( 2013-يىل 6-ئاينىڭ 29-كۈنى 12-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 3-يىغىنىدا ماقۇللاندى )

مۇندەرىجە

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

2-باب ئىشلەپچىقىرىش، تىجارەت قىلىش، ئىشلىتىش

1-پاراگراف ئادەتتىكى بەلگىلىمە

2-پاراگراف ئىشلەپچىقىرىش

پاراگراف تىجارەت

4-پاراگراف ئىشلىتىش

3-باب تەكشۈرۈش، ئۆلچەش

4-باب نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش

5-باب ھادىسىدىن جىددىي قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىش ۋە تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىش

6-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

7-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

1-ماددا بۇ قانۇن ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىك خىزمىتىنى كۈچەيتىش، ئالاھىدە ئۈسكۈنە ھادىسىسىنىڭ ئالدىنى ئېلىش، جىسمانىي بىخەتەرلىك ۋە مال-مۈلۈك بىخەتەرلىكىنى كاپالەتلەندۈرۈش، ئىقتىسادىي، ئىجتىمائىي تەرەققىياتنى ئىلگىرى سۈرۈش مەقسىتىدە چىقىرىلدى.

2-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقىرىش ( لايىھەلەش، ياساش، قۇراشتۇرۇش، ئۆزگەرتىش، رېمونت قىلىشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ )، تىجارەت قىلىش، ئىشلىتىش، تەكشۈرۈش، ئۆلچەش ۋە ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشتا مۇشۇ قانۇن تەتبىقلىنىدۇ.

بۇ قانۇندا ئېيتىلغان ئالاھىدە ئۈسكۈنە جىسمانىي بىخەتەرلىك ۋە مال-مۈلۈك بىخەتەرلىكى جەھەتتە بىرقەدەر زور خەتەرگە ئىگە پار قازان، بېسىم تۇڭى ( گاز تۇڭىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ )، بېسىم تۇرۇبىسى، لىفىت، كىران، يولۇچى توشۇش ئاسما يولى، چوڭ تىپتىكى كۆڭۈل ئېچىش ئەسلىھەسى، مەيدان ( زاۋۇت ) ئىچىدىكى مەخسۇس موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىسىنى كۆرسىتىدۇ،
شۇنىڭدەك قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا مۇشۇ قانۇن تەتبىقلىنىدۇ دەپ بەلگىلەنگەن باشقا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەر.

دۆلەت ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى مۇندەرىجە بويىچە باشقۇرۇشنى يولغا قويىدۇ.
ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەر مۇندەرىجىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى تۈزۈپ، گوۋۇيۈەنگە تەستىقلاتقاندىن كېيىن ئىجرا قىلىدۇ.

3-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكى خىزمىتىدە بىخەتەرلىكنى بىرىنچى ئورۇنغا قويۇش، ئالدىنى ئېلىشنى ئاساس قىلىش، ئېنېرگىيە تېجەش، مۇھىت ئاسراش، ھەر تەرەپلىمە تۈزەش پىرىنسىپىدا چىڭ تۇرۇش كېرەك.

4-ماددا دۆلەت ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقىرىش، تىجارەت قىلىش، ئىشلىتىش، تۈرگە ئايرىپ، پۈتۈن جەريانلىق بىخەتەرلىكنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشنى يولغا قويىدۇ.

5-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى مەملىكەت بويىچە ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەتچىلىك قىلىش-باشقۇرۇشنى يولغا قويىدۇ.
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرىنىڭ ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى شۇ مەمۇرىي رايوندىكى ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەتچىلىك-باشقۇرۇشنى يولغا قويىدۇ.

6-ماددا گوۋۇيۈەن ۋە يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەر بىخەتەرلىكى خىزمىتىگە بولغان رەھبەرلىكنى كۈچەيتىپ، مۇناسىۋەتلىك تارماقلارنىڭ نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش مەسئۇلىيىتىنى قانۇن بويىچە ئادا قىلىشىغا ھەيدەكچىلىك قىلىشى كېرەك.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ماسلاشتۇرۇش مېخانىزمى ئورنىتىپ، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش جەريانىدا ساقلانغان مەسىلىلەرنى ۋاقتىدا ماسلاشتۇرۇشى، ھەل قىلىشى كېرەك.

7-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقىرىدىغان، تىجارەت قىلىدىغان، ئىشلىتىدىغان ئورۇنلار مۇشۇ قانۇن ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك قانۇن-نىزاملارغا رىئايە قىلىپ، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى بىخەتەرلىك بويىچە ۋە ئېنېرگىيە تېجەش مەسئۇلىيەت تۈزۈمىنى ئورنىتىپ، تاكامۇللاشتۇرۇپ، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى بىخەتەر ئىشلەپچىقىرىش ۋە ئېنېرگىيە تېجەشنى باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقىرىش، تىجارەت قىلىش، ئىشلىتىش بىخەتەرلىكىگە، ئېنېرگىيە تېجەش تەلىپىگە ئۇيغۇن بولۇشىغا ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

8-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقىرىش، تىجارەت قىلىش، ئىشلىتىش، تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈشتە ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسى ۋە مۇناسىۋەتلىك ئۆلچەمگە رىئايە قىلىش كېرەك.

ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسىنى گوۋۇيۈەن ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماق بېكىتىدۇ.

9-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنە ساھە جەمئىيىتى ساھە تەلەپچانلىقىنى كۈچەيتىپ، ساھە سەمىمىيەت سىستېمىسى قۇرۇلۇشىنى ئالغا سۈرۈپ، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇش سەۋىيەسىنى ئۆستۈرۈشى كېرەك.

10-ماددا دۆلەت ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىگە ئالاقىدار پەن-تېخنىكا تەتقىقاتىنى قوللايدۇ، ئىلغار تېخنىكا ۋە ئىلغار باشقۇرۇش ئۇسۇلىنى كېڭەيتىش، قوللىنىشقا ئىلھام بېرىدۇ، گەۋدىلىك تۆھپە قوشقان ئورۇن ۋە شەخسلەرنى مۇكاپاتلايدۇ.

