( 1995-يىل 10-ئاينىڭ 30-كۈنى 8-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 16-يىغىنىدا ماقۇللانغان، 2009-يىل 8-ئاينىڭ 27-كۈنى 11-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك دۆلەت قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 10-يىغىنىنىڭ «بىر قىسىم قانۇنلارغا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا ئاساسەن 1-قېتىم تۈزىتىلگەن، 2015-يىل 4-ئاينىڭ 24-كۈنى 12-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك پارتىيە قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 14-يىغىنىنىڭ «< جۇڭخۇا خەلقى > غا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى»ىگە ئاساسەن
جۇمھۇرىيەتنىڭ ئۆلچەم قانۇنى قاتارلىق بەش قانۇننىڭ قارارى»غا 2-قېتىم تۈزىتىش كىرگۈزۈلدى 2016-يىلى 11-ئاينىڭ 7-كۈنى 12-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 24-قېتىملىق يىغىنىنىڭ «< جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ تاشقى سودا قانۇنى > قاتارلىق 12 قانۇنغا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا ئاساسەن 3-قېتىم تۈزىتىلدى 2017-يىل 11-ئاينىڭ 4-كۈنى 12
( «< جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ بوغالتىرلىق قانۇنى > قاتارلىق 11 قانۇنغا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارار»غا 4-قېتىم تۈزىتىش كىرگۈزۈلدى )
جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى قانۇنى
مۇندەرىجە
1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ
2-باب خەلق ئاۋىياتسىيەسىنىڭ دۆلەت تەۋەلىكى
3-باب خەلق ئاۋىياتسىيەسى ئۇچقۇ ھوقۇقى
1-پاراگراف ئادەتتىكى بەلگىلىمە
2-پاراگراف پۇقراۋى ئاۋىئاتسىيە ۋاسىتىلىرىنىڭ ئىگىدارلىق ھوقۇقى ۋە رەنە ھوقۇقى
3-پاراگراف خەلق ئاۋىياتسىيەسىنىڭ ئىمتىياز ھوقۇقى
4-پاراگراف پۇقراۋى ئاۋىئاتسىيە ۋاسىتىلىرىنى ئىجارىگە بېرىش
4-باب خەلق ئاۋىياتسىيەسىنى ئۇچۇشقا باب باشقۇرۇشنى باشقۇرۇش
بەشىنچى باب ئاۋىئاتسىيە خادىملىرى
1-پاراگراف ئادەتتىكى بەلگىلىمە
2 §.ماشىنا گۇرۇپپىسى
6-باب پۇقراۋى ئايرودۇرۇم
7-باب بوشلۇقتا ئۇچۇش
1-پاراگراف ھاۋا تەۋەلىكىنى باشقۇرۇش
2-پاراگراف ئۇچۇشنى باشقۇرۇش
3-پاراگراف ئۇچۇشقا كاپالەتلىك قىلىش
4-پاراگراف ئۇچۇشتا زۆرۈر ھۆججەتلەر
8-باب ئاممىۋى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت كارخانىلىرى
9-باب ئاممىۋى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورتى
1-پاراگراف ئادەتتىكى بەلگىلىمە
2-پاراگراف توشۇش دوكۇمېنتى
3-پاراگراف توشۇغۇچىنىڭ جاۋابكارلىقى
4-پاراگراف ئەمەلىي توشۇغۇچىلارنىڭ ئاۋىياتسىيە تىرانسپورتى توغرىسىدىكى ئالاھىدە بەلگىلىمىلەرنى ئىجرا قىلىشى
10-باب ھەممىباب ئاۋىياتسىيە
11-باب ئىزدەش، قۇتقۇزۇش ۋە ھادىسىنى تەكشۈرۈش
12-باب يەر يۈزىدىكى 3-كىشىنىڭ زىيىنىنى تۆلەش جاۋابكارلىقى
13-باب چەت ئەل خەلق ئاۋىياتسىيەسى ۋاسىتىلىرىگە دائىر ئالاھىدە بەلگىلىمە
14-باب چەت ئەلگە چېتىشلىق مۇناسىۋەتكە دائىر قانۇنلارنى تەتبىقلاش
15-باب قانۇن جاۋابكارلىقى
16-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ
1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ
1-ماددا بۇ قانۇن دۆلەتنىڭ ھاۋا تەۋەلىكى ئىگىلىك ھوقۇقى ۋە پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ھوقۇقىنى قوغداش، پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە پائالىيىتىنىڭ بىخەتەرلىكى ۋە تەرتىپلىك ئېلىپ بېرىلىشىغا كاپالەتلىك قىلىش، پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە پائالىيىتىگە قاتناشقۇچى ھەرقايسى تەرەپلەرنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قوغداش، خەلق ئاۋىياتسىيە ئىشلىرىنىڭ تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرۈش مەقسىتىدە چىقىرىلدى.
2-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ قۇرۇقلۇق ۋە سۇ تەۋەلىكىدىن ئىبارەت ھاۋا تەۋەلىكى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ھاۋا تەۋەلىكىدۇر.
جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى ھاۋا تەۋەلىكىگە قارىتا تامامەن باشقىلارنى چەتكە قېقىش ئىگىلىك ھوقۇقىغا ئىگە.
3-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى پۈتۈن مەملىكەت بويىچە خەلق ئاۋىياتسىيە پائالىيىتىنى بىرتۇتاش نازارەت قىلىدۇ، باشقۇرىدۇ؛
قانۇنلار ۋە گوۋۇيۈەننىڭ قارارىغا ئاساسەن، خەلق ئاۋىياتسىيەسى پائالىيىتىگە دائىر بەلگىلىمە ۋە قارارلارنى شۇ تارماقنىڭ ھوقۇق دائىرىسىدە ئېلان قىلىدۇ.
گوۋۇيۈەننىڭ پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە مەسئۇل تارمىقى قۇرغان رايونلاردىكى خەلق ئاۋىياتسىيەسىنى باشقۇرۇش ئاپپاراتى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى بەرگەن ھوقۇق بويىچە شۇ رايونلارنىڭ خەلق ئاۋىياتسىيە پائالىيىتىنى نازارەت قىلىدۇ ۋە باشقۇرىدۇ.
4-ماددا دۆلەت خەلق ئاۋىياتسىيەسى ئىشلىرىنىڭ تەرەققىياتىغا مەدەت بېرىدۇ، خەلق ئاۋىياتسىيەسىنىڭ پەن تەتقىقاتى ۋە مائارىپ ئىشلىرىنى راۋاجلاندۇرۇشىغا ئىلھام ۋە مەدەت بېرىدۇ، پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە پەن-تېخنىكا سەۋىيەسىنى ئۆستۈرىدۇ.
دۆلەت پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى ياساش كەسپىنىڭ تەرەققىياتىغا مەدەت بېرىدۇ، پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە پائالىيىتىنى بىخەتەر، ئىلغار، تېجەشلىك، قوللىنىشچان پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىگە ئىگە قىلىدۇ.
2-باب خەلق ئاۋىياتسىيەسىنىڭ دۆلەت تەۋەلىكى
5-ماددا بۇ قانۇندا ئېيتىلغان پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى ھەربىي ئىشلار، تاموژنا، ساقچىلارنىڭ ئۇچۇش ۋەزىپىسىنى ئىجرا قىلىشقا ئىشلىتىلگەندىن باشقا ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى كۆرسىتىدۇ.
6-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقىنىڭ قانۇن بويىچە دۆلەت تەۋەلىكىنى تىزىملىتىشى ئارقىلىق تىزىملىتىلغان پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ دۆلەت تەۋەلىكىگە ئىگە بولىدۇ، گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيە مەسئۇل تارمىقى دۆلەت تەۋەلىكىنى تىزىملاش گۇۋاھنامىسى بېرىدۇ.
گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى خەلق ئاۋىياتسىيەسىنىڭ دۆلەت تەۋەلىكىنى تىزىملاش دەپتىرى تەسىس قىلىپ، خەلق ئاۋىياتسىيەسىنى تىزىملاش دۆلەت تەۋەلىكىنى بىرتۇتاش خاتىرىلەيدۇ.
7-ماددا تۆۋەندىكى پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ دۆلەت تەۋەلىكىنى تىزىملىتىشى كېرەك :
( 1 ) جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ دۆلەت ئاپپاراتلىرىنىڭ پۇقراۋى ئاۋىئاتسىيە ۋاسىتىلىرى؛
( 2 ) جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ قانۇنى بويىچە قۇرۇلغان كارخانا تىپىدىكى قانۇنىي ئىگىلەرنىڭ پۇقراۋى ئاۋىئاتسىيە ۋاسىتىلىرى؛
كارخانا تىپىدىكى قانۇنىي ئىگىنىڭ رويخەتكە ئېلىنغان كاپىتالى ئىچىدە چەت ئەل سودىگەرلىرى مەبلەغ چىقارغان بولسا، ئۇنىڭ ئاپپارات تەسىس قىلىنىشى، خادىملارنىڭ تەشكىللىنىشى ۋە جۇڭگو تەرەپ مەبلەغ سالغۇچىسىنىڭ مەبلەغ چىقىرىش نىسبىتى مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن بولۇشى كېرەك؛
( 3 ) گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى تىزىملىتىشقا رۇخسەت قىلغان باشقا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى.
چېگرا سىرتىدىن ئىجارە ئېلىنغان پۇقراۋى ئاۋىياتسىيەنى ئىجارە ئالغۇچى ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن كەلسە، شۇ پۇقراۋى ئاۋىياتسىيەنىڭ ئايروپىلان خادىملىرىنى ئىجارە ئالغۇچى سەپلەپ بەرگەن بولسا، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ دۆلەت تەۋەلىكىنى تىزىملىتىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ، لېكىن ئاۋۋال شۇ پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىنىڭ ئەسلىي دۆلەت تەۋەلىكىنى تىزىملىتىش شەرت.
8-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ دۆلەت تەۋەلىكىگە قانۇن بويىچە ئېرىشكەن پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىگە بەلگىلەنگەن دۆلەت تەۋەلىكى بەلگىسى ۋە تىزىملاش بەلگىسىنى ئېنىق يېزىش كېرەك.
9-ماددا خەلق ئاۋىياتسىيەسى قوش دۆلەت تەۋەلىكىگە ئىگە بولسا بولمايدۇ.
چەت ئەل تەۋەلىكىدىن چىقىرىۋېتىلمىگەن پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنىڭ جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىدە دۆلەت تەۋەلىكىنى تىزىملىتىشنى ئىلتىماس قىلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.
3-باب خەلق ئاۋىياتسىيەسى ئۇچقۇ ھوقۇقى
1-پاراگراف ئادەتتىكى بەلگىلىمە
10-ماددا بۇ بابتا بەلگىلەنگەن خەلق ئاۋىياتسىيەسى ۋاسىتىلىرىنى ياساش ھوقۇقى، جۈملىدىن خەلق ئاۋىياتسىيەسىنىڭ قۇرۇلما، موتور، پىرقىرىغۇچ، رادىيو ئۈسكۈنىسى ۋە باشقا بارلىق خەلق ئاۋىياتسىيەسىگە ئىشلىتىش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدىغان، مەيلى ئۇنىڭغا ئورنىتىلغان ياكى ۋاقىتلىق چۇۋۇلىدىغان بۇيۇملارغا ئورنىتىلغان بولسۇن.
11-ماددا خەلق ئاۋىياتسىيەسىنىڭ ئىگىسى تۆۋەندىكى ھوقۇقلار توغرىسىدا گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقىغا ھوقۇقىنى تىزىملىتىش رەسمىيىتىنى ئايرىم-ئايرىم بېجىرىشى كېرەك :
( 1 ) پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنىڭ ئىگىدارلىق ھوقۇقى؛
( 2 ) سېتىۋېلىش ھەرىكىتى ئارقىلىق پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىگە ئېرىشىش ھەمدە ئۇلارنى ئىگىلەش ھوقۇقىغا ئىگە بولۇش؛
( 3 ) ئىجارە مۇددىتى ئالتە ئايدىن ئاشىدىغان ئىجارە توختامىغا ئاساسەن پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى ئىگىلەش ھوقۇقى؛
( 4 ) پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى رەنە ئېلىش ھوقۇقى.
12-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى خەلق ئاۋىياتسىيەسى ئۇچقۇ ھوقۇقىنى تىزىملاش دەپتىرى تەسىس قىلىدۇ.
بىر پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىنىڭ ھوقۇقىنى تىزىملاش ئىشلىرىنى بىر ھوقۇقنى تىزىملاش دەپتىرىگە خاتىرىلەش كېرەك.
پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنىڭ ھوقۇقىنى تىزىملىتىدىغان ئىشلارنى ئامما سۈرۈشتۈرسە، كۆپەيتسە ياكى ئۈزۈۋالسا بولىدۇ.
13-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى قانۇن بويىچە مەجبۇرىي كىمئارتۇق قىلىپ سېتىلغاندىن باشقا، تىزىمغا ئالدۇرۇلغان پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنىڭ ھوقۇقى تولۇقلىمىغا ئېرىشىش ياكى پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنىڭ ئىگىسى قوشۇلۇشتىن ئىلگىرى، پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنىڭ دۆلەت تەۋەلىكىنى تىزىملاش ياكى ھوقۇقىنى چەت ئەلگە يۆتكەشكە بولمايدۇ.
2-پاراگراف پۇقراۋى ئاۋىئاتسىيە ۋاسىتىلىرىنىڭ ئىگىدارلىق ھوقۇقى ۋە رەنە ھوقۇقى
14-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنىڭ ئىگىدارلىق ھوقۇقىغا ئېرىشىش، ئۇنى ئۆتۈنۈپ بېرىش ۋە يوقىتىشتا، گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقىغا تىزىملىتىش كېرەك؛
تىزىملاتمىغانلار 3-كىشى بىلەن قارشىلاشسا بولمايدۇ.
پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنىڭ ئىگىدارلىق ھوقۇقىنى ئۆتۈنۈپ بېرىشتە، يازما توختام ئىمزالاش كېرەك.
15-ماددا دۆلەت ئىگىدارلىقىدىكى پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى دۆلەت قانۇنىي ئىگىگە باشقۇرۇش ياكى ئىشلىتىشنى بەرگەن بولسا، مۇشۇ قانۇندىكى پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنىڭ ئىگىسىگە دائىر بەلگىلىمىلەر شۇ قانۇنىي ئىگىگە تەتبىقلىنىدۇ.
16-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىنىڭ رەنە ھوقۇقىنى بېكىتىشتە، رەنە ئالغۇچى بىلەن رەنە قويغۇچى بىرلىكتە گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقىغا رەنە ھوقۇقىنى تىزىملىتىدۇ؛
تىزىملاتمىغانلار 3-كىشى بىلەن قارشىلاشسا بولمايدۇ.
17-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنىڭ رەنە ھوقۇقى بېكىتىلگەندىن كېيىن، رەنە قويغۇچى رەنە ئېلىنغان پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى رەنە ئالغۇچىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئالماي تۇرۇپ باشقىلارغا ئۆتۈنۈپ بەرسە بولمايدۇ.
3-پاراگراف خەلق ئاۋىياتسىيەسىنىڭ ئىمتىياز ھوقۇقى
18-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنىڭ ئىمتىياز ھوقۇقى ھەقدار مۇشۇ قانۇننىڭ 19-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە، پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنىڭ ئىگىدارى، ئىجارە ئالغۇچىسىغا تۆلەم تەلىپى قويىدىغان، شۇ تۆلەم تەلىپى شەكىللەنگەن پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىدىن ئالدىن تۆلىتىۋېلىش ھوقۇقىنى كۆرسىتىدۇ.
19-ماددا تۆۋەندىكى تۈرلۈك ھەقدارلىقتا خەلق ئاۋىياتسىيەسى ۋاسىتىسىدىن پايدىلىنىش ھوقۇقى بار :
( 1 ) شۇ پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىنى قۇتقۇزۇش ھەققى؛
( 2 ) شۇ پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىنى ساقلاش، ئاسراشقا كېتىدىغان زۆرۈر خىراجەت.
ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن تۈرلۈك ھەقدارلىقلاردىن كېيىن ئاۋۋال تۆلىتىۋېلىش.
20-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 19-ماددىسىدا بەلگىلەنگەن خەلق ئاۋىياتسىيەسىنىڭ ئىمتىياز ھوقۇقىدا، ئۇنىڭ ھەقدارى قۇتقۇزۇش ياردەم بېرىش ياكى ساقلاش، ئاسراش خىزمىتى ئاخىرلاشقان كۈندىن باشلاپ ئۈچ ئاي ئىچىدە ھەقدارلىقى توغرىسىدا گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقىغا تىزىملىتىشى كېرەك.
21-ماددا ھەقدارلارنىڭ ئورتاق مەنپەئىتى ئۈچۈن، خەلق سوت مەھكىمىسىنىڭ ھۆكۈمى ۋە كىمئارتۇق قىلىپ سېتىش جەريانىنى ئىجرا قىلىش داۋامىدا كەتكەن خىراجەتنى پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى كىمئارتۇق قىلىپ سېتىشتىن كىرگەن پۇلدىن ئالدىن ئاجرىتىپ بېرىش كېرەك.
22-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنىڭ ئىمتىياز ھوقۇقى پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى رەنە ئېلىش ھوقۇقىدىن ئاۋۋال تۆلىتىۋېلىنىدۇ.
23-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 19-ماددىسىدا بەلگىلەنگەن ھەقدارلىقنى يۆتكەشتە، ئۇنىڭ پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىدىن مەنپەئەتلىنىش ھوقۇقىمۇ شۇنىڭغا ئەگىشىپ يۆتكىلىدۇ.
24-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىنىڭ ئىمتىيازلىق ھوقۇقىنى خەلق سوت مەھكىمىسى تۇتۇپ قېلىش ئارقىلىق ئىمتىيازلىق پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىنى يۈرگۈزۈشى كېرەك.
25-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنىڭ ئىمتىياز ھوقۇقى ياردەم بېرىش ياكى ساقلاش، ئاسراش خىزمىتى ئاخىرلاشقان كۈندىن باشلاپ ئۈچ ئاي توشقاندا ئاخىرلىشىدۇ؛
لېكىن، ھەقدار ئۆز ھەقدارلىقىنى مۇشۇ قانۇننىڭ 20-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە تىزىمغا ئالدۇرغان ھەمدە تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلگەنلىرى بۇنىڭ سىرتىدا :
( 1 ) ھەقدار بىلەن قەرزدار مۇشۇ تۈردىكى ھەقدارلىقنىڭ سوممىسى توغرىسىدا كېلىشىم ھاسىل قىلغان بولسا؛
( 2 ) شۇ ھەقدارلىققا دائىر دەۋا باشلاندى.
پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنىڭ ئىمتىياز ھوقۇقى پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنىڭ ئىگىدارلىق ھوقۇقىنى ئۆتۈنۈپ بېرىش سەۋەبىدىن يوقالمايدۇ؛
لېكىن، خەلق ئاۋىياتسىيەسى ۋاسىتىلىرىدىن قانۇن بويىچە مەجبۇرىي كىمئارتۇق قىلىپ سېتىلغانلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.
4-پاراگراف پۇقراۋى ئاۋىئاتسىيە ۋاسىتىلىرىنى ئىجارىگە بېرىش
26-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى ئىجارە توختامى، جۈملىدىن مەبلەغ يۈرۈشتۈرۈش ئىجارە توختامى ۋە باشقا ئىجارە توختاملىرىنى يازما شەكىلدە تۈزۈش كېرەك.
27-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى مەبلەغ يۈرۈشتۈرۈش ئىجارىچىسى ئىجارە ئالغۇچىنىڭ مال بەرگۈچى تەرەپ ۋە پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى تاللىشىغا ئاساسەن، پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى سېتىۋېلىپ، ئىجارە ئالغۇچىنىڭ ئىشلىتىشىگە ئىجارىگە بېرىدۇ، ئىجارە ئالغۇچى قەرەللىك ئىجارە ھەققى تاپشۇرىدۇ.
28-ماددا مەبلەغ يۈرۈشتۈرۈش ئىجارە مەزگىلىدە، ئىجارىچى خەلق ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنىڭ ئىگىدارلىق ھوقۇقىدىن قانۇن بويىچە بەھرىمەن بولىدۇ، ئىجارە ئالغۇچى خەلق ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى ئىگىلەش، ئىشلىتىش ۋە ئۇنىڭدىن پايدىلىنىش ھوقۇقىغا قانۇن بويىچە ئىگە بولىدۇ.
29-ماددا مەبلەغ يۈرۈشتۈرۈش ئىجارە مەزگىلىدە، ئىجارىچى ئىجارە ئالغۇچىنىڭ پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى قانۇن بويىچە ئىگىلىشى، ئىشلىتىشىگە كاشىلا قىلسا بولمايدۇ؛
ئىجارە ئالغۇچى پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى مۇۋاپىق ساقلاپ، ئەسلىي تاپشۇرۇلغان چاغدىكى ھالەتكە كەلتۈرۈشى كېرەك، لېكىن مۇۋاپىق خورىغان ۋە ئىجارىچىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئالغان پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى ئۆزگەرتكەنلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.
30-ماددا مەبلەغ يۈرۈشتۈرۈش ئىجارە مۇددىتى توشقاندا، ئىجارە ئالغۇچى مۇشۇ قانۇننىڭ 29-ماددىسىدا بەلگىلەنگەن ھالەتكە ئۇيغۇن كېلىدىغان پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىنى ئىجارىچىگە قايتۇرۇپ بېرىشى كېرەك؛
لېكىن، ئىجارە ئالغۇچى پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى سېتىۋېلىش ھوقۇقىنى توختام بويىچە يۈرگۈزگەنلىرى ياكى پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى داۋاملىق ئىجارە ئېلىش ئۈچۈن ئىگىلىۋالغانلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.
31-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنىڭ مەبلەغ يۈرۈشتۈرۈش ئىجارىسىدىكى مال تەمىنلىگۈچى تەرەپ بىر زىيان ئۈچۈن ئىجارىچى بىلەن ئىجارە ئالغۇچى ئالدىدا بىرلا ۋاقىتتا جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئالمايدۇ.
32-ماددا مەبلەغ يۈرۈشتۈرۈش ئىجارە مەزگىلىدە، ئىجارىچىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئالغاندىن كېيىن، 3-كىشىنىڭ مەنپەئىتىگە زىيان يەتكۈزمىگەن ئەھۋالدا، ئىجارە ئالغۇچى ئۆزىنىڭ پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى ئىگىلەش ھوقۇقى ياكى ئىجارە توختامىدا پۈتۈشكەن باشقا ھوقۇقلىرىنى ئۆتۈنۈپ بەرسە بولىدۇ.
