( 1999 ـ يىل 8 ـ ئاينىڭ 30 ـ كۈنى 9 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 11 ـ يىغىنىدا ماقۇللانغان، 2017 ـ يىل 12 ـ ئاينىڭ 27 ـ كۈنى 12 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلقنىڭ قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 31 ـ يىغىنىنىڭ «< جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ خېرىدار چاقىرىپ خېرىدار چىقىش ـ خېرىدار چىقىش قانۇنى >، < جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى ئۆلچەم قانۇنى > غا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا ئاساسەن تۈزىتىلگەن )

مۇندەرىجە

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

2-باب خېرىدار چاقىرىش

3-باب خېرىدار بولۇش

تۆتىنچى باب خېرىدارنى ئېلان قىلىش، خېرىدارنى باھالاش ۋە خېرىدار بولۇش

5-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

6-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

1-ماددا بۇ قانۇن خېرىدار چاقىرىش-خېرىدار چىقىش پائالىيىتىنى قېلىپلاشتۇرۇش، دۆلەت مەنپەئىتى، ئاممىۋى مەنپەئەت ۋە خېرىدار چاقىرىش-مەبلەغ سېلىش پائالىيىتىدىكى توختاملاشقۇچىلارنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قوغداش، ئىقتىسادىي ئۈنۈمنى ئۆستۈرۈش، تۈر سۈپىتىگە كاپالەتلىك قىلىش مەقسىتىدە چىقىرىلدى.

2-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى چېگراسى ئىچىدە خېرىدار چاقىرىش-خېرىدار چىقىش پائالىيىتىدە مۇشۇ قانۇن تەتبىقلىنىدۇ.

3-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تەۋەسىدە تۆۋەندىكى قۇرۇلۇش تۈرلىرىنى، جۈملىدىن تۈرلەرنى تەكشۈرۈش، لايىھەلەش، قۇرۇلۇش قىلىش، نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش، شۇنىڭدەك قۇرۇلۇشقا ئالاقىدار مۇھىم ئۈسكۈنە، ماتېرىيال قاتارلىقلارنى سېتىۋېلىشتا خېرىدار چاقىرىش شەرت :

( 1 ) چوڭ تىپتىكى ئۇل ئەسلىھە، ئاممىۋى ئىشلار قاتارلىق ئىجتىمائىي ئاممىۋى مەنپەئەت، ئاممىنىڭ بىخەتەرلىكىگە مۇناسىۋەتلىك تۈرلەر؛

( 2 ) دۆلەت مەبلىغى سېلىنغان ياكى دۆلەت مەبلەغ يۈرۈشتۈرگەن تۈرلەرنىڭ ھەممىسى ياكى قىسمەن ئىشلىتىلىشى؛

( 3 ) خەلقئارا تەشكىلاتلار ياكى چەت ئەل ھۆكۈمەتلىرى قەرز بەرگەن، ياردەم مەبلىغىنى ئىشلىتىدىغان تۈرلەر.

ئالدىنقى تارماقتا كۆرسىتىلگەن تۈرلەرنىڭ كونكرېت دائىرىسى ۋە كۆلەم ئۆلچىمىنى گوۋۇيۈەننىڭ تەرەققىيات-پىلان تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى بىلەن بىرلىكتە تۈزۈپ، گوۋۇيۈەنگە تەستىقلىتىدۇ.

قانۇنلاردا ياكى گوۋۇيۈەندە خېرىدار چاقىرىش شەرت بولغان باشقا تۈرلەرنىڭ دائىرىسى توغرىسىدا بەلگىلىمە بولسا، شۇ بەلگىلىمە بويىچە بولىدۇ.

4-ماددا ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ قانۇن بويىچە خېرىدار چاقىرىش شەرت بولغان تۈرنى پارچىلىۋېتىشىگە ياكى باشقا ھەرقانداق ئۇسۇل بىلەن خېرىدار چاقىرىشتىن ئۆزىنى قاچۇرۇشىغا يول قويۇلمايدۇ.

5-ماددا خېرىدار چاقىرىش-خېرىدار چىقىش پائالىيىتىدە ئاشكارا، ئادىل، ھەققانىي ۋە سەمىمىي بولۇش، لەۋزىدە تۇرۇش پىرىنسىپىغا ئەمەل قىلىش كېرەك.

6-ماددا قانۇن بويىچە خېرىدار چاقىرىش شەرت بولغان تۈرلەردە خېرىدار چاقىرىش، خېرىدار چىقىش پائالىيىتى رايون ياكى تارماقلارنىڭ چەكلىمىسىگە ئۇچرىمايدۇ.
ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ ئۆز رايونى، ئۆز سىستېمىسىدىن باشقا قانۇنىي ئىگىلەر ياكى باشقا تەشكىلاتلارنىڭ خېرىدار بولۇشقا قاتنىشىشىنى قانۇنغا خىلاپ چەكلىشىگە ياكى چەتكە قېقىشىغا يول قويۇلمايدۇ، خېرىدار چاقىرىش-خېرىدار چىقىش ھەرىكىتىگە ھەرقانداق ئۇسۇلدا قانۇنسىز ئارىلىشىۋېلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

7-ماددا خېرىدار چاقىرىش-خېرىدار چىقىش پائالىيىتى ۋە ئۇنىڭ توختاملاشقۇچىلىرى قانۇن بويىچە قىلىنغان نازارەتچىلىكنى قوبۇل قىلىشى كېرەك.

ئالاقىدار مەمۇرىي نازارەتچىلىك تارماقلىرى خېرىدار چاقىرىش، خېرىدار چىقىش پائالىيىتىنى قانۇن بويىچە نازارەت قىلىپ، خېرىدار چاقىرىش، مەبلەغ سېلىش پائالىيىتىدىكى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشلارنى قانۇن بويىچە تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىدۇ.

خېرىدار چاقىرىش، خېرىدار چىقىش پائالىيىتىنى مەمۇرىي نازارەتچىلىك قىلىش ۋە ئالاقىدار تارماقلارنىڭ كونكرېت خىزمەت ھوقۇقىغا ئايرىشنى گوۋۇيۈەن بەلگىلەيدۇ.

2-باب خېرىدار چاقىرىش

8-ماددا خېرىدار چاقىرغۇچى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە خېرىدار چاقىرىش تۈرىنى ئوتتۇرىغا قويىدىغان، خېرىدار چاقىرىدىغان قانۇنىي ئىگە ياكى باشقا تەشكىلاتلارنى كۆرسىتىدۇ.

9-ماددا خېرىدار چاقىرىش تۈرلىرىدە دۆلەتنىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە تۈرلەرنى تەستىقلىتىش رەسمىيىتىنى ئۆتەش زۆرۈر بولسا، ئالدى بىلەن تەستىقلىتىش رەسمىيىتىنى بېجىرىش، تەستىقلىتىش كېرەك.

خېرىدار چاقىرغۇچىدا خېرىدار چاقىرىش تۈرىنى يولغا قويۇشقا مۇناسىپ مەبلەغ ياكى مەبلەغ مەنبەسى ئەمەلىيلەشكەن بولۇشى ھەمدە خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتىدە ئەينەن ئېنىق يېزىشى كېرەك.

10-ماددا خېرىدار چاقىرىش ئاشكارا خېرىدار چاقىرىش ۋە تەكلىپ قىلىپ خېرىدار چاقىرىشقا بۆلۈنىدۇ.

ئاشكارا خېرىدار چاقىرىش خېرىدار چاقىرغۇچىنىڭ خېرىدار چاقىرىش ئېلانى چىقىرىش ئۇسۇلى ئارقىلىق مۇئەييەن بولمىغان قانۇنىي ئىگە ياكى باشقا تەشكىلاتنى خېرىدار بولۇشقا تەكلىپ قىلىشىنى كۆرسىتىدۇ.

تەكلىپلىك خېرىدار چاقىرىش خېرىدار چاقىرغۇچىنىڭ خېرىدار چىقىش تەكلىپنامىسى ئارقىلىق مۇئەييەن قانۇنىي ئىگە ياكى باشقا تەشكىلاتنى خېرىدار بولۇشقا تەكلىپ قىلىشىنى كۆرسىتىدۇ.