11-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماق ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكى تەشۋىق-تەربىيەسىنى كۈچەيتىپ، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىك بىلىملىرىنى ئومۇملاشتۇرۇپ، جەمئىيەتتىكى ئاممىنىڭ ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىك ئېڭىنى كۈچەيتىشى كېرەك.

12-ماددا ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخس ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماق ۋە مۇناسىۋەتلىك تارماقلارغا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىگە چېتىلىدىغان قانۇنغا خىلاپ قىلمىشلارنى پاش قىلىشقا ھوقۇقلۇق، پاش قىلىشنى تاپشۇرۇۋالغان تارماق ۋاقتىدا بىر تەرەپ قىلىشى كېرەك.

2-باب ئىشلەپچىقىرىش، تىجارەت قىلىش، ئىشلىتىش

1-پاراگراف ئادەتتىكى بەلگىلىمە

13-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىنى ئىشلەپچىقىرىش، تىجارەت قىلىش، ئىشلىتىش ئورنى ۋە ئۇنىڭ ئاساسلىق مەسئۇللىرى ئۆزى ئىشلەپچىقارغان، تىجارەت قىلغان، ئىشلەتكەن ئالاھىدە ئۈسكۈنىنىڭ بىخەتەرلىكىگە مەسئۇل بولىدۇ.

ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقىرىش، تىجارەت قىلىش، ئىشلىتىش ئورۇنلىرى دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇش خادىملىرى، تەكشۈرۈش خادىملىرى ۋە مەشغۇلات خادىملىرىنى سەپلىشى ھەمدە ئۇلارغا زۆرۈر بولغان بىخەتەرلىك تەربىيەسى ۋە ماھارەت تەربىيەسى بېرىشى كېرەك.

14-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇش خادىملىرى، تەكشۈرۈش خادىملىرى ۋە مەشغۇلات خادىملىرى دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە مۇناسىپ سالاھىيەتكە ئېرىشكەندىن كېيىن، ئاندىن مۇناسىۋەتلىك خىزمەت بىلەن شۇغۇللانسا بولىدۇ.
ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇش خادىملىرى، تەكشۈرۈش خادىملىرى ۋە مەشغۇلات خادىملىرى بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسى ۋە باشقۇرۇش تۈزۈمىنى قاتتىق ئىجرا قىلىپ، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

15-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىنى ئىشلەپچىقىرىش، تىجارەت قىلىش، ئىشلىتىش ئورۇنلىرى ئۆزى ئىشلەپچىقارغان، تىجارەت قىلغان، ئىشلەتكەن ئالاھىدە ئۈسكۈنىنى ئۆزى تەكشۈرۈشى ۋە ئاسرىشى، دۆلەت تەكشۈرۈشنى بەلگىلىگەن ئالاھىدە ئۈسكۈنىنى ۋاقتىدا مەلۇم قىلىشى ھەمدە تەكشۈرۈشنى قوبۇل قىلىشى كېرەك.

16-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرگە يېڭى ماتېرىيال، يېڭى تېخنىكا، يېڭى ھۈنەر-سەنئەت ئىشلەتكەندە، بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسىدىكى تەلەپ بىلەن بىردەك بولمىغان ياكى بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسىدە تەلەپ قىلىنمىغان، بىخەتەرلىك ئىقتىدارىغا زور تەسىر كۆرسىتىش ئېھتىمالى بولسا، گوۋۇيۈەننىڭ ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش تارمىقىغا ئىلتىماس قىلىشى كېرەك،
گوۋۇيۈەننىڭ ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى بىخەتەرلىك تېخنىكىسىدىن مەسلىھەت بېرىش ئاپپاراتى ياكى مۇناسىۋەتلىك كەسپىي ئاپپاراتقا تېخنىكىلىق باھالاشنى ۋاقتىدا ھاۋالە قىلىدۇ، باھالاش نەتىجىسى گوۋۇيۈەننىڭ ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكى بويىچە نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش تارمىقىنىڭ تەستىقىدىن ئۆتكەندىن كېيىن، ئىشلەپچىقىرىشقا كىرىشتۈرۈلسە، ئىشلىتىشكە بولىدۇ.

گوۋۇيۈەننىڭ ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ئىشلىتىشكە رۇخسەت قىلىنغان يېڭى ماتېرىيال، يېڭى تېخنىكا، يېڭى ھۈنەر-سەنئەتكە مۇناسىۋەتلىك تېخنىكا تەلەپلىرىنى بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسىگە ۋاقتىدا كىرگۈزۈشى كېرەك.

17-ماددا دۆلەت ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەر بىخەتەرلىك جاۋابكارلىق سۇغۇرتىسىغا قاتنىشىشقا ئىلھام بېرىدۇ.

2-پاراگراف ئىشلەپچىقىرىش

18-ماددا دۆلەت تۈرگە ئايرىپ نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش پىرىنسىپى بويىچە ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقىرىشقا ئىجازەت بېرىش تۈزۈمىنى يولغا قويىدۇ.
ئالاھىدە ئۈسكۈنە ئىشلەپچىقىرىدىغان ئورۇنلار تۆۋەندىكى شارائىتلارنى ھازىرلىشى ھەمدە ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماقنىڭ ئىجازىتىنى ئالغاندىن كېيىن، ئىشلەپچىقىرىش پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللانسا بولىدۇ :

( 1 ) ئىشلەپچىقىرىشقا لايىق كەسپىي تېخنىكا خادىمى بولۇش؛

( 2 ) ئىشلەپچىقىرىشقا مۇناسىپ ئۈسكۈنە، ئەسلىھە ۋە خىزمەت سورۇنى بولۇش؛

( 3 ) مۇكەممەل بولغان سۈپەت كاپالىتى، بىخەتەرلىكنى باشقۇرۇش ۋە ئىش ئورنى مەسئۇلىيىتى قاتارلىق تۈزۈملەر بولۇش.