33-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنىڭ مەبلەغ يۈرۈشتۈرۈش جەھەتتىكى ئىجارە مۇددىتى ۋە ئىجارە مۇددىتى ئالتە ئايدىن ئاشىدىغان باشقا ئىجارە ئالغۇچىلاردا، ئىجارە ئالغۇچى ئۆزىنىڭ پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى ئىگىلەش ھوقۇقى توغرىسىدا گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقىغا تىزىملىتىشى كېرەك؛
تىزىملاتمىغانلار 3-كىشى بىلەن قارشىلاشسا بولمايدۇ.
4-باب خەلق ئاۋىياتسىيەسىنى ئۇچۇشقا باب باشقۇرۇشنى باشقۇرۇش
34-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ئۈسكۈنىسى ۋە ئۇنىڭ موتورى، پىرقىرىغۇچ ۋە پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ئۈسكۈنىسىدىكى ئۈسكۈنىلەرنى لايىھەلەشتە، گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقىغا تىپ لاياقەتلىك گۇۋاھنامىسى ئېلىشنى ئىلتىماس قىلىش كېرەك.
تەكشۈرۈشتە لاياقەتلىك بولغانلىرىغا تىپ لاياقەتلىك گۇۋاھنامىسى بېرىلىدۇ.
35-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ئۈسكۈنىسى ۋە ئۇنىڭ موتورى، پىرقىرىغۇچ ۋە پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ئۈسكۈنىسىدىكى ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقىرىش، رېمونت قىلىشتا، گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقىغا ئىشلەپچىقىرىش ئىجازىتى گۇۋاھنامىسى، رېمونت قىلىش ئىجازىتى گۇۋاھنامىسى ئېلىشنى ئىلتىماس قىلىش كېرەك.
تەكشۈرۈشتە لاياقەتلىك بولغانلىرىغا مۇناسىپ گۇۋاھنامە بېرىلىدۇ.
36-ماددا چەت ئەللىك ياسىغۇچى ئىشلەپچىقارغان ھەرقانداق تىپتىكى پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ئۈسكۈنىسى ۋە ئۇنىڭ موتورى، پىرقىرىغۇچ ۋە پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ئۈسكۈنىسىدىكى ئۈسكۈنىلەر تۇنجى قېتىم جۇڭگوغا ئىمپورت قىلىنغان بولسا، شۇ چەت ئەللىك ياسىغۇچ گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقىغا تىپ ئېتىراپنامىسى ئېلىشنى ئىلتىماس قىلىشى كېرەك.
تەكشۈرۈشتە لاياقەتلىك بولغانلىرىغا تىپ ئېتىراپ قىلىش گۇۋاھنامىسى بېرىلىدۇ.
چەت ئەل تارقاتقان تىپ لاياقەتلىك گۇۋاھنامىسىگە ئېرىشكەن پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ئۈسكۈنىسى ۋە ئۇنىڭ موتورى، پىرقىرىغۇچ ۋە پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ئۈسكۈنىسىدىكى ئۈسكۈنىلەر تۇنجى قېتىم جۇڭگو چېگراسى ئىچىدە ئىشلەپچىقىرىلغان بولسا، بۇ تىپ لاياقەتلىك گۇۋاھنامىسىنى ئىلكىدە تۇتقۇچى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقىغا تىپ ئېتىراپ قىلىش گۇۋاھنامىسىنى ئېلىشنى ئىلتىماس قىلىشى كېرەك.
تەكشۈرۈشتە لاياقەتلىك بولغانلىرىغا تىپ ئېتىراپ قىلىش گۇۋاھنامىسى بېرىلىدۇ.
37-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ دۆلەت تەۋەلىكىگە ئىگە پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيە مەسئۇل تارمىقى بەرگەن ئۇچۇشقا ماس كېلىش گۇۋاھنامىسىنى ئالغاندىن كېيىن ئۇچسا بولىدۇ.
پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى ۋە ئۇلارنىڭ موتورى، پىرقىرىغۇچ ۋە پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى ئېكسپورت قىلىشتا، ياسىغۇچى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقىغا ئېكسپورت قىلىنىدىغان ئۇچۇشقا ماس كېلىش گۇۋاھنامىسىنى ئېلىشنى ئىلتىماس قىلىشى كېرەك.
تەكشۈرۈشتە لاياقەتلىك بولغانلىرىغا ئېكسپورت ئۇچۇشقا ماس كېلىش گۇۋاھنامىسى بېرىلىدۇ.
ئىجارە ئالغان چەت ئەل خەلق ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى ئەسلىي دۆلەت تەۋەلىكىنى تىزىملىغۇچى دۆلەت بەرگەن ئۇچۇشقا ماس كېلىش گۇۋاھنامىسىنى تەكشۈرۈپ ئېتىراپ قىلغاندىن كېيىن ياكى ئايرىم ئۇچسا بولىدۇ.
خەلق ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى ئۇچۇشقا ماس كېلىشنى باشقۇرۇش بەلگىلىمىسىنى گوۋۇيۈەن بېكىتىدۇ.
38-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىنىڭ ئىگىدارى ياكى ئىجارە ئالغۇچى ئۇچۇشقا ماس كېلىش گۇۋاھنامىسىدە بەلگىلەنگەن ئىشلىتىش دائىرىسى بويىچە پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى ئىشلىتىشى، پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى رېمونت قىلىش، ئاسراش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلىشى، پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنىڭ ئۇچۇشقا ماس كېلىدىغان ھالەتتە تۇرۇشىغا كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.
بەشىنچى باب ئاۋىئاتسىيە خادىملىرى
1-پاراگراف ئادەتتىكى بەلگىلىمە
39-ماددا بۇ قانۇندا ئېيتىلغان ئاۋىياتسىيە خادىملىرى تۆۋەندىكى خەلق ئاۋىياتسىيە پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئايروپىلان خادىملىرىنى ۋە يەر يۈزىدىكى خادىملارنى كۆرسىتىدۇ :
( 1 ) ئايروپىلان خىزمەتچىلىرى، جۈملىدىن شوپۇر، ئايروپىلان خادىملىرى، ئايروپىلان خادىملىرى؛
( 2 ) يەر يۈزىدىكى خادىملار، جۈملىدىن پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى رېمونت قىلغۇچىلار، ھاۋا قاتنىشىنى باشقۇرغۇچى خادىملار، ئۇچۇشنى تەستىقلاش ۋەكىلى، ئاۋىياتسىيە ئىستانسىسىنىڭ ئالاقىچىلىرى.
40-ماددا ئاۋىياتسىيە خادىملىرى مەخسۇس مەشىقنى قوبۇل قىلىشى، باھالاشتا لاياقەتلىك بولۇپ، گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى تارقىتىپ بەرگەن تىجارەت كىنىشكىسى ئالغاندىن كېيىن، تىجارەت كىنىشكىسىگە يېزىلغان خىزمەتنى ئۈستىگە ئالسا بولىدۇ.
ئايروپىلان خىزمەتچىلىرى ۋە ھاۋا قاتنىشىنى باشقۇرغۇچى خادىملار كىنىشكا ئېلىشتىن بۇرۇن، يەنە گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى ئېتىراپ قىلغان بەدەن تەكشۈرۈش ئورنىنىڭ تەكشۈرۈشىنى قوبۇل قىلىشى ھەمدە گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى تارقاتقان بەدەن تەكشۈرۈش لاياقەتلىك گۇۋاھنامىسىنى ئېلىشى كېرەك.
41-ماددا ئايروپىلان خىزمەتچىلىرى ئۇچۇش ۋەزىپىسىنى ئىجرا قىلغاندا، كىنىشكا ۋە بەدەن تەكشۈرۈش لاياقەتلىك گۇۋاھنامىسىنى يېنىدا ئېلىپ يۈرۈشى ھەمدە گوۋۇيۈەن خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەكشۈرۈشىنى قوبۇل قىلىشى كېرەك.
42-ماددا ئاۋىياتسىيە خادىملىرى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقىنىڭ قەرەللىك ياكى قەرەلسىز تەكشۈرۈشى ۋە باھالىشىنى قوبۇل قىلىشى كېرەك؛
تەكشۈرۈش، باھالاشتا لاياقەتلىك بولسا، كىنىشكىسىگە يېزىلغان خىزمەتنى داۋاملىق ئىشلەشكە بولىدۇ.
ئايروپىلان خىزمەتچىلىرى يەنە قەرەللىك جىددىي تەرتىپ مەشىقىگە قاتنىشىشى كېرەك.
ئايروپىلان خىزمەتچىلىرىنىڭ ئۇچۇشنى ئۈزۈپ قويۇش ۋاقتى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى بەلگىلىگەن ۋاقىت چېكىدىن ئېشىپ كەتسە، تەكشۈرۈش ۋە باھالاشتىن ئۆتكۈزۈشى كېرەك؛
ئايروپىلان خادىملىرىدىن باشقا ئايروپىلان خىزمەتچىلىرى يەنە ئۇچۇشقا يېتەكلىشى كېرەك.
تەكشۈرۈش، باھالاش، ئۇچۇشتا لاياقەتلىك بولغانلار كىنىشكىسىگە يېزىلغان خىزمەتلەرنى داۋاملىق ئۈستىگە ئېلىشقا بولىدۇ.
2 §.ماشىنا گۇرۇپپىسى
43-ماددا خەلق ئاۋىياتسىيەسى ئايروپىلان گۇرۇپپىسى ئايروپىلان باشلىقى ۋە باشقا ئايروپىلان خىزمەتچىلىرىدىن تەركىب تاپىدۇ.
ئايروپىلان باشلىقىنى شۇ تىپتىكى پۇقراۋى ئايروپىلاننى مۇستەقىل ھەيدەش تېخنىكىسى ۋە تەجرىبىسىگە ئىگە شوپۇر ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.
ئايروپىلان گۇرۇپپىسىنىڭ تەركىبى ۋە خادىم سانى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقىنىڭ بەلگىلىمىسىگە ئۇيغۇن بولۇشى كېرەك.
44-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنىڭ مەشغۇلاتىغا ئايروپىلان باشلىقى مەسئۇل بولىدۇ، ئايروپىلان باشلىقى مەسئۇلىيىتىنى قاتتىق ئادا قىلىپ، پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى ۋە ئۇلارغا قاچىلانغان خادىملار ۋە مال-مۈلۈك بىخەتەرلىكىنى قوغدىشى كېرەك.
ئايروپىلان باشلىقى ئۆز خىزمەت ھوقۇقى دائىرىسىدە چىقارغان بۇيرۇقنى پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىگە قاچىلانغان خادىملار ئىجرا قىلىشى كېرەك.
45-ماددا ئۇچۇشتىن ئىلگىرى، ئايروپىلان باشلىقى پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى زۆرۈر تەكشۈرۈشى كېرەك؛
تەكشۈرۈتمەي تۇرۇپ ئۇچۇشقا بولمايدۇ.
ئايروپىلان باشلىقى پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ئۈسكۈنىسى، ئايرودۇرۇم، ھاۋارايى شارائىتى قاتارلىقلارنىڭ بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن كەلمەيدىغانلىقىنى بايقاپ، ئۇچۇش بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلالمىسا، ئۇچۇشنى رەت قىلىشقا ھوقۇقلۇق.
46-ماددا ئۇچۇش جەريانىدا، پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىگە بۇزغۇنچىلىق قىلىدىغان، پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنىڭ ئىچكى تەرتىپىنى قالايمىقانلاشتۇرىدىغان، پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ئۈسكۈنىلىرىگە قاچىلانغان خادىملار ياكى مال-مۈلۈك بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزىدىغان، شۇنىڭدەك ئۇچۇش بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزىدىغان باشقا قىلمىشلارغا قارىتا، بىخەتەرلىككە كاپالەتلىك قىلىش ئالدىنقى شەرتى ئاستىدا، ئايروپىلان باشلىقى زۆرۈر مۇۋاپىق تەدبىر قوللىنىشقا ھوقۇقلۇق.
ئۇچۇش جەريانىدا، ئالاھىدە ئەھۋالغا يولۇققاندا، خەلق ئاۋىياتسىيەسى ۋە ئۇنىڭغا قاچىلانغان خادىملارنىڭ بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىش ئۈچۈن، ئايروپىلان باشلىقى خەلق ئاۋىياتسىيەسىنى بىر تەرەپ قىلىشقا ھوقۇقلۇق.
47-ماددا ئايروپىلان باشلىقى ئايروپىلان خادىملىرىنىڭ ئۇچۇش ۋەزىپىسىنى ئىجرا قىلىشقا ماس كەلمەيدىغانلىقىنى بايقىسا، ئۇچۇش بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىش ئۈچۈن، تەڭشەشنى ئوتتۇرىغا قويۇشقا ھوقۇقلۇق.
48-ماددا خەلق ئاۋىياتسىيەسى ئايروپىلانى خەتەرگە يولۇققاندا، ئايروپىلان باشلىقى بارلىق زۆرۈر تەدبىرلەرنى قوللىنىشقا ھوقۇقلۇق ھەمدە ئايروپىلان خادىملىرى ۋە ئايروپىلاندىكى باشقا خادىملارغا قۇتقۇزۇش تەدبىرى قوللىنىشقا قوماندانلىق قىلىدۇ.
خەتەرگە ئۇچرىغان پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى چېكىندۈرۈش زۆرۈر بولغان جىددىي ئەھۋالدا، ئايروپىلان باشلىقى جەزمەن تەدبىر قوللىنىپ، ئالدى بىلەن يولۇچىلارنى پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىدىن بىخەتەر ئايرىلىشقا تەشكىللىشى كېرەك؛
ئايروپىلان باشلىقىنىڭ رۇخسىتىنى ئالماي تۇرۇپ، ئايروپىلان خادىملىرى پۇقراۋى ئايروپىلانلاردىن ئۆز مەيلىچە ئايرىلسا بولمايدۇ؛
ئايروپىلان باشلىقى خەلق ئاۋىياتسىيەسىدىن ئەڭ ئاخىرىدا ئايرىلىشى كېرەك.
49-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىدە ھادىسە يۈزبەرگەندە، ئايروپىلان باشلىقى بىۋاسىتە ياكى ھاۋا قاتنىشىنى باشقۇرۇش ئورنى ئارقىلىق، ھادىسە ئەھۋالىنى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقىغا ئەينەن دوكلات قىلىشى كېرەك.
50-ماددا ئايروپىلان باشلىقى كېمە-پاراخوت ياكى باشقا ئايروپىلانلارنىڭ خەتەرگە ئۇچراش سىگنالىنى تاپشۇرۇۋالغان ياكى خەتەرگە ئۇچرىغان كېمە-پاراخوت، ئايروپىلان ۋە ئۇنىڭ خادىملىرىنى بايقىغاندا، خەتەرگە ئۇچراش ئەھۋالىنى يېقىن ئەتراپتىكى ھاۋا قاتنىشىنى باشقۇرۇش ئورنىغا ۋاقتىدا مەلۇم قىلىشى ھەمدە مۇۋاپىق ياردەم بېرىشى كېرەك.
51-ماددا ئۇچۇشتا ئايروپىلان باشلىقى مەلۇم سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن ۋەزىپىسىنى ئادا قىلالمىسا، ئايروپىلان باشلىقىلىق ۋەزىپىسىدىن قالسىلا، شوپۇر ئايروپىلان باشلىقىغا ۋاكالىتەن ۋەزىپە ئۆتەيدۇ؛
كېيىنكى توختاپ ئۇچۇشتىن ئىلگىرى، پۇقراۋى ئاۋىياتسىيەنىڭ ئىگىدارى ياكى ئىجارە ئالغۇچى يېڭى ئايروپىلان باشلىقىنى ۋەزىپىنى ئۆتكۈزۈۋېلىشقا ئەۋەتىشى كېرەك.
52-ماددا پەقەت بىرلا شوپۇر بار، باشقا ئايروپىلان خادىملىرى سەپلەنمىسىمۇ بولىدىغان خەلق ئاۋىياتسىيەسى، بۇ پاراگرافتىكى ئايروپىلان باشلىقىغا دائىر بەلگىلىمىلەر شۇ شوپۇرغا تەتبىقلىنىدۇ.
6-باب پۇقراۋى ئايرودۇرۇم
53-ماددا بۇ قانۇندا ئېيتىلغان پۇقراۋى ئايرودۇرۇم پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى ئۇچۇش، قونۇش، سىيرىلىش، توختىتىش ھەمدە باشقا پائالىيەتلەردە ئىشلىتىش ئۈچۈن مەخسۇس ئىشلىتىلىدىغان ئايرىلغان رايوننى كۆرسىتىدۇ، ئۇ قوشۇمچە ئىمارەت، قۇرۇلما ۋە ئەسلىھەلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
بۇ قانۇندا ئېيتىلغان پۇقراۋى ئايرودۇرۇم ۋاقىتلىق ئايرودۇرۇمنى ئۆز ئىچىگە ئالمايدۇ.
ئارمىيە-خەلق ئورتاق ئىشلىتىدىغان ئايرودۇرۇمنى باشقۇرۇش چارىسىنى گوۋۇيۈەن، مەركىزىي ھەربىي كومىتېت ئايرىم تۈزىدۇ.
54-ماددا پۇقراۋى ئايرودۇرۇمنى قۇرۇش ۋە ئىشلىتىشنى بىرتۇتاش ئورۇنلاشتۇرۇپ، مۇۋاپىق ئورۇنلاشتۇرۇپ، ئايرودۇرۇمنىڭ ئىشلىتىلىش ئۈنۈمىنى ئۆستۈرۈش كېرەك.
مەملىكەت بويىچە پۇقراۋى ئايرودۇرۇمنىڭ جايلىشىشى ۋە قۇرۇلۇش يىرىك پىلانىنى گوۋۇيۈەننىڭ پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە مەسئۇل تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ باشقا مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى بىلەن بىرلىكتە تۈزىدۇ ھەمدە دۆلەت بەلگىلىگەن تەرتىپ بويىچە تەستىقلانغاندىن كېيىن تەشكىللەپ يولغا قويىدۇ.
ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى مەملىكەتنىڭ پۇقراۋى ئايرودۇرۇمىنىڭ جايلىشىشى ۋە قۇرۇلۇش يىرىك پىلانىغا ئاساسەن، شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ پۇقراۋى ئايرودۇرۇم قۇرۇلۇشى يىرىك پىلانىنى تۈزۈشى ھەمدە دۆلەت بەلگىلىگەن تەرتىپ بويىچە تەستىقلاتقاندىن كېيىن، ئۇنى شۇ دەرىجىلىك خەلق ئىگىلىكى ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىيات يىرىك پىلانىغا كىرگۈزۈشى كېرەك.
55-ماددا پۇقراۋى ئايرودۇرۇم قۇرۇلۇشى يىرىك پىلانىنى شەھەر قۇرۇلۇشى يىرىك پىلانىغا ماسلاشتۇرۇش كېرەك.
56-ماددا پۇقراۋى ئايرودۇرۇمنى يېڭىدىن قۇرۇش، ئۆزگەرتىپ قۇرۇش ۋە كېڭەيتىپ قۇرۇشتا، قانۇن بويىچە تۈزۈلگەن پۇقراۋى ئايرودۇرۇمنىڭ جايلىشىشى ۋە قۇرۇلۇش يىرىك پىلانىغا ئۇيغۇنلىشىش، پۇقراۋى ئايرودۇرۇم ئۆلچىمىگە ئۇيغۇنلىشىش ھەمدە دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە ئالاقىدار مەسئۇل ئورگانغا تەستىقلىتىش ھەمدە يولغا قويۇش كېرەك.
قانۇن بويىچە تۈزۈلگەن پۇقراۋى ئايرودۇرۇمنىڭ جايلىشىشى ۋە قۇرۇلۇش يىرىك پىلانىغا ئۇيغۇن كەلمەيدىغان پۇقراۋى ئايرودۇرۇم قۇرۇلۇشى تۈرلىرىنى تەستىقلاشقا بولمايدۇ.
57-ماددا پۇقراۋى ئايرودۇرۇمنى يېڭىدىن قۇرۇش، كېڭەيتىپ قۇرۇشتا، پۇقراۋى ئايرودۇرۇم تۇرۇشلۇق جايدىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ئېلان چىقىرىشى كېرەك.
ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن ئۇقتۇرۇشنى شۇ جايدىكى ئاساسلىق گېزىتلەرگە چىقىرىش ھەمدە يېڭىدىن قۇرۇلىدىغان، كېڭەيتىلىدىغان ئايرودۇرۇم ئەتراپىدىكى رايونلارغا چاپلاش كېرەك.
58-ماددا قانۇن بويىچە ئايرىلغان پۇقراۋى ئايرودۇرۇم دائىرىسىدە ۋە دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە ئايرىلغان ئايرودۇرۇمنىڭ ساپ ھاۋا بوشلۇقىنى قوغداش رايونىدا تۆۋەندىكى پائالىيەتلەر بىلەن شۇغۇللىنىش مەنئى قىلىنىدۇ :
( 1 ) ھاۋادا كۆپ مىقداردا ئىس-تۈتەك، چاڭ-توزان، ئوت يالقۇنى، كېرەكسىز گاز قويۇپ بېرىپ ئۇچۇش بىخەتەرلىكىگە تەسىر يەتكۈزۈش ئېھتىمالى بولغان ئىمارەت ياكى ئەسلىھەلەرنى سېلىش؛
( 2 ) نىشان مەيدانى، كۈچلۈك پارتلاتقۇچ بۇيۇم ئىسكىلاتى قاتارلىق ئۇچۇش بىخەتەرلىكىگە تەسىر يەتكۈزىدىغان ئىمارەت ياكى ئەسلىھەلەرنى سېلىش؛
( 3 ) ئايرودۇرۇمنىڭ پاكىز ھاۋا بولۇش تەلىپىگە ئۇيغۇن كەلمەيدىغان ئىمارەت ياكى ئەسلىھەلەرنى سېلىش؛
( 4 ) ئايرودۇرۇمنىڭ كۆزىتىش، ئۇچۇشقا ياردەم بېرىش ئەسلىھەلىرىگە ئىشلىتىشكە تەسىر يەتكۈزىدىغان چىراغ نۇرى، بەلگە ياكى جىسىملارنى ئورنىتىش؛
( 5 ) ئۇچۇش بىخەتەرلىكىگە تەسىر يەتكۈزىدىغان ياكى ئايرودۇرۇمنىڭ ئۇچۇشقا ياردەم بېرىش ئەسلىھەلىرىنى ئىشلىتىشكە تەسىر يەتكۈزىدىغان ئۆسۈملۈكلەرنى ئۆستۈرۈش؛
( 6 ) ئۇچۇش بىخەتەرلىكىگە تەسىر يەتكۈزىدىغان قۇش، ھايۋانات ۋە باشقا جىسىملارنى بېقىش، قويۇپ بېرىش؛
( 7 ) ئايرودۇرۇمنىڭ ئېلېكتىر ماگنىت مۇھىتىغا تەسىر يەتكۈزىدىغان ئىمارەت ياكى ئەسلىھەلەرنى سېلىش.
قانۇن بويىچە ئايرىلغان پۇقراۋى ئايرودۇرۇم دائىرىسىدە چارۋىلارنى يايلىتىپ بېقىش مەنئى قىلىنىدۇ.