11-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ تەرەققىيات پىلان تارمىقى بېكىتكەن دۆلەتنىڭ نۇقتىلىق تۈرلىرى ۋە ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى بېكىتكەن يەرلىك نۇقتىلىق تۈرلەردىن ئاشكارا خېرىدار چاقىرىشقا مۇۋاپىق كەلمەيدىغانلىرى گوۋۇيۈەننىڭ تەرەققىيات-پىلان تارمىقى ياكى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايون، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەر خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ تەستىقى بىلەن تەكلىپ قىلىنىپ خېرىدار چاقىرىلسا بولىدۇ.

12-ماددا خېرىدار چاقىرغۇچى ۋاكالەتچى ئاپپاراتنى ئۆز ئالدىغا تاللاپ، ئۇنىڭغا خېرىدار چاقىرىش ئىشلىرىنى بېجىرىشنى ھاۋالە قىلىشقا ھوقۇقلۇق.
ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ خېرىدار چاقىرغۇچىغا ھەرقانداق ئۇسۇلدا خېرىدار چاقىرىش ۋاكالەتچىلىك ئاپپاراتى بەلگىلەپ بېرىشىگە يول قويۇلمايدۇ.

خېرىدار چاقىرغۇچىدىن خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتىنى تۈزۈش ۋە خېرىدارنى باھالاشقا تەشكىللەش ئىقتىدارى بولغانلىرى خېرىدار چاقىرىش ئىشلىرىنى ئۆزى بېجىرسە بولىدۇ.
ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ خېرىدار چاقىرىش ئىشلىرىنى خېرىدار چاقىرىش ۋاكالەتچىلىك ئاپپاراتىغا ھاۋالە قىلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

قانۇن بويىچە خېرىدار چاقىرىش شەرت بولغان تۈرلەردە خېرىدار چاقىرغۇچى خېرىدار چاقىرىش ئىشلىرىنى ئۆزى بېجىرىشتە، ئالاقىدار مەمۇرىي نازارەتچىلىك تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرۇشى كېرەك.

13-ماددا خېرىدار چاقىرىش ۋاكالەتچىلىك ئاپپاراتى قانۇن بويىچە خېرىدار چاقىرىش ۋاكالەتچىلىك كەسپىنى قۇرغان، شۇغۇللىنىدىغان ھەمدە مۇناسىۋەتلىك مۇلازىمەت قىلىدىغان ئىجتىمائىي ۋاسىتىچىلىك تەشكىلاتىدۇر.

خېرىدار چاقىرىش ۋاكالەتچىلىك ئاپپاراتى تۆۋەندىكى شەرتلەرنى ھازىرلىشى كېرەك :

( 1 ) خېرىدار چاقىرىش ۋاكالەتچىلىك كەسپى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان تىجارەت ئورنى ۋە مۇناسىپ مەبلىغى بولۇش؛

( 2 ) خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتىنى يازالايدىغان ۋە خېرىدارنى باھالاشقا تەشكىللىيەلەيدىغان مۇناسىپ كەسپىي كۈچ بولۇش.

14-ماددا خېرىدار چاقىرىش ۋاكالەتچىلىك ئاپپاراتىنىڭ مەمۇرىي ئورگان ۋە باشقا دۆلەت ئورگىنى بىلەن تەۋەلىك مۇناسىۋىتى ياكى باشقا مەنپەئەت مۇناسىۋىتى بولسا بولمايدۇ.

15-ماددا خېرىدار چاقىرىش ۋاكالەت ئاپپاراتى خېرىدار چاقىرغۇچى ھاۋالە قىلغان دائىرىدە خېرىدار چاقىرىش ئىشلىرىنى بېجىرىشى ھەمدە مۇشۇ قانۇندىكى خېرىدار چاقىرغۇچىغا دائىر بەلگىلىمىلەرگە ئەمەل قىلىشى كېرەك.

16-ماددا خېرىدار چاقىرغۇچىلاردىن ئاشكارا خېرىدار چاقىرىش ئۇسۇلىنى قوللانغانلىرى خېرىدار چاقىرىش ئېلانى چىقىرىشى كېرەك.
قانۇن بويىچە خېرىدار چاقىرىش شەرت بولغان تۈرلەرگە خېرىدار چاقىرىش ئېلانى دۆلەت بەلگىلىگەن گېزىت-ژۇرنال، ئۇچۇر تورى ياكى باشقا ۋاسىتىلەر ئارقىلىق ئېلان قىلىنىشى كېرەك.

خېرىدار چاقىرىش ئېلانىغا خېرىدار چاقىرغۇچىنىڭ نامى ۋە ئادرېسى، خېرىدار چاقىرىش تۈرىنىڭ خاراكتېرى، مىقدارى، يولغا قويۇلىدىغان ئورنى ۋە ۋاقتى، شۇنىڭدەك خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتىگە ئېرىشىش چارىسى قاتارلىق ئىشلار ئېنىق يېزىلىشى كېرەك.

17-ماددا خېرىدار چاقىرغۇچى تەكلىپ قىلىپ خېرىدار چاقىرىش ئۇسۇلىنى قوللىنىشتا، خېرىدار چاقىرىش تۈرىنى ئۈستىگە ئېلىش ئىقتىدارىنى ھازىرلىغان، مەبلەغ-ئىناۋىتى ياخشى بولغان ئۈچتىن ئارتۇق مۇئەييەن قانۇنىي ئىگە ياكى باشقا تەشكىلاتقا خېرىدار چىقىش تەكلىپنامىسى چىقىرىشى كېرەك.

خېرىدار چىقىش تەكلىپنامىسىگە مۇشۇ قانۇننىڭ 16-ماددىسىنىڭ 2-تارمىقىدا بەلگىلەنگەن ئىشلار ئېنىق يېزىلىشى كېرەك.

18-ماددا خېرىدار چاقىرغۇچى خېرىدار چاقىرىش تۈرىنىڭ تەلىپىگە ئاساسەن، خېرىدار چاقىرىش ئېلانى ياكى خېرىدار چىقىش تەكلىپنامىسىدە، يوشۇرۇن خېرىدار چىققۇچىدىن ئالاقىدار سالاھىيەت ئىسپاتى ھۆججىتى ۋە نەتىجە ئەھۋالىنى تەمىنلەشنى تەلەپ قىلسا ھەمدە يوشۇرۇن خېرىدار چىققۇچىنىڭ سالاھىيىتىنى تەكشۈرسە بولىدۇ؛
دۆلەت خېرىدار چىققۇچىلارنىڭ سالاھىيەت شەرتىنى بەلگىلىگەن بولسا، شۇ بەلگىلىمە بويىچە بولىدۇ.

خېرىدار چاقىرغۇچى يوشۇرۇن خېرىدار چىققۇچىنى نامۇۋاپىق شەرتلەر بىلەن چەكلىسە ياكى چەتكە قاقسا بولمايدۇ، يوشۇرۇن خېرىدار چىققۇچىغا كەمسىتىش مۇئامىلىسى قىلسا بولمايدۇ.

19-ماددا خېرىدار چاقىرغۇچى خېرىدار چاقىرىش تۈرىنىڭ ئالاھىدىلىكى ۋە ئېھتىياجىغا قاراپ خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتى تۈزۈشى كېرەك.
خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتى خېرىدار چاقىرىش تۈرىنىڭ تېخنىكا تەلىپى، خېرىدار چىققۇچىنىڭ سالاھىيىتىنى تەكشۈرۈش ئۆلچىمى، خېرىدار چىقىش باھاسىنى مەلۇم قىلىش تەلىپى ۋە خېرىدارنى باھالاش ئۆلچىمى قاتارلىق بارلىق ماھىيەتلىك تەلەپ ۋە شەرتلەرنى، شۇنىڭدەك توختام ئىمزالايدىغان ئاساسلىق ماددىلارنى ئۆز ئىچىگە ئېلىشى كېرەك.

دۆلەت خېرىدار چاقىرىش تۈرىنىڭ تېخنىكىسى، ئۆلچىمىدە بەلگىلىمە بولسا، خېرىدار چاقىرغۇچى شۇ بەلگىلىمە بويىچە خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتىگە مۇناسىپ تەلەپلەرنى قويۇشى كېرەك.

