتىدە چىقىرىلدى.

2-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى چېگراسى ئىچىدە ئولتۇرۇشلۇق 16 ياشقا توشقان جۇڭگو پۇقرالىرى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە كىملىك ئېلىشنى ئىلتىماس قىلىشى كېرەك؛
16 ياشقا توشمىغان جۇڭگو پۇقرالىرى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە كىملىك ئېلىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ.

3-ماددا كىملىك تىزىملىتىدىغان تۈرلەر ئىسىم-فامىلىسى، جىنسى، مىللىتى، تۇغۇلغان ۋاقتى، دائىم تۇرۇشلۇق نوپۇسى تۇرۇشلۇق جاينىڭ ئادرېسى، پۇقرالىق سالاھىيەت نومۇرى، ئۆزىنىڭ سۈرىتى، بارماق ئىزى ئۇچۇرى، گۇۋاھنامىنىڭ كۈچكە ئىگە مۇددىتى ۋە ئىمزا قويۇپ تارقاتقان ئورگاننى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.

پۇقرالىق سالاھىيەت نومۇرى ھەربىر پۇقرانىڭ بىردىنبىر، ئۆمۈرلۈك ئۆزگەرمەيدىغان سالاھىيەت كودى بولۇپ، ئۇنى جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى پۇقرالىق سالاھىيەت نومۇرىنىڭ دۆلەت ئۆلچىمى بويىچە تۈزىدۇ.

پۇقرالار كىملىكىنى ئېلىش، ئالماشتۇرۇپ ئېلىش، تولۇقلاپ ئېلىشنى ئىلتىماس قىلغاندا، بارماق ئىزى ئۇچۇرىنى تىزىملىتىشى كېرەك.

4-ماددا ئاھالە كىملىكىدە قېلىپلاشقان خەنزۇچە خەت ۋە دۆلەت ئۆلچىمىگە ئۇيغۇن سان-سېپىرلار بەلگىسى ئىشلىتىلىپ تولدۇرۇلىدۇ.

مىللىي ئاپتونوم جايلارنىڭ ئاپتونومىيە ئورگانلىرى ئۆز رايونىنىڭ ئەمەلىي ئەھۋالىغا قاراپ، ئاھالە كىملىكىدە خەنزۇچە خەت ئارقىلىق تىزىملىتىلغان مەزمۇنغا قارىتا، رايون ئاپتونومىيەسىنى يولغا قويغان مىللەتلەرنىڭ يېزىقىنى بىرلا ۋاقىتتا قوللىنىش ياكى شۇ جايدا ئورتاق قوللىنىلىدىغان بىر خىل يېزىقنى تاللاپ ئىشلىتىشنى قارار قىلسا بولىدۇ.

5-ماددا 16 ياشتىن ئاشقان پۇقرالارنىڭ كىملىكىنىڭ كۈچكە ئىگە مۇددىتى 10 يىل، 20 يىل، ئۇزاق مۇددەت بولىدۇ.
16 ياشتىن 25 ياشقىچە بولغانلارغا كۈچكە ئىگە مۇددىتى 10 يىل بولغان كىملىك بېرىلىدۇ؛
26 ياشتىن 45 ياشقىچە بولغانلارغا كۈچكە ئىگە مۇددىتى 20 يىل بولغان كىملىك بېرىلىدۇ؛
46 ياشتىن ئاشقانلارغا ئۇزاق مۇددەت كۈچكە ئىگە كىملىك بېرىلىدۇ.

16 ياشقا توشمىغان پۇقرالاردىن كىملىك ئېلىشنى ئۆز ئىختىيارلىقى بىلەن ئىلتىماس قىلغانلىرىغا كۈچكە ئىگە مۇددىتى بەش يىل بولغان كىملىك بېرىلىدۇ.

6-ماددا كىملىكنىڭ نۇسخىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ جامائەت خەۋپسىزلىكى تارمىقى بېكىتىدۇ.
ئاھالىلەر كىملىكىنى جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى بىرتۇتاش ياسايدۇ، تارقىتىدۇ.