59-ماددا پۇقراۋى ئايرودۇرۇمنى يېڭىدىن قۇرۇش، كېڭەيتىش ئېلانى چىقىرىلىشتىن بۇرۇن، قانۇن بويىچە ئايرىلغان پۇقراۋى ئايرودۇرۇم دائىرىسىدە ۋە دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە ئايرىلغان ئايرودۇرۇمنىڭ ساپ ھاۋا بوشلۇقىنى قوغداش رايونىدا ساقلانغان ئۇچۇش بىخەتەرلىكىگە تەسىر يەتكۈزۈش ئېھتىمالى بولغان ئىمارەت، قۇرۇلما، دەل-دەرەخ، چىراغ نۇرى ۋە باشقا توسالغۇلارنى بەلگىلەنگەن مۇددەت ئىچىدە چىقىرىۋېتىش كېرەك؛
بۇنىڭدىن كېلىپ چىققان زىيانغا تولۇقلىما بېرىش ياكى قانۇن بويىچە باشقا قۇتقۇزۇش تەدبىرى قوللىنىش كېرەك.
60-ماددا پۇقراۋى ئايرودۇرۇمنى يېڭىدىن قۇرۇش، كېڭەيتىپ قۇرۇش ئېلانى چىقىرىلغاندىن كېيىن، ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخس مۇشۇ قانۇن ۋە مۇناسىۋەتلىك مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلسا،
قانۇن بويىچە ئايرىلغان پۇقراۋى ئايرودۇرۇم دائىرىسىدە ۋە دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە ئايرىلغان ئايرودۇرۇمنىڭ ھاۋا بوشلۇقىنى قوغداش رايونىدا ئۇچۇش بىخەتەرلىكىگە تەسىر يەتكۈزىدىغان ئىمارەت، قۇرۇلما، دەل-دەرەخ، چىراغ نۇرى ۋە باشقا توسالغۇلارنى پەيدا قىلىدىغان جىسىملارنى سالغان، تىككەن ياكى ئورناتقانلارنى ئايرودۇرۇم تۇرۇشلۇق جايدىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى تازىلاشقا بۇيرۇيدۇ؛
بۇنىڭدىن كېلىپ چىققان زىياننى شۇ توسالغۇنى ياسىغان، تېرىغان ياكى ئۇنى ئورناتقان كىشى ئۈستىگە ئالىدۇ.
61-ماددا پۇقراۋى ئايرودۇرۇم ۋە ئۇنىڭ دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە ئايرىلغان بوشلۇقنى پاكىز قوغداش رايونىدىن باشقا، ئۇچۇش بىخەتەرلىكىگە تەسىر يەتكۈزۈش ئېھتىمالى بولغان ئېگىز ئىمارەت ياكى ئەسلىھەلەردە، دۆلەتنىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە ئۇچۇشتىن توسالغۇ چىرىغى ۋە بەلگىسى ئورنىتىش ھەمدە ئۇنىڭ نورمال ھالىتىنى ساقلاش كېرەك.
62-ماددا پۇقراۋى ئايرودۇرۇم ئايرودۇرۇم ئىشلىتىش ئىجازەتنامىسى ئالغاندىن كېيىن ئاندىن ئىشلىتىشكە ئېچىۋېتىلىدۇ.
پۇقراۋى ئايرودۇرۇم تۆۋەندىكى شەرتلەرنى ھازىرلىغان ھەمدە دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋېلىشتا لاياقەتلىك بولغاندىن كېيىن، ئايرودۇرۇم ئىشلىتىش ئىجازەتنامىسىنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ :
( 1 ) تىجارەت كەسپىگە ئۇيغۇنلاشقان ئۇچۇش رايونى، ئايروپىلان كۈتۈش رايونى، خىزمەت رايونى، شۇنىڭدەك مۇلازىمەت ئەسلىھەلىرى ۋە خادىملىرىنى ھازىرلاش؛
( 2 ) ئۇچۇش بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلالايدىغان ھاۋا قاتنىشىنى باشقۇرۇش، خەۋەرلىشىش، يول باشلاش، مېتېئورولوگىيە قاتارلىق ئەسلىھەلەر ۋە خادىملارنى ھازىرلاش؛
( 3 ) دۆلەت بەلگىلىمىسىگە ئۇيغۇن كېلىدىغان بىخەتەرلىكنى قوغداش شەرتىنى ھازىرلاش؛
( 4 ) ئالاھىدە ئەھۋالنى بىر تەرەپ قىلىدىغان جىددىي ئىشلارغا تاقابىل تۇرۇش پىلانىنى، شۇنىڭدەك مۇناسىپ ئەسلىھە ۋە خادىملارنى ھازىرلىغان بولۇش؛
( 5 ) گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى بەلگىلىگەن باشقا شەرتلەرنى ھازىرلاش.
خەلقئارا ئايرودۇرۇم يەنە خەلقئارا قاتناش شارائىتىنى ھازىرلاپ، تاموژنا ۋە باشقا پورت تەكشۈرۈش ئورگىنى تەسىس قىلىشى كېرەك.
63-ماددا پۇقراۋى ئايرودۇرۇم ئىشلىتىش ئىجازەتنامىسىنى ئايرودۇرۇم باشقۇرۇش ئاپپاراتى گوۋۇيۈەننىڭ پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە مەسئۇل تارمىقىغا ئىلتىماس قىلىدۇ، گوۋۇيۈەن خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەكشۈرۈپ تەستىقلىشىدىن ئۆتكەندىن كېيىن تارقىتىلىدۇ.
64-ماددا خەلقئارا ئايروپورت قۇرۇشنى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ تەكشۈرۈپ تەستىقلىشىغا سۇنىدۇ.
خەلقئارا ئايرودۇرۇمنى ئېچىۋېتىش، ئىشلىتىشنى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى سىرتقا ئېلان قىلىدۇ؛
خەلقئارا ئايروپورت ماتېرىياللىرىنى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى بىرتۇتاش سىرتقا تەمىنلەيدۇ.
65-ماددا پۇقراۋى ئايرودۇرۇم گوۋۇيۈەننىڭ پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە مەسئۇل تارمىقىنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە، تەدبىر قوللىنىپ، ئايرودۇرۇمدىكى خادىملار ۋە مال-مۈلۈك بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.
66-ماددا يولۇچى ياكى مال توشۇيدىغان پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىگە ئىشلىتىلىدىغان پۇقراۋى ئايرودۇرۇم گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيە مەسئۇل تارمىقى بەلگىلىگەن ئۆلچەم بويىچە زۆرۈر ئەسلىھەلەرنى قۇرۇپ، يولۇچىلار ۋە مالنى توشۇتقۇچى، تاپشۇرۇۋالغۇچىغا ياخشى مۇلازىمەت قىلىشى كېرەك.
67-ماددا پۇقراۋى ئايرودۇرۇمنى باشقۇرۇش ئاپپاراتى مۇھىت ئاسراشقا دائىر قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە، ئايرودۇرۇمنىڭ مۇھىت ئاسراش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلىشى كېرەك.
68-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىدىن پۇقراۋى ئايرودۇرۇم ۋە ئۇنىڭ ئۇچۇشقا ياردەم بېرىش ئەسلىھەلىرىنى ئىشلەتكەنلىرى ئىشلىتىش ھەققى، مۇلازىمەت ھەققى تاپشۇرۇشى كېرەك؛
ئىشلىتىش ھەققى، مۇلازىمەت ھەققى ئېلىش ئۆلچىمىنى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى بېكىتىدۇ.
69-ماددا پۇقراۋى ئايرودۇرۇم تاشلىۋېتىلگەندە ياكى باشقا ئىشقا ئۆزگەرتىلگەندە، پۇقراۋى ئايرودۇرۇمنى باشقۇرۇش ئاپپاراتى دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە تەستىقلىتىش رەسمىيىتىنى بېجىرىشى كېرەك.
7-باب بوشلۇقتا ئۇچۇش
1-پاراگراف ھاۋا تەۋەلىكىنى باشقۇرۇش
70-ماددا دۆلەت ھاۋا تەۋەلىكىنى بىرتۇتاش باشقۇرىدۇ.
71-ماددا ھاۋا تەۋەلىكىنى ئايرىغاندا، خەلق ئاۋىياتسىيەسى ۋە دۆلەت مۇداپىئەسى بىخەتەرلىكىنىڭ ئېھتىياجى، شۇنىڭدەك ئاممىنىڭ مەنپەئىتىگە تەڭ ئېتىبار بېرىپ، ھاۋا تەۋەلىكىدىن مۇۋاپىق، تولۇق، ئۈنۈملۈك پايدىلىنىش كېرەك.
72-ماددا ھاۋا تەۋەلىكىنى باشقۇرۇشنىڭ كونكرېت چارىسىنى گوۋۇيۈەن، مەركىزىي ھەربىي كومىتېت چىقىرىدۇ.
2-پاراگراف ئۇچۇشنى باشقۇرۇش
73-ماددا بىر بېكىتىلگەن باشقۇرۇش ھاۋا تەۋەلىكىدە، بىر ھاۋا قاتنىشىنى باشقۇرۇش ئورنى شۇ ھاۋا تەۋەلىكىدىكى ئايروپىلاننىڭ ھاۋا قاتنىشىنى باشقۇرۇشقا مەسئۇل بولىدۇ.
74-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ئايروپىلانلىرىنىڭ ئۇچۇشىنى باشقۇرۇش ھاۋا تەۋەلىكىدە ئېلىپ بېرىشتا، ھاۋا قاتنىشىنى باشقۇرۇش ئورنىنىڭ ئىجازىتىنى ئېلىش كېرەك.
75-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى ھاۋا قاتنىشىنى باشقۇرۇش ئورنى بېكىتكەن ئاۋىياتسىيە يولى ۋە ئۇچۇش ئېگىزلىكىدە ئۇچۇشى كېرەك؛
شۇڭا ھەقىقەتەن بەلگىلەنگەن ئاۋىياتسىيە يولىدىن چەتنەپ كېتىش ياكى ئۇچۇش ئېگىزلىكىنى ئۆزگەرتىپ ئۇچۇشقا توغرا كەلسە، ھاۋا قاتنىشىنى باشقۇرۇش ئورنىنىڭ ئىجازىتىنى ئېلىش كېرەك.
76-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى چېگراسى ئىچىدە ئۇچىدىغان ئايروپىلانلار بىرلىككە كەلگەن ئۇچۇش قائىدىسىگە ئەمەل قىلىشى شەرت.
كۆز بىلەن ئۇچىدىغان پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى كۆز بىلەن ئۇچۇش قائىدىسىگە رىئايە قىلىشى ھەمدە باشقا ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى، يەر يۈزىدىكى توسالغۇ جىسىملار بىلەن بىخەتەر ئارىلىق ساقلىشى كېرەك.
ئەسۋاب ئارقىلىق ئۇچىدىغان پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى ئەسۋاب ئارقىلىق ئۇچۇش قائىدىسىگە رىئايە قىلىشى كېرەك.
ئۇچۇش قائىدىسىنى گوۋۇيۈەن، مەركىزىي ھەربىي كومىتېت بېكىتىدۇ.
77-ماددا خەلق ئاۋىياتسىيەسى ئۇچقۇ ئايروپىلان گۇرۇپپىسى خادىملىرىنىڭ ئۇچۇش ۋاقتى، ۋەزىپە ئىجرا قىلىش ۋاقتى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى بەلگىلىگەن ۋاقىت چېكىدىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك.
پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى، ئايروپىلان خادىملىرى ھاراق تۈرىدىكى ئىچىملىك، ناركوز دورىسى ياكى باشقا دورىلارنىڭ تەسىرىگە ئۇچراپ، خىزمەت ئىقتىدارىغا زىيان يەتكۈزگەن بولسا، ئۇچۇش ۋەزىپىسىنى ئىجرا قىلسا بولمايدۇ.
78-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە ئالاھىدە تەستىقلانغانلىرىنى ھېسابقا ئالمىغاندا، چەكلەنگەن رايونغا ئۇچۇپ كىرسە بولمايدۇ؛
بەلگىلەنگەن چەكلەش شەرتلىرىگە رىئايە قىلغاندىن باشقا، چەكلەنگەن رايونغا ئۇچۇپ كىرىشكە بولمايدۇ.
ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن چەكلەنگەن رايون ۋە چەكلەنگەن رايون دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە ئايرىلىدۇ.
79-ماددا خەلق ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى شەھەر ئاسمىنىدىن ئۇچۇپ ئۆتسە بولمايدۇ؛
لېكىن، تۆۋەندىكى ئەھۋاللاردىن بىرى كۆرۈلگەنلىرى بۇنىڭ سىرتىدا :
( 1 ) ئۇچۇش، قونۇش ياكى بەلگىلەنگەن ئاۋىياتسىيە يولى زۆرۈر بولسا؛
( 2 ) ئۇچۇش ئېگىزلىكى جىددىي ئەھۋال يۈز بەرگەندە شۇ ئايروپىلاننى شەھەر ھاۋا بوشلۇقىدىن ئايرىپ، يەر يۈزىدىكى خادىملار، مال-مۈلۈك بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزمەسلىككە يەتسە؛
( 3 ) دۆلەت بەلگىلىگەن تەرتىپ بويىچە تەستىقلانغانلار.
80-ماددا ئۇچۇشتا، خەلق ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى نەرسە تاشلاشقا بولمايدۇ؛
لېكىن، تۆۋەندىكى ئەھۋاللاردىن بىرى كۆرۈلگەنلىرى بۇنىڭ سىرتىدا :
( 1 ) ئۇچۇش بىخەتەرلىكى ئۈچۈن زۆرۈر بولغانلار؛
( 2 ) قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىش ۋەزىپىسىنى ئىجرا قىلىش ياكى ئاممىۋى مەنپەئەتكە ئۇيغۇن كېلىدىغان باشقا ئۇچۇش ۋەزىپىلىرىنى ئىجرا قىلىشنىڭ ئېھتىياجى.
81-ماددا خەلق ئاۋىياتسىيەسى تەستىقلاتماي تۇرۇپ جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ھاۋا تەۋەلىكىدىن ئۇچۇپ چىقسا بولمايدۇ.
ئالاقىدار تارماقلار تەستىقلاتماي تۇرۇپ جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ھاۋا تەۋەلىكىدىن ئۇچۇپ كېتىۋاتقان پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى كونكرېت ئەھۋالغا ئاساسەن زۆرۈر تەدبىر قوللىنىپ توسۇشقا ھوقۇقلۇق.
3-پاراگراف ئۇچۇشقا كاپالەتلىك قىلىش
82-ماددا ھاۋا قاتنىشىنى باشقۇرۇش ئورۇنلىرى ئۇچۇۋاتقان پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى، جۈملىدىن ھاۋا قاتنىشىنى باشقۇرۇش مۇلازىمىتى، ئۇچۇش ئاخبارات مۇلازىمىتى ۋە ئاگاھلاندۇرۇش مۇلازىمىتى بىلەن تەمىنلىشى كېرەك.
ھاۋا قاتنىشىنى باشقۇرۇش مۇلازىمىتى بىلەن تەمىنلەشتىكى مەقسەت، پۇقراۋى ئايروپىلانلارنىڭ ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى، پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى بىلەن توسالغۇلۇق جىسىملارنىڭ سوقۇلۇپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش، ھاۋا قاتنىشىدىكى تەرتىپلىك پائالىيەتلەرنى ساقلاش ھەم تېزلىتىشتىن ئىبارەت.
ئۇچۇش ئاخبارات مۇلازىمىتى بىلەن تەمىنلەشتىكى مەقسەت، بىخەتەر ۋە ئۈنۈملۈك ئۇچۇشقا پايدىلىق ئاخبارات ۋە تەكلىپ بىلەن تەمىنلەشتىن ئىبارەت.
جىددىي مەلۇمات مۇلازىمىتى بىلەن تەمىنلەشتىكى مەقسەت، خەلق ئىشلىتىدىغان ئاۋىياتسىيە ئايروپىلانى ئىزدەشكە، قۇتقۇزۇشقا توغرا كەلگەندە، ئالاقىدار تارماقلارغا ئۇقتۇرۇش قىلىش ھەم تەلەپكە ئاساسەن بۇ ئالاقىدار تارماقنىڭ ئىزدەشكە، قۇتقۇزۇشقا ياردەم بېرىشىگە ياردەملىشىشتىن ئىبارەت.
83-ماددا ھاۋا قاتنىشىنى باشقۇرۇش ئورۇنلىرى پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ئايروپىلانلىرىنىڭ بەلگىلەنگەن ئاۋىياتسىيە يولىدىن چەتنەپ كەتكەنلىكى، يۆنىلىشتىن ئېزىپ قالغانلىقىنى بايقىغاندا، تېزدىن بارلىق زۆرۈر تەدبىرلەرنى قوللىنىپ، ئۇنى ئاۋىياتسىيە يولىغا قايتۇرۇشى كېرەك.
84-ماددا ئاۋىياتسىيە يولىغا زۆرۈر يول باشلاش، خەۋەرلىشىش، ھاۋارايى ۋە يەر يۈزى كۆزىتىش ئۈسكۈنىلىرى ئورنىتىش كېرەك.
85-ماددا ئاۋىياتسىيە يولىدىكى ئۇچۇش بىخەتەرلىكىگە تەسىر يەتكۈزىدىغان تەبىئىي توسالغۇغا ئۇچرىغان جىسىملار ئاۋىياتسىيە خەرىتىسىگە ئېنىق يېزىلىشى كېرەك؛
ئاۋىياتسىيە يولىدىكى ئۇچۇش بىخەتەرلىكىگە تەسىر يەتكۈزىدىغان سۈنئىي توسالغۇ جىسىملارغا ئۇچۇشتا توسالغۇ چىرىغى ۋە بەلگىسى ئورنىتىش ھەمدە ئۇلارنىڭ نورمال ھالىتىنى ساقلاش كېرەك.
86-ماددا ئاۋىياتسىيە يولى چېگراسىغا 30 كىلومېتىر كېلىدىغان جايدا نىشان مەيدانى ۋە ئۇچۇش بىخەتەرلىكىگە تەسىر يەتكۈزۈش ئېھتىمالى بولغان باشقا ئەسلىھەلەرنى ياساش مەنئى قىلىنىدۇ؛
بىراق، تۈز ئېتىپ، يېنىك قوراللار بىلەن قارىغا ئېتىش مەيدانى بۇنىڭ سىرتىدا.
ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن جاي سىرتىدا مۇقىم ياكى ۋاقىتلىق ھاۋا بوشلۇقىغا قويۇپ بېرىش مەيدانى قۇرۇشتا، دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە تەستىقلىتىش كېرەك؛
ھاۋا بوشلۇقىغا قويۇپ بېرىش مەيدانىنىڭ قويۇپ بېرىش يۆنىلىشى ئاۋىياتسىيە يولى بىلەن كېسىشىپ قالسا بولمايدۇ.
87-ماددا ئۇچۇش بىخەتەرلىكىگە تەسىر يەتكۈزۈش ئېھتىمالى بولغان ھەرقانداق پائالىيەت قانۇن بويىچە تەستىقلىنىشى ھەمدە ئۇچۇش بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىدىغان زۆرۈر تەدبىرلەرنى قوللانغاندىن كېيىن، ئېلىپ بېرىلسا بولىدۇ.
88-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى خەلق ئاۋىياتسىيەسى سىمسىز ئىستانسىسى ۋە خەلق ئاۋىياتسىيە سىستېمىسىنىڭ ئىشلىتىشىگە تەقسىملەپ بېرىدىغان مەخسۇس چاستوتىنى قانۇن بويىچە باشقۇرۇشى كېرەك.
ھەرقانداق ئورۇن ياكى شەخس ئىشلىتىۋاتقان سىمسىز رادىيو ئىستانسىسى ۋە باشقا ئەسۋاب-قۇرۇلمىلار خەلق ئاۋىياتسىيەسى رادىيو مەخسۇس چاستوتىسىنىڭ نورمال ئىشلىتىلىشىگە دەخلى يەتكۈزمەسلىكى كېرەك.
خەلق ئاۋىياتسىيەسىنىڭ رادىيو مەخسۇس چاستوتىسىغا زىيانلىق كاشىلا پەيدا قىلغاندا، ئالاقىدار ئورۇن ياكى شەخسلەر كاشىلىنى تېزدىن تۈگىتىشى كېرەك؛
كاشىلىنى تۈگىتىشتىن بۇرۇن، شۇ سىمسىز رادىيو ئىستانسىسى ياكى باشقا ئەسۋاب-ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلىتىشنى توختىتىش كېرەك.
89-ماددا پوچتا-تېلېگراف، خەۋەرلىشىش كارخانىلىرى خەلق ئاۋىياتسىيەسى تېلېگراف ئالاقىسىنى يەتكۈزۈشكە ئالدىن مۇلازىمەت قىلىشى كېرەك.
دۆلەت مېتېئورولوگىيە ئاپپاراتى خەلق ئاۋىياتسىيەسى مېتېئورولوگىيە ئاپپاراتىنى زۆرۈر مېتېئورولوگىيە ماتېرىياللىرى بىلەن تەمىنلىشى كېرەك.
4-پاراگراف ئۇچۇشتا زۆرۈر ھۆججەتلەر
90-ماددا خەلق ئاۋىياتسىيەسى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئۇچقۇچىلار تۆۋەندىكى ھۆججەتلەرنى ئېلىپ يۈرۈشى كېرەك :
( 1 ) خەلق ئاۋىياتسىيەسىنىڭ دۆلەت تەۋەلىكىنى تىزىملاش گۇۋاھنامىسى؛
( 2 ) خەلق ئاۋىياتسىيەسىنىڭ ئۇچۇشقا ماس كېلىش گۇۋاھنامىسى؛
( 3 ) ئايروپىلان خادىملىرىنىڭ مۇناسىپ كىنىشكىسى؛
( 4 ) خەلق ئاۋىياتسىيەسىنىڭ يۈرۈش خاتىرىسى؛
( 5 ) رادىيو ئۈسكۈنىسى ئورنىتىلغان خەلق ئاۋىياتسىيەسى، ئۇنىڭ سىمسىز رادىيو ئىستانسىسى كىنىشكىسى؛
( 6 ) يولۇچى ئولتۇرغان پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسى، ئۇنىڭغا قاچىلانغان يولۇچىنىڭ ئىسىم-فامىلىسى ۋە يولغا چىقىدىغان جايى ۋە نىشان ئورنىنىڭ تىزىملىكى؛
( 7 ) يۈك بېسىلغان پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى، ئۇنىڭغا قاچىلانغان يۈكنىڭ مال تىزىملىكى ۋە تەپسىلىي ئىلتىماس تالونى؛
( 8 ) ئۇچۇش ۋەزىپىسىگە ئاساسەن ئېلىپ يۈرۈشكە تېگىشلىك باشقا ھۆججەتلەر.
پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىدىن ئالدىنقى تارماقتا كۆرسىتىلگەن ھۆججەتلەرنى بەلگىلىمە بويىچە ئېلىپ يۈرمىگەنلىرىنىڭ گوۋۇيۈەننىڭ پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە مەسئۇل تارمىقى ياكى ئۇ ھوقۇق بەرگەن رايوندىكى پۇقراۋى ئاۋىياتسىيەنى باشقۇرۇش ئاپپاراتى شۇ پۇقراۋى ئاۋىياتسىيەنىڭ ئۇچۇشىنى مەنئى قىلسا بولىدۇ.
8-باب ئاممىۋى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت كارخانىلىرى
91-ماددا ئاممىۋى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت كارخانىسى پايدا ئېلىشنى مەقسەت قىلىپ، پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسى ئارقىلىق يولۇچى، يۈك-تاق، پوچتا يوللانمىسى ياكى مال توشۇيدىغان كارخانا تىپىدىكى قانۇنىي ئىگىنى كۆرسىتىدۇ.
92-ماددا كارخانىلار ئاممىۋى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورتى بىلەن شۇغۇللانغاندا، گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقىغا تىجارەت ئىجازەتنامىسى ئېلىشنى ئىلتىماس قىلىشى كېرەك.
93-ماددا ئاممىۋى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت تىجارىتى ئىجازىتى ئېلىشتا، تۆۋەندىكى شەرتلەرنى ھازىرلاش كېرەك :
( 1 ) دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسىگە ئۇيغۇن كېلىدىغان، ئۇچۇش بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىدىغان پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە قورالى بولۇش؛
( 2 ) قانۇن بويىچە گۇۋاھنامە ئېلىش زۆرۈر بولغان ئاۋىياتسىيە خادىملىرى؛
( 3 ) گوۋۇيۈەن بەلگىلىگەن رويخەتكە ئېلىنغان ئەڭ تۆۋەن چەكتىن كەم بولمىغان كاپىتال بولۇش؛
( 4 ) قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا بەلگىلەنگەن باشقا شەرتلەر.
94-ماددا ئاممىۋى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت كارخانىلىرىنىڭ تەشكىلىي شەكلى، تەشكىلىي ئاپپاراتى شىركەت قانۇنىدىكى بەلگىلىمىلەر بويىچە بولىدۇ.
بۇ قانۇن يولغا قويۇلۇشتىن بۇرۇن قۇرۇلغان ئاممىۋى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت كارخانىلىرىدىن تەشكىلىي شەكلى، تەشكىلىي ئاپپاراتى شىركەت قانۇنىدىكى بەلگىلىمىگە تولۇق ئۇيغۇن كەلمىسە، ئەسلىدىكى بەلگىلىمىنى داۋاملىق قوللانسا بولىدۇ، ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن مۇددەتنى گوۋۇيۈەن بەلگىلەيدۇ.
95-ماددا ئاممىۋى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت كارخانىلىرى ئۇچۇش بىخەتەرلىكىگە ۋە نۆۋەتچى ئايروپىلاننىڭ نورمال ئۇچۇشىغا كاپالەتلىك قىلىشنى مىزان قىلىپ، ئۈنۈملۈك تەدبىر قوللىنىپ، تىرانسپورت مۇلازىمەت سۈپىتىنى ئۆستۈرۈشى كېرەك.
ئاممىۋى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت كارخانىلىرى شۇ كارخانىنىڭ ئىشچى-خىزمەتچىلىرىگە مەسئۇلىيىتىنى قاتتىق ئادا قىلىش، مەدەنىي، ئەدەپلىك بولۇش، قىزغىن، ئەتراپلىق مۇلازىمەت قىلىش پوزىتسىيەسى بىلەن يولۇچىلار ۋە يۈك تىرانسپورتىغا دائىر تۈرلۈك مۇلازىمەت خىزمەتلىرىنى ئەستايىدىل ياخشى ئىشلەش توغرىسىدا تەربىيە بېرىشى ۋە تەلەپ قويۇشى كېرەك.
يولۇچى توشۇيدىغان نۆۋەتچى ئايروپىلان كېچىكتۈرۈلسە، ئايرودۇرۇم ئىچىدە مۇناسىۋەتلىك ئەھۋاللارنى ۋاقتىدا ئۇقتۇرۇش قىلىش كېرەك.
96-ماددا ئاممىۋى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت كارخانىلىرى قەرەللىك نۆۋەتچى ئايروپىلان تىرانسپورت ( تۆۋەندە قىسقارتىلىپ نۆۋەتچى ئايروپىلان تىرانسپورتى دېيىلىدۇ ) ئاۋىياتسىيە لىنىيەسى تىجارىتىنى ئىلتىماس قىلىشتا، ئاۋىياتسىيە لىنىيەسى تىجارىتىنى ۋاقتىنچە توختىتىش، توختىتىشنى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقىغا تەستىقلىتىشى كېرەك.
ئاممىۋى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت كارخانىلىرى نۆۋەتچى ئايروپىلان تىرانسپورتى تىجارىتى قىلىشتا، نۆۋەتچى ئايروپىلان توشۇش ۋاقتىنى ئېلان قىلىشى كېرەك.
97-ماددا ئاممىۋى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت كارخانىلىرىنىڭ تىجارەت ھەققى تۈرىنى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيە مەسئۇل تارمىقى بېكىتىدۇ.
دۆلەت ئىچى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورتىنىڭ كىرا ھەققىنى باشقۇرۇش چارىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ مال باھاسى مەسئۇل تارمىقى بىلەن بىرلىكتە تۈزۈپ، گوۋۇيۈەنگە تەستىقلاتقاندىن كېيىن ئىجرا قىلىدۇ.
خەلقئارا ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت ھەققى تۈزۈش جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى ھۆكۈمىتى بىلەن چەت ئەل ھۆكۈمىتى ئىمزالىغان كېلىشىم، كېلىشىمدىكى بەلگىلىمە بويىچە بولىدۇ؛
كېلىشىم، كېلىشىم بولمىسا، خەلقئارا ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت بازىرى باھاسىدىن پايدىلىنىپ بېكىتىلىدۇ.
98-ماددا ئاممىۋى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت كارخانىلىرى قەرەلسىز تىرانسپورت بىلەن شۇغۇللىنىشتا، گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەستىقىنى ئېلىشى ھەمدە نۆۋەتچى ئايروپىلان تىرانسپورتىنىڭ نورمال تىجارىتىگە تەسىر يەتكۈزمەسلىكى كېرەك.
99-ماددا ئاممىۋى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت كارخانىلىرى گوۋۇيۈەن تۈزگەن ئاممىۋى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت بىخەتەرلىكىنى قوغداش بەلگىلىمىسىگە ئاساسەن، بىخەتەرلىك قوغداش لايىھەسى تۈزۈشى ھەمدە گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرۇشى كېرەك.
100-ماددا ئاممىۋى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت كارخانىلىرى قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا بەلگىلەنگەن توشۇش مەنئى قىلىنغان بۇيۇملارنى توشۇسا بولمايدۇ.
ئاممىۋى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت كارخانىلىرى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەستىقىنى ئالماي تۇرۇپ، ئۇرۇش قورال-ياراغلىرى، ئۇرۇش ماددىي ئەشيالىرىنى توشۇسا بولمايدۇ.
يولۇچىلارنىڭ قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا بەلگىلەنگەن توشۇش مەنئى قىلىنغان بۇيۇملارنى يېنىدا ئېلىپ يۈرۈشى مەنئى قىلىنىدۇ.
101-ماددا ئاممىۋى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت كارخانىلىرى خەتەرلىك بۇيۇملارنى توشۇشتا، دۆلەتنىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىلىرىگە ئەمەل قىلىشى كېرەك.
خەتەرلىك بۇيۇملارنى خەتەرلىك ئەمەس بۇيۇم نامى بىلەن ھاۋالىلىك توشۇش مەنئى قىلىنىدۇ.
يولۇچىلارنىڭ خەتەرلىك بۇيۇملارنى يېنىدا ئېلىپ يۈرۈپ پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىگە ئولتۇرۇشى مەنئى قىلىنىدۇ.
ھۆكۈمەت ئىشىنى ئىجرا قىلىش ھەمدە دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە تەستىقلانغانلىرىنى ھېسابقا ئالمىغاندا، يولۇچىلارنىڭ قورال-ياراغ، چەكلەنگەن تىغلىق ئەسۋابلارنى ئېلىپ پۇقراۋى ئاۋىياتسىيەگە ئولتۇرۇشى مەنئى قىلىنىدۇ.
گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقىنىڭ بەلگىلىمىسىگە خىلاپلىق قىلىپ، خەتەرلىك بۇيۇملارنى يۈك-تاق سۈپىتىدە توشۇتۇش مەنئى قىلىنىدۇ.
خەتەرلىك بۇيۇملارنىڭ نامىنى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى بەلگىلەيدۇ ھەمدە ئېلان قىلىدۇ.
102-ماددا ئاممىۋى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت كارخانىلىرى بىخەتەرلىك تەكشۈرۈشىنى رەت قىلغان يولۇچىلارنى توشۇسا، بىخەتەرلىك تەكشۈرۈشىدىن ئۆتمىگەن يۈك-تاقلارنى دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسىگە خىلاپ ھالدا توشۇسا بولمايدۇ.
ئاممىۋى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت كارخانىلىرى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقىنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە، توشۇلىدىغان مالنىڭ بىخەتەرلىكىنى تەكشۈرۈشى ياكى بىخەتەرلىككە كاپالەتلىك قىلىدىغان باشقا تەدبىرلەرنى قوللىنىشى شەرت.
103-ماددا ئاممىۋى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت كارخانىلىرى خەلقئارا ئاۋىياتسىيە تىرانسپورتى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى ۋە ئۇلارغا قاچىلانغان خادىملار، يۈك-تاق، ماللار چېگرا مۇداپىئەسى، تاموژنا، كارانتىن قاتارلىق مەسئۇل تارماقلارنىڭ تەكشۈرۈشىنى قوبۇل قىلىشى كېرەك؛
لېكىن، تەكشۈرگەندە زۆرۈر بولمىغان كېچىكىشتىن ساقلىنىش كېرەك.
104-ماددا ئاممىۋى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت كارخانىلىرى پوچتا يوللانمىلىرىنى ئالاقىدار قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە ئاۋۋال توشۇشى كېرەك.
105-ماددا ئاممىۋى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت كارخانىلىرى يەر يۈزىدىكى 3-كىشى جاۋابكارلىق سۇغۇرتىسىغا قاتنىشىشى كېرەك.
9-باب ئاممىۋى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورتى
1-پاراگراف ئادەتتىكى بەلگىلىمە
106-ماددا بۇ باب ئاممىۋى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت كارخانىلىرىنىڭ پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى تىجارىتى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان يولۇچىلار، يۈك-تاق ياكى ماللارنى توشۇشىغا تەتبىقلىنىدۇ، بۇ، ئاممىۋى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت كارخانىلىرى پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى ئىشلىتىپ بېجىرگەن ھەقسىز توشۇشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
بۇ باب پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى ئارقىلىق بېجىرىلىدىغان پوچتا يوللانمىلىرىنى توشۇشقا مۇۋاپىق كەلمەيدۇ.
كۆپ ۋاسىتىلىك ئۇلاپ توشۇش شەكلىدىكى توشۇشقا قارىتا، بۇ بابتا ئۇنىڭ ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت قىسمىغا تەتبىقلىنىدۇ، دەپ بەلگىلەنگەن.
107-ماددا بۇ قانۇندا ئېيتىلغان دۆلەت ئىچى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورتى توختاملاشقۇچىلار تۈزگەن ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت توختامىغا ئاساسەن، توشۇشنىڭ يولغا چىقىش ئورنى، پۈتۈشكەن توختاش ئورنى ۋە نىشان ئورنىنىڭ ھەممىسى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى چېگراسى ئىچىدىكى توشۇشنى كۆرسىتىدۇ.
بۇ قانۇندا ئېيتىلغان خەلقئارا ئاۋىياتسىيە تىرانسپورتى توختاملاشقۇچىلار تۈزگەن ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت توختامىنى كۆرسىتىدۇ، توشۇشنى مەيلى ئۈزۈپ قويسۇن-قويمىسۇن ياكى يۆتكەپ توشۇمىسۇن، توشۇشتىكى يولغا چىقىدىغان جاي، نىشان جاي ياكى پۈتۈشكەن توختايدىغان جايلارنىڭ بىرى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى چېگراسى ئىچىدە بولمىغان توشۇشنى كۆرسىتىدۇ.
108-ماددا ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت توختامىدىكى ھەرقايسى تەرەپلەر ئۇدا بىرقانچە ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت توشۇغۇچىلىرى بېجىرگەن تىرانسپورت بىر تۈرلۈك يەككە كەسپىي پائالىيەت، مەيلى شەكلى بىر توختام بىلەن تۈزۈلگەن بولسۇن ياكى بىرنەچچە توختام تۈزۈلگەن بولسۇن، بىر تۈرلۈك ئايرىلماس تىرانسپورت دەپ قارىلىدۇ.
2-پاراگراف توشۇش دوكۇمېنتى
109-ماددا توشۇغۇچى يولۇچى توشۇشتا يولۇچى بېلىتى بېرىشى كېرەك.
يولۇچىلار پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىگە ئولتۇرغاندا، كۈچكە ئىگە بېلەتنى تەكشۈرتۈشى كېرەك.
110-ماددا يولۇچىلار بېلىتى ئۆز ئىچىگە ئالىدىغان مەزمۇنلارنى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى بەلگىلەيدۇ، ھېچبولمىغاندا تۆۋەندىكى مەزمۇنلارنى ئۆز ئىچىگە ئېلىشى كېرەك :
( 1 ) يولغا چىقىدىغان جاي ۋە كۆزلىگەن جاي؛
( 2 ) يولغا چىقىدىغان جاي ۋە كۆزلىگەن جاي جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى چېگراسى ئىچىدە بولىدۇ، چېگرا سىرتىدا بىر ياكى بىر قانچە پۈتۈشكەن توختايدىغان جاي بولسا، كەم دېگەندە بىر توختايدىغان جاينى ئەسكەرتىپ قويۇش؛
( 3 ) يولۇچىلار يۈرۈش مۇساپىسىدىكى ئاخىرقى مەقسەت ئورنى، يولغا چىقىدىغان جاي ياكى پۈتۈشكەن توختايدىغان جايلارنىڭ بىرى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى چېگراسى ئىچىدە ئەمەس، تەتبىقلانغان خەلقئارا ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت ئەھدىنامىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە، يولۇچىلار بېلىتىدە بۇ توشۇشتا مۇشۇ ئەھدىنامىنىڭ تەتبىقلىنىدىغانلىقىنى جاكارلاش كېرەك، يولۇچىلار بېلىتىگە شۇ بايانات يېزىلىشى كېرەك.
111-ماددا يولۇچى بېلىتى ئاۋىياتسىيە يولۇچى تىرانسپورت توختامى تۈزۈش ۋە توشۇش توختامى تۈزۈشنىڭ دەسلەپكى دەلىل-ئىسپاتى.
يولۇچى بېلىتىنى، بېلىتىنى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن كۆرسەتمىسە ياكى بېلىتىنى يوقىتىپ قويسا، تىرانسپورت توختامىنىڭ مەۋجۇتلۇقى ياكى كۈچكە ئىگە بولۇشىغا تەسىر يەتمەيدۇ.
دۆلەت ئىچى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورتىدا، توشۇغۇچى يولۇچىلارنىڭ بېلەت چىقارماي پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىگە چىقىشىغا قوشۇلسا، توشۇغۇچىنىڭ مۇشۇ قانۇننىڭ 128-ماددىسىدىكى تۆلەم جاۋابكارلىقىغا چەك قويۇشقا دائىر بەلگىلىمىلەردىن ياردەم بېرىش ھوقۇقى يوق.
خەلقئارا ئاۋىياتسىيە تىرانسپورتىدا، توشۇغۇچى يولۇچىلارنىڭ بېلەت چىقارماي پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىگە چىقىشىغا قوشۇلسا ياكى يولۇچىلار بېلىتىدە مۇشۇ قانۇننىڭ 110-ماددا ( 3 ) تارماقچىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە بايانات ئېلان قىلمىسا، توشۇغۇچىنىڭ مۇشۇ قانۇننىڭ 129-ماددىسىدىكى تۆلەم جاۋابكارلىقىغا چەك قويۇشقا دائىر بەلگىلىمىلەردىن پايدىلىنىش ھوقۇقى يوق.
112-ماددا توشۇغۇچى يۈك-تاقلارنى ھاۋالىلىك توشۇغاندا، يۈك-تاق بېلىتى يولۇچىلار بېلىتى ئىچىدە ياكى يولۇچىلار بېلىتى بىلەن بىرلەشتۈرۈلسە بولىدۇ.
مۇشۇ قانۇننىڭ 110-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىنى ھېسابقا ئالمىغاندا، يۈك-تاق بېلىتى تۆۋەندىكى مەزمۇنلارنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئېلىشى كېرەك :
( 1 ) توشۇلغان يۈك-تاقنىڭ سانى ۋە ئېغىرلىقى؛
( 2 ) ھاۋالىلىك توشۇلغان يۈك-تاقنىڭ كۆزلەنگەن جايدا تاپشۇرۇلغان چاغدىكى مەنپەئىتىنى بايانات ئېلان قىلىشقا توغرا كەلسە، بايانات سوممىسىنى ئەسكەرتىش كېرەك.
يۈك-تاق بېلىتى يۈك-تاقلارنى ھاۋالىلىك توشۇش ۋە توشۇش توختامى شەرتلىرىنىڭ دەسلەپكى ئىسپاتى.
يولۇچى يۈك-تاق بېلىتى، يۈك-تاق بېلىتىنى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن كۆرسەتمىسە ياكى يۈك-تاق بېلەت يوقاپ كەتسە، تىرانسپورت توختامىنىڭ مەۋجۇتلۇقى ياكى كۈچكە ئىگە بولۇشىغا تەسىر يەتمەيدۇ.
دۆلەت ئىچى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورتىدا، توشۇغۇچى ھاۋالىلىك يۈك-تاق توشۇغان بولسىمۇ، يۈك-تاق بېلىتى بەرمىسە، توشۇغۇچىنىڭ مۇشۇ قانۇننىڭ 128-ماددىسىدىكى تۆلەم جاۋابكارلىقىغا چەك قويۇشقا دائىر بەلگىلىمىلەردىن پايدىلىنىش ھوقۇقى يوق.
خەلقئارا ئاۋىياتسىيە تىرانسپورتىدا، توشۇغۇچى يۈك-تاق توشۇغان بولسىمۇ، يۈك-تاق بېلىتى بەرمىگەن ياكى يۈك-تاق بېلىتىدە مۇشۇ قانۇننىڭ 110-ماددا ( 3 ) تارماقچىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە بايانات ئېلان قىلمىغان بولسا، توشۇغۇچىنىڭ مۇشۇ قانۇننىڭ 129-ماددىسىدىكى تۆلەم جاۋابكارلىقىغا چەك قويۇشقا دائىر بەلگىلىمىلەرنى ئىشلىتىش ھوقۇقى بولمايدۇ.
113-ماددا توشۇغۇچى توشۇتقۇچىدىن ئاۋىياتسىيە يۈك توشۇش تالونىنى تولدۇرۇپ بېرىشنى تەلەپ قىلىشقا ھوقۇقلۇق، توشۇتقۇچى توشۇغۇچىدىن ئاۋىياتسىيە يۈك توشۇش مىقدارىنى قوبۇل قىلىشنى تەلەپ قىلىشقا ھوقۇقلۇق.
توشۇتقۇچى ئاۋىياتسىيە يۈك توشۇش تالونى، ئاۋىياتسىيە يۈك توشۇش تالونىنى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن كەلمىگەنلىكى ياكى ئاۋىياتسىيە يۈك توشۇش تالونىنىڭ يوقاپ كەتكەنلىكىنى كۆرسەتمىسە، تىرانسپورت توختامىنىڭ مەۋجۇت بولۇپ تۇرۇشى ياكى كۈچكە ئىگە بولۇشىغا تەسىر يەتمەيدۇ.
114-ماددا توشۇتقۇچى ئاۋىياتسىيە يۈك تىرانسپورت تالونىدىن ئۈچ نۇسخا تولدۇرۇپ، مال بىلەن قوشۇپ توشۇغۇچىغا تاپشۇرۇپ بېرىشى كېرەك.
ئاۋىياتسىيە يۈك تىرانسپورت تالونىنىڭ بىرىنچى نۇسخىسىغا «توشۇغۇچىغا تاپشۇرىمىز»دەپ ئەسكەرتىلىدۇ، توشۇتقۇچى ئىمزا قويىدۇ، تامغا باسىدۇ؛
2-نۇسخىسىغا «مال تاپشۇرۇۋالغۇچى»دەپ ئەسكەرتىلىپ، توشۇتقۇچى بىلەن توشۇغۇچى ئىمزا قويىدۇ، تامغا باسىدۇ؛
3-نۇسخا توشۇغۇچى مالنى تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىن ئىمزا قويۇپ، تامغا بېسىپ، توشۇتقۇچىغا تاپشۇرۇپ بېرىدۇ.
توشۇغۇچى توشۇتقۇچىنىڭ تەلىپىگە ئاساسەن ئاۋىياتسىيە يۈك توشۇش تالونىنى تولدۇرۇشتا، قارشى دەلىل-ئىسپات بولمىغان ئەھۋالدا، توشۇتقۇچى تولدۇرۇپ بېرىدۇ، دەپ قارىلىدۇ.
115-ماددا ئاۋىياتسىيە يۈك توشۇش تالونى ئۆز ئىچىگە ئالىدىغان مەزمۇنلارنى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيە مەسئۇل تارمىقى بەلگىلەيدۇ، ھېچبولمىغاندا تۆۋەندىكى مەزمۇنلارنى ئۆز ئىچىگە ئېلىشى كېرەك :
( 1 ) يولغا چىقىدىغان جاي ۋە كۆزلىگەن جاي؛
( 2 ) يولغا چىقىدىغان جاي ۋە كۆزلىگەن جاي جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى چېگراسى ئىچىدە بولىدۇ، چېگرا سىرتىدا بىر ياكى بىر قانچە پۈتۈشكەن توختايدىغان جاي بولسا، كەم دېگەندە بىر توختايدىغان جاينى ئەسكەرتىپ قويۇش؛
( 3 ) يۈك تىرانسپورتىنىڭ ئاخىرقى مەقسىتى، يولغا چىقىدىغان جاي ياكى پۈتۈشكەن توختايدىغان جايلارنىڭ بىرى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى چېگراسى ئىچىدە ئەمەس، تەتبىقلانغان خەلقئارا ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت ئەھدىنامىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە، يۈك تىرانسپورت تالونىدا بۇ ئەھدىنامىنىڭ تەتبىقلىنىدىغانلىقىنى بايانات ئېلان قىلىش كېرەك، يۈك تىرانسپورت خېتىگە شۇ بايانات يېزىلىشى كېرەك.