خېرىدار چاقىرىش تۈرىدە بۆلەكلەرگە ئايرىش، قۇرۇلۇش مۇددىتىنى بېكىتىشكە توغرا كەلسە، خېرىدار چاقىرغۇچى بۆلەكلەرنى مۇۋاپىق ئايرىشى، قۇرۇلۇش مۇددىتىنى بېكىتىشى ھەمدە خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتىدە ئېنىق يېزىشى كېرەك.

20-ماددا خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتىدە مۇئەييەن ئىشلەپچىقارغۇچى، تەمىنلىگۈچى، شۇنىڭدەك خاھىش بولغان ياكى خېرىدار چىققۇچىنى چەتكە قاقىدىغان باشقا مەزمۇنلارنى تەلەپ قىلىشقا ياكى ئېنىق كۆرسىتىشكە يول قويۇلمايدۇ.

21-ماددا خېرىدار چاقىرغۇچى خېرىدار چاقىرىش تۈرىنىڭ كونكرېت ئەھۋالىغا ئاساسەن، يوشۇرۇن خېرىدار چىققۇچىنى تۈر نەق مەيدانىنى تەكشۈرۈشكە تەشكىللىسە بولىدۇ.

22-ماددا خېرىدار چاقىرغۇچى خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتىگە ئېرىشكەن يوشۇرۇن خېرىدار چىققۇچىنىڭ نامى، مىقدارى شۇنىڭدەك ئادىل رىقابەتلىشىشكە تەسىر يەتكۈزۈش ئېھتىمالى بولغان خېرىدار چاقىرىش-خېرىدار چىقىشقا ئالاقىدار باشقا ئەھۋاللارنى باشقىلارغا ئاشكارىلاپ قويسا بولمايدۇ.

خېرىدار چاقىرغۇچىدا تۆۋەن چەك تەسىس قىلىنغان بولسا، تۆۋەن چەكنى مەخپىي تۇتۇش كېرەك.

23-ماددا خېرىدار چاقىرغۇچى چىقىرىلغان خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتىنى زۆرۈر ئايدىڭلاشتۇرماقچى ياكى ئۇنىڭغا تۈزىتىش كىرگۈزمەكچى بولسا، خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتىدە خېرىدار چىقىش ھۆججىتىنى تاپشۇرۇش تەلەپ قىلىنغان ۋاقىتتىن كەم دېگەندە 15 كۈن بۇرۇن، بارلىق خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتىنى تاپشۇرۇۋالغۇچىلارغا يازما شەكىلدە ئۇقتۇرۇشى كېرەك.
ئايدىڭلاشتۇرۇلغان ياكى تۈزىتىلگەن مەزمۇن خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتىنىڭ تەركىبىي قىسمى بولىدۇ.

24-ماددا خېرىدار چاقىرغۇچى خېرىدار چىققۇچىنىڭ خېرىدار چىقىش ھۆججىتىنى تۈزۈشكە كېتىدىغان مۇۋاپىق ۋاقىتنى بېكىتىشى كېرەك؛
لېكىن، قانۇن بويىچە خېرىدار چاقىرىش شەرت بولغان تۈرلەر خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتى تارقىتىلىشقا باشلىغان كۈندىن باشلاپ، خېرىدار چىققۇچى خېرىدار چىقىش ھۆججىتىنى تاپشۇرۇش ئاياغلىشىدىغان كۈنگىچە بولىدۇ، ئەڭ قىسقا بولغاندا 20 كۈندىن كەم بولسا بولمايدۇ.

3-باب خېرىدار بولۇش

25-ماددا خېرىدار چىققۇچى خېرىدار چاقىرىشقا ئاۋاز قوشىدىغان، خېرىدار چىقىش رىقابىتىگە قاتنىشىدىغان قانۇنىي ئىگە ياكى باشقا تەشكىلاتلاردۇر.

قانۇن بويىچە خېرىدار چاقىرىلغان پەن تەتقىقات تۈرىدە شەخسلەرنىڭ خېرىدار بولۇشىغا رۇخسەت قىلىنغان بولسا، خېرىدار چىققۇچى شەخسكە مۇشۇ قانۇندىكى خېرىدار چىققۇچىغا ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر تەتبىقلىنىدۇ.

26-ماددا خېرىدار چىققۇچى خېرىدار چاقىرىلىدىغان تۈرنى ئۈستىگە ئېلىش ئىقتىدارىنى ھازىرلىشى كېرەك؛
دۆلەتنىڭ خېرىدار چىققۇچىنىڭ سالاھىيەت شەرتى ياكى خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتىدە خېرىدار چىققۇچىنىڭ سالاھىيىتى شەرتى توغرىسىدا بەلگىلىمە بولسا، خېرىدار چىققۇچى بەلگىلەنگەن سالاھىيەت شەرتىنى ھازىرلىشى كېرەك، دەپ بەلگىلەنگەن.

27-ماددا خېرىدار چىققۇچى خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتىدىكى تەلەپ بويىچە خېرىدار چىقىش ھۆججىتى تۈزۈشى كېرەك.
خېرىدار چىقىش ھۆججىتىدە خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتىدە ئوتتۇرىغا قويۇلغان ماھىيەتلىك تەلەپ ۋە شەرتلەرگە ئاۋاز قوشۇش كېرەك.

خېرىدار چاقىرىلغان تۈر قۇرۇلۇش قىلىشقا تەۋە بولسا، خېرىدار چىقىش ھۆججىتىنىڭ مەزمۇنى ئەۋەتىلىدىغان تۈر مەسئۇلى ۋە ئاساسلىق تېخنىك خادىملارنىڭ قىسقىچە تەرجىمىھالى، نەتىجىسى ۋە خېرىدار چاقىرىش تۈرىنى ئورۇنداشقا ئىشلىتىلىدىغان ماشىنا-ئۈسكۈنە قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئېلىشى كېرەك.

28-ماددا خېرىدار چىققۇچى خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتىدە خېرىدار چىقىش ھۆججىتىنى تاپشۇرۇش تەلەپ قىلىنغان ۋاقىتتىن بۇرۇن، خېرىدار چىقىش ھۆججىتىنى خېرىدار چىقىدىغان جايغا يەتكۈزۈپ بېرىشى كېرەك.
خېرىدار چاقىرغۇچى خېرىدار چىقىش ھۆججىتىنى تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىن، قول قويۇپ ساقلىشى كېرەك، ئېچىشقا بولمايدۇ.
خېرىدار چىققۇچى ئۈچتىن ئاز بولسا، خېرىدار چاقىرغۇچى مۇشۇ قانۇن بويىچە قايتا خېرىدار چاقىرىشى كېرەك.

خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتىدە خېرىدار چىقىش ھۆججىتىنى تاپشۇرۇش تەلەپ قىلىنغان ۋاقىت توشقاندىن كېيىن يەتكۈزۈلگەن خېرىدار چىقىش ھۆججىتىنى خېرىدار چاقىرغۇچى رەت قىلىشى كېرەك.

29-ماددا خېرىدار چىققۇچى خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتىدە خېرىدار چىقىش ھۆججىتىنى تاپشۇرۇش تەلەپ قىلىنغان ۋاقىتتىن بۇرۇن، تاپشۇرغان خېرىدار چىقىش ھۆججىتىنى تولۇقلىسا، ئۆزگەرتسە ياكى قايتۇرۇۋالسا بولىدۇ ھەمدە خېرىدار چاقىرغۇچىغا يازما ئۇقتۇرۇش قىلسا بولىدۇ.
قوشۇمچە، تۈزىتىلگەن مەزمۇنلار خېرىدار چىقىش ھۆججىتىنىڭ تەركىبىي قىسمى بولىدۇ.

30-ماددا خېرىدار چىققۇچىلاردىن خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتىدە يېزىلغان تۈرنىڭ ئەمەلىي ئەھۋالىغا ئاساسەن، خېرىدار بولغاندىن كېيىن خېرىدار بولغان تۈرنىڭ قىسمەن سۇبيېكتسىز، ئاچقۇچلۇق بولمىغان خىزمەتلىرىنى بۆلۈپ ھۆددە ئالغانلىرى خېرىدار چىقىش ھۆججىتىگە ئېنىق يېزىشى كېرەك.