ئاھالە كىملىكىدە كۆرۈپ ئوقۇش بىلەن ماشىنىدا ئوقۇشتىن ئىبارەت ئىككى خىل ئىقتىدار بار، كۆرۈپ ئوقۇش، ماشىنىدا ئوقۇشنىڭ مەزمۇنى مۇشۇ قانۇننىڭ 3-ماددىسىنىڭ 1-تارمىقىدا بەلگىلەنگەن تۈرلەر بىلەن چەكلىنىدۇ.

جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى ۋە ئۇنىڭ خەلق ساقچىلىرى پۇقرالارنىڭ كىملىكىنى ياساش، تارقىتىش، تەكشۈرۈش، تۇتۇپ قېلىش جەريانىدا بىلىپ قالغان پۇقرالارنىڭ شەخسىي ئۇچۇرىنى مەخپىي تۇتۇشى كېرەك.

2-باب ئېلىشنى ئىلتىماس قىلىش ۋە تارقىتىش

7-ماددا پۇقرالار 16 ياشقا توشقان كۈندىن باشلاپ ئۈچ ئاي ئىچىدە، دائىم نوپۇسى تۇرۇشلۇق جايدىكى جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىغا كىملىك ئېلىشنى ئىلتىماس قىلىشى كېرەك.

16 ياشقا توشمىغان پۇقرالارغا ۋەسىيسى ۋاكالىتەن كىملىك ئېلىشنى ئىلتىماس قىلىدۇ.

8-ماددا ئاھالە كىملىكىنى دائىم تۇرۇشلۇق ئاھالە تۇرۇشلۇق جايدىكى ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى ئىمزا قويۇپ تارقىتىدۇ.

9-ماددا شياڭگاڭلىق قېرىنداشلار، ئاۋمېنلىق قېرىنداشلار، تەيۋەنلىك قېرىنداشلار ئىچكى جايلارغا كۆچۈپ كىرىپ ئولتۇراقلاشقان، جۇڭگو چياۋمىنلىرى ۋەتەنگە قايتىپ ئولتۇراقلاشقان، شۇنىڭدەك چەت ئەللىكلەر، دۆلەت تەۋەلىكى يوقلار جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى چېگراسى ئىچىدە ئولتۇراقلاشقان ھەمدە جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ دۆلەت تەۋەلىكىگە كىرىشى تەستىقلانغان ياكى ئەسلىگە كەلتۈرۈلگەن بولسا، دائىم نوپۇسقا ئالدۇرغاندا، مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە ئاھالە كىملىكىنى ئېلىشنى ئىلتىماس قىلىشى كېرەك.

10-ماددا كىملىك ئېلىشنى ئىلتىماس قىلىشتا، «كىملىك ئېلىشنى ئىلتىماس قىلىش تىزىملاش جەدۋىلى»نى تولدۇرۇپ، نوپۇس دەپتىرىنى تەكشۈرۈشكە تاپشۇرۇش كېرەك.

11-ماددا دۆلەت يېڭى بىر ئەۋلاد ئاھالە كىملىكىنى ئالماشتۇرۇپ تارقىتىش، ئاھالە كىملىكىنىڭ كۈچكە ئىگە مۇددىتى توشقان، پۇقرالارنىڭ ئىسىم-فامىلىسى ئۆزگەرگەن ياكى گۇۋاھنامىسى ئېغىر دەرىجىدە بۇزۇلۇپ تونۇغىلى بولمىسا، پۇقرالار يېڭى گۇۋاھنامە ئالماشتۇرۇشى كېرەك؛
كىملىك تىزىملاش تۈرىدە خاتالىق كۆرۈلسە، جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى ۋاقتىدا تۈزىتىشى، يېڭى كىنىشكا ئالماشتۇرۇپ بېرىشى كېرەك؛
يېڭى گۇۋاھنامە ئالغاندا، جەزمەن ئەسلىي كىنىشكىنى تاپشۇرۇپ بېرىش كېرەك.
كىملىك يىتىپ كەتسە، قايتا ئېلىشنى ئىلتىماس قىلىش كېرەك.