19-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىنى ئىشلەپچىقارغۇچى ئورۇن ئالاھىدە ئۈسكۈنىنى ئىشلەپچىقىرىشنىڭ بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسى ۋە مۇناسىۋەتلىك ئۆلچەمدىكى تەلەپكە ئۇيغۇن بولۇشىغا كاپالەتلىك قىلىشى، ئۆزى ئىشلەپچىقارغان ئالاھىدە ئۈسكۈنىنىڭ بىخەتەرلىك ئىقتىدارىغا مەسئۇل بولۇشى كېرەك.
بىخەتەرلىك ئىقتىدارى تەلىپى ۋە ئېنېرگىيە ئۈنۈم كۆرسەتكۈچىگە، شۇنىڭدەك دۆلەت رەسمىي بۇيرۇق چۈشۈرۈپ شاللىۋەتكەن ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقىرىشقا بولمايدۇ.

20-ماددا پار قازان، گازدان، ئوكسىگېن بۆلمىسى، يولۇچى توشۇش ئاسما يولى، چوڭ تىپتىكى كۆڭۈل ئېچىش ئەسلىھەلىرىنىڭ لايىھە ھۆججىتىنى ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماق تەستىقلىغان تەكشۈرۈش ئاپپاراتى باھالىغاندىن كېيىن، ياساشقا ئىشلەتسە بولىدۇ.

ئالاھىدە ئۈسكۈنە مەھسۇلاتى، زاپچىسى ياكى سىناق تەرىقىسىدە ياسالغان ئالاھىدە ئۈسكۈنە يېڭى مەھسۇلاتى، يېڭى زاپچىسى، شۇنىڭدەك ئالاھىدە ئۈسكۈنىگە قوللىنىلغان يېڭى ماتېرىياللاردىن بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسىدىكى تەلەپ بويىچە تىپ سىنىقى ئارقىلىق بىخەتەرلىكىنى دەلىللەشكە توغرا كەلسە، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماق تەستىقلىغان تەكشۈرۈش ئاپپاراتى تىپ سىنىقى قىلىشى كېرەك.

21-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەر زاۋۇتتىن چىققاندا، بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسى تەلىپى بولغان لايىھە ھۆججىتى، مەھسۇلات سۈپىتى لاياقەتلىك ئىسپاتى، قۇراشتۇرۇش ۋە ئىشلىتىش، ئاسراش ئىزاھاتى، نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈپ سىناش ئىسپاتى قاتارلىق ئالاقىدار تېخنىكىلىق ماتېرىيال ۋە ھۆججەتلەرنى قوشۇمچە قىلىشى ھەمدە ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ كۆزگە چېلىقىدىغان يېرىگە مەھسۇلات نامى تاختىسى، بىخەتەرلىك ئاگاھ بەلگىسى ۋە ئۇنىڭ ئىزاھاتىنى ئورنىتىشى كېرەك.

22-ماددا لىفىتنى ئورنىتىش، ئۆزگەرتىش، رېمونت قىلىشتا، لىفىت ياسىغۇچى ئورۇن ياكى ئۇ ھاۋالە قىلغان مۇشۇ قانۇن بويىچە مۇناسىپ ئىجازەت ئالغان ئورۇن ئېلىپ بېرىشى شەرت.
لىفىت ياسىغۇچى ئورۇن باشقا ئورۇنلارغا لىفىتنى ئورنىتىش، ئۆزگەرتىش، رېمونت قىلىشنى ھاۋالە قىلغان بولسا، ئۇنى قۇراشتۇرۇش، ئۆزگەرتىش، كونترول قىلىشقا بىخەتەرلىك جەھەتتىن يېتەكچىلىك قىلىشى ۋە نازارەت قىلىشى ھەمدە بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسىدىكى تەلەپ بويىچە تەكشۈرۈشى ۋە تەڭشىشى كېرەك.
لىفىت ياسىغۇچى ئورۇن لىفىتنىڭ بىخەتەرلىك ئىقتىدارىغا مەسئۇل بولىدۇ.

23-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى قۇراشتۇرۇش، ئۆزگەرتىش، رېمونت قىلىشنى ئىشلىگۈچى ئورۇن قۇرۇلۇش قىلىشتىن بۇرۇن ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى قۇراشتۇرۇش-ئۆزگەرتىش، رېمونت قىلىش ئەھۋالىنى بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەر ياكى رايون بار شەھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقىغا يازما ئۇقتۇرۇشى كېرەك.

24-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى قۇراشتۇرۇش، ئۆزگەرتىش، رېمونت قىلىش قۇرۇلۇشى پۈتكەندىن كېيىن، قۇراشتۇرۇش، ئۆزگەرتىش ۋە رېمونت قىلىشنى قۇرغۇچى ئورۇن تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋالغاندىن كېيىنكى 30 كۈن ئىچىدە مۇناسىۋەتلىك تېخنىكىلىق ماتېرىيال ۋە ھۆججەتلەرنى ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەتكۈچى ئورۇنغا ئۆتكۈزۈپ بېرىشى كېرەك.
ئالاھىدە ئۈسكۈنىنى ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئۇنى شۇ ئالاھىدە ئۈسكۈنىنىڭ بىخەتەرلىك تېخنىكا ئارخىپىدا ساقلىشى كېرەك.

25-ماددا پار قازان، بېسىملىق قاچا، بېسىملىق تۇرۇبا دېتالى قاتارلىق ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ياساش جەريانى ۋە پار قازان، بېسىم قاچىسى، بېسىملىق تۇرۇبا، لىفىت، كىران، يولۇچى توشۇش ئاسما يولى، چوڭ تىپتىكى كۆڭۈل ئېچىش ئەسلىھەلىرىنى ئورنىتىش، ئۆزگەرتىش، چوڭ رېمونت قىلىش جەريانى،
ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى تەكشۈرۈش ئاپپاراتى بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسىدىكى تەلەپ بويىچە نازارەت قىلىشى-تەكشۈرۈشى كېرەك؛
نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش ياكى نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈشتە لاياقەتسىز بولغانلارنى زاۋۇتتىن چىقىرىشقا ياكى ئىشلىتىشكە تاپشۇرۇشقا بولمايدۇ.