31-ماددا ئىككىدىن ئارتۇق قانۇنىي ئىگە ياكى باشقا تەشكىلات بىر بىرلەشمە گەۋدە تەشكىللەپ، بىر خېرىدار چىققۇچى سالاھىيىتى بىلەن ئورتاق خېرىدار بولسا بولىدۇ.

بىرلەشمە گەۋدىدىكى ھەرقايسى تەرەپلەر خېرىدار چاقىرىش تۈرىنى ئۈستىگە ئېلىشقا تېگىشلىك مۇناسىپ ئىقتىدارنى ھازىرلىشى كېرەك؛
دۆلەتنىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى ياكى خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتىدە خېرىدار چىققۇچىنىڭ سالاھىيەت شەرتى توغرىسىدا بەلگىلىمە بولسا، بىرلەشمە گەۋدىدىكى ھەرقايسى تەرەپلەر بەلگىلەنگەن مۇناسىپ سالاھىيەت شەرتىنى ھازىرلىشى كېرەك.
ئوخشاش كەسىپتىكى ئورۇندىن تەركىب تاپقان بىرلەشمە گەۋدە ساپا دەرىجىسى بىرقەدەر تۆۋەن ئورۇنغا ئاساسەن سالاھىيەت دەرىجىسىنى بېكىتىدۇ.

بىرلەشمە گەۋدىدىكى ھەرقايسى تەرەپلەر ئورتاق خېرىدار بولۇش كېلىشىمى ئىمزالاپ، ھەرقايسى تەرەپلەر ئۈستىگە ئالىدىغان خىزمەت ۋە مەسئۇلىيەتنى ئېنىق پۈتۈشۈشى ھەمدە ئورتاق خېرىدار بولۇش كېلىشىمىنى خېرىدار چىقىش ھۆججىتى بىلەن قوشۇپ خېرىدار چاقىرغۇچىغا تاپشۇرۇپ بېرىشى كېرەك.
بىرلەشمە گەۋدىگە خېرىدار بولغاندا، بىرلەشمە گەۋدىدىكى ھەرقايسى تەرەپلەر خېرىدار چاقىرغۇچى بىلەن بىرلىكتە توختام ئىمزالىشى، خېرىدار بولغان تۈر ئۈچۈن خېرىدار چاقىرغۇچى ئالدىدا چاتما جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.

خېرىدار چاقىرغۇچى خېرىدار چىققۇچىنى بىرلەشمە گەۋدە بولۇپ ئورتاق خېرىدار بولۇشقا مەجبۇرلىسا، خېرىدار چىققۇچىلار ئوتتۇرىسىدىكى رىقابەتكە چەك قويسا بولمايدۇ.

32-ماددا خېرىدار چىققۇچىلار خېرىدار چىقىپ باھا مەلۇم قىلىشتا ئۆزئارا تىل بىرىكتۈرۈۋالسا، باشقا خېرىدار چىققۇچىلارنىڭ ئادىل رىقابىتىنى چەتكە قاقسا، خېرىدار چاقىرغۇچىلار ياكى باشقا خېرىدار چىققۇچىلەرنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىگە زىيان يەتكۈزسە بولمايدۇ.

خېرىدار چىققۇچى خېرىدار چاقىرغۇچى بىلەن خېرىدار بولۇشتا تىل بىرىكتۈرۈۋېلىپ، دۆلەت مەنپەئىتى، ئاممىۋى مەنپەئەت ياكى باشقىلارنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىگە زىيان سالسا بولمايدۇ.

خېرىدار چىققۇچىنىڭ خېرىدار چاقىرغۇچىغا ياكى خېرىدار باھالاش كومىتېتى ئەزالىرىغا پارا بېرىش ۋاسىتىسى ئارقىلىق خېرىدار بولۇشى مەنئى قىلىنىدۇ.

33-ماددا خېرىدار چىققۇچىنىڭ تەننەرختىن تۆۋەن باھا مەلۇم قىلىپ خېرىدار بولۇشىغا، باشقىلارنىڭ نامىدا خېرىدار بولۇشىغا ياكى باشقا ئۇسۇللار بىلەن ساختىپەزلىك قىلىپ، ئالدامچىلىق بىلەن خېرىدار بولۇشىغا يول قويۇلمايدۇ.

تۆتىنچى باب خېرىدارنى ئېلان قىلىش، خېرىدارنى باھالاش ۋە خېرىدار بولۇش

34-ماددا خېرىدارنى ئېلان قىلىش خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتىدە بېكىتىلگەن خېرىدار چىقىش ھۆججىتىنى تاپشۇرۇش ئاخىرلىشىش ۋاقتىدىكى ئوخشاش بىر ۋاقىتتا ئاشكارا ئېلىپ بېرىلىشى كېرەك؛
خېرىدار ئېلان قىلىنىدىغان جاي خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتىدە ئالدىن بېكىتىلگەن جاي بولۇشى كېرەك.

35-ماددا خېرىدارنى ئېلان قىلىشقا خېرىدار چاقىرغۇچى رىياسەتچىلىك قىلىدۇ، بارلىق خېرىدار چىققۇچىلار قاتنىشىشقا تەكلىپ قىلىنىدۇ.

36-ماددا خېرىدارنى ئېلان قىلغاندا، خېرىدار چىققۇچى ياكى ئۇ سايلىغان ۋەكىل خېرىدار چىقىش ھۆججىتىنىڭ ھىملىنىش ئەھۋالىنى تەكشۈرىدۇ، خېرىدار چاقىرغۇچى ھاۋالە قىلغان ھۆكۈمەت گۇۋاھلىقى ئاپپاراتى تەكشۈرسىمۇ ۋە ھۆكۈمەت گۇۋاھلىقىدىن ئۆتكۈزسىمۇ بولىدۇ؛
خاتالىق يوقلۇقى مۇئەييەنلەشتۈرۈلگەندىن كېيىن، خىزمەتچى خادىملار ئامما ئالدىدىلا پېچەتنى ئېچىپ، خېرىدار چىققۇچىنىڭ نامى، خېرىدار چىقىش باھاسى ۋە خېرىدار چىقىش ھۆججىتىنىڭ باشقا ئاساسلىق مەزمۇنلىرىنى ئوقۇپ ئۆتىدۇ.

خېرىدار چاقىرغۇچى خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتىدە خېرىدار چىقىش ھۆججىتىنى تاپشۇرۇش تەلەپ قىلىنغان ۋاقىت ئاخىرلىشىشتىن بۇرۇن تاپشۇرۇۋالغان بارلىق خېرىدار چىقىش ھۆججەتلىرىنىڭ پېچىتىنى ئېچىشى، جاكارلىشى كېرەك.

خېرىدارنى ئېلان قىلىش جەريانىنى خاتىرىلەپ، ئارخىپ تۇرغۇزۇپ تەكشۈرۈشكە تەييارلاپ قويۇش كېرەك.

37-ماددا خېرىدارنى باھالاشقا خېرىدار چاقىرغۇچى قانۇن بويىچە قۇرغان خېرىدارنى باھالاش كومىتېتى مەسئۇل بولىدۇ.

قانۇن بويىچە خېرىدار چاقىرىش شەرت بولغان تۈرلەردە خېرىدارنى باھالاش كومىتېتى خېرىدار چاقىرغۇچىنىڭ ۋەكىلى ۋە تېخنىكا، ئىقتىساد قاتارلىق جەھەتلەردىكى مۇتەخەسسىسلەردىن تەركىب تاپىدۇ، ئەزالىرىنىڭ سانى بەشتىن ئارتۇق تاق سان بولىدۇ، بۇنىڭ ئىچىدە تېخنىكا، ئىقتىساد جەھەتتىكى مۇتەخەسسىسلەر ئومۇمىي ئەزا سانىنىڭ ئۈچتىن ئىككى قىسمىدىن كەم بولسا بولمايدۇ.