116-ماددا دۆلەت ئىچى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورتىدا، توشۇغۇچى ئاۋىياتسىيە يۈك توشۇش تالونىنى تولدۇرماي تۇرۇپ مال توشۇسا، توشۇغۇچىنىڭ مۇشۇ قانۇننىڭ 128-ماددىسىدىكى تۆلەم جاۋابكارلىقىغا چەك قويۇشقا دائىر بەلگىلىمىلەردىن ياردەم بېرىش ھوقۇقى يوق.
خەلقئارا ئاۋىياتسىيە تىرانسپورتىدا، توشۇغۇچى ئاۋىياتسىيە يۈك توشۇش تالونى تولدۇرماي تۇرۇپ يۈك توشۇشقا قوشۇلسا ياكى ئاۋىياتسىيە يۈك توشۇش تالونىدا مۇشۇ قانۇننىڭ 115-ماددا ( 3 ) تارماقچىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە بايانات ئېلان قىلمىسا، توشۇغۇچىنىڭ مۇشۇ قانۇننىڭ 129-ماددىسىدىكى تۆلەم جاۋابكارلىقى چەكلىمىسىگە دائىر بەلگىلىمىلەرنى ئىشلىتىش ھوقۇقى بولمايدۇ.
117-ماددا توشۇتقۇچى ئاۋىياتسىيە يۈك توشۇش تالونىغا تولدۇرغان مالغا دائىر ئىزاھات ۋە باياناتنىڭ توغرىلىقىغا مەسئۇل بولۇشى كېرەك.
ئاۋىياتسىيە يۈك تىرانسپورت تالونىغا يېزىلغان ئىزاھات ۋە بايانات بەلگىلىمىگە، توغرا ياكى تولۇق بولمىغانلىقتىن، توشۇغۇچى ياكى توشۇغۇچىنىڭ جاۋابكار باشقا كىشىلىرىگە زىيان سالغان بولسا، توشۇتقۇچى تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.
118-ماددا ئاۋىياتسىيە يۈك تىرانسپورت تالونى ئاۋىياتسىيە يۈك تىرانسپورت توختامى تۈزۈش ۋە توشۇش شارائىتى شۇنىڭدەك توشۇغۇچىنىڭ مالنى قوبۇل قىلغانلىقىنىڭ دەسلەپكى دەلىل-ئىسپاتىدۇر.
ئاۋىياتسىيە يۈك تىرانسپورت تالونىدىكى مالنىڭ ئېغىرلىقى، ئۆلچىمى، ئورۇسى ۋە ئوراش-قاچىلاش مىقدارى توغرىسىدىكى ئىزاھات دەسلەپكى دەلىل-ئىسپات كۈچىگە ئىگە.
توشۇغۇچى بىلەن توشۇتقۇچى يۈزتۇرا تەكشۈرۈشى ھەمدە ئاۋىياتسىيە يۈك تىرانسپورت تالونىغا مالنىڭ تاشقى كۆرۈنۈش ئەھۋالى توغرىسىدىكى ئىزاھاتنى تەكشۈرگەندىن كېيىن ياكى يازغانلىقىنى ئەسكەرتىپ قويغاندىن سىرت، ئاۋىياتسىيە يۈك تىرانسپورت خېتىدىكى مالنىڭ مىقدارى، ھەجىمى ۋە ئەھۋالى توغرىسىدىكى ئىزاھات توشۇغۇچىغا پايدىسىز ئىسپات شەكىللەندۈرەلمەيدۇ.
119-ماددا توشۇتقۇچى ئاۋىياتسىيە ماللىرىنى توشۇش توختامىدا بەلگىلەنگەن مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلغان شارائىتتا، يولغا چىققان جاينىڭ ئايرودۇرۇمى ياكى مەنزىل ئايرودۇرۇمىدا مالنى قايتۇرۇپ كېلىشكە ياكى يولدا توختىغاندا توشۇشنى توختىتىشقا ياكى نىشان جايى ياكى يولدا مالنى ئاۋىياتسىيەدىن باشقا يۈك توشۇش تالونىدىكى بەلگىلەنگەن تاپشۇرۇۋالغۇچىغا تاپشۇرۇپ بېرىشنى تەلەپ قىلىشقا ھوقۇقلۇق،
ياكى مالنى يولغا چىققان جايدىكى ئايرودۇرۇمغا توشۇپ كېلىشنى تەلەپ قىلسا؛
لېكىن، توشۇتقۇچى بۇ خىل ھوقۇقنى يۈرگۈزۈش سەۋەبلىك توشۇغۇچى ياكى باشقا توشۇتقۇچىلارنى زىيانغا ئۇچراتسا بولمايدۇ ھەمدە بۇنىڭدىن كەتكەن خىراجەتنى تۆلەپ بېرىشى كېرەك.
توشۇتقۇچىنىڭ يوليورۇقىنى ئىجرا قىلغىلى بولمىسا، توشۇغۇچى توشۇتقۇچىغا دەرھال ئۇقتۇرۇشى كېرەك.
توشۇغۇچى مالنى توشۇتقۇچىنىڭ كۆرسەتمىسى بويىچە بىر تەرەپ قىلغاندا، توشۇتقۇچىدىن ئۆزى تاپشۇرۇۋالغان ئاۋىياتسىيە يۈك توشۇش تالونىنى كۆرسىتىشنى تەلەپ قىلماي، شۇ ئاۋىياتسىيە يۈك توشۇش تالونىنىڭ قانۇنلۇق ئىلكىدە تۇتقۇچىغا زىيان سالسا، توشۇغۇچى جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك، لېكىن توشۇغۇچىنىڭ توشۇتقۇچىدىن تۆلىتىۋېلىشىغا دەخلى يەتكۈزمەسلىكى كېرەك.
تاپشۇرۇۋالغۇچىنىڭ ھوقۇقى مۇشۇ قانۇننىڭ 120-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە باشلانغاندا، توشۇتقۇچىنىڭ ھوقۇقى ئاخىرلىشىدۇ؛
لېكىن، تاپشۇرۇۋالغۇچى ئاۋىياتسىيە يۈك توشۇش تالونى ياكى مالنى قوبۇل قىلىشنى رەت قىلسا ياكى توشۇغۇچى تاپشۇرۇۋالغۇچى تاپشۇرۇۋالغۇچى بىلەن ئالاقىلىشالمىسا، توشۇتقۇچى ئۇنىڭ مالنى بىر تەرەپ قىلىش ھوقۇقىنى ئەسلىگە كەلتۈرىدۇ.
120-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 119-ماددىسىدا كۆرسىتىلگەن ئەھۋاللارنى ھېسابقا ئالمىغاندا، تاپشۇرۇۋالغۇچى مال يېتىپ بارغان جايغا يېتىپ بارغان ھەمدە تۆلەشكە تېگىشلىك پۇل تاپشۇرغان ۋە ئاۋىياتسىيە يۈك توشۇش تالونىدا كۆرسىتىلگەن توشۇش شەرتىنى ئادا قىلغاندىن كېيىن، توشۇغۇچىدىن ئاۋىياتسىيە يۈك توشۇش تالونىنى ئۆتكۈزۈپ بېرىشنى ھەمدە مالنى تاپشۇرۇشنى تەلەپ قىلىشقا ھوقۇقلۇق.
توشۇغۇچى ئايرىم پۈتۈشكەنلىرىنى ھېسابقا ئالمىغاندا، مال يېتىپ بارغاندىن كېيىن، تاپشۇرۇۋالغۇچىغا دەرھال ئۇقتۇرۇشى كېرەك.
توشۇغۇچى مالنىڭ يوقاپ كەتكەنلىكىنى ياكى مال يېتىپ بېرىشقا تېگىشلىك كۈندىن باشلاپ 7 كۈن ئۆتسىمۇ يېتىپ بارمىغانلىقىنى ئېتىراپ قىلسا، تاپشۇرۇۋالغۇچى توشۇغۇچىغا ئاۋىياتسىيە يۈك تىرانسپورت توختامىدا بەرگەن ھوقۇقنى يۈرگۈزۈشكە ھوقۇقلۇق.
121-ماددا توشۇتقۇچى بىلەن تاپشۇرۇۋالغۇچى ئاۋىياتسىيە يۈك تىرانسپورت توختامىدا بەلگىلەنگەن مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىش شارائىتىدا، مەيلى ئۆزىنىڭ ياكى باشقىلارنىڭ مەنپەئىتى بولسۇن، مۇشۇ قانۇننىڭ 119-ۋە 120-ماددىسىدا بېرىلگەن ھوقۇقنى ئۆز نامىدا ئايرىم-ئايرىم يۈرگۈزسە بولىدۇ.
122-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 119-، 120-ۋە 121-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە توشۇتقۇچى بىلەن تاپشۇرۇۋالغۇچى ئوتتۇرىسىدىكى مۇناسىۋەتكە تەسىر يەتكۈزمەيدۇ، توشۇتقۇچى ياكى تاپشۇرۇۋالغۇچىدىن ھوقۇققا ئېرىشكەن 3-كىشى ئوتتۇرىسىدىكى مۇناسىۋەتكىمۇ تەسىر يەتكۈزمەيدۇ.
مۇشۇ قانۇننىڭ 119-، 120-ۋە 121-ماددىلىرىغا ئوخشىمايدىغان ھەرقانداق توختام ماددىلىرى ئاۋىياتسىيە يۈك تىرانسپورت تالونىغا ئېنىق يېزىلىشى كېرەك.
123-ماددا توشۇتقۇچى مالنى تاپشۇرۇۋالغۇچىغا تاپشۇرۇپ بېرىشتىن بۇرۇن قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا بەلگىلەنگەن ئالاقىدار رەسمىيەتلەرنى بېجىرىشىگە قولايلىق بولۇشى ئۈچۈن، زۆرۈر ماتېرىيال ۋە ھۆججەتلەرنى تەمىنلەپ بېرىشى كېرەك؛
بۇنداق ماتېرىيال، ھۆججەت بولمىغانلىقتىن ياكى بۇ خىل ماتېرىيال، ھۆججەت يېتەرلىك بولمىغانلىقتىن ياكى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن بولمىغانلىقتىن كېلىپ چىققان زىياننى توشۇغۇچىنىڭ ياكى ئۇنىڭ ياللانغۇچىسى ۋە ۋاكالەتچىسىنىڭ سەۋەنلىكى تۈپەيلىدىن كېلىپ چىققانلىرىنى ھېسابقا ئالمىغاندا، توشۇتقۇچى توشۇغۇچى ئالدىدا جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئېلىشى لازىم.
توشۇغۇچىنىڭ ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن ماتېرىيال ياكى ھۆججەتلەرنى تەكشۈرۈش مەجبۇرىيىتى يوق، قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا ئايرىم بەلگىلەنگەنلىرىنى ھېسابقا ئالمىغاندا.
3-پاراگراف توشۇغۇچىنىڭ جاۋابكارلىقى
124-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيەدە ياكى يولۇچىلارنىڭ پۇقراۋى ئاۋىياتسىيەگە چىقىشى ۋە چۈشۈشى جەريانىدا يۈزبەرگەن ۋەقە سەۋەبىدىن يولۇچىلاردا جىسمانىي تالاپەت كۆرۈلسە، توشۇغۇچى جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك؛
لېكىن يولۇچىنىڭ جىسمانىي تالاپەتكە ئۇچرىشى پۈتۈنلەي يولۇچىنىڭ سالامەتلىك ئەھۋالىدىن بولغان بولسا، توشۇغۇچى جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئالمايدۇ.
125-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىدە ياكى يولۇچىلارنىڭ پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىدىن چىقىشى ۋە چۈشۈشى جەريانىدا يۈزبېرىپ، يولۇچى يېنىدا ئېلىپ يۈرگەن نەرسىلەر ۋەيران بولۇپ كەتكەن، يىتىپ كەتكەن ياكى بۇزۇلغان بولسا، توشۇغۇچى جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.
ئاۋىياتسىيە تىرانسپورتى مەزگىلىدە يۈزبېرىپ، يولۇچىلار توشۇتقان يۈك-تاق ۋەيران بولغان، يوقاپ كەتكەن ياكى بۇزۇلغان بولسا، توشۇغۇچى جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.
يولۇچىلار يېنىدا ئېلىپ يۈرگەن نەرسە ياكى توشۇتقان يۈك-تاقنىڭ ۋەيران بولۇشى، يوقاپ كېتىشى ياكى بۇزۇلۇشى پۈتۈنلەي يۈك-تاقىنىڭ تەبىئىي خۇسۇسىيىتى، سۈپىتى ياكى نۇقسانىدىن بولغان بولسا، توشۇغۇچى جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئالمايدۇ.
بۇ بابتا ئېيتىلغان يۈك-تاق، توشۇشقا ھاۋالە قىلىنغان يۈك-تاق ۋە يولۇچىلارنىڭ يېنىدا ئېلىپ يۈرىدىغان بۇيۇملىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
ئاۋىياتسىيە تىرانسپورتى مەزگىلىدە يۈزبېرىپ، مال ۋەيران بولغان، يىتۈپ كەتكەن ياكى بۇزۇلغان بولسا، توشۇغۇچى جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك؛
لېكىن، توشۇغۇچى مالنىڭ ۋەيران بولۇشى، يوقاپ كېتىشى ياكى بۇزۇلۇشىنىڭ پۈتۈنلەي تۆۋەندىكى سەۋەبلەردىن كېلىپ چىققانلىقىنى ئىسپاتلاپ بېرەلىسە، جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئالمايدۇ :
( 1 ) مالنىڭ تەبىئىي خۇسۇسىيىتى، سۈپىتى ياكى نۇقسانى؛
( 2 ) توشۇغۇچى ياكى ئۇنىڭ ياللانغۇچىسى، ۋاكالەتچىسىدىن باشقا كىشى مالنى ئوراپ قاچىلىغان بولسا، مال ئورۇسى ياخشى بولمىسا؛
( 3 ) ئۇرۇش ياكى قوراللىق توقۇنۇش؛
( 4 ) ھۆكۈمەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى قىلغان ماللارنىڭ چېگرادىن كىرىشى، چېگرادىن چىقىشى ياكى چېگرادىن ئۆتۈشىگە مۇناسىۋەتلىك قىلمىشلار.
بۇ ماددىدا ئېيتىلغان ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت مەزگىلى ئايرودۇرۇم ئىچى، خەلق ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىدە ياكى ئايرودۇرۇم سىرتىغا قونىدىغان ھەرقانداق جاينى كۆرسىتىدۇ، توشۇلغان يۈك-تاق ۋە مال توشۇغۇچىنىڭ باشقۇرۇشى ئاستىدا بولغان بارلىق مەزگىلنى كۆرسىتىدۇ.
ئاۋىياتسىيە تىرانسپورتى مەزگىلى ئايرودۇرۇم سىرتىدىكى ھەرقانداق قۇرۇقلۇق تىرانسپورتى، دېڭىز تىرانسپورتى، ئىچكى دەريا تىرانسپورتى جەريانىنى ئۆز ئىچىگە ئالمايدۇ؛
لېكىن، بۇ خىل قۇرۇقلۇق تىرانسپورتى، دېڭىز تىرانسپورتى، ئىچكى دەريا تىرانسپورتى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت توختامىنى ئىجرا قىلىش ئۈچۈن قاچىلىنىدۇ، تاپشۇرۇلىدۇ ياكى يۆتكەپ توشۇلىدۇ، قارشى دەلىل-ئىسپات بولمىغان ئەھۋالدا، يۈز بەرگەن زىيان ئاۋىياتسىيە تىرانسپورتى مەزگىلىدە يۈز بەرگەن زىيان دەپ قارىلىدۇ.
126-ماددا يولۇچىلار، يۈك-تاق ياكى مال ئاۋىياتسىيە تىرانسپورتىدا كېچىكىپ كېلىپ چىققان زىيانغا قارىتا، توشۇغۇچى جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك؛
لېكىن، توشۇغۇچى ئۆزى ياكى ئۆزىنىڭ ياللانغۇچىسى، ۋاكالەتچىسىنىڭ زىياندىن ساقلىنىش ئۈچۈن بارلىق زۆرۈر تەدبىرلەرنى قوللانغانلىقىنى ياكى بۇ خىل تەدبىرنى قوللىنىش مۇمكىن ئەمەسلىكىنى ئىسپاتلىغان بولسا، جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئالمايدۇ.
127-ماددا يولۇچىلار، يۈك-تاق تىرانسپورتىدا، توشۇغۇچى زىياننى تۆلەم تەلەپ قىلغۇچىنىڭ سەۋەنلىكى كەلتۈرۈپ چىقارغانلىقى ياكى سەۋەبكە ئۇچرىغانلىقىنى ئىسپاتلىغاندا، شۇ خىل زىياننى كەلتۈرۈپ چىقىرىش ياكى كەلتۈرۈپ چىقىرىش خاتالىقىنىڭ دەرىجىسىگە قاراپ، توشۇغۇچىنىڭ جاۋابكارلىقىنى مۇناسىپ كەچۈرۈم قىلىش ياكى يېنىكلىتىش كېرەك.
يولۇچىلاردىن باشقا باشقىلار يولۇچىنىڭ ئۆلۈپ كېتىشى ياكى يارىلىنىشى توغرىسىدا تۆلەم تەلەپ قىلغاندا، توشۇغۇچى ئۆلۈم ياكى يارىلىنىشنى يولۇچىنىڭ سەۋەنلىكى كەلتۈرۈپ چىقارغان ياكى كەلتۈرۈپ چىقارغان ئىكەنلىكىنى ئىسپاتلىغان بولسا، ئوخشاشلا بۇ خىل زىياننى كەلتۈرۈپ چىقىرىش ياكى كەلتۈرۈپ چىقىرىش خاتالىقىنىڭ دەرىجىسىگە قاراپ، توشۇغۇچىنىڭ جاۋابكارلىقىنى مۇناسىپ كەچۈرۈم قىلىش ياكى يېنىكلىتىش كېرەك.
مال توشۇشتا، توشۇغۇچى زىياننى تۆلەم تەلەپ قىلغۇچى ياكى ۋاكالىتەن يۈرگۈزگۈچى ھوقۇقدارنىڭ سەۋەنلىكى كەلتۈرۈپ چىقارغانلىقى ياكى كەلتۈرۈپ چىقارغانلىقىنى ئىسپاتلىغان بولسا، شۇ خىل زىياننى كەلتۈرۈپ چىقىرىش ياكى كەلتۈرۈپ چىقىرىش خاتالىقىنىڭ دەرىجىسىگە قاراپ، توشۇغۇچىنىڭ جاۋابكارلىقىنى مۇناسىپ كەچۈرۈم قىلىش ياكى يېنىكلىتىش كېرەك.
128-ماددا دۆلەت ئىچى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت توشۇغۇچىلىرىنىڭ تۆلەم جاۋابكارلىق چېكىنى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيە مەسئۇل تارمىقى تۈزۈپ، گوۋۇيۈەنگە تەستىقلاتقاندىن كېيىن ئېلان قىلىپ ئىجرا قىلىدۇ.
يولۇچى ياكى توشۇتقۇچى توشۇتۇلغان يۈك-تاق ياكى مالنى تاپشۇرغاندا، مەنزىلدىكى نەرسىنى تاپشۇرۇپ بېرىدىغان چاغدىكى مەنپەئەتنى ئالاھىدە ئېلان قىلغان ھەمدە زۆرۈر تېپىلغاندا قوشۇمچە ھەق تۆلىگەن بولسا، توشۇغۇچى يولۇچى ياكى توشۇتقۇچ ئېيتقان سوممىنىڭ توشۇلغان يۈك-تاقىدىن ياكى مالنى مەنزىلدىكى نەرسە تاپشۇرۇپ بەرگەن چاغدىكى ئەمەلىي پايدىسىدىن يۇقىرى ئىكەنلىكىنى ئىسپاتلىغانلىرى بۇنىڭ سىرتىدا،
توشۇغۇچى بايانات قىلىنغان سومما دائىرىسىدە جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك؛
بۇ قانۇننىڭ 129-ماددىسىدىكى باشقا بەلگىلىمىلەر تۆلەم جاۋابكارلىق چېكىدىن باشقا دۆلەت ئىچى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورتىغا تەتبىقلىنىدۇ.
129-ماددا خەلقئارا ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت توشۇغۇچىسىنىڭ تۆلەم جاۋابكارلىق چېكى تۆۋەندىكى بەلگىلىمە بويىچە ئىجرا قىلىنىدۇ :
( 1 ) ھەربىر يولۇچىغا بېرىلىدىغان تۆلەم جاۋابكارلىق چېكى 16 مىڭ 600 بىرلىك بولىدۇ؛
لېكىن، يولۇچى توشۇغۇچى بىلەن مۇشۇ تۈردە بەلگىلەنگەن تۆلەم جاۋابكارلىق چېكىدىن يۇقىرى بولۇشنى يازما پۈتۈشسە بولىدۇ.
( 2 ) ھاۋالىلىك توشۇلغان يۈك-تاق ياكى مالنىڭ تۆلەم جاۋابكارلىق چېكى، ھەر كىلوگىرامى 17 ھېسابلاش بىرلىكى بولىدۇ.
يولۇچى ياكى توشۇتقۇچى توشۇتۇلغان يۈك-تاق ياكى مالنى تاپشۇرغاندا، مەنزىلدىكى نەرسىنى تاپشۇرۇپ بېرىدىغان چاغدىكى مەنپەئەتنى ئالاھىدە ئېلان قىلغان ھەمدە زۆرۈر تېپىلغاندا قوشۇمچە ھەق تۆلىگەن بولسا، توشۇغۇچى يولۇچى ياكى توشۇتقۇچ ئېيتقان سوممىنىڭ توشۇلغان يۈك-تاقىدىن ياكى مالنى مەنزىلدىكى نەرسە تاپشۇرۇپ بەرگەن چاغدىكى ئەمەلىي پايدىسىدىن يۇقىرى ئىكەنلىكىنى ئىسپاتلىغانلىرى بۇنىڭ سىرتىدا،
توشۇغۇچى بايانات ئېلان قىلىنغان سومما دائىرىسىدە جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.
ھاۋالىلىك توشۇلغان يۈك-تاق ياكى مالنىڭ بىر قىسمى ياكى ھاۋالىلىك توشۇلىدىغان يۈك-تاق، مال ئىچىدىكى ھەرقانداق نەرسە ۋەيران بولغان، يىتكەن، بۇزۇلغان ياكى كېچىككەن بولسا، توشۇغۇچىنىڭ تۆلەم جاۋابكارلىق چېكىنىڭ ئېغىرلىقىنى بېكىتىش ئۈچۈن، شۇ يۈك ياكى بىرنەچچە پوسۇلكىنىڭ ئومۇمىي ئېغىرلىقىنى ئۆلچەشكە ئىشلىتىلىدۇ؛
لېكىن، توشۇتۇلغان يۈك-تاق ياكى مالنىڭ بىر قىسمى ياكى توشۇلغان يۈك-تاق، مال ئىچىدىكى ھەرقانداق نەرسە ۋەيران بولۇش، يىتىش، بۇزۇلۇش ياكى كېچىكىش سەۋەبىدىن، ئوخشاش بىر يۈك-تاق بېلىتى ياكى ئوخشاش بىر ئاۋىياتسىيە يۈك توشۇش تالونىدا كۆرسىتىلگەن باشقا پوسۇلكىلارنىڭ قىممىتى بېكىتىلگەندە، توشۇغۇچىنىڭ تۆلەم جاۋابكارلىق چېكى بېكىتىلىدۇ.