26-ماددا دۆلەت نۇقسانى بار ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى قايتۇرۇۋېلىش تۈزۈمىنى ئورنىتىدۇ.
ئىشلەپچىقىرىش سەۋەبىدىن ئالاھىدە ئۈسكۈنىدە بىخەتەرلىككە خەۋپ يەتكۈزىدىغان ئوخشاش خاراكتېرلىك نۇقسان كۆرۈلسە، ئالاھىدە ئۈسكۈنىنى ئىشلەپچىقارغۇچى ئورۇن ئىشلەپچىقىرىشنى دەرھال توختىتىپ، تەشەببۇسكارلىق بىلەن قايتۇرۇۋېلىشى كېرەك.

گوۋۇيۈەننىڭ ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ئالاھىدە ئۈسكۈنىدە يىغىۋېلىشقا تېگىشلىك بولسىمۇ يىغىۋېلىنمىغان ئەھۋال بارلىقىنى بايقىسا، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقىرىدىغان ئورۇننى يىغىۋېلىشقا بۇيرۇشى كېرەك.

پاراگراف تىجارەت

27-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ساتقۇچى ئورۇن ساتىدىغان ئالاھىدە ئۈسكۈنە بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسى ۋە مۇناسىۋەتلىك ئۆلچەمدىكى تەلەپكە ئۇيغۇن بولۇشى، ئۇنىڭ لايىھە ھۆججىتى، مەھسۇلات سۈپىتى لاياقەتلىك ئىسپاتى، قۇراشتۇرۇش ۋە ئىشلىتىش، ئاسراش ئىزاھاتى، نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش ئىسپاتى قاتارلىق مۇناسىۋەتلىك تېخنىكىلىق ماتېرىياللار ۋە ھۆججەتلىرى تولۇق بولۇشى كېرەك.

ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ساتقۇچى ئورۇنلار ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋېلىش ۋە سېتىشنى خاتىرىلەش تۈزۈمىنى ئورنىتىشى كېرەك.

ئىشلەپچىقىرىشقا ئىجازەت بېرىلمىگەن ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى، تەكشۈرۈش ۋە تەكشۈرۈشتىن ئۆتمىگەن ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ياكى دۆلەت رەسمىي بۇيرۇق چىقىرىپ شاللىغان ۋە بىراك قىلغان ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى سېتىش مەنئى قىلىنىدۇ.

28-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىجارە بەرگۈچى ئورۇنلار ئىشلەپچىقىرىشقا ئىجازەت ئالمىغان ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ياكى دۆلەت رەسمىي بۇيرۇق چىقىرىپ شاللىۋەتكەن ۋە بىراك قىلغان ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى، شۇنىڭدەك بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسىدىكى تەلەپ بويىچە ئاسرىمىغان، تەكشۈرمىگەن ياكى تەكشۈرۈشتە لاياقەتسىز بولغان ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىجارىگە بەرسە بولمايدۇ.

29-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىجارە بېرىش مەزگىلىدە ئىشلىتىش، باشقۇرۇش ۋە ئاسراش مەجبۇرىيىتىنى ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىجارە بەرگۈچى ئورۇن ئۈستىگە ئالىدۇ، قانۇندا ئايرىم بەلگىلەنگەنلىرى ياكى توختاملاشقۇچىلار ئايرىم پۈتۈشكەنلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.

30-ماددا ئىمپورت قىلىنغان ئالاھىدە ئۈسكۈنە دۆلىتىمىزنىڭ بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسىدىكى تەلەپكە ئۇيغۇن بولۇشى ھەمدە تەكشۈرۈشتىن ئۆتكۈزۈلۈشى كېرەك؛
دۆلىتىمىزنىڭ ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقىرىش ئىجازىتىگە ئېرىشىشكە توغرا كەلسە، ئىجازەت ئېلىش كېرەك.

ئىمپورت قىلىنغان ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ قوشۇمچە تېخنىكىلىق ماتېرىيالى ۋە ھۆججىتى مۇشۇ قانۇننىڭ 21-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن بولۇشى، ئۇنى قۇراشتۇرۇش ۋە ئىشلىتىش، ئاسراش ئىزاھاتى، مەھسۇلات نامى تاختىسى، بىخەتەرلىك ئاگاھ بەلگىسى ۋە ئۇنىڭ ئىزاھاتىدا جۇڭگو يېزىقى قوللىنىلىشى كېرەك.

ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىمپورت-ئېكسپورت قىلىشنى تەكشۈرۈشتە ئىمپورت-ئېكسپورت تاۋارلىرىنى تەكشۈرۈشكە ئالاقىدار قانۇن، مەمۇرىي نىزاملارغا رىئايە قىلىش كېرەك.

31-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىمپورت قىلىشتا، ئىمپورت قىلىنغان جايدىكى ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماققا ئالدىن خەۋەرلەندۈرۈش مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىش كېرەك.

4-پاراگراف ئىشلىتىش

32-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىنى ئىشلەتكۈچى ئورۇنلار ئىجازەت ئېلىپ ئىشلەپچىقىرىشقا ئېرىشكەن ھەمدە تەكشۈرۈشتە لاياقەتلىك بولغان ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلىتىشى كېرەك.

دۆلەت رەسمىي بۇيرۇق چىقىرىپ شاللىغان ۋە بىراك قىلغان ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلىتىش مەنئى قىلىنىدۇ.

33-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلىتىشكە كىرىشتۈرۈلۈشتىن بۇرۇن ياكى ئىشلىتىشكە كىرىشتۈرۈلگەندىن كېيىنكى 30 كۈن ئىچىدە، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماققا ئىشلىتىشنى تىزىملاپ، ئىشلىتىشنى تىزىملاش گۇۋاھنامىسىنى ئېلىشى كېرەك.
تىزىملاش بەلگىسىنى شۇ ئالاھىدە ئۈسكۈنىنىڭ كۆزگە چېلىقىدىغان يېرىگە قويۇش كېرەك.