16 ياشقا توشمىغان پۇقرالارنىڭ كىملىكىدە ئالدىنقى تارماقتىكى ئەھۋال كۆرۈلسە، ئالماشتۇرۇپ ئېلىش، ئالماشتۇرۇپ بېرىش ياكى يېڭى كىنىشكىنى تولۇقلاپ ئېلىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ.

پۇقرالار دائىملىق نوپۇس يۆتكەش رەسمىيىتىنى بېجىرگەندە، جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى ئاھالىلەر كىملىكىنىڭ ماشىنىدا ئوقۇش تۈرىگە پۇقرالار دائىم تۇرۇشلۇق جايىنىڭ ئۆزگىرىش ئەھۋالىنى خاتىرىلىشى ھەمدە ئۆزىگە ئۇقتۇرۇپ قويۇشى كېرەك.

12-ماددا پۇقرالار كىملىكىنى ئېلىش، ئالماشتۇرۇپ ئېلىش، تولۇقلاپ ئېلىشنى ئىلتىماس قىلسا، جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى بەلگىلىمە بويىچە ۋاقتىدا بېجىرىشى كېرەك.
جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگانلىرى پۇقرالار «كىملىك ئېلىشنى ئىلتىماس قىلىش تىزىملاش جەدۋىلى»نى تاپشۇرغان كۈندىن باشلاپ 60 كۈن ئىچىدە كىملىك تارقىتىشى كېرەك؛
قاتناش قولايسىز رايونلاردا بېجىرىش ۋاقتىنى مۇۋاپىق ئۇزارتىشقا بولىدۇ، لېكىن ئۇزارتىش ۋاقتى 30 كۈندىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك.

پۇقرالار كىملىكىنى ئېلىش، ئالماشتۇرۇپ ئېلىش، تولۇقلاپ ئېلىشنى ئىلتىماس قىلغان مەزگىلدە، ئاھالىلەر كىملىكىنى جىددىي ئىشلىتىشكە توغرا كەلسە، ۋاقىتلىق ئاھالىلەر كىملىكىنى ئېلىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ، جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى بەلگىلىمە بويىچە ۋاقتىدا بېجىرىشى كېرەك.
كونكرېت چارىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ جامائەت خەۋپسىزلىكى تارمىقى بەلگىلەيدۇ.

3-باب ئىشلىتىش ۋە تەكشۈرۈش

13-ماددا پۇقرالار مۇناسىۋەتلىك پائالىيەت بىلەن شۇغۇللىنىشتا سالاھىيىتىنى ئىسپاتلاشقا توغرا كەلسە، ئىشلىتىشكە ھوقۇقلۇق

كىملىك ئارقىلىق سالاھىيىتىنى ئىسپاتلاشنى ئالاقىدار ئورۇنلار ۋە ئۇنىڭ خادىملىرى رەت قىلسا بولمايدۇ.

مۇناسىۋەتلىك ئورۇنلار ۋە ئۇلارنىڭ خادىملىرى مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلىش ياكى مۇلازىمەت قىلىش جەريانىدا ئېرىشكەن پۇقرالارنىڭ كىملىكىگە خاتىرىلەنگەن شەخسىي ئۇچۇرلارنى مەخپىي تۇتۇشى كېرەك.

14-ماددا تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، پۇقرالار كىملىك ئىسپاتىنى كۆرسىتىشى كېرەك :

( 1 ) دائىم تۇرۇشلۇق نوپۇسنى تىزىملاش تۈرىنى ئۆزگەرتىش؛

( 2 ) ھەربىي مەجبۇرىيەت ئۆتەشنى تىزىملىتىش؛

( 3 ) ئۆيلىنىشنى تىزىملاش، بېقىۋېلىشنى تىزىملاش؛

( 4 ) چېگرادىن چىقىش رەسمىيىتىنى بېجىرىشنى ئىلتىماس قىلىش؛

( 5 ) قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا ئاھالە كىملىكى ئارقىلىق سالاھىيىتىنى ئىسپاتلاش زۆرۈر دەپ بەلگىلەنگەن باشقا ئەھۋاللار.

مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە كىملىك ئالمىغان پۇقرالار ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن مۇناسىۋەتلىك پائالىيەت بىلەن شۇغۇللانغاندا، دۆلەت بەلگىلىمىسىگە ئۇيغۇن كېلىدىغان باشقا ئىسپات ئۇسۇلى ئارقىلىق سالاھىيىتىنى ئىسپاتلىسا بولىدۇ.

15-ماددا خەلق ساقچىلىرى قانۇن بويىچە ۋەزىپە ئىجرا قىلىشتا، تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرىگە يولۇقسا، قانۇن ئىجرا قىلىش كىنىشكىسىنى كۆرسەتكەندىن كېيىن، ئاھالە كىملىكىنى تەكشۈرسە بولىدۇ :

( 1 ) قانۇنغا خىلاپلىق قىلىپ جىنايەت ئۆتكۈزگەن دەپ گۇمان قىلىنغانلارنىڭ سالاھىيىتىنى ئېنىقلاشقا توغرا كەلسە؛

( 2 ) نەق مەيداننى قانۇن بويىچە تىزگىنلەشتە، مۇناسىۋەتلىك خادىملارنىڭ سالاھىيىتىنى تەكشۈرۈپ ئېنىقلاشقا توغرا كەلسە؛

( 3 ) جەمئىيەت ئامانلىقىغا ئېغىر خەۋپ يەتكۈزىدىغان تاسادىپىي ۋەقە يۈزبەرگەندە، نەق مەيداندىكى مۇناسىۋەتلىك خادىملارنىڭ سالاھىيىتىنى ئېنىقلاشقا توغرا كەلسە؛

( 4 ) ۋوگزال، ئۇزۇن يوللۇق ئاپتوبۇس بېكىتى، پورت، پىرىستان، ئايرودۇرۇمدا ياكى مۇھىم، زور پائالىيەت مەزگىلىدە رايون بار شەھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى بەلگىلىگەن سورۇنلاردا مۇناسىۋەتلىك خادىملارنىڭ سالاھىيىتىنى تەكشۈرۈشكە توغرا كەلسە؛

( 5 ) قانۇندا سالاھىيىتىنى ئېنىقلاشقا تېگىشلىك باشقا ئەھۋاللار بەلگىلەنگەن.

ئالدىنقى تارماقتا كۆرسىتىلگەن ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلۈپ، خەلق ساقچىسىنىڭ ئاھالە كىملىكىنى تەكشۈرۈشى رەت قىلىنغان بولسا، ئالاقىدار قانۇنلاردىكى بەلگىلىمە بويىچە، ئوخشاش بولمىغان ئەھۋالغا قاراپ، تەدبىر قوللىنىپ بىر تەرەپ قىلىنىدۇ.

ھەرقانداق تەشكىلات ياكى شەخسنىڭ ئاھالە كىملىكىنى تۇتۇپ قېلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.
لېكىن، گوڭئەن ئورگانلىرى «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ جىنايى ئىشلار دەۋا قانۇنى»غا ئاساسەن تۇرالغۇنى نازارەت قىلىش مەجبۇرلاش تەدبىرىنى ئىجرا قىلىدىغان ئەھۋاللار بۇنىڭ سىرتىدا.

4-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

16-ماددا تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارغا جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى ئاگاھلاندۇرۇش جازاسى بېرىدۇ، قوشۇمچە 200 يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلغانلار قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ :

( 1 ) ساختا ئىسپات ماتېرىياللىرىنى ئىشلىتىپ ئاھالە كىملىكىنى ئالداپ ئېلىۋالغانلار؛

( 2 ) ئاھالە كىملىكىنى ئىجارىگە بەرگەن، ئارىيەتكە بەرگەن، ئۆتۈنۈپ بەرگەنلەر؛

( 3 ) باشقىلارنىڭ كىملىكىنى قانۇنسىز تۇتۇپ قالغانلار.