ئالدىنقى تارماقتىكى مۇتەخەسسىسلەر مۇناسىۋەتلىك ساھەدە خىزمەت قىلغىنىغا سەككىز يىل توشقان ھەمدە ئالىي ئۇنۋانغا ئىگە ياكى ئوخشاش كەسپىي سەۋىيەگە ئىگە بولۇشى كېرەك، خېرىدار چاقىرغۇچى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى ياكى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى بەرگەن مۇتەخەسسىسلەر ئىسىملىكى ياكى خېرىدار چاقىرىش ۋاكالەتچىلىك ئاپپاراتىنىڭ مۇتەخەسسىسلەر ئامبىرىدىكى مۇناسىۋەتلىك كەسىپلەردىكى مۇتەخەسسىسلەر ئىسىملىكىدىن بېكىتىدۇ؛
ئادەتتىكى خېرىدار چاقىرىش تۈرىدە ئىختىيارىي تاللاپ چىقىش ئۇسۇلى قوللىنىلسا بولىدۇ، ئالاھىدە خېرىدار چاقىرىش تۈرىنى خېرىدار چاقىرغۇچى بىۋاسىتە بېكىتسە بولىدۇ.

خېرىدار چىققۇچى بىلەن پايدا-زىيان مۇناسىۋىتى بار كىشى ئالاقىدار تۈرلەرنىڭ خېرىدار باھالاش كومىتېتىغا كىرسە بولمايدۇ؛
كىرىپ بولغانلىرىنى ئالماشتۇرۇش كېرەك.

خېرىدار باھالاش كومىتېتى ئەزالىرىنىڭ ئىسىملىكى خېرىدار بولۇش نەتىجىسى بېكىتىلىشتىن بۇرۇن مەخپىي بولۇشى كېرەك.

38-ماددا خېرىدار چاقىرغۇچى زۆرۈر تەدبىر قوللىنىپ، خېرىدارنى باھالاشنىڭ قاتتىق مەخپىي تۇتۇلغان ئەھۋالدا ئېلىپ بېرىلىشىغا كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ خېرىدارنى باھالاش جەريانى ۋە نەتىجىسىگە قانۇنسىز ئارىلىشىۋېلىشىغا، تەسىر يەتكۈزۈشىگە يول قويۇلمايدۇ.

39-ماددا خېرىدار باھالاش كومىتېتى خېرىدار چىققۇچىدىن خېرىدار چىقىش ھۆججىتىدىكى مەنىسى ئېنىق بولمىغان مەزمۇنلارنى زۆرۈر ئايدىڭلاشتۇرۇش ياكى چۈشەندۈرۈشنى تەلەپ قىلسا بولىدۇ، لېكىن خېرىدار چىقىش ھۆججىتى دائىرىسىدىن ھالقىپ كەتسە ياكى خېرىدار چىقىش ھۆججىتىنىڭ ماھىيەتلىك مەزمۇنىنى ئۆزگەرتىشكە بولمايدىغانلىقىنى ئېنىق بىلدۈرسە ياكى چۈشەندۈرسە بولىدۇ.

40-ماددا خېرىدار باھالاش كومىتېتى خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتىدە بېكىتىلگەن خېرىدار باھالاش ئۆلچىمى ۋە ئۇسۇلى بويىچە، خېرىدار چىقىش ھۆججىتىنى باھالىشى ۋە سېلىشتۇرۇشى كېرەك؛
تۆۋەن چەك قويۇشتا تۆۋەن چەكتىن پايدىلىنىش كېرەك.
خېرىدارنى باھالاش كومىتېتى خېرىدارنى باھالاشنى تاماملىغاندىن كېيىن، خېرىدار چاقىرغۇچىغا خېرىدارنى باھالاش يازما دوكلاتى بېرىشى ھەمدە لاياقەتلىك خېرىدار بولغۇچى نامزاتلارنى كۆرسىتىشى كېرەك.

خېرىدار چاقىرغۇچى خېرىدارنى باھالاش كومىتېتى ئوتتۇرىغا قويغان يازما خېرىدار باھالاش دوكلاتى ۋە كۆرسەتكەن خېرىدار بولغۇچى نامزاتىغا ئاساسەن خېرىدار بولغۇچىنى بېكىتىدۇ.
خېرىدار چاقىرغۇچىمۇ خېرىدار باھالاش كومىتېتىغا خېرىدار بولغۇچىنى بىۋاسىتە بېكىتىش ھوقۇقى بەرسە بولىدۇ.

گوۋۇيۈەننىڭ مۇئەييەن خېرىدار چاقىرىش تۈرىنىڭ خېرىدارىنى باھالاش توغرىسىدا ئالاھىدە بەلگىلىمىسى بولسا، شۇ بەلگىلىمە بويىچە بولىدۇ.

41-ماددا خېرىدار بولغۇچىنىڭ خېرىدار بولۇشى تۆۋەندىكى شەرتلەرنىڭ بىرىگە ئۇيغۇن كېلىشى كېرەك :

( 1 ) خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتىدە بەلگىلەنگەن تۈرلۈك ئۇنىۋېرسال باھالاش ئۆلچىمىنى ئەڭ زور دەرىجىدە قاندۇرالىغانلار؛

( 2 ) خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتىدىكى ماھىيەتلىك تەلەپنى قاندۇرالايدىغان بولۇش ھەمدە باھالانغان خېرىدار چىقىش باھاسى ئەڭ تۆۋەن بولۇش؛
لېكىن، خېرىدار چىقىش باھاسى تەننەرختىن تۆۋەن بولغانلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.

42-ماددا خېرىدار باھالاش كومىتېتى باھالاش ئارقىلىق، بارلىق خېرىدار چىقىش خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتىدىكى تەلەپكە ئۇيغۇن كەلمەيدۇ دەپ قارىسا، بارلىق خېرىدار بولۇشنى رەت قىلسا بولىدۇ.

قانۇن بويىچە خېرىدار چاقىرىش شەرت بولغان تۈرنىڭ بارلىق خېرىدار بولۇشى ئىنكار قىلىنسا، خېرىدار چاقىرغۇچى مۇشۇ قانۇن بويىچە قايتىدىن خېرىدار چاقىرىشى كېرەك.

43-ماددا خېرىدار بولغۇچىنى بېكىتىشتىن بۇرۇن، خېرىدار چاقىرغۇچى خېرىدار چىققۇچى بىلەن خېرىدار چىقىش باھاسى، خېرىدار چىقىش لايىھەسى قاتارلىق ماھىيەتلىك مەزمۇنلار توغرىسىدا سۆھبەتلەشسە بولمايدۇ.

44-ماددا خېرىدار باھالاش كومىتېتىنىڭ ئەزالىرى ۋەزىپىسىنى ئوبيېكتىپ، ئادىل ئادا قىلىشى، كەسىپ ئەخلاقىغا رىئايە قىلىشى، ئوتتۇرىغا قويغان باھالاش پىكرىگە شەخسىي جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.

خېرىدار باھالاش كومىتېتى ئەزالىرى خېرىدار چىققۇچى بىلەن يەڭ ئىچىدە ئۇچراشسا، خېرىدار چىققۇچىنىڭ پۇل-مېلىنى ياكى باشقا پايدىسىنى ئالسا بولمايدۇ.

خېرىدار باھالاش كومىتېتىنىڭ ئەزالىرى ۋە خېرىدار باھالاشقا قاتناشقان ئالاقىدار خادىملار خېرىدار چىقىش ھۆججىتىنى باھالاش ۋە سېلىشتۇرۇش، خېرىدار بولغان نامزاتلارنى كۆرسىتىش ئەھۋالى ۋە خېرىدار باھالاشقا مۇناسىۋەتلىك باشقا ئەھۋاللارنى ئاشكارىلاپ قويسا بولمايدۇ.

45-ماددا خېرىدار چىققۇچى بېكىتىلگەندىن كېيىن، خېرىدار چاقىرغۇچى خېرىدار چاقىرغۇچىغا خېرىدار بولۇش ئۇقتۇرۇشى چىقىرىشى ھەمدە خېرىدار بولۇش نەتىجىسىنى خېرىدار بولمىغان بارلىق خېرىدار چىققۇچىلارغا بىرلا ۋاقىتتا ئۇقتۇرۇشى كېرەك.

خېرىدار بولۇش ئۇقتۇرۇشى خېرىدار چاقىرغۇچى ۋە خېرىدار بولغۇچىغا نىسبەتەن قانۇن كۈچىگە ئىگە.
خېرىدار بولۇش ئۇقتۇرۇشى چىقىرىلغاندىن كېيىن، خېرىدار چاقىرغۇچى خېرىدار بولۇش نەتىجىسىنى ئۆزگەرتسە ياكى خېرىدار بولغۇچى خېرىدار بولغان تۈردىن ۋاز كەچسە، قانۇن بويىچە قانۇن جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.