34-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەتكۈچى ئورۇنلار ئىش ئورنى مەسئۇلىيىتى، يوشۇرۇن خەۋپنى تۈزەش، جىددىي قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىش قاتارلىق بىخەتەرلىك باشقۇرۇش تۈزۈملىرىنى ئورنىتىپ، مەشغۇلات قائىدىسى تۈزۈپ، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەر يۈرۈشۈشىگە كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

35-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەتكۈچى ئورۇنلار ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىك تېخنىكا ئارخىپى تۇرغۇزۇشى كېرەك.
بىخەتەرلىك تېخنىكا ئارخىپى تۆۋەندىكى مەزمۇنلارنى ئۆز ئىچىگە ئېلىشى كېرەك :

( 1 ) ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ لايىھە ھۆججىتى، مەھسۇلات سۈپىتى لاياقەتلىك ئىسپاتى، قۇراشتۇرۇش ۋە ئىشلىتىش، ئاسراش ئىزاھاتى، نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش ئىسپاتى قاتارلىق ئالاقىدار تېخنىكىلىق ماتېرىياللار ۋە ھۆججەتلەر؛

( 2 ) ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى قەرەللىك تەكشۈرۈش ۋە قەرەللىك ئۆزى تەكشۈرۈش خاتىرىسى؛

( 3 ) ئالاھىدە ئۈسكۈنىنىڭ كۈندىلىك ئىشلىتىلىش ئەھۋالىنى خاتىرىلەش؛

( 4 ) ئالاھىدە ئۈسكۈنە ۋە ئۇنىڭ قوشۇمچە ئەسۋاب-ئەسۋابلىرىنى ئاسراش خاتىرىسى؛

( 5 ) ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ يۈرۈشۈشىدىكى كاشىلا ۋە ھادىسە خاتىرىسى.

36-ماددا لىفىت، يولۇچى توشۇش ئاسما يولى، چوڭ تىپتىكى كۆڭۈل ئېچىش ئەسلىھەسى قاتارلىق ئاممىغا مۇلازىمەت قىلىدىغان ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى يۈرۈشتۈرۈش، ئىشلىتىش ئورۇنلىرى ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ ئىشلىتىلىش بىخەتەرلىكىگە مەسئۇل بولۇشى، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇش ئاپپاراتى تەسىس قىلىشى ياكى ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى مەخسۇس باشقۇرۇش خادىمى سەپلىشى كېرەك؛
باشقا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەتكۈچى ئورۇنلار ئەھۋالغا قاراپ ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇش ئاپپاراتى تەسىس قىلىشى ياكى مەخسۇس، قوشۇمچە ۋەزىپىدىكى ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى باشقۇرغۇچى خادىم قويۇشى كېرەك.

37-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلىتىشتە بەلگىلەنگەن بىخەتەرلىك ئارىلىقى، بىخەتەرلىك مۇداپىئە تەدبىرى بولۇشى كېرەك.

ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىگە مۇناسىۋەتلىك ئىمارەت، قوشۇمچە ئەسلىھەلەر مۇناسىۋەتلىك قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن بولۇشى كېرەك.

38-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنە ئورتاق ئىگىدارلىقتا بولسا، ئورتاق ئىگىدارلىق قىلغۇچىلار ئالاھىدە ئۈسكۈنىنى باشقۇرۇشنى خوجىلىق مۇلازىمەت ئورنى ياكى باشقا باشقۇرغۇچىلارغا ھاۋالە قىلسا بولىدۇ، ھاۋالە قىلىنغۇچى مۇشۇ قانۇندا بەلگىلەنگەن ئالاھىدە ئۈسكۈنىنى ئىشلەتكۈچى ئورۇندىكى مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىدۇ ۋە مۇناسىپ جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئالىدۇ.
ئورتاق ئىگىدارلىق قىلغۇچىلار ھاۋالە قىلمىغان بولسا، ئورتاق ئىگىدارلىق قىلغۇچى ياكى ئەمەلىي باشقۇرغۇچى باشقۇرۇش مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىدۇ، مۇناسىپ جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

39-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىنى ئىشلەتكۈچى ئورۇنلار ئۆزى ئىشلىتىۋاتقان ئالاھىدە ئۈسكۈنىنى دائىملىق ئاسرىشى، ئاسرىشى ۋە قەرەللىك ھالدا ئۆزى تەكشۈرۈشى ھەمدە خاتىرىلىشى كېرەك.

ئالاھىدە ئۈسكۈنىنى ئىشلەتكۈچى ئورۇنلار ئۆزى ئىشلەتكەن ئالاھىدە ئۈسكۈنىنىڭ بىخەتەرلىك قوشۇمچە بۇيۇملىرى، بىخەتەرلىك قوغداش قۇرۇلمىسىنى قەرەللىك تەكشۈرۈشى، تەكشۈرۈپ رېمونت قىلىشى ھەمدە خاتىرىلىشى كېرەك.

40-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەتكۈچى ئورۇنلار بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسىدىكى تەلەپ بويىچە، تەكشۈرۈشتە لاياقەتلىك بولۇش كۈچكە ئىگە مۇددىتى توشۇشتىن بىر ئاي بۇرۇن ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى تەكشۈرۈش ئاپپاراتىغا قەرەللىك تەكشۈرۈش تەلىپىنى قويۇشى كېرەك.

ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى تەكشۈرۈش ئاپپاراتى قەرەللىك تەكشۈرۈش تەلىپىنى تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىن، بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسىدىكى تەلەپ بويىچە بىخەتەرلىك ئىقتىدارىنى ۋاقتىدا تەكشۈرۈشى كېرەك.
ئالاھىدە ئۈسكۈنىنى ئىشلەتكۈچى ئورۇن قەرەللىك تەكشۈرۈش بەلگىسىنى شۇ ئالاھىدە ئۈسكۈنىنىڭ روشەن ئورنىغا قويۇشى كېرەك.

قەرەللىك تەكشۈرۈلمىگەن ياكى تەكشۈرۈشتە لاياقەتسىز بولغان ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى داۋاملىق ئىشلىتىشكە بولمايدۇ.

41-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇش خادىملىرى ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ ئىشلىتىلىش ئەھۋالىنى دائىملىق تەكشۈرۈپ، مەسىلە بايقالغان ھامان دەرھال بىر تەرەپ قىلىشى كېرەك؛
ئەھۋال جىددىي بولغاندا، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلىتىشنى توختىتىشنى قارار قىلسا ھەمدە شۇ ئورۇننىڭ ئالاقىدار مەسئۇلىغا ۋاقتىدا دوكلات قىلسا بولىدۇ.