17-ماددا تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارغا جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى 200 يۈەندىن يۇقىرى، 1000 يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ ياكى 10 كۈندىن تۆۋەن توختىتىپ قويۇش جازاسى بېرىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلغانلار قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ :

( 1 ) باشقىلارنىڭ ئاھالىلەر كىملىكىنى ئىشلىتىۋالغان ياكى ئالداپ ئېلىۋالغان ئاھالىلەر كىملىكىنى ئىشلەتكەنلەر؛

( 2 ) ياسىۋېلىنغان، ئۆزگەرتىۋېلىنغان ئاھالە كىملىكىنى سېتىۋالغان، ساتقان، ئىشلەتكەنلەر.

ياسىۋالغان، ئۆزگەرتىۋالغان ئاھالە كىملىكىنى ۋە ئالداپ ئېلىۋالغان ئاھالە كىملىكىنى جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى يىغىۋالىدۇ.

18-ماددا ئاھالىلەرنىڭ كىملىكىنى ياسىۋالغان، ئۆزگەرتىۋالغانلار قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

مۇشۇ قانۇننىڭ 16-، 17-ماددىسىدا كۆرسىتىلگەن قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلىپ جىنايى ھەرىكەت بىلەن شۇغۇللانغانلار قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

19-ماددا دۆلەت ئورگىنى ياكى پۇل مۇئامىلە، تېلېگراف، قاتناش، مائارىپ، داۋالاش قاتارلىق ئورۇنلارنىڭ خادىملىرىدىن مەسئۇلىيەت ئادا قىلىش ياكى مۇلازىمەت قىلىش جەريانىدا ئېرىشكەن پۇقرالارنىڭ كىملىكىگە خاتىرىلەنگەن شەخسىي ئۇچۇرلىرىنى ئاشكارىلاپ قويۇپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ؛
جىنايەت شەكىللەندۈرمىگەنلىرىگە جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى 10 كۈندىن يۇقىرى، 15 كۈندىن تۆۋەن توختىتىپ قويۇش جازاسى بېرىدۇ، قوشۇمچە 5000 يۈەن جەرىمانە قويىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ.

ئورۇنلاردىن ئالدىنقى تارماقتىكى قىلمىشنى سادىر قىلىپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ؛
جىنايەت شەكىللەندۈرمىگەنلىرىگە جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى ئۇنىڭ بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمى ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلىرىغا 10 كۈندىن يۇقىرى، 15 كۈندىن تۆۋەن توختىتىپ قويۇش جازاسى بېرىدۇ، قوشۇمچە 100 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 500 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلغانلار قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ.

ئالدىنقى ئىككى تارماقتىكى ھەرىكەتنى قىلىپ باشقىلارغا زىيان سالغان بولسا، قانۇن بويىچە ھەق تەلەپ جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

20-ماددا خەلق ساقچىلىرىدىن تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلىرىغا ئەھۋالنىڭ ئېغىر-يېنىكلىكىگە قاراپ قانۇن بويىچە مەمۇرىي چارە كۆرۈلىدۇ؛
جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ :

( 1 ) كىملىك ياساش، تارقىتىش، تەكشۈرۈش قولايلىقىدىن پايدىلىنىپ، باشقىلارنىڭ پۇل-مېلىنى قوبۇل قىلغان ياكى باشقا نەپ ئالغانلار؛

( 2 ) پۇقرالىق سالاھىيەت نومۇرىنى قانۇنسىز ئۆزگەرتكەن ياكى مۇشۇ قانۇننىڭ 3-ماددىسىنىڭ 1-تارمىقىدا بەلگىلەنگەن تۈرلەردىن باشقا ئۇچۇرلارنى كىملىك نومۇرىغا قەستەن باسقانلار ياكى ساختا ئۇچۇرلارنى قەستەن باسقانلار؛

( 3 ) يولسىز سەۋەبلەر بىلەن قانۇندا بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە كىملىك تارقاتمىغانلار؛