بۇ خىل سومكىنىڭ ئومۇمىي ئېغىرلىقىنىمۇ ئويلىشىش كېرەك.
( 3 ) ھەربىر يولۇچىنىڭ يېنىدا ئېلىپ يۈرىدىغان بۇيۇملىرىنىڭ تۆلەم جاۋابكارلىق چېكى 332 ھېسابلاش بىرلىكى بولىدۇ.
130-ماددا مۇشۇ قانۇندا بەلگىلەنگەن توشۇغۇچىلارنىڭ جاۋابكارلىقىنى كەچۈرۈم قىلىش ياكى مۇشۇ قانۇندا بەلگىلەنگەن تۆلەم جاۋابكارلىقى چېكىنى تۆۋەنلىتىش مەقسەت قىلىنغان ھەرقانداق ماددىلارنىڭ ھەممىسى ئىناۋەتسىز؛
لېكىن، بۇ خىل ماددىنىڭ كۈچكە ئىگە بولماسلىقى پۈتكۈل ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت توختامىنىڭ كۈچىگە تەسىر يەتكۈزمەيدۇ.
131-ماددا ئاۋىياتسىيە تىرانسپورتىدا يۈز بەرگەن زىيانغا دائىر دەۋا مەيلى قانداق ئاساس بولسۇن، پەقەت مۇشۇ قانۇندا بەلگىلەنگەن شەرت ۋە تۆلەم جاۋابكارلىقى چېكى بويىچىلا ئوتتۇرىغا قويۇلىدۇ، لېكىن كىمنىڭ دەۋا قىلىشقا ھوقۇقلۇق ئىكەنلىكى ۋە ئۆز ھوقۇقىغا دەخلى يەتمەيدۇ.
132-ماددا شۇنى ئىسپاتلىدىكى، ئاۋىياتسىيە تىرانسپورتىدىكى زىيان توشۇغۇچى ياكى ئۇنىڭ ياللانغۇچىسى، گۇماشتىسىنىڭ قەستەنلىكى ياكى زىيان كېلىپ چىقىش ئېھتىمالى بارلىقىنى بىلىپ تۇرۇپ يېنىكلىك بىلەن كېلىپ چىققان ياكى قىلىدىغاننى قىلمىغانلىقىدىن كېلىپ چىققان بولسا، توشۇغۇچىنىڭ مۇشۇ قانۇننىڭ 128-، 129-ماددىسىدىكى تۆلەم جاۋابكارلىقىغا چەك قويۇشقا دائىر بەلگىلىمىلەردىن ياردەم بېرىش ھوقۇقى يوق؛
توشۇغۇچىنىڭ ياللانغۇچىسى ۋە ۋاكالەتچىسىدىن ئىبارەت بۇ خىل قىلمىشنىڭ بارلىقى ياكى قىلىدىغاننى قىلمايدىغانلىقىنى ئىسپاتلىغاندا، يەنە شۇ ياللانغۇچى ۋە ۋاكالەتچىنىڭ ياللانغان، ۋاكالەتچىلىك قىلغان دائىرىدە ئىش قىلىدىغانلىقىنى ئىسپاتلاپ بېرىشى كېرەك.
133-ماددا ئاۋىياتسىيە تىرانسپورتىدىكى زىيان توغرىسىدا توشۇغۇچىنىڭ ياللانغۇچىسى ۋە ۋاكالەتچىسىگە دەۋا قىلغاندا، ياللانغۇچى ۋە ۋاكالەتچى ئۆزىنىڭ ياللىنىش، ۋاكالەتچىلىك دائىرىسىدە ئىش قىلىدىغانلىقىنى ئىسپاتلىغاندا، مۇشۇ قانۇننىڭ 128-، 129-ماددىسىدىكى تۆلەم جاۋابكارلىقىغا چەك قويۇشقا دائىر بەلگىلىمىلەردىن ياردەم بېرىشكە ھوقۇقلۇق.
ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن ئەھۋالدا، توشۇغۇچى ۋە ئۇنىڭ ياللانغۇچىسى، ۋاكالەتچىسىنىڭ تۆلەم ئومۇمىي سوممىسى قانۇندا بەلگىلەنگەن تۆلەم جاۋابكارلىقى چېكىدىن ئېشىپ كەتسە بولمايدۇ.
ئىسپاتلىنىشىچە، ئاۋىياتسىيە تىرانسپورتىدىكى زىياننى توشۇغۇچىنىڭ ياللانغۇچىسى، ۋاكالەتچىسى قەستەن پەيدا قىلىش ئېھتىمالى بارلىقىنى بىلىپ تۇرۇپ يېنىكلىك بىلەن پەيدا قىلغان ياكى قىلمىغانلىقى كەلتۈرۈپ چىقارغان بولسا، مۇشۇ ماددىنىڭ 1-تارمىقى ۋە 2-تارمىقىدىكى بەلگىلىمە تەتبىقلانمايدۇ.
134-ماددا يولۇچى ياكى تاپشۇرۇۋالغۇچى توشۇلغان يۈك-تاق ياكى مالنى تاپشۇرۇۋالغاندا باشقىچە پىكرىنى ئوتتۇرىغا قويمىسا، توشۇلغان يۈك – تاق ياكى مالنىڭ ساق تاپشۇرۇلغانلىقى ھەمدە توشۇش ئىسپاتىغا ئۇيغۇن كېلىدىغانلىقىنىڭ دەسلەپكى ئىسپاتى بولىدۇ.
يۈك-تاقلارنى توشۇتۇشتا ياكى مال زىيانغا ئۇچرىغاندا، يولۇچى ياكى تاپشۇرۇۋالغۇچى زىياننى بايقىغاندىن كېيىن توشۇغۇچىغا باشقىچە پىكرىنى ئوتتۇرىغا قويۇشى كېرەك.
ھاۋالىلىك توشۇلغان يۈك-تاق زىيانغا ئۇچرىغان بولسا، ئەڭ كېچىككەندە ھاۋالىلىك توشۇلىدىغان يۈك-تاقنى تاپشۇرۇۋالغان كۈندىن باشلاپ 7 كۈن ئىچىدە بېرىشى كېرەك؛
مال زىيانغا ئۇچرىغان بولسا، مالنى تاپشۇرۇۋالغان كۈندىن باشلاپ 14 كۈن ئىچىدە ئوتتۇرىغا قويۇش كېرەك.
يۈك-تاقلارنى ھاۋالىلىك توشۇش ياكى مال كېچىكىپ كەتسە، ئەڭ كېچىككەندە يۈك-تاق توشۇلغان ياكى مال يولۇچىغا ياكى تاپشۇرۇۋالغۇچى بىر تەرەپ قىلىشقا تاپشۇرۇلغان كۈندىن باشلاپ 20 كۈن ئىچىدە ئوتتۇرىغا قويۇشى كېرەك.
ھەرقانداق باشقىچە پىكىر ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن سۈرۈك ئىچىدە توشۇش ئىسپاتىغا يېزىلىشى ياكى ئايرىم يازما ئوتتۇرىغا قويۇلۇشى كېرەك.
توشۇغۇچىنىڭ ئالدامچىلىق قىلمىشى كۆرۈلگەنلىرىنى ھېسابقا ئالمىغاندا، يولۇچى ياكى تاپشۇرۇۋالغۇچى مۇشۇ ماددىنىڭ 2-تارمىقىدا بەلگىلەنگەن مۇددەت ئىچىدە باشقىچە پىكرىنى ئوتتۇرىغا قويمىسا، توشۇغۇچىغا تۆلەم تەلەپ قىلىش دەۋاسى قىلسا بولمايدۇ.
135-ماددا ئاۋىياتسىيە تىرانسپورتىنىڭ دەۋا ۋاقىت چېكىنىڭ سۈرۈكى ئىككى يىل بولۇپ، پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى مەنزىلگە يېتىپ بارغان جاي، مەنزىلگە يېتىپ بېرىشقا تېگىشلىك جاي ياكى تىرانسپورت ئاخىرلاشقان كۈندىن باشلاپ ھېسابلىنىدۇ.
136-ماددا بىرقانچە ئاۋىياتسىيە توشۇغۇچىسى ئۇدا توشۇغاندا، يولۇچى، يۈك-تاق ياكى مالنى قوبۇل قىلغان ھەربىر توشۇغۇچى مۇشۇ قانۇندا بەلگىلەنگەن چەكلىمىگە ئۇچرىشى ھەمدە توختام بويىچە بېجىرگەن توشۇش بۆلىكى تىرانسپورت توختامىنى زاكاز قىلغان تەرەپ بولۇشى كېرەك.
ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن ئۇدا توشۇشتا، توختامدا 1-توشۇغۇچى توشۇشنىڭ پۈتۈن جەريانىغا جاۋابكار بولىدۇ، دەپ ئېنىق پۈتۈشكەنلىرى بۇنىڭ سىرتىدا، يولۇچى ياكى ئۇنىڭ ۋارىسى ھادىسە يۈزبەرگەن ياكى كېچىكتۈرۈلگەن توشۇش بۆلىكىدىكى توشۇغۇچى ئۈستىگىلا دەۋا قىلسا بولىدۇ.
ھاۋالىلىك توشۇلغان يۈك-تاق ياكى مال ۋەيران بولغاندا، يوقاپ كەتكەندە، بۇزۇلغاندا ياكى كېچىكىپ كەتكەندە، يولۇچى ياكى توشۇتقۇچى 1-توشۇغۇچى ئۈستىدىن دەۋا قىلىشقا ھوقۇقلۇق، يولۇچى ياكى تاپشۇرۇۋالغۇچى ئاخىرقى توشۇغۇچى ئۈستىدە دەۋا قىلىشقا ھوقۇقلۇق.يولۇچى، توشۇتقۇچى ۋە تاپشۇرۇۋالغۇچى ۋەيران بولغان، يوقاپ كەتكەن، بۇزۇلغان ياكى كېچىكىپ كەتكەن توشۇش بۆلىكىدىكى توشۇغۇچى ئۈستىدىن دەۋا قىلسا بولىدۇ.
يۇقىرىقى توشۇغۇچىلار يولۇچى، توشۇتقۇچى ياكى تاپشۇرۇۋالغۇچى ئالدىدا چاتما جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.
4-پاراگراف ئەمەلىي توشۇغۇچىلارنىڭ ئاۋىياتسىيە تىرانسپورتى توغرىسىدىكى ئالاھىدە بەلگىلىمىلەرنى ئىجرا قىلىشى
137-ماددا بۇ پاراگرافتا ئېيتىلغان توختاملاشقان توشۇغۇچى ئۆز نامىدا يولۇچى ياكى توشۇتقۇچى بىلەن، ياكى يولۇچى ياكى توشۇتقۇچىنىڭ ۋاكالەتچىسى بىلەن مۇشۇ بابتا تەڭشەلگەن ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت توختامىنى تۈزگۈچىنى كۆرسىتىدۇ.
بۇ پاراگرافتا ئېيتىلغان ئەمەلىي توشۇغۇچى توختاملاشقان توشۇغۇچىنىڭ بەرگەن ھوقۇقىغا ئاساسەن، ئالدىنقى تارماقتىكى توشۇش مەجبۇرىيىتىنى تولۇق ئادا قىلىدىغان ياكى قىسمەن توشۇيدىغان كىشىلەرنى كۆرسىتىدۇ، مۇشۇ بابتا بەلگىلەنگەن ئۈزۈكسىز توشۇغۇچىنى كۆرسەتمەيدۇ؛
قارشى ئىسپات بولمىغاندا، بۇ خىل ھوقۇق مەۋجۇت دەپ قارىلىدۇ.
138-ماددا مۇشۇ پاراگرافتا ئايرىم بەلگىلىمە چىقىرىلغانلىرىنى ھېسابقا ئالمىغاندا، توختاملاشقان توشۇغۇچىلارمۇ، ئەمەلىي توشۇغۇچىلارمۇ مۇشۇ بابتا بەلگىلەنگەن چەكلىمىگە ئۇچرىشى لازىم.
توختام تۈزۈشكەن توشۇغۇچى توختامدا پۈتۈشكەن ھەممە توشۇشقا مەسئۇل بولۇشى كېرەك.
ئەمەلىي توشۇغۇچى ئۇنىڭ ئىجرا قىلىنىشىدىكى توشۇشقا مەسئۇل بولۇشى كېرەك.
139-ماددا ئەمەلىي توشۇغۇچىنىڭ قىلغان ئىشى بىلەن قىلمىغان ئىشىنى، ئەمەلىي توشۇغۇچىنىڭ ياللانغۇچىسى ۋە ۋاكالەتچىسىنىڭ ياللانغان، ۋاكالەتچىلىك دائىرىسىدە قىلغان ئىشى ۋە قىلمىغان ئىشى ئەمەلىي توشۇغۇچىنىڭ توشۇغان ھەرىكىتىگە مۇناسىۋەتلىك بولسا، توختاملاشقان توشۇغۇچىنىڭ قىلغان ئىشىنى قىلدى ۋە قىلغان ئىشىنى قىلمىدى دەپ قارىلىدۇ.
ئەھدىنامە تۈزۈشكەن توشۇغۇچىنىڭ قىلىش ياكى قىلماسلىق ئىشىدا، توشۇغۇچىنىڭ ياللانغۇچىسى ۋە ۋاكالەتچىسىنىڭ ياللىنىش، ۋاكالەتچىلىك قىلىش دائىرىسىدە قىلغان ئىشى ۋە قىلغان ئىشىنى قىلماسلىقى ئەمەلىي توشۇغۇچىنىڭ توشۇش مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىشىغا مۇناسىۋەتلىك بولسا، ئەمەلىي توشۇغۇچىنىڭ قىلغان ئىشى ۋە قىلمىغان ئىشى دەپ قارىلىدۇ؛
لېكىن، ئەمەلىي توشۇغۇچى ئۈستىگە ئالغان جاۋابكارلىق شۇ سەۋەبتىن خىل قىلمىش سادىر قىلماسلىق ياكى قىلىدىغاننى قىلماسلىق سەۋەبىدىن قانۇندا بەلگىلەنگەن تۆلەم جاۋابكارلىقى چېكىدىن ئېشىپ كەتمەيدۇ.
توختاملاشقان توشۇغۇچىلارنىڭ مۇشۇ بابتا بەلگىلەنمىگەن مەجبۇرىيەتنى ئۈستىگە ئېلىشى ياكى مۇشۇ بابتا بېرىلگەن ھوقۇقتىن ۋاز كېچىشىگە دائىر ھەرقانداق ئالاھىدە كېلىشىم ياكى مۇشۇ قانۇننىڭ 128-، 129-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە تاپشۇرۇلغان مەنپەئەت توغرىسىدىكى ھەرقانداق ئالاھىدە باياناتتا، ئەمەلىي توشۇغۇچى بىر تاساددىپىيلىقتىن باشقا، ئەمەلىي توشۇغۇچىغا تەسىر يەتكۈزۈشكە بولمايدۇ.
140-ماددا مۇشۇ بابتىكى بەلگىلىمە بويىچە تۆلەم تەلەپ قىلىش ياكى يوليورۇق بېرىش ئەھدىنامە تۈزۈشكەن توشۇغۇچىغا بولسۇن ياكى ئەمەلىي توشۇغۇچىغا بولسۇن، ئوخشاش كۈچكە ئىگە؛
لېكىن، مۇشۇ قانۇننىڭ 119-ماددىسىدا بەلگىلەنگەن يوليورۇق ئەھدىنامە تۈزۈشكەن توشۇغۇچىغىلا بېرىلگەن ۋاقىتتىلا كۈچكە ئىگە بولىدۇ.
141-ماددا ئەمەلىي توشۇغۇچىنىڭ ياللانغۇچىسى، ۋاكالەتچىسى ياكى توشۇغۇچى پۈتۈشۈۋالغان ياللانغۇچى ۋە ۋاكالەتچىسى ئۇنىڭ ياللىنىش، ۋاكالەتچىلىك دائىرىسىدە ئىش قىلىدىغانلىقىنى ئىسپاتلايدۇ، ئەمەلىي توشۇغۇچىنىڭ ئادا قىلغان تىرانسپورتىغا نىسبەتەن ئېيتقاندا، مۇشۇ قانۇننىڭ 128-، 129-ماددىسىدىكى تۆلەم جاۋابكارلىقى چەكلىمىسىگە دائىر بەلگىلىمىلەردىن ياردەم بېرىشكە ھوقۇقلۇق،
لېكىن مۇشۇ قانۇندىكى تۆلەم جاۋابكارلىقىدىن پايدىلىنىشقا چەك قويۇش بەلگىلىمىسى بولغانلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.
142-ماددا ئەمەلىي توشۇغۇچىنىڭ توشۇش مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىشىدا، ئەمەلىي توشۇغۇچى، توختاملاشقان توشۇغۇچى، شۇنىڭدەك ئۇلارنىڭ ياللىنىش، ۋاكالەتچىلىك دائىرىسىدە ئىش قىلىدىغان ياللانغۇچىسى ۋە ۋاكالەتچىسىنىڭ تۆلەم ئومۇمىي سوممىسى مۇشۇ قانۇن بويىچە ئەھدىنامە تۈزۈشكەن توشۇغۇچى ياكى ئەمەلىي توشۇغۇچىدىن ئېرىشكەن تۆلەمنىڭ ئەڭ يۇقىرى سوممىسىدىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك؛
لېكىن، بۇنىڭ ئىچىدە ھەرقانداق كىشى ئۇنىڭغا تەتبىقلانغان تۆلەم جاۋابكارلىق چېكىدىن ئېشىپ كەتكەن تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالمايدۇ.
143-ماددا ئەمەلىي توشۇغۇچىنىڭ توشۇش مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىشى ھەققىدىكى دەۋانى ئەمەلىي توشۇغۇچى ياكى توختاملاشقان توشۇغۇچىغا ئايرىم-ئايرىم دەۋا قىلىشقىمۇ، ئەمەلىي توشۇغۇچى بىلەن ئەھدىنامە تۈزۈشكەن توشۇغۇچىغىمۇ بىرلا ۋاقىتتا دەۋا قىلىشقىمۇ بولىدۇ؛
دەۋا قىلىنغان توشۇغۇچى يەنە بىر توشۇغۇچىدىن جاۋاب قايتۇرۇشقا قاتنىشىشنى تەلەپ قىلىشقا ھوقۇقلۇق.
144-ماددا بۇ قانۇننىڭ 143-ماددىسىدا بەلگىلەنگەنلىرىنى ھېسابقا ئالمىغاندا، بۇ پاراگرافتىكى بەلگىلىمە ئەمەلىي توشۇغۇچىلار بىلەن ئەھدىنامە تۈزۈشكەن توشۇغۇچىلار ئوتتۇرىسىدىكى ھوقۇق-مەجبۇرىيەتكە تەسىر يەتكۈزمەيدۇ.
10-باب ھەممىباب ئاۋىياتسىيە
145-ماددا ھەممىباب ئاۋىياتسىيە خەلق ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىنى ئىشلىتىپ، ئاممىۋى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورتىدىن باشقا خەلق ئاۋىياتسىيە پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىشنى كۆرسىتىدۇ،
سانائەت، يېزا ئىگىلىكى، ئورمانچىلىق، بېلىقچىلىق ۋە بىناكارلىق كەسپى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان مەشغۇلات، ئۇچۇش ۋە داۋالاش-ساقلىق ساقلاش، خەتەردىن، ئاپەتتىن قۇتقۇزۇش، ھاۋارايىنى تەكشۈرۈش، دېڭىز-ئوكياننى كۆزىتىش-ئۆلچەش، ئىلمىي تەجرىبە، تەلىم-تەربىيە، مەدەنىيەت-تەنتەربىيە قاتارلىق جەھەتلەردىكى ئۇچۇش پائالىيەتلىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
146-ماددا ھەممىباب ئاۋىياتسىيە پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىشتا، تۆۋەندىكى شەرتلەرنى ھازىرلاش كېرەك :
( 1 ) شۇغۇللىنىۋاتقان ھەممىباب ئاۋىياتسىيە پائالىيىتىگە ئۇيغۇنلاشقان، ئۇچۇش بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىش تەلىپىگە ئۇيغۇن كېلىدىغان پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ئايروپىلانى بولۇش؛
( 2 ) قانۇن بويىچە گۇۋاھنامە ئېلىش زۆرۈر بولغان ئاۋىياتسىيە خادىملىرى؛
( 3 ) قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا بەلگىلەنگەن باشقا شەرتلەر.
تىجارەتلىك ھەممىباب ئاۋىياتسىيە بىلەن شۇغۇللىنىشتا، كارخانا تىپىدىكى قانۇنىي ئىگە بىلەنلا چەكلىنىدۇ.
147-ماددا تىجارەتسىز ھەممىباب ئاۋىياتسىيە بىلەن شۇغۇللىنىدىغانلار گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقىغا تىزىملىتىشى كېرەك.
تىجارەتلىك ھەممىباب ئاۋىياتسىيە بىلەن شۇغۇللىنىدىغانلار گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقىغا ھەممىباب ئاۋىياتسىيە تىجارىتى ئىجازەتنامىسى ئېلىشنى ئىلتىماس قىلىشى كېرەك.
148-ماددا ھەممىباب ئاۋىياتسىيە كارخانىلىرى تىجارەتلىك ھەممىباب ئاۋىياتسىيە پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىشتا، ئىشلەتكۈچىلەر بىلەن يازما توختام تۈزۈشى كېرەك، لېكىن جىددىي ئەھۋالدا قۇتقۇزۇش ياكى ئاپەتتىن قۇتقۇزۇپ ئۇچۇش بۇنىڭ سىرتىدا.
149-ماددا ئۇچۇشقا تەشكىللەشتە، ئۈنۈملۈك تەدبىر قوللىنىپ، ئۇچۇش بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىشى، مۇھىت ۋە ئېكولوگىيەلىك تەڭپۇڭلۇقنى قوغدىشى، مۇھىت، ئاھالە، زىرائەت ياكى چارۋا قاتارلىقلارغا زىيان يەتكۈزۈشنىڭ ئالدىنى ئېلىشى كېرەك.
150-ماددا ھەممىباب ئاۋىياتسىيە پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللىنىدىغانلار يەر يۈزىدىكى 3-كىشى جاۋابكارلىق سۇغۇرتىسىغا قاتناشتۇرۇلۇشى كېرەك.
11-باب ئىزدەش، قۇتقۇزۇش ۋە ھادىسىنى تەكشۈرۈش
151-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى جىددىي ئەھۋالغا يولۇققاندا، سىگنال بېرىشى ھەمدە ھاۋا قاتنىشىنى باشقۇرۇش ئورنىغا دوكلات قىلىپ، ياردەم بېرىش-قۇتقۇزۇش تەلىپىنى ئوتتۇرىغا قويۇشى كېرەك؛
ھاۋا قاتنىشىنى باشقۇرۇش ئورنى ئىزدەش-قۇتقۇزۇشقا ياردەم بېرىش-ماسلاشتۇرۇش مەركىزىنى دەرھال ئۇقتۇرۇشى كېرەك.
پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى دېڭىزدا جىددىي ئەھۋالغا يولۇققاندا، كېمە-پاراخوت ۋە دۆلەتنىڭ دېڭىزدا ئىزدەش-قۇتقۇزۇش تەشكىلاتىغا سىگنال بېرىشى كېرەك.
152-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىنىڭ جىددىي ئەھۋالغا يولۇققانلىقى ياكى پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ئايروپىلانىنىڭ جىددىي ئەھۋالغا يولۇققانلىق سىگنالىنى ئاڭلىغان ئورۇن ياكى شەخسلەرگە دەرھال ئالاقىدار ئىزدەش، قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىش ماسلاشتۇرۇش مەركىزى، دېڭىزدا ئىزدەش-قۇتقۇزۇش تەشكىلاتى ياكى شۇ جايدىكى خەلق ھۆكۈمىتىگە ئۇقتۇرۇش قىلىش كېرەك.
153-ماددا ئۇقتۇرۇشنى تاپشۇرۇۋالغان ئىزدەش، قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىشنى ماسلاشتۇرۇش مەركىزى، يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ۋە دېڭىزدا ئىزدەش، قۇتقۇزۇش تەشكىلاتى دەرھال ئىزدەش، قۇتقۇزۇش ۋە قۇتقۇزۇشقا تەشكىللىشى كېرەك.
ئۇقتۇرۇشنى تاپشۇرۇۋالغان ئىزدەش-قۇتقۇزۇشنى ماسلاشتۇرۇش مەركىزى قوللانغان ئىزدەش-قۇتقۇزۇش تەدبىرىنى جىددىي ئەھۋالغا دۇچ كەلگەن خەلق ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىگە بىر ئامال قىلىپ ئۇقتۇرۇشى كېرەك.
پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى ئىزدەش، قۇتقۇزۇشنىڭ كونكرېت چارىسىنى گوۋۇيۈەن بەلگىلەيدۇ.
154-ماددا ئىزدەش، قۇتقۇزۇش ۋەزىپىسىنى ئىجرا قىلغان ئورۇن ياكى شەخسلەر پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىگە قاچىلانغان خادىملارنى پۈتۈن كۈچى بىلەن قۇتقۇزۇشى، بەلگىلىمە بويىچە پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىگە قۇتقۇزۇش تەدبىرى قوللىنىشى ھەمدە نەق مەيداننى قوغدىشى، دەلىل-ئىسپاتنى ساقلىشى كېرەك.
155-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى ھادىسىسىدىكى توختاملاشقۇچىلار، شۇنىڭدەك ئالاقىدار خادىملار تەكشۈرۈشنى قوبۇل قىلغاندا، نەق مەيدان ئەھۋالى ۋە ھادىسىگە ئالاقىدار ئەھۋاللارنى ئەينەن تەمىنلىشى كېرەك.
156-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى ھادىسىسىنى تەكشۈرۈشنى تەشكىللەش ۋە تەرتىپنى گوۋۇيۈەن بەلگىلەيدۇ.
12-باب يەر يۈزىدىكى 3-كىشىنىڭ زىيىنىنى تۆلەش جاۋابكارلىقى
157-ماددا ئۇچۇۋاتقان پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ئايروپىلانى ياكى ئۇچۇۋاتقان پۇقراۋى ئاۋىياتسىيەدىن چۈشۈپ كەتكەن ئادەم ياكى نەرسە سەۋەبىدىن يەر يۈزى ( سۇ يۈزىنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ ) دىكى جىسمانىي تالاپەت ياكى مال-مۈلۈك زىيىنى كېلىپ چىققان بولسا، زىيانلانغۇچى تۆلەمگە ئېرىشىشكە ھوقۇقلۇق؛
لېكىن، ئۇچرىغان زىيان زىيان زىيان كەلتۈرۈپ چىقارغان ھادىسىنىڭ بىۋاسىتە ئاقىۋىتى ئەمەس ياكى ئۇچرىغان زىيان پەقەت خەلق ئاۋىياتسىيەسىنىڭ دۆلەتنىڭ ئالاقىدار ھاۋا قاتنىشى قائىدىسى بويىچە بوشلۇقتا ئۆتۈشىدىن كېلىپ چىققان بولسا، زىيانلانغۇچىنىڭ تۆلەم تەلەپ قىلىش ھوقۇقى بولمايدۇ.
ئالدىنقى تارماقتا ئېيتىلغان ئۇچۇش خەلق ئاۋىياتسىيەسى ئەمەلىي ئۇچۇش ئۈچۈن ھەرىكەتلەندۈرگۈچى كۈچ ئىشلەتكەندە، تاكى قونۇش مۇساپىسى ئاخىرلاشقانغا قەدەر بولغان جەرياننى كۆرسىتىدۇ؛
ھاۋادىن يېنىك بولغان خەلق ئاۋىئاتسىيە ۋاسىتىلىرىگە نىسبەتەن ئېيتقاندا، ئۇچۇش يەر يۈزىدىن ئايرىلغان ۋاقىتتىن باشلاپ، قايتىدىن يەرگە چۈشكەن ۋاقىتقىچە بولغان ۋاقىتنى كۆرسىتىدۇ.
158-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 157-ماددىسىدا بەلگىلەنگەن تۆلەم جاۋابكارلىقىنى پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىنى باشقۇرغۇچى ئۈستىگە ئالىدۇ.
ئالدىنقى تارماقتا ئېيتىلغان تىجارەتچى زىيان پەيدا بولغاندا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى ئىشلەتكەن كىشىنى كۆرسىتىدۇ.
پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى ئىشلىتىش ھوقۇقى باشقىلارغا بىۋاسىتە ياكى ۋاسىتىلىك بېرىلگەن، شۇ پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىنىڭ يۈرۈشىنى كونترول قىلىش ھوقۇقىنى ئۆزى ساقلاپ قالغان بولسا، ئۆزى يەنىلا باشقۇرغۇچى دەپ قارىلىدۇ.
تىجارەتچىنىڭ ياللانغۇچىسى، ۋاكالەتچىسى ياللىنىش، ۋاكالەتچىلىك قىلىش جەريانىدا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىنى ئىشلەتكەندە، مەيلى ئۇ ياللانغان، ۋاكالەتچىلىك قىلغان دائىرىدە ئىش قىلسۇن ياكى قىلمىسۇن، تىجارەتچى پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىنى ئىشلەتتى دەپ قارىلىدۇ.
پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى تىزىملاتقان ئىگىدار تىجارەتچى دەپ قارىلىشى ھەمدە تىجارەتچى جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك؛
ئۇنىڭ جاۋابكارلىقىغا ھۆكۈم قىلىنغان دەۋادا، ئىگىدار تىجارەتچىنىڭ باشقىلار ئىكەنلىكىنى ئىسپاتلىمىغانلىرى ھەمدە قانۇن تەرتىپى ئىجازەت بەرگەن دائىرىدە مۇۋاپىق تەدبىر قوللىنىپ، شۇ كىشىنى دەۋادىكى دەۋالاشقۇچىلارنىڭ بىرىگە ئايلاندۇرغانلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.
159-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىنى يۈرۈش-كونترول قىلىش ھوقۇقىغا ئىگە كىشىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئالماي تۇرۇپ، پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىنى ئىشلىتىپ، يەر يۈزىدىكى 3-كىشىگە زىيان سالغان بولسا، يۈرۈشنى كونترول قىلىش ھوقۇقى بار كىشى ئۆزىنىڭ بۇ خىل ئىشلىتىشنىڭ ئالدىنى ئېلىشقا مۇۋاپىق دىققەت قىلغانلىقىنى ئىسپاتلىغاندىن سىرت، شۇ قانۇنسىز ئىشلەتكۈچى بىلەن بىرلىكتە چاتما جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.
160-ماددا زىيان قوراللىق توقۇنۇش ياكى پاراكەندىچىلىكنىڭ بىۋاسىتە ئاقىۋىتى، مۇشۇ بابتىكى بەلگىلىمە بويىچە جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئالىدىغان كىشى جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئالمايدۇ.
مۇشۇ بابتىكى بەلگىلىمە بويىچە جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئېلىشقا تېگىشلىك كىشى پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسى ئىشلىتىش ھوقۇقىنى دۆلەت ئورگىنى قانۇن بويىچە مەھرۇم قىلغان بولسا، جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئالمايدۇ.
161-ماددا مۇشۇ بابتىكى بەلگىلىمە بويىچە جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئالىدىغان كىشى زىياننى زىيانلانغۇچى ياكى ئۇنىڭ ياللانغۇچىسى ۋە ۋاكالەتچىسىنىڭ خاتالىقى تۈپەيلىدىن پۈتۈنلەي كەلتۈرۈپ چىقارغانلىقىنى ئىسپاتلاپ بېرەلىسە، ئۇنىڭ تۆلەم جاۋابكارلىقى كەچۈرۈم قىلىنىدۇ؛
جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئالىدىغان كىشى زىياننى زىيانلانغۇچى ياكى ئۇنىڭ ياللانغۇچىسى، ۋاكالەتچىسىنىڭ خاتالىقى كەلتۈرۈپ چىقارغانلىقىنى ئىسپاتلىغان بولسا، ئۇنىڭ تۆلەم جاۋابكارلىقى مۇناسىپ يېنىكلىتىلىدۇ.
لېكىن زىياننى زىيانلانغۇچىنىڭ ياللانغۇچىسى ۋە ۋاكالەتچىسىنىڭ خاتالىقى كەلتۈرۈپ چىقارغاندا، زىيانلانغۇچى ئۆزىنىڭ ياللانغۇچى ۋە ۋاكالەتچىسىنىڭ ھەرىكىتىنىڭ ھوقۇق بېرىلگەن دائىرىدىن ھالقىپ كەتكەنلىكىنى ئىسپاتلاپ بېرەلىسە، جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئالىدىغان كىشىنىڭ تۆلەم جاۋابكارلىقى كەچۈرۈم قىلىنمايدۇ ياكى يېنىكلىتىلمەيدۇ.
بىر كىشى يەنە بىر كىشىنىڭ ئۆلۈشى ياكى زەخىملىنىشى ئۈستىدىن دەۋا قىلىپ، تۆلەم تەلەپ قىلغاندا، زىياننى شۇ كىشى ياكى ئۇنىڭ ياللانغۇچىسى ۋە ۋاكالەتچىسىنىڭ خاتالىقى كەلتۈرۈپ چىقارغان بولسا، ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمە بويىچە بولىدۇ.
162-ماددا خەلق ئاۋىياتسىيەسىنىڭ ئىككىدىن ئارتۇق ئايروپىلانى ئۇچۇش جەريانىدا سوقۇلۇپ ياكى بىر-بىرىگە كاشىلا قىلىپ، مۇشۇ قانۇننىڭ 157-ماددىسىدا بەلگىلەنگەن تۆلەشكە تېگىشلىك زىياننى كەلتۈرۈپ چىقارغان ياكى خەلق ئاۋىياتسىيەسى ئىككىدىن ئارتۇق ئايروپىلانى بۇ خىل زىياننى بىرلىكتە كەلتۈرۈپ چىقارغان بولسا، ئالاقىدار خەلق ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى بۇ خىل زىياننى كەلتۈرۈپ چىقاردى دەپ قارىلىشى كېرەك،
پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى باشقۇرغۇچى ھەرقايسى كىشىلەر مەسئۇلىيەتنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.
163-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 158-ماددىسىنىڭ 4-تارمىقى ۋە 159-ماددىسىدا بەلگىلەنگەن كىشىلەر مۇشۇ بابتىكى بەلگىلىمە بويىچە باشقۇرغۇچى ياردەم بېرەلەيدىغان مۇنازىرە ھوقۇقىدىن بەھرىمەن بولىدۇ.
164-ماددا تىجارەتچى، ئىگىدار ۋە مۇشۇ قانۇننىڭ 159-ماددىسىدا بەلگىلەنگەن مەسئۇلىيەتنى ئۈستىگە ئالىدىغان كىشى، شۇنىڭدەك ئۇلارنىڭ ياللانغۇچىسى، ۋاكالەتچىسى مۇشۇ بابتا ئېنىق بەلگىلەنگەنلىرىنى ھېسابقا ئالمىغاندا،
ئۇچۇۋاتقان پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى ياكى ئۇچۇۋاتقان پۇقراۋى ئاۋىياتسىيەدىن چۈشۈپ كەتكەن ئادەم ياكى نەرسە كەلتۈرۈپ چىقارغان يەر يۈزىدىكى زىيانغا قارىتا جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئالمايدۇ، لېكىن بۇ خىل زىياننى قەستەن كەلتۈرۈپ چىقارغانلار بۇنىڭ سىرتىدا.
16-ماددا بۇ باب مۇشۇ بابتىكى بەلگىلىمە بويىچە زىياننى ئۈستىگە ئالغان كىشىنىڭ باشقىلاردىن تۆلىتىۋېلىش ھوقۇقىغا دەخلى قىلمايدۇ.
16-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىنى باشقۇرغۇچى يەر يۈزىدىكى 3-كىشى جاۋابكارلىق سۇغۇرتىسىغا قاتنىشىشى ياكى مۇناسىپ جاۋابكارلىق كېپىللىكى ئېلىشى كېرەك.
167-ماددا سۇغۇرتىلىغۇچى بىلەن كېپىل تىجارەتچىگە ئوخشاش قارشىلىشىش ھوقۇقى ۋە ساختا گۇۋاھنامىگە رەددىيە بېرىش ھوقۇقىدىن بەھرىمەن بولغاندىن سىرت، مۇشۇ بابتىكى بەلگىلىمە بويىچە ئوتتۇرىغا قويۇلغان تۆلەم تەلىپىگە تۆۋەندىكى رەددىيە بېرىشىگىلا بولىدۇ :
( 1 ) زىيان سۇغۇرتا ياكى كېپىللىك ئاخىرلىشىپ كۈچكە ئىگە بولغاندىن كېيىن كۆرۈلسە؛
لېكىن سۇغۇرتا ياكى كېپىللىك ئۇچۇشنىڭ ئوتتۇرىلىرىدا توشقان بولسا، شۇ سۇغۇرتا ياكى كېپىللىك ئۇچۇش پىلانىدا كېيىنكى قېتىم قونۇشتىن بۇرۇن داۋاملىق كۈچكە ئىگە بولىدۇ، لېكىن 24 سائەتتىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك؛
( 2 ) زىيان سۇغۇرتا ياكى كېپىللىكتە بەلگىلەنگەن رايون دائىرىسىدە يۈز بەرگەندە، شۇ دائىرىدىن ھالقىپ كېتىش تاقابىل تۇرغىلى بولمايدىغان كۈچ، باشقىلارغا ياردەم بېرىش ئېھتىياجى ياكى ھەيدەش، يۈرۈش ياكى يول باشلاشتىكى خاتالىق كەلتۈرۈپ چىقارغانلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.
ئالدىنقى تارماقتىكى سۇغۇرتا ياكى كېپىللىكنىڭ داۋاملىق كۈچكە ئىگە بولۇشى توغرىسىدىكى بەلگىلىمە زىيانلانغۇچىغا پايدىلىق شارائىتتىلا تەتبىقلىنىدۇ.
168-ماددا تۆۋەندىكى ئەھۋالدىلا زىيانلانغۇچى سۇغۇرتىلىغۇچى ياكى كېپىل ئۈستىدىن بىۋاسىتە دەۋا قىلسا بولىدۇ، لېكىن زىيانلانغۇچىنىڭ ئالاقىدار سۇغۇرتا توختامى ياكى كېپىللىك توختامىغا دائىر قانۇنلاردىكى بەلگىلىمىلەر بويىچە بىۋاسىتە دەۋا قىلىش ھوقۇقىغا دەخلى يەتكۈزمەيدۇ :
( 1 ) مۇشۇ قانۇننىڭ 167-ماددا ( 1 ) تارماقچىسى، ( 2 ) تارماقچىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە، سۇغۇرتا ياكى كېپىللىك داۋاملىق كۈچكە ئىگە بولسا؛
( 2 ) تىجارەتچى ۋەيران بولغان بولسا.
مۇشۇ قانۇننىڭ 167-ماددىسىنىڭ 1-تارمىقىدا بەلگىلەنگەن ئاقلاش ھوقۇقىنى ھېسابقا ئالمىغاندا، سۇغۇرتىلىغۇچى ياكى كېپىل زىيانلانغۇچىنىڭ مۇشۇ بابتىكى بەلگىلىمە بويىچە قىلغان بىۋاسىتە دەۋاسىغا سۇغۇرتا ياكى كېپىللىكنىڭ ئۈنۈمى بولمىغانلىقى ياكى سۈرۈشتۈرۈش كۈچى ئاخىرلاشقانلىقىنى باھانە قىلىپ رەددىيە بەرسە بولمايدۇ.
16-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 166-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە بېرىلگەن سۇغۇرتا ياكى كېپىللىكنى مۇشۇ بابتا بەلگىلەنگەن تۆلەم ئۈچۈن مەخسۇس بەلگىلەش كېرەك.
170-ماددا سۇغۇرتىچى تىجارەتچىگە بېرىدىغان پۇلنى مۇشۇ بابتا بەلگىلەنگەن 3-كىشىنىڭ تۆلەم تەلىپى قاندۇرۇلۇشتىن ئىلگىرى تىجارەتچىنىڭ ھەقدارى تۇتۇپ قالمايدۇ ۋە بىر تەرەپ قىلمايدۇ.
171-ماددا يەر يۈزىدىكى 3-كىشىنىڭ زىياننى تۆلەش دەۋا ۋاقىت چېكىنىڭ سۈرۈكى 2 يىل بولىدۇ، زىيان پەيدا بولغان كۈندىن باشلاپ ھېسابلىنىدۇ؛
لېكىن، ھەرقانداق ئەھۋالدا، ۋاقىت چېكى مۇددىتى زىيان يۈز بەرگەن كۈندىن باشلاپ ئۈچ يىلدىن ئېشىپ كەتمەسلىكى كېرەك.
172-ماددا بۇ بابتا تۆۋەندىكى زىيانغا تەتبىقلانمايدىغانلىقى بەلگىلەنگەن :
( 1 ) ئۇچۇۋاتقان پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىگە ياكى شۇ ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىدىكى ئادەم ياكى نەرسىگە زىيان يەتكۈزۈش؛
( 2 ) زىيانلانغۇچى بىر تىجارەتچى بىلەن ياكى زىيان كۆرۈلگەندە پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىنى ئىشلىتىش ھوقۇقىغا ئىگە كىشى تۈزگەن توختام بىلەن چەكلەنگەن ياكى ئىككى تەرەپ ئوتتۇرىسىدىكى ئەمگەك توختامى تەتبىقلانغان قانۇندىكى ئىشچى-خىزمەتچىلەرگە تۆلەيدىغان ئالاقىدار بەلگىلىمە بىلەن چەكلەنگەن زىيان؛
( 3 ) يادرو زىيىنى.
13-باب چەت ئەل خەلق ئاۋىياتسىيەسى ۋاسىتىلىرىگە دائىر ئالاھىدە بەلگىلىمە
173-ماددا چەت ئەللىكلەر تىجارەت قىلىۋاتقان چەت ئەل خەلق ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى چېگراسى ئىچىدە خەلق ئاۋىياتسىيە پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللانسا، مۇشۇ بابتىكى بەلگىلىمىلەر بويىچە بولىدۇ؛
بۇ بابتا بەلگىلەنمىگەنلىرىگە مۇشۇ قانۇندىكى باشقا مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىلەر تەتبىقلىنىدۇ.
174-ماددا چەت ئەل خەلق ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى ئۆز تەۋەلىكىنى تىزىملىغۇچى دۆلەت ھۆكۈمىتى بىلەن جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى ھۆكۈمىتى ئىمزالىغان كېلىشىم ۋە كېلىشىملەردىكى بەلگىلىمىلەرگە ئاساسەن ياكى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى گوۋۇيۈەنىنىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەستىقى بىلەن ياكى قوبۇل قىلغاندىن كېيىن، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ھاۋا تەۋەلىكىگە ئۇچۇپ كىرەلەيدۇ، ئۇچۇپ چىقالايدۇ ۋە جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى چېگراسى ئىچىدە ئۇچىدۇ ۋە قونىدۇ.
ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن كەلمەيدىغان، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ھاۋا تەۋەلىكىگە ئۆز مەيلىچە كىرگەن، ئۇچۇپ چىققان چەت ئەل خەلق ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىگە جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئالاقىدار ئورگىنى زۆرۈر تەدبىر قوللىنىپ، ئۇلارنى بەلگىلەنگەن ئايرودۇرۇمغا قوندۇرۇشقا ھوقۇقلۇق؛
گەرچە ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن بولسىمۇ، لېكىن مۇۋاپىق ئاساس بويىچە ئۇنى تەكشۈرۈش زۆرۈر بولسا، ئالاقىدار ئورگان ئۇنى بەلگىلەنگەن ئايرودۇرۇمغا قونۇشقا بۇيرۇشقا ھوقۇقلۇق.
175-ماددا چەت ئەل پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ئايروپىلانى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ھاۋا تەۋەلىكىگە ئۇچۇپ كىرگەندە، ئۇنىڭ تىجارەتچىسى ئالاقىدار ئىسپاتلارنى بېرىپ، ئۆزىنىڭ يەر يۈزىدىكى 3-كىشى جاۋابكارلىق سۇغۇرتىسىغا قاتناشقانلىقىنى ياكى مۇناسىپ جاۋابكارلىق كېپىللىكىگە ئېرىشكەنلىكىنى ئىسپاتلىشى كېرەك؛
ئۇنىڭ تىجارەتچىسى ئالاقىدار ئىسپاتلارنى بەرمىسە، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى گوۋۇيۈەنىنىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى ئۇنىڭ جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ھاۋا تەۋەلىكىگە ئۇچۇپ كىرىشىنى رەت قىلىشقا ھوقۇقلۇق.
176-ماددا چەت ئەل خەلق ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىنى باشقۇرغۇچى ئۆز دۆلىتىنىڭ ھۆكۈمىتى بېكىتكەن ھەمدە جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيە مەسئۇل تارمىقى بەرگەن تىجارەت ئىجازەتنامىسىنى ئالغاندىن كېيىن، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى ھۆكۈمىتى بىلەن شۇ چەت ئەل ھۆكۈمىتى ئىمزالىغان كېلىشىم، كېلىشىمدە بەلگىلەنگەن خەلقئارا نۆۋەتچى ئايروپىلان تىرانسپورتى تىجارىتى بىلەن شۇغۇللانسا بولىدۇ؛
چەت ئەل خەلق ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى باشقۇرغۇچى ئۆز دۆلىتى ھۆكۈمىتىنىڭ تەستىقى بىلەن ھەمدە جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى گوۋۇيۈەنىنىڭ خەلق ئاۋىياتسىيە مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەستىقىنى ئالغاندىن كېيىن، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى چېگراسى ئىچىدىكى بىر جاي بىلەن چېگرا سىرتىدىكى بىر جاي ئارىلىقىدا قەرەلسىز ئاۋىياتسىيە تىرانسپورتى تىجارىتى بىلەن شۇغۇللانسا بولىدۇ.
ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن چەت ئەل خەلق ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسى تىجارەتچىلىرى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ قانۇن، مەمۇرىي نىزاملىرىدىكى بەلگىلىمە بويىچە، مۇناسىپ بىخەتەرلىك قوغداش لايىھەسى تۈزۈپ، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرۇشى كېرەك.
177-ماددا چەت ئەل خەلق ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىنى باشقۇرغۇچىلار جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى چېگراسى ئىچىدىكى ئىككى نۇقتا ئارىسىدىكى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورتى تىجارىتى بىلەن شۇغۇللانسا بولمايدۇ.
178-ماددا چەت ئەل خەلق ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيە مەسئۇل تارمىقى تەستىقلىغان نۆۋەتچى ئايروپىلان ۋاقتى ياكى ئۇچۇش پىلانى بويىچە ئۇچۇشى كېرەك؛
نۆۋەتچى ئايروپىلان ۋاقتى ياكى ئۇچۇش پىلانىنى ئۆزگەرتىدىغان بولسا، ئۇنىڭ تىجارەتچىسى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەستىقىنى ئېلىشى كېرەك؛
مەلۇم سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن ئۇچۇشنى ئۆزگەرتكەن ياكى بىكار قىلغان بولسا، ئۇنىڭ تىجارەتچىسى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى گوۋۇيۈەنىنىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقىغا ۋاقتىدا دوكلات قىلىشى كېرەك.
179-ماددا چەت ئەل خەلق ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيە مەسئۇل تارمىقى بېكىتكەن تاموژنا تەسىس قىلىنغان ئايرودۇرۇمدا ئۇچۇشى ياكى قونۇشى كېرەك.
180-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى ۋە باشقا مەسئۇل ئورگانلار چەت ئەل خەلق ئاۋىياتسىيەسىگە قونغاندا ياكى ئۇچۇپ چىققاندا مۇشۇ قانۇننىڭ 90-ماددىسىدا بەلگىلەنگەن ھۆججەتلەرنى تەكشۈرۈشكە ھوقۇقلۇق.
چەت ئەل پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى ۋە ئۇلارغا قاچىلانغان خادىملار، يۈك-تاق، ماللار جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئالاقىدار مەسئۇل ئورگىنىنىڭ قانۇن بويىچە يولغا قويغان چېگرادىن كىرىش-چىقىش، تاموژنا، كارانتىن قىلىش قاتارلىق تەكشۈرۈشىنى قوبۇل قىلىشى كېرەك.
ئالدىنقى ئىككى تارماقتا بەلگىلەنگەن تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈشنى زۆرۈر بولمىغان كېچىكتۈرۈشتىن ساقلىنىش كېرەك.
181-ماددا چەت ئەل پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنىڭ دۆلەت تەۋەلىكىنى تىزىملىغۇچى دۆلەت بەرگەن ياكى تەستىقلىغان پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنىڭ ئۇچۇشقا ماس كېلىش گۇۋاھنامىسى، ئايروپىلان خادىملىرىنىڭ لاياقەتلىك گۇۋاھنامىسى ۋە كىنىشكىسىنى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى ھۆكۈمىتى ئۇنىڭ كۈچكە ئىگە ئىكەنلىكىنى ئېتىراپ قىلىدۇ؛
لېكىن، بۇ گۇۋاھنامە ياكى كىنىشكىنى بېرىش ياكى تەستىقلاش تەلىپى خەلقئارا خەلق ئاۋىياتسىيە تەشكىلاتى تۈزگەن ئەڭ تۆۋەن ئۆلچەمگە باراۋەر بولۇشى ياكى ئۇنىڭدىن يۇقىرى بولۇشى كېرەك.
182-ماددا چەت ئەلنىڭ پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئىزدەش-قۇتقۇزۇش رايونىدا خەتەرگە ئۇچرىغاندا، ئۇلارنىڭ ئىگىسى ياكى دۆلەت تەۋەلىكىنى تىزىملىغان دۆلەت ئىزدەش-قۇتقۇزۇش خىزمىتىگە قاتنىشىشتا، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى گوۋۇيۈەنىنىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەستىقى ياكى ئىككى دۆلەت ھۆكۈمىتىنىڭ كېلىشىمى بويىچە ئىش كۆرۈشى كېرەك.
183-ماددا چەت ئەلنىڭ خەلق ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىدە جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى چېگراسى ئىچىدە ھادىسە يۈزبەرسە، ئۇنىڭ دۆلەت تەۋەلىكىنى تىزىملىغۇچى دۆلەت ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك دۆلەتلەر كۆزەتكۈچىلەرنى ھادىسىنى تەكشۈرۈشكە ئەۋەتسە بولىدۇ.
ھادىسىنى تەكشۈرۈش دوكلاتى ۋە تەكشۈرۈش نەتىجىسىنى جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى گوۋۇيۈەنىنىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى شۇ چەت ئەل خەلق ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىنىڭ دۆلەت تەۋەلىكىنى تىزىملىغۇچى دۆلەتكە ۋە باشقا ئالاقىدار دۆلەتلەرگە ئۇقتۇرىدۇ.
14-باب چەت ئەلگە چېتىشلىق مۇناسىۋەتكە دائىر قانۇنلارنى تەتبىقلاش
184-ماددا جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تۈزگەن ياكى قاتناشقان خەلقئارا شەرتنامىلەردە مۇشۇ قانۇندىكىگە ئوخشاش بولمىغان بەلگىلىمە بولسا، خەلقئارا شەرتنامىلەردىكى بەلگىلىمە بويىچە بولىدۇ؛
لېكىن، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى ساقلاپ قېلىشنى ئېلان قىلغان ماددىلار بۇنىڭ سىرتىدا.
جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ قانۇنلىرى ۋە جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى تۈزگەن ياكى ئۇنىڭغا قاتناشقان خەلقئارا شەرتنامىلەردە بەلگىلىمە بولمىسا، خەلقئارا ئادەت بويىچە بولسا بولىدۇ.
185-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىنىڭ ئىگىدارلىق ھوقۇقىغا ئېرىشىش، ئۇنى ئۆتۈنۈپ بېرىش ۋە يوقىتىشتا، پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنىڭ دۆلەت تەۋەلىكىنى تىزىملىغۇچى دۆلەتنىڭ قانۇنى تەتبىقلىنىدۇ.
186-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنىڭ رەنە ھوقۇقىغا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنىڭ دۆلەت تەۋەلىكىنى تىزىملىغۇچى دۆلەتنىڭ قانۇنى تەتبىقلىنىدۇ.
187-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىنىڭ ئىمتىياز ھوقۇقىغا دېلو قوبۇل قىلغان سوت مەھكىمىسى تۇرۇشلۇق جاينىڭ قانۇنى تەتبىقلىنىدۇ.
188-ماددا خەلق ئاۋىياتسىيەسى تىرانسپورت توختامىغا قاتناشقۇچىلار توختامغا تەتبىقلىنىدىغان قانۇنلارنى تاللىسا بولىدۇ، لېكىن قانۇندا ئايرىم بەلگىلەنگەنلىرى بۇنىڭ سىرتىدا؛
توختاملاشقۇچىلار تاللىمىسا، توختام بىلەن ئەڭ قويۇق ئالاقىسى بولغان دۆلەتنىڭ قانۇنى تەتبىقلىنىدۇ.
189-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىنىڭ يەر يۈزىدىكى 3-كىشىگە سالغان زىيىنىنى تۆلىشىدە، ھوقۇققا چېقىلىش قىلمىشى سادىر قىلىنغان جاينىڭ قانۇنى تەتبىقلىنىدۇ.
پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنىڭ تاشيول دېڭىز ئاسمىنىدا سۇ يۈزىدىكى 3-كىشىگە سالغان زىيىنىنى تۆلەش دېلو قوبۇل قىلغان سوت مەھكىمىسى تۇرۇشلۇق جاينىڭ قانۇنى تەتبىقلىنىدۇ.
190-ماددا مۇشۇ بابتىكى بەلگىلىمە بويىچە چەت ئەللەرنىڭ قانۇنلىرى ياكى خەلقئارا ئادىتى تەتبىقلىنىدۇ، جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئاممىۋى مەنپەئىتىگە خىلاپلىق قىلىشقا بولمايدۇ.
15-باب قانۇن جاۋابكارلىقى
1911-ماددا زوراۋانلىق قىلىش، تەھدىت سېلىش ياكى باشقا ئۇسۇللار بىلەن ئايروپىلان بۇلىغانلار جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.
192-ماددا ئۇچۇۋاتقان پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىدىكى خادىملارغا زوراۋانلىق قىلىپ، ئۇچۇش بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزگەنلەر جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمە بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.
193-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، پارتلاتقۇچ دورا، پىستان ياكى باشقا خەتەرلىك بۇيۇملارنى يوشۇرۇپ يۈرۈپ پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىگە ئولتۇرغان ياكى خەتەرلىك بۇيۇملارنى خەتەرلىك ئەمەس بۇيۇم نامى بىلەن توشۇتقانلار جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.
كارخانا، كەسپىي ئورۇنلاردىن ئالدىنقى تارماقتىكى جىنايەتنى ئۆتكۈزگەنلىرىگە جەرىمانە قويۇلىدۇ ھەمدە بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىم ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلار ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمە بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.
قورال-ياراغ، ئوقنى تىقىپ، تىزگىنلىنىدىغان تىغلىق ئەسۋابلارنى پۇقراۋى ئاۋىياتسىيەگە ئولتۇرغانلار جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.
194-ماددا ئاممىۋى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت كارخانىلىرىدىن مۇشۇ قانۇننىڭ 101-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ ھالدا خەتەرلىك بۇيۇملارنى توشۇغانلىرىنى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ، قوشۇمچە قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنىڭ بىر ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ.
ئاممىۋى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت كارخانىلىرىدىن ئالدىنقى تارماقتىكى قىلمىشنى سادىر قىلىپ، ئېغىر ھادىسە سادىر قىلغانلىرىنىڭ قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتى مۇسادىرە قىلىنىدۇ، جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
ھەمدە بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىم ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلار جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.
195-ماددا ئىشلىتىلىۋاتقان پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىگە قەستەن خەتەرلىك بۇيۇم قويۇپ ياكى باشقىلارنى خەتەرلىك بۇيۇملارنى قويۇشقا كۈشكۈرتۈپ، شۇ پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىنى بۇزۇۋېتىپ، ئۇچۇش بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزگەنلەر جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.
196-ماددا قەستەن ساختا ئاخبارات يەتكۈزۈپ، نورمال ئۇچۇش تەرتىپىنى قالايمىقانلاشتۇرۇپ، دۆلەت بىلەن شەخسنىڭ مال-مۈلكىنى زور زىيانغا ئۇچراتقانلار جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمە بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.
197-ماددا ئىشلىتىلىۋاتقان دېڭىز قاتنىشى ئەسلىھەلىرىنى ئوغرىلاپ ياكى قەستەن بۇزۇۋېتىپ، يۆتكەپ ئىشلىتىپ، ئۇچۇش بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزۈپ، پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنى چۈشۈرۈۋېتىش، بۇزۇۋېتىش خەۋپىگە ئۇچراتقانلار جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمە بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.
198-ماددا ئادەم توپلاپ پۇقراۋى ئايرودۇرۇم تەرتىپىنى قالايمىقانلاشتۇرغانلار جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.
199-ماددا ئاۋىياتسىيە خادىملىرىدىن خىزمەتتە بىپەرۋالىق قىلىپ ياكى قائىدە-تۈزۈملەرگە خىلاپلىق قىلىپ، زور ئۇچۇش ھادىسىسى تۇغدۇرۇپ، ئېغىر ئاقىۋەت پەيدا قىلغانلىرى جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.
200-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلغانلاردىن جىنايى جازا بېرىشكە توشمايدىغانلىرىغا ئامانلىق باشقۇرۇش جازاسى بېرىشكە تېگىشلىكلىرىگە ئامانلىق باشقۇرۇش جازا قانۇنىدىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىلىدۇ.
201-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 37-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، پۇقراۋى ئايروپىلانلار ئۇچۇشقا ماس كېلىش گۇۋاھنامىسى يوق تۇرۇپ ئۇچقان ياكى ئىجارە ئالغان چەت ئەل پۇقراۋى ئايروپىلانلىرىدىن گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقىنىڭ ئەسلىي دۆلەت تەۋەلىكىنى تىزىملىغان دۆلەت بەرگەن ئۇچۇشقا ماس بولۇش گۇۋاھنامىسىنى تەكشۈرۈپ ئېتىراپ قىلغان ياكى ئايرىم ئۇچۇشقا ماس كىرىش گۇۋاھنامىسى تارقىتىپ ئۇچقانلىرىنى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى ئۇچۇشنى توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ،
قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنىڭ بىر ھەسسىسىدىن يۇقىرى، بەش ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلمىغانلارغا 100 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 1 مىليون يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.
ئۇچۇشقا ماس كېلىش گۇۋاھنامىسى كۈچتىن قالغان ياكى ئۇچۇشقا ماس بولۇش گۇۋاھنامىسىدە بەلگىلەنگەن دائىرىدىن ئېشىپ كەتكەن بولسا، ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىلىدۇ.
202-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 34-، 36-ماددىسىنىڭ 2-تارمىقىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تىپ لاياقەتلىك گۇۋاھنامىسى، تىپ ئېتىراپ قىلىش گۇۋاھنامىسى ئالمىغان پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى ۋە ئۇلارنىڭ موتورى، پىرقىرىغۇچ ياكى پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىدىكى ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقىرىشقا كىرىشتۈرگەنلەرنى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى ئىشلەپچىقىرىشنى توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ،
قوشۇمچە قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنىڭ بىر ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلمىغانلارغا 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 500 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.
203-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 35-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئىشلەپچىقىرىش ئىجازىتى گۇۋاھنامىسى، رېمونت قىلىش ئىجازىتى گۇۋاھنامىسى ئالماي تۇرۇپ ئىشلەپچىقىرىش، رېمونت قىلىش پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللانغانلار مۇشۇ قانۇننىڭ 92-ماددىسى، 147-ماددىسىنىڭ 2-تارمىقىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىدۇ،
ئاممىۋى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت تىجارەت ئىجازەتنامىسى ياكى ھەممىباب ئاۋىياتسىيە تىجارەت ئىجازەتنامىسى ئالماي تۇرۇپ، ئاممىۋى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورتى بىلەن شۇغۇللانغان ياكى تىجارەتلىك ھەممىباب ئاۋىياتسىيە بىلەن شۇغۇللانغانلارنى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى ئىشلەپچىقىرىش، رېمونت قىلىش ياكى تىجارەت پائالىيىتىنى توختىتىشقا بۇيرۇسا بولىدۇ.
204-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 35-ماددىسىدا بەلگىلەنگەن ئىشلەپچىقىرىش ئىجازىتى گۇۋاھنامىسى، رېمونت قىلىش ئىجازىتى گۇۋاھنامىسى ئالغان كارخانىلاردىن ئىشلەپچىقىرىش، رېمونت قىلىش سۈپەت مەسىلىسى تۈپەيلىدىن ئېغىر ھادىسە كېلىپ چىققانلىرىغا گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى ئۇلارنىڭ ئىشلەپچىقىرىش ئىجازىتى كىنىشكىسى ياكى رېمونت قىلىش ئىجازەت گۇۋاھنامىسىنى بىكار قىلسا بولىدۇ.
205-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 40-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئاۋىياتسىيە خادىملىرى كىنىشكىسى، بەدەن تەكشۈرۈش لاياقەتلىك گۇۋاھنامىسى ئالماي تۇرۇپ، مۇناسىپ خەلق ئاۋىياتسىيەسى پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللانغانلارنى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى خەلق ئاۋىياتسىيەسى پائالىيىتىنى توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ، گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى بەلگىلىگەن مۆھلەت ئىچىدە مۇناسىۋەتلىك كىنىشكا ۋە گۇۋاھنامىلەرنى ئىلتىماس قىلىپ ئېلىشىغا يول قويۇلمايدۇ،
ئىشلەۋاتقان ئورنىغا 200 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ.
206-ماددا تۆۋەندىكى قانۇنغا خىلاپ ئەھۋاللارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارغا گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى خەلق ئاۋىياتسىيەسىنىڭ ئايروپىلان باشلىقىغا ئاگاھلاندۇرۇش ياكى كىنىشكىسىنى تۇتۇپ قېلىش ۋاقتى 1-ئايدىن 6-ئايغىچە جازا بېرىدۇ، قىلمىشى ئېغىرراقلىرىغا شوپۇرلۇق كىنىشكىسىنى بىكار قىلىش جازاسى بەرسە بولىدۇ :
( 1 ) ئايروپىلان باشلىقى مۇشۇ قانۇننىڭ 45-ماددىسىنىڭ 1-تارمىقىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، پۇقراۋى ئايروپىلاننى تەكشۈرمەي ئۇچقان بولسا؛
( 2 ) پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى مۇشۇ قانۇننىڭ 75-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ ھالدا، ھاۋا قاتنىشىنى باشقۇرۇش ئورنى بېكىتكەن ئاۋىياتسىيە يولى ۋە ئۇچۇش ئېگىزلىكىدە ئۇچمىغان ياكى مۇشۇ قانۇننىڭ 79-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ شەھەر ھاۋا بوشلۇقىدىن ئۇچۇپ ئۆتكەن بولسا.
207-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 74-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىدىن ھاۋا قاتنىشىنى باشقۇرۇش ئورنىنىڭ ئىجازىتىنى ئالماي تۇرۇپ ئۇچۇش پائالىيىتى قىلغانلارنى گوۋۇيۈەننىڭ پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە مەسئۇل تارمىقى ئۇچۇشنى توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ، شۇ پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىسىنىڭ ئىگىسى ياكى ئىجارە ئالغۇچىغا 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
خەلق ئاۋىياتسىيەسىنىڭ شۇ ئايروپىلان باشلىقىغا ئاگاھلاندۇرۇش ياكى كىنىشكىسىنى بىر ئايدىن ئالتە ئايغىچە تۇتۇپ قېلىش جازاسى بېرىلىدۇ، قىلمىشى ئېغىرراق بولغانلىرىغا كىنىشكىسىنى بىكار قىلىش جازاسى بېرىشكە بولىدۇ.
208-ماددا پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىنىڭ ئايروپىلان باشلىقى ياكى ئايروپىلان گۇرۇپپىسىدىكى باشقا خادىملاردىن تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلىرىغا گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى ئاگاھلاندۇرۇش ياكى تۇتۇپ قېلىش كىنىشكىسىنى بىر ئايدىن ئالتە ئايغىچە ئېسىش جازاسى بېرىدۇ؛
( 2 ) تارماقچىسىدا ياكى ( 3 ) تارماقچىلىرىدا كۆرسىتىلگەن قىلمىشلارغا كىنىشكىنى بىكار قىلىش جازاسى بېرىشكە بولىدۇ :
( 1 ) ئۇچۇش ۋەزىپىسىنى ئىجرا قىلغاندا، مۇشۇ قانۇننىڭ 41-ماددىسىدىكى بەلگىلىمە بويىچە كىنىشكىسى ۋە بەدەن تەكشۈرۈش لاياقەتلىك گۇۋاھنامىسىنى ئېلىپ يۈرمىگەنلەر؛
( 2 ) پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرى خەتەرگە يولۇققاندا، مۇشۇ قانۇننىڭ 48-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىدىن ئايرىلغانلار؛
( 3 ) ئۇچۇش ۋەزىپىسىنى ئىجرا قىلىدىغانلار مۇشۇ قانۇننىڭ 77-ماددىسىنىڭ 2-تارمىقىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ.
209-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 80-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، پۇقراۋى ئاۋىياتسىيە ۋاسىتىلىرىدىن ئۇچۇشقا نەرسە ئاتقانلىرىغا گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى ئاگاھلاندۇرۇش جازاسى بېرىدۇ، بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا 2000 يۈەندىن يۇقىرى، 20 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ.
210-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 62-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئايرودۇرۇم ئىشلىتىش ئىجازەتنامىسى ئالماي تۇرۇپ پۇقراۋى ئايرودۇرۇمنى ئېچىۋېتىپ ئىشلەتكەنلەرنى گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى ئېچىۋېتىپ ئىشلىتىشنى توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ، قوشۇمچە قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنىڭ بىر ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ.
211-ماددا ئاممىۋى ئاۋىياتسىيە تىرانسپورت كارخانىلىرى، ھەممىباب ئاۋىياتسىيە كارخانىلىرىدىن مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىلەرگە خىلاپلىق قىلغانلىرىدىن قىلمىشى ئېغىرراقلىرىغا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىلگەنلىرىنى ھېسابقا ئالمىغاندا، گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى ئۇنىڭ تىجارەت ئىجازەتنامىسىنى بىكار قىلسا بولىدۇ.
212-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ خەلق ئاۋىياتسىيەسى مەسئۇل تارمىقى ۋە رايونلۇق خەلق ئاۋىياتسىيەسىنى باشقۇرۇش ئاپپاراتىنىڭ خادىملىرىدىن خىزمەتتە بىپەرۋالىق قىلىپ، خىزمەت ھوقۇقىدىن كەلسە-كەلمەس پايدىلىنىپ، نەپسانىيەتچىلىك قىلىپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ؛
جىنايەت شەكىللەندۈرمىگەنلىرىگە قانۇن بويىچە مەمۇرىي جازا بېرىلىدۇ.
16-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ
213-ماددا بۇ قانۇندا ئېيتىلغان ھېسابلاش ئورۇنلىرى خەلقئارا پۇل فوندى تەشكىلاتى بەلگىلىگەن ئالاھىدە پۇل ئېلىش ھوقۇقىنى كۆرسىتىدۇ؛
ئۇنىڭ خەلق پۇلىنىڭ سوممىسى سوت مەھكىمىسى ھۆكۈم چىقارغان كۈن، كېسىم ئاپپاراتى كېسىم قىلغان كۈن ياكى توختاملاشقۇچىلار كېلىشىم تۈزگەن كۈن بولۇپ، دۆلەت تاشقى پېرېۋوت مەسئۇل ئورگىنى بەلگىلىگەن خەلقئارا پۇل فوندى تەشكىلاتىنىڭ ئالاھىدە پۇل ئېلىش ھوقۇقىدىكى خەلق پۇلىغا سۇندۇرۇپ ھېسابلاش چارىسى بويىچە ھېسابلاپ چىقىلغان خەلق پۇلى سوممىسى بولىدۇ.
214-ماددا بۇ قانۇن 1996-يىل 3-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.