ئالاھىدە ئۈسكۈنە مەشغۇلاتچىلىرى مەشغۇلات جەريانىدا ھادىسە يوشۇرۇن خەۋپى ياكى باشقا خەتەرلىك ئامىللارنى بايقىسا، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى باشقۇرغۇچى خادىم ۋە ئورۇننىڭ ئالاقىدار مەسئۇلىغا دەرھال دوكلات قىلىشى كېرەك؛
ئالاھىدە ئۈسكۈنە نورمال ئايلانمىغاندا، ئالاھىدە ئۈسكۈنە مەشغۇلاتچىلىرى مەشغۇلات قائىدىسى بويىچە ئۈنۈملۈك تەدبىر قوللىنىپ بىخەتەرلىككە كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

42-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىدە كاشىلا كۆرۈلسە ياكى بىنورمال ئەھۋال كۆرۈلسە، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئۇنى ئومۇميۈزلۈك تەكشۈرۈپ، ھادىسە يوشۇرۇن خەۋپىنى تۈگەتكەندىن كېيىن، ئاندىن داۋاملىق ئىشلەتسە بولىدۇ.

43-ماددا يولۇچى توشۇش ئاسما يولى، چوڭ تىپتىكى كۆڭۈل ئېچىش ئەسلىھەلىرى كۈندە ئىشلىتىشكە كىرىشتۈرۈلۈشتىن بۇرۇن، تىجارەت قىلغۇچى، ئىشلەتكۈچى ئورۇن سىناق تەرىقىسىدە يۈرۈشى ۋە دائىملىق بىخەتەرلىك تەكشۈرۈشى ھەمدە بىخەتەرلىك قوشۇمچە بۇيۇملىرى ۋە بىخەتەرلىك قوغداش قۇرۇلمىسىنى تەكشۈرۈپ مۇئەييەنلەشتۈرۈشى كېرەك.

لىفىت، يولۇچى توشۇش ئاسما يولى، چوڭ تىپتىكى كۆڭۈل ئېچىش ئەسلىھەلىرىنى باشقۇرغۇچى، ئىشلەتكۈچى ئورۇنلار لىفىت، يولۇچى تىرانسپورت ئاسما يولى، يېڭى تىپتىكى كۆڭۈل ئېچىش ئەسلىھەلىرىنىڭ بىخەتەرلىك ئىشلىتىش چۈشەندۈرۈشى، بىخەتەرلىكتە دىققەت قىلىشقا تېگىشلىك ئىشلار ۋە ئاگاھ بەلگىلىرىنى يولۇچىلار ئاسان دىققەت قىلىدىغان روشەن ئورۇنغا قويۇشى كېرەك.

ئامما لىفىت، يولۇچى توشۇش ئاسما يولى، چوڭ تىپتىكى كۆڭۈل ئېچىش ئەسلىھەلىرىگە ئولتۇرغاندا ياكى مەشغۇلات قىلغاندا، بىخەتەر ئىشلىتىش چۈشەندۈرمىسى ۋە بىخەتەرلىكتە دىققەت قىلىشقا تېگىشلىك ئىشلار توغرىسىدىكى تەلەپكە رىئايە قىلىشى، مۇناسىۋەتلىك خادىملارنىڭ باشقۇرۇشى ۋە قوماندانلىقىغا بويسۇنۇشى كېرەك؛
يۈرۈشۈش نورمال بولماسلىق ئەھۋالىغا يولۇققاندا، بىخەتەرلىك كۆرسەتمىسى بويىچە تەرتىپلىك چېكىنىش كېرەك.

44-ماددا پار قازان ئىشلەتكۈچى ئورۇن پار قازان سۈيىنى بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسىدىكى تەلەپ بويىچە ( تونۇشتۇرۇش ) سۈپىتى بويىچە بىر تەرەپ قىلىشى ھەمدە ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى تەكشۈرۈش ئاپپاراتىنىڭ قەرەللىك تەكشۈرۈشىنى قوبۇل قىلىشى كېرەك.

پار قازاننى تازىلاشتا، بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسىدىكى تەلەپ بويىچە ئىش كۆرۈش ھەمدە ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى تەكشۈرۈش ئاپپاراتىنىڭ نازارىتى ۋە تەكشۈرۈشىنى قوبۇل قىلىش كېرەك.

45-ماددا لىفىتنى ئاسراش، ئاسراشنى لىفىتنى ياسىغۇچى ئورۇن ياكى مۇشۇ قانۇن بويىچە ئىجازەت ئالغان ئورنىتىش، ئۆزگەرتىش، رېمونت قىلىش ئورنى ئېلىپ بېرىشى كېرەك.

لىفىت ئاسراش ئورۇنلىرى ئاسراش، ئاسراش جەريانىدا بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسى تەلىپىنى قاتتىق ئىجرا قىلىشى، ئاسراش جەريانىدىكى لىفىتىنىڭ بىخەتەرلىك ئىقتىدارىغا كاپالەتلىك قىلىشى ھەمدە نەق مەيداننىڭ بىخەتەرلىك مۇداپىئە تەدبىرلىرىنى ئەمەلىيلەشتۈرۈشكە مەسئۇل بولۇپ، قۇرۇلۇش بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

لىفىت ئاسراش ئورنى رېمونت قىلىدىغان، ئاسرايدىغان لىفىتنىڭ بىخەتەرلىك ئىقتىدارىغا مەسئۇل بولۇشى كېرەك؛
كاشىلا ئۇقتۇرۇشىنى تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىن، دەرھال نەق مەيدانغا يېتىپ بېرىش ھەمدە زۆرۈر جىددىي قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىش تەدبىرى قوللىنىش كېرەك.