( 4 ) بەلگىلىمىگە خىلاپ ھالدا ئاھالىنىڭ كىملىكىنى تەكشۈرۈپ، تۇتۇپ قېلىپ، پۇقرالارنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىگە زىيان يەتكۈزگەنلەر؛

( 5 ) پۇقرالارنىڭ كىملىكىنى ياساش، تارقىتىش، تەكشۈرۈش، تۇتۇپ قېلىش سەۋەبىدىن بىلىپ قالغان شەخسىي ئۇچۇرىنى ئاشكارىلاپ قويۇپ، پۇقرالارنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىگە دەخلى-تەرۇز قىلغانلار.

5-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

21-ماددا پۇقرالار كىملىكىنى ئېلىش، ئالماشتۇرۇپ ئېلىش، تولۇقلاپ ئېلىشنى ئىلتىماس قىلغاندا، كىنىشكىنىڭ تەننەرخ ھەققىنى تاپشۇرۇشى كېرەك.
ئاھالىلەر كىملىكىنىڭ تەننەرخ ھەققى ئۆلچىمىنى گوۋۇيۈەننىڭ باھا مەسئۇل تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ مالىيە تارمىقى بىلەن بىرلىكتە تەكشۈرىدۇ.

شەھەرلەردىكى ئەڭ تۆۋەن تۇرمۇش كاپالەت پۇلى ئالىدىغان ئاھالىلەر، يېزىلاردىكى ئالاھىدە تۇرمۇشتا قىيىنچىلىقى بار ئاھالىلەردىن تۇنجى قېتىم ئاھالىلەر كىملىكىنى ئېلىشنى ئىلتىماس قىلغاندا ۋە ئالماشتۇرۇپ ئالغاندا، تەننەرخ ھەققى كەچۈرۈم قىلىنىدۇ.
تۇرمۇشتا ھەقىقەتەن قىيىنچىلىقى بار باشقا ئاھالىلەردىن كىملىكنى ئېلىشنى تۇنجى قېتىم ئىلتىماس قىلغاندا ۋە ئالماشتۇرغاندا، تەننەرخ ھەققىنى كېمەيتىپ ئېلىشقا بولىدۇ.
تەننەرخ ھەققىنى ئېلىش ۋە كېمەيتىشنىڭ كونكرېت چارىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ مالىيە تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ باھا مەسئۇل تارمىقى بىلەن بىرلىكتە بەلگىلەيدۇ.

جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى ئالغان كىملىك تەننەرخ ھەققىنىڭ ھەممىسى دۆلەت خەزىنىسىگە تاپشۇرۇلىدۇ.

22-ماددا خەلق ئازادلىق ئارمىيەسىنىڭ رەسمىي ھەربىي خىزمەت ئۆتەۋاتقان ھەربىيلىرى، خەلق قوراللىق ساقچىلىرىنىڭ ئاھالە كىملىكىنى ئېلىش ۋە بېرىشنى ئىلتىماس قىلىش كونكرېت چارىسىنى گوۋۇيۈەن ۋە مەركىزىي ھەربىي كومىتېت ئايرىم بەلگىلەيدۇ.

23-ماددا بۇ قانۇن 2004-يىل 1-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ، «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ كىملىك نىزامى»بىرلا ۋاقىتتا بىكار قىلىنىدۇ.

«جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ كىملىك نىزامى»بويىچە ئېلىنغان كىملىك 2013-يىلى 1-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ ئىشلىتىشتىن توختىتىلىدۇ.
مۇشۇ قانۇن بويىچە 2012-يىلى 1-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن بۇرۇن ئالغان كىملىك كۈچكە ئىگە مۇددىتى ئىچىدە داۋاملىق كۈچكە ئىگە بولىدۇ.

دۆلەت يېڭى بىر ئەۋلاد كىملىك ئالماشتۇرۇپ بېرىشنى قارار قىلغاندىن كېيىن، ئەسلىدىكى كىملىكنى ئىشلىتىشنى توختىتىش ۋاقتىنى گوۋۇيۈەن بەلگىلەيدۇ.