46-ماددا خېرىدار چاقىرغۇچى بىلەن خېرىدار بولغۇچى خېرىدار بولۇش ئۇقتۇرۇشى چىقىرىلغان كۈندىن باشلاپ 30 كۈن ئىچىدە، خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتى ۋە خېرىدار بولغۇچىنىڭ خېرىدار چىقىش ھۆججىتىگە ئاساسەن يازما توختام تۈزۈشى كېرەك.
خېرىدار چاقىرغۇچى بىلەن خېرىدار بولغۇچى توختامنىڭ ماھىيەتلىك مەزمۇنىدىن چەتنىگەن باشقا كېلىشىملەرنى يەنە تۈزسە بولمايدۇ.

خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتىدە خېرىدار چاقىرغۇچىدىن ۋەدىگە ئەمەل قىلىش كاپالەت پۇلىنى تاپشۇرۇش تەلەپ قىلىنسا، خېرىدار چىققۇچى تاپشۇرۇشى كېرەك.

47-ماددا قانۇن بويىچە خېرىدار چاقىرىش شەرت بولغان تۈرلەردە، خېرىدار چاقىرغۇچى خېرىدار چىققۇچىنى بېكىتكەن كۈندىن باشلاپ 15 كۈن ئىچىدە، ئالاقىدار مەمۇرىي نازارەتچىلىك تارمىقىغا خېرىدار چاقىرىش-خېرىدار چىقىش ئەھۋالى توغرىسىدىكى يازما دوكلاتنى تاپشۇرۇشى كېرەك.

48-ماددا خېرىدار بولغۇچى مەجبۇرىيىتىنى توختامدىكى پۈتۈم بويىچە ئادا قىلىپ، خېرىدار بولغان تۈرنى ئورۇندىشى كېرەك.
خېرىدار بولغۇچى خېرىدار بولغان تۈرنى باشقىلارغا ئۆتۈنۈپ بەرسە بولمايدۇ، خېرىدار بولغان تۈرنى پارچىلاپ باشقىلارغا ئايرىم-ئايرىم ئۆتۈنۈپ بەرسىمۇ بولمايدۇ.

خېرىدار چىققۇچى توختامدىكى پۈتۈم ياكى خېرىدار چاقىرغۇچىنىڭ ماقۇللۇقى بىلەن، خېرىدار بولغان تۈرنىڭ قىسمەن سۇبيېكتسىز ۋە ئاچقۇچلۇق بولمىغان خىزمەتلىرىنى باشقىلارنىڭ ئورۇندىشىغا بۆلۈپ ھۆددە بەرسە بولىدۇ.
بۆلۈپ ھۆددە بېرىلگۈچىنى قوبۇل قىلغۇچى مۇناسىپ سالاھىيەت شەرتىنى ھازىرلىشى كېرەك ھەمدە يەنە بىر قېتىم بۆلۈپ ھۆددە بېرىشكە بولمايدۇ.

خېرىدار چىققۇچى بۆلۈپ ھۆددە بېرىلگەن تۈر ئۈچۈن خېرىدار چاقىرغۇچى ئالدىدا جاۋابكار بولۇشى كېرەك، بۆلۈپ ھۆددە بېرىلگىنىنى قوبۇل قىلغان كىشى بۆلۈپ ھۆددە قىلىنغان تۈر ئۈچۈن چاتما جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

5-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

49-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، خېرىدار چاقىرىش شەرت بولغان تۈرگە خېرىدار چاقىرمىغان بولسا، خېرىدار چاقىرىش زۆرۈر بولغان تۈرنى پارچىلىۋەتكەن ياكى باشقا ھەرقانداق ئۇسۇلدا خېرىدار چاقىرىشتىن ئۆزىنى قاچۇرغانلار بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزىتىشكە بۇيرۇسا، تۈر توختام سوممىسىنىڭ بەشتىن بەشتىن يۇقىرى، ئوندىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ؛
دۆلەت مەبلىغى تولۇق ياكى قىسمەن ئىشلىتىلىدىغان تۈرلەردە تۈر ئىجراسىنى ۋاقتىنچە توختىتىشقا ياكى مەبلەغ ئاجرىتىشنى ۋاقتىنچە توختىتىشقا بولىدۇ؛
ئورۇننىڭ بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمى ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلىرىغا قانۇن بويىچە چارە كۆرۈلىدۇ.

50-ماددا خېرىدار چاقىرىش ۋاكالەتچىلىك ئاپپاراتى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، مەخپىي تۇتۇشقا تېگىشلىك خېرىدار چاقىرىش-خېرىدار چىقىش پائالىيىتىگە مۇناسىۋەتلىك ئەھۋال ۋە ماتېرىياللارنى ئاشكارىلاپ قويسا ياكى خېرىدار چاقىرغۇچى، خېرىدار چىققۇچى بىلەن تىل بىرىكتۈرۈپ دۆلەت مەنپەئىتى، ئاممىۋى مەنپەئەت ياكى باشقىلارنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىگە زىيان يەتكۈزسە، 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 250 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
ئورۇننىڭ بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمىغا ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلىرىغا ئورۇنغا بېرىلىدىغان جەرىمانە سوممىسى ％ 5 تىن يۇقىرى، ％ 10 تىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلغانلارغا قوشۇمچە قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت مۇسادىرە قىلىنىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىرلىرىنىڭ قانۇن بويىچە خېرىدار چاقىرىش شەرت بولغان تۈرگە بىر يىلدىن ئىككى يىلغىچە ۋاكالەتچىلىك قىلىشى ۋە ئېلان قىلىشى مەنئى قىلىنىدۇ، تاكى سودا-سانائەت مەمۇرىي باشقۇرۇش ئورگىنى تىجارەت كىنىشكىسىنى بىكار قىلغانغا قەدەر؛
جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.
باشقىلارغا زىيان سالغانلار قانۇن بويىچە تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

ئالدىنقى تارماقتا كۆرسىتىلگەن ھەرىكەت خېرىدار بولۇش نەتىجىسىگە تەسىر يەتكۈزسە، خېرىدار بولۇش ئىناۋەتسىز بولىدۇ.

51-ماددا خېرىدار چاقىرغۇچىدىن يوشۇرۇن خېرىدار چىققۇچىنى نامۇۋاپىق شەرتلەر بىلەن چەكلەپ ياكى چەتكە قېقىپ، يوشۇرۇن خېرىدار چىققۇچىغا كەمسىتىش مۇئامىلىسى بېرىلسە، خېرىدار بولغۇچىدىن بىرلەشمە گەۋدە بولۇپ بىرلىشىپ خېرىدار بولۇشنى مەجبۇرىي تەلەپ قىلغان ياكى خېرىدار چىققۇچىلار ئارىسىدىكى رىقابەتنى چەكلىگەنلەر تۈزىتىشكە بۇيرۇلسا، 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ.

52-ماددا قانۇن بويىچە خېرىدار چاقىرىش شەرت بولغان تۈرگە خېرىدار چاقىرغۇچى خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتىگە ئېرىشكەن يوشۇرۇن خېرىدار چىققۇچىنىڭ نامى، مىقدارى ياكى ئادىل رىقابەتكە تەسىر يەتكۈزۈش ئېھتىمالى بولغان خېرىدار چاقىرىش-خېرىدار چىقىشقا ئالاقىدار باشقا ئەھۋاللارنى باشقىلارغا ئاشكارىلاپ قويسا ياكى خېرىدارلىق چېكىنى ئاشكارىلاپ قويسا، ئاگاھلاندۇرۇش جازاسى بېرىلىدۇ، قوشۇمچە 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلسا بولىدۇ؛
ئورۇننىڭ بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمى ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلىرىغا قانۇن بويىچە چارە كۆرۈلىدۇ؛
جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

ئالدىنقى تارماقتا كۆرسىتىلگەن ھەرىكەت خېرىدار بولۇش نەتىجىسىگە تەسىر يەتكۈزسە، خېرىدار بولۇش ئىناۋەتسىز بولىدۇ.