46-ماددا لىفىت ئىشقا كىرىشتۈرۈلگەندىن كېيىن، لىفىت ياسىغۇچى ئورۇن ئۆزى ياسىغان لىفىتنىڭ بىخەتەر يۈرۈشۈش ئەھۋالىنى ئىز قوغلاپ تەكشۈرۈشى ۋە ئىگىلىشى، لىفىتنى ئاسراش-ئاسراش ئورنى ياكى ئىشلەتكۈچى ئورۇندا ئاسراش ۋە بىخەتەر يۈرۈشۈش جەھەتتە ساقلانغان مەسىلىلەرگە ياخشىلاش تەكلىپى بېرىشى ھەمدە زۆرۈر تېخنىكا ياردىمى بېرىشى كېرەك؛
لىفىتتا ئېغىر ھادىسە يوشۇرۇن خەۋپى بارلىقىنى بايقىغاندا، لىفىت ئىشلەتكۈچى ئورۇنغا ۋاقتىدا ئۇقتۇرۇش ھەمدە ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماققا دوكلات قىلىش كېرەك.
لىفىت ياسىغۇچى ئورۇن تەكشۈرگەن ۋە ئىگىلىگەن ئەھۋاللارنى خاتىرىلىشى كېرەك.

47-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئۆزگەرتىش، رېمونت قىلىشتا، بەلگىلىمە بويىچە ئۆزگەرتىپ ئىشلىتىشكە توغرا كەلسە، ئۆزگەرتىشنى تىزىملىتىش كېرەك، شۇندىلا داۋاملىق ئىشلىتىشكە بولىدۇ.

48-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىدە ئېغىر ھادىسە يوشۇرۇن خەۋپى ساقلانغان، ئۆزگەرتىش، رېمونت قىلىش قىممىتى بولمىغان ياكى بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسىدە بەلگىلەنگەن باشقا بىراك قىلىش شەرتلىرىگە يەتكەن بولسا، ئالاھىدە ئۈسكۈنىنى ئىشلەتكۈچى ئورۇن بىراك قىلىش مەجبۇرىيىتىنى قانۇن بويىچە ئادا قىلىشى، زۆرۈر تەدبىر قوللىنىپ شۇ ئالاھىدە ئۈسكۈنىنىڭ ئىشلىتىلىش ئىقتىدارىنى تۈگىتىشى كېرەك،
ھەمدە ئەسلىدە تىزىملاتقان ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماققا تىزىملاش گۇۋاھنامىسىنى ئىشلىتىشنى تىزىمدىن ئۆچۈرۈش رەسمىيىتىنى بېجىرىدۇ.

ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن بىراك قىلىش شەرتىدىن باشقا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى لايىھەدىكى ئىشلىتىش مۇددىتىگە يەتكەندىن كېيىن داۋاملىق ئىشلىتىشكە بولسا، بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسىدىكى تەلەپ بويىچە تەكشۈرۈش ياكى بىخەتەرلىك باھالاشتىن ئۆتكۈزۈش ھەمدە ئىشلىتىشنى تىزىملاش گۇۋاھنامىسىنى ئۆزگەرتىش رەسمىيىتىنى بېجىرگەندىن كېيىن داۋاملىق ئىشلىتىشكە بولىدۇ.
داۋاملىق ئىشلىتىشكە ئىجازەت بېرىلسە، تەكشۈرۈش، ئۆلچەش ۋە ئاسراش قاتارلىق تەدبىرلەرنى قوللىنىپ، ئىشلىتىش بىخەتەرلىكىگە ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىش كېرەك.

49-ماددا كۆچمە بېسىملىق كونتېينېر، گاز تۇڭىنى قاچىلاش ئورنى تۆۋەندىكى شەرتلەرنى ھازىرلىشى ھەمدە ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماقنىڭ ئىجازىتىنى ئالغاندىن كېيىن قاچىلاش پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللانسا بولىدۇ :

( 1 ) قاچىلاش ۋە باشقۇرۇشقا ماس كېلىدىغان باشقۇرغۇچى ۋە تېخنىك خادىم بولۇش؛

( 2 ) قاچىلاش ۋە باشقۇرۇشقا ماس كېلىدىغان قاچىلاش ئۈسكۈنىسى، تەكشۈرۈش ۋاسىتىسى، مەيدان-زاۋۇت ئۆيى، سايمان، بىخەتەرلىك ئەسلىھەسى بولۇش؛

( 3 ) مۇكەممەل بولغان قاچىلاپ باشقۇرۇش تۈزۈمى، مەسئۇلىيەت تۈزۈمى، بىر تەرەپ قىلىش تەدبىرى بولۇش.

قاچىلاش ئورۇنلىرى قاچىلاشنىڭ ئالدى-كەينىدىكى تەكشۈرۈش، خاتىرىلەش تۈزۈمىنى ئورنىتىشى كېرەك، بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسىنىڭ تەلىپىگە ئۇيغۇن كەلمەيدىغان كۆچمە بېسىملىق قاچا ۋە گاز تۇڭىنى قاچىلاشنى مەنئى قىلىدۇ.

گاز تۇڭىنى قاچىلاش ئورنى گاز ئىشلەتكۈچىنى بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسىنىڭ تەلىپىگە ئۇيغۇن كېلىدىغان گاز تۇڭىنى بىلەن تەمىنلىشى، گاز ئىشلەتكۈچىنىڭ گاز تۇڭىنى بىخەتەر ئىشلىتىشىگە يېتەكچىلىك قىلىشى ھەمدە بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسىدىكى تەلەپ بويىچە گاز تۇڭىنى ئىشلىتىشنى تىزىملاپ، قەرەللىك تەكشۈرۈشكە ۋاقتىدا مەلۇم قىلىشى كېرەك.