53-ماددا خېرىدار چىققۇچىلار خېرىدار بولۇشتا ئۆزئارا تىل بىرىكتۈرۈۋالسا ياكى خېرىدار چاقىرغۇچى بىلەن خېرىدار بولۇشتا تىل بىرىكتۈرۈۋالسا، خېرىدار چىققۇچى خېرىدار چاقىرغۇچى ياكى خېرىدار باھالاش كومىتېتى ئەزالىرىغا پارا بېرىش ۋاسىتىسى ئارقىلىق خېرىدار بولغان بولسا، خېرىدار بولۇش ئىناۋەتسىز بولىدۇ، خېرىدار بولغان تۈر سوممىسىنىڭ مىڭدىن بەش قىسمىدىن يۇقىرى، مىڭدىن ئون قىسمىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ،
ئورۇننىڭ بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمىغا ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلىرىغا ئورۇنغا بېرىلىدىغان جەرىمانە سوممىسى ％ 5 تىن يۇقىرى، ％ 10 تىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلغانلارغا قوشۇمچە قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت مۇسادىرە قىلىنىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىرلىرىنىڭ بىر يىلدىن 2 يىلغىچە قانۇن بويىچە خېرىدار چاقىرىش شەرت بولغان تۈرگە قاتنىشىش سالاھىيىتى بىكار قىلىنىدۇ ھەمدە ئېلان قىلىنىدۇ، تاكى سودا-سانائەت مەمۇرىي باشقۇرۇش ئورگىنى تىجارەت كىنىشكىسىنى بىكار قىلغانغا قەدەر؛
جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.
باشقىلارغا زىيان سالغانلار قانۇن بويىچە تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

54-ماددا خېرىدار چىققۇچىدىن باشقىلارنىڭ نامىدا خېرىدار بولۇپ ياكى باشقا ئۇسۇللار بىلەن ساختىپەزلىك قىلىپ، ئالدامچىلىق قىلىپ خېرىدار بولغان بولسا، خېرىدار بولۇش ئىناۋەتسىز بولۇپ، خېرىدار چاقىرغۇچىغا زىيان سالغانلىرى قانۇن بويىچە تۆلەش جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ؛
جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

قانۇن بويىچە خېرىدار چاقىرىش شەرت بولغان تۈرگە خېرىدار چىققۇچىلاردا ئالدىنقى تارماقتا كۆرسىتىلگەن قىلمىشلار جىنايەت شەكىللەندۈرمىگەنلەرگە خېرىدار بولغان تۈر سوممىسىنىڭ مىڭدىن بەشىدىن يۇقىرى، ئوندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ، ئورۇننىڭ بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمى ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلىرىغا بېرىلىدىغان ئورۇن جەرىمانە سوممىسىنىڭ ％ 5 تىن يۇقىرى، ％ 10 تىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلغانلارغا قوشۇمچە قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت مۇسادىرە قىلىنىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىرلىرىنىڭ بىر يىلدىن ئۈچ يىلغىچە قانۇن بويىچە خېرىدار چاقىرىش شەرت بولغان تۈرلەرگە قاتنىشىش سالاھىيىتى بىكار قىلىنىدۇ ھەمدە ئېلان قىلىنىدۇ، تاكى سودا-سانائەت مەمۇرىي باشقۇرۇش ئورگىنى تىجارەت كىنىشكىسىنى بىكار قىلغانغا قەدەر.

55-ماددا قانۇن بويىچە خېرىدار چاقىرىش شەرت بولغان تۈرلەردە، خېرىدار چاقىرغۇچىلاردىن مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىلەرگە خىلاپلىق قىلىپ، خېرىدار چىققۇچى بىلەن خېرىدار چىقىش باھاسى، خېرىدار چىقىش لايىھەسى قاتارلىق ماھىيەتلىك مەزمۇنلار ھەققىدە سۆھبەتلەشكەنلىرىگە ئاگاھلاندۇرۇش بېرىلىدۇ، ئورۇننىڭ بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمى ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلىرىغا قانۇن بويىچە چارە كۆرۈلىدۇ.

ئالدىنقى تارماقتا كۆرسىتىلگەن ھەرىكەت خېرىدار بولۇش نەتىجىسىگە تەسىر يەتكۈزسە، خېرىدار بولۇش ئىناۋەتسىز بولىدۇ.

56-ماددا خېرىدار باھالاش كومىتېتى ئەزالىرىدىن خېرىدار چىققۇچىنىڭ پۇل-مېلىنى ياكى باشقا پايدىسىنى ئالغانلىرىدا، خېرىدار باھالاش كومىتېتىنىڭ ئەزالىرى ياكى خېرىدار باھالاشقا قاتناشقان ئالاقىدار خادىملار خېرىدار چىقىش ھۆججىتىنى باھالاش ۋە سېلىشتۇرۇش، خېرىدار بولغان نامزاتنى كۆرسىتىش شۇنىڭدەك خېرىدار باھالاشقا مۇناسىۋەتلىك باشقا ئەھۋاللارنى باشقىلارغا ئاشكارىلاپ قويغانلىرىغا ئاگاھلاندۇرۇش جازاسى بېرىلىدۇ، ئالغان پۇل-مال مۇسادىرە قىلىنىدۇ،
قوشۇمچە 3000 يۈەندىن يۇقىرى، 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ، قانۇنغا خىلاپ قىلمىشى بار خېرىدار باھالاش كومىتېتى ئەزالىرىنىڭ خېرىدار باھالاش كومىتېتىنىڭ ئەزاسى بولۇش سالاھىيىتى ئېلىپ تاشلىنىدۇ، قانۇن بويىچە خېرىدار چاقىرىش شەرت بولغان ھەرقانداق تۈرنىڭ خېرىدار باھالاشقا يەنە قاتنىشىشىغا يول قويۇلمايدۇ؛
جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

57-ماددا خېرىدار چاقىرغۇچى خېرىدار باھالاش كومىتېتى قانۇن بويىچە كۆرسەتكەن خېرىدار بولغۇچى نامزاتلىرىدىن باشقا خېرىدار بولغۇچىنى بېكىتكەن بولسا، قانۇن بويىچە چوقۇم خېرىدار چاقىرىش شەرت بولغان تۈرگە خېرىدار بولغۇچى بارلىق خېرىدار بولۇشتا خېرىدار باھالاش كومىتېتى ئىنكار قىلىۋەتكەندىن كېيىن، خېرىدار بولغۇچى ئۆزى بېكىتكەن بولسا، خېرىدار بولۇش ئىناۋەتسىز بولۇپ، تۈزىتىشكە بۇيرۇلىدۇ، خېرىدار بولغان تۈر سوممىسىنىڭ مىڭدىن بەشىدىن يۇقىرى، مىڭدىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلسا بولىدۇ؛
ئورۇننىڭ بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمى ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلىرىغا قانۇن بويىچە چارە كۆرۈلىدۇ.

58-ماددا خېرىدار چىققۇچىلاردىن خېرىدار بولغان تۈرنى باشقىلارغا ئۆتۈنۈپ بەرگەنلىرى خېرىدار بولغان تۈرنى پارچىلاپ باشقىلارغا ئايرىم-ئايرىم ئۆتۈنۈپ بەرگەنلىرى، مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ خېرىدار بولغان تۈرنىڭ قىسمەن سۇبيېكتى، ئاچقۇچلۇق خىزمىتىنى باشقىلارغا بۆلۈپ ھۆددە بەرگەنلىرى ياكى بۆلۈپ ھۆددە بەرگۈچى يەنە بىر قېتىم بۆلۈپ ھۆددە بەرگەنلىرىنىڭ ئۆتۈنۈپ بېرىشى، بۆلۈپ ھۆددە بېرىشى ئىناۋەتسىز،
ئۆتۈنۈپ بەرگەن، بۆلۈپ ھۆددىگە بەرگەن تۈر سوممىسىنىڭ بەشتىن بەش قىسمىدىن يۇقىرى، مىڭدىن ئون قىسمىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلغانلارغا قوشۇمچە قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت مۇسادىرە قىلىنىدۇ؛
ئىشنى توختىتىپ تەرتىپكە سېلىشقا بۇيرۇلسا بولىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىر بولغانلىرىنىڭ تىجارەت كىنىشكىسىنى سودا-سانائەت مەمۇرىي باشقۇرۇش ئورگىنى بىكار قىلىدۇ.

59-ماددا خېرىدار چاقىرغۇچى بىلەن خېرىدار چىققۇچى توختامنى خېرىدار چاقىرىش ھۆججىتى ۋە خېرىدار چىققۇچىنىڭ خېرىدار چىقىش ھۆججىتىگە ئاساسەن تۈزمىگەن ياكى خېرىدار چاقىرغۇچى، خېرىدار چىققۇچى توختامنىڭ ماھىيەتلىك مەزمۇنىدىن چەتنىگەن كېلىشىم تۈزگەن بولسا، تۈزىتىشكە بۇيرۇلىدۇ؛
خېرىدار بولغان تۈر سوممىسىنىڭ بەشتىن بەش قىسمىدىن يۇقىرى، مىڭدىن ئون قىسمىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ.

60-ماددا خېرىدار بولغۇچى خېرىدار چاقىرغۇچى بىلەن تۈزگەن توختامنى ئىجرا قىلمىسا، ۋەدىگە ئەمەل قىلىش كاپالەت پۇلى قايتۇرۇپ بېرىلمەيدۇ، خېرىدار چاقىرغۇچىغا سېلىنغان زىيان ۋەدىگە ئەمەل بېرىش كاپالەت پۇلى سوممىسىدىن ئېشىپ كەتسە، ئېشىپ كەتكەن قىسمىنىمۇ تۆلەپ بېرىشى كېرەك؛
ۋەدىگە ئەمەل قىلىش كاپالەت پۇلىنى تاپشۇرمىغان بولسا، خېرىدار چاقىرغۇچىنىڭ زىيىنىنى تۆلەش جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىش كېرەك.

خېرىدار بولغۇچىدىن مەجبۇرىيىتىنى خېرىدار چاقىرغۇچى بىلەن تۈزگەن توختام بويىچە ئادا قىلمىغانلىرىدىن قىلمىشى ئېغىرلىرىنىڭ 2-يىلىدىن 5-يىلىغىچە قانۇن بويىچە خېرىدار چاقىرىش شەرت بولغان تۈرگە قاتنىشىش سالاھىيىتى بىكار قىلىنىدۇ ھەمدە ئېلان قىلىنىدۇ، ھەتتا سودا-سانائەت مەمۇرىي باشقۇرۇش ئورگىنى تىجارەت كىنىشكىسىنى بىكار قىلىدۇ.

تاقابىل تۇرغىلى بولمايدىغان ئەھۋال سەۋەبىدىن توختامنى ئادا قىلغىلى بولمىسا، ئالدىنقى ئىككى تارماقتىكى بەلگىلىمە تەتبىقلانمايدۇ.

61-ماددا بۇ بابتا بەلگىلەنگەن مەمۇرىي جازانى گوۋۇيۈەن بەلگىلىگەن ئالاقىدار مەمۇرىي نازارەتچىلىك تارمىقى بەلگىلەيدۇ.
بۇ قانۇندا مەمۇرىي جازا بەرگەن ئورگانغا بەلگىلىمە چىقىرىلغانلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.

62-ماددا ھەرقانداق ئورۇندىن مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىلەرگە خىلاپلىق قىلىپ، ئۆز رايونى، ئۆز سىستېمىسى سىرتىدىكى قانۇنىي ئىگىلەر ياكى باشقا تەشكىلاتلارنى خېرىدار بولۇشقا چەكلىگەن ياكى چەتكە قاققان، خېرىدار چاقىرغۇچىغا خېرىدار چاقىرىش ۋاكالەتچىلىك ئاپپاراتى بەلگىلەپ بەرگەن، خېرىدار چاقىرغۇچىدىن خېرىدار چاقىرىش ۋاكالەتچىلىك ئاپپاراتىغا خېرىدار چاقىرىش ئىشلىرىنى بېجىرىشنى مەجبۇرىي ھاۋالە قىلغانلىرى ياكى خېرىدار چاقىرىش-خېرىدار چىقىش ھەرىكىتىگە باشقا ئۇسۇللار بىلەن ئارىلىشىۋالغانلىرى تۈزىتىشكە بۇيرۇلىدۇ؛
ئورۇننىڭ بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمى ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلىرىغا قانۇن بويىچە ئاگاھلاندۇرۇش، گۇناھ يېزىش، چوڭ گۇناھ يېزىش جازاسى بېرىلىدۇ، قىلمىشى ئېغىرراق بولغانلىرىغا قانۇن بويىچە دەرىجىسىنى چۈشۈرۈش، ۋەزىپىسىدىن ئېلىپ تاشلاش، خىزمەتتىن ھەيدەش جازاسى بېرىلىدۇ.

شەخسلەر خىزمەت ھوقۇقىدىن پايدىلىنىپ ئالدىنقى تارماقتىكى قانۇنغا خىلاپ قىلمىش سادىر قىلسا، ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمە بويىچە جاۋابكارلىقى سۈرۈشتۈرۈلىدۇ.

63-ماددا خېرىدار چاقىرىش، خېرىدار چىقىش پائالىيىتىدە قانۇن بويىچە مەمۇرىي نازارەتچىلىك مەسئۇلىيىتى بار دۆلەت ئورگىنى خادىملىرىدىن نەپسانىيەتچىلىك قىلىپ، خىزمەت ھوقۇقىدىن كەلسە-كەلمەس پايدىلىنىپ ياكى خىزمەتتە بىپەرۋالىق قىلىپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ؛
جىنايەت شەكىللەندۈرمىگەنلىرىگە قانۇن بويىچە مەمۇرىي جازا بېرىلىدۇ.

64-ماددا قانۇن بويىچە خېرىدار چاقىرىش شەرت بولغان تۈرلەر مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىلەرگە خىلاپ بولسا، خېرىدار بولۇش ئىناۋەتسىز بولسا، مۇشۇ قانۇندا بەلگىلەنگەن خېرىدار بولۇش شەرتى بويىچە قالغان خېرىدار چىققۇچىلار ئىچىدىن خېرىدار بولغۇچىنى قايتىدىن بېكىتىش ياكى مۇشۇ قانۇن بويىچە قايتىدىن خېرىدار چاقىرىش كېرەك.

6-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

65-ماددا خېرىدار چىققۇچى ۋە باشقا مەنپەئەتدارلار خېرىدار چاقىرىش، خېرىدار چىقىش پائالىيىتى مۇشۇ قانۇندىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەرگە ئۇيغۇن كەلمەيدۇ، دەپ قارىسا، خېرىدار چاقىرغۇچىغا باشقىچە پىكرىنى بېرىشكە ياكى ئالاقىدار مەمۇرىي نازارەتچىلىك تارمىقىغا قانۇن بويىچە ئەرز قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

66-ماددا دۆلەت خەۋپسىزلىكى، دۆلەت مەخپىيىتى، خەتەردىن، ئاپەتتىن قۇتقۇزۇشقا چېتىلىدىغان ياكى نامراتلارنى يۆلەش مەبلىغىدىن پايدىلىنىپ ئىش تېپىپ بېرىپ قۇتقۇزۇش، دېھقان ئىشچىنى ئىشلىتىش قاتارلىق ئالاھىدە ئەھۋاللارغا چېتىلىدىغان، خېرىدار چاقىرىشقا مۇۋاپىق كەلمەيدىغان تۈرلەرگە دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە خېرىدار چاقىرمىسىمۇ بولىدۇ.

67-ماددا خەلقئارا تەشكىلات ياكى چەت ئەل ھۆكۈمەتلىرى قەرز بەرگەن پۇل، ياردەم مەبلىغى ئىشلىتىلگەن تۈرلەرگە خېرىدار چاقىرغاندا، قەرز پۇل بەرگۈچى تەرەپ ۋە مەبلەغ بەرگۈچى تەرەپنىڭ خېرىدار چاقىرىش، مەبلەغ سېلىشقا دائىر كونكرېت شەرتى ۋە تەرتىپى ئوخشاش بولمايدۇ، شۇ بەلگىلىمە تەتبىقلانسا بولىدۇ، لېكىن جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئاممىۋى مەنپەئىتىگە خىلاپ بولغانلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.

68-ماددا بۇ قانۇن 2000-يىل 1-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.