3-باب تەكشۈرۈش، ئۆلچەش

50-ماددا مۇشۇ قانۇندا بەلگىلەنگەن نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش، قەرەللىك تەكشۈرۈش بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى تەكشۈرۈش ئاپپاراتى، شۇنىڭدەك ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقىرىش، تىجارەت قىلىش، ئىشلىتىش ئۈچۈن تەكشۈرۈش-ئۆلچەش مۇلازىمىتى قىلىدىغان ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى تەكشۈرۈش-ئۆلچەش ئاپپاراتى تۆۋەندىكى شەرتلەرنى ھازىرلىشى ھەمدە ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماقنىڭ تەستىقىدىن ئۆتكۈزگەندىن كېيىن، تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش-ئۆلچەش خىزمىتى بىلەن شۇغۇللانسا بولىدۇ :

( 1 ) تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش خىزمىتىگە ماس كېلىدىغان تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش خادىملىرى بولۇش؛

( 2 ) تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش خىزمىتىگە ماس كېلىدىغان تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش ئەسۋابى ۋە ئۈسكۈنىسى بولۇش؛

( 3 ) مۇكەممەل بولغان تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈشنى باشقۇرۇش تۈزۈمى ۋە مەسئۇلىيەت تۈزۈمى بولۇش.

51-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش ئاپپاراتىنىڭ تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش خادىملىرى باھالاشتىن ئۆتكۈزۈپ، تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش خادىملىرىنىڭ سالاھىيىتىگە ئېرىشكەندىن كېيىن، ئاندىن تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش خىزمىتى بىلەن شۇغۇللانسا بولىدۇ.

ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش ئاپپاراتىنىڭ تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش خادىملىرى ئىككىدىن ئارتۇق تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش ئاپپاراتىدا بىرلا ۋاقىتتا كەسىپ بىلەن شۇغۇللانسا بولمايدۇ؛
كەسىپكار ئاپپاراتنى ئۆزگەرتىشتە، قانۇن بويىچە ئۆزگەرتىش رەسمىيىتى بېجىرىش كېرەك.

52-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش خىزمىتىنى قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمىگە رىئايە قىلىش ھەمدە بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسىدىكى تەلەپ بويىچە ئىشلەش كېرەك.

ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش ئاپپاراتى ۋە ئۇنىڭ تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش خادىملىرى ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقىرىدىغان، تىجارەت قىلىدىغان، ئىشلىتىدىغان ئورۇنغا قانۇن بويىچە بىخەتەر، ئىشەنچلىك، قولاي، سەمىمىي تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش مۇلازىمىتى قىلىشى كېرەك.

53-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش ئاپپاراتى ۋە ئۇنىڭ تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش خادىملىرى ئوبيېكتىپ، ئادىل، ۋاقتىدا تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش دوكلاتى چىقىرىشى ھەمدە تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش نەتىجىسى ۋە باھالاش يەكۈنى ئالدىدا مەسئۇل بولۇشى كېرەك.

ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش-ئۆلچەش ئاپپاراتى ۋە ئۇنىڭ تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش خادىملىرى تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش جەريانىدا ئالاھىدە ئۈسكۈنىدە ئېغىر ھادىسە يوشۇرۇن خەۋپى بارلىقىنى بايقىسا، ئالاقىدار ئورۇنغا ۋاقتىدا ئۇقتۇرۇشى ھەمدە ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماققا دەرھال دوكلات قىلىشى كېرەك.

ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماقلار ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش ئاپپاراتىنىڭ تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش نەتىجىسى ۋە باھالاش يەكۈنىنى نازارەت قىلىش، ئارىلاپ تەكشۈرۈشكە تەشكىللىشى كېرەك، لېكىن تەكرار ئارىلاپ تەكشۈرۈشنىڭ ئالدىنى ئېلىشى كېرەك.
نازارەت قىلىپ ئارىلاپ تەكشۈرۈش نەتىجىسىنى جەمئىيەتكە ئېلان قىلىش كېرەك.

54-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىنى ئىشلەپچىقىرىدىغان، تىجارەت قىلىدىغان، ئىشلىتىدىغان ئورۇن بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسىدىكى تەلەپ بويىچە ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش ئاپپاراتى ۋە ئۇنىڭ تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش خادىملىرىنى ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرگە مۇناسىۋەتلىك ماتېرىياللارنى ۋە زۆرۈر تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش شارائىتىنى يارىتىپ بېرىشى ھەمدە ماتېرىياللارنىڭ چىنلىقىغا مەسئۇل بولۇشى كېرەك.

55-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش ئاپپاراتى ۋە ئۇنىڭ تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش خادىملىرىنىڭ تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش جەريانىدا بىلىپ قالغان سودا مەخپىيىتىنى ساقلاش مەجبۇرىيىتى بار.

ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش ئاپپاراتى ۋە ئۇنىڭ تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش خادىملىرى مۇناسىۋەتلىك ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقىرىش، تىجارەت پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللانسا بولمايدۇ، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى تەۋسىيە قىلسا ياكى نازارەت قىلىپ ياسىسا، نازارەت قىلىپ ساتسا بولمايدۇ.

56-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى تەكشۈرۈش ئاپپاراتى ۋە ئۇنىڭ تەكشۈرۈش خادىملىرى تەكشۈرۈش خىزمىتىدىن پايدىلىنىپ، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقىرىش، تىجارەت قىلىش، ئىشلىتىش ئورنىنى قەستەن تەڭقىسلىقتا قويغان بولسا، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقىرىدىغان، تىجارەت قىلىدىغان، ئىشلىتىدىغان ئورۇن ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماققا ئەرز قىلىشقا ھوقۇقلۇق، ئەرزنى تاپشۇرۇۋالغان تارماق ۋاقتىدا تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىشى كېرەك.

4-باب نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش

57-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماق مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقىرىش، تىجارەت قىلىش، ئىشلىتىش ئورنى ۋە تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش ئاپپاراتىغا قارىتا نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈشنى يولغا قويىدۇ.

ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماق مەكتەپ، بالىلار باغچىسى، شۇنىڭدەك دوختۇرخانا، بېكەت، يولۇچى توشۇش پىرىستانى، سودا ساراي، تەنتەربىيە مەيدان-سارىيى، كۆرگەزمىخانا، باغچە قاتارلىق ئاممىۋى توپلىشىدىغان سورۇنلارنىڭ ئالاھىدە ئۈسكۈنىسىگە قارىتا بىخەتەرلىكنى نۇقتىلىق نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈشنى يولغا قويۇشى كېرەك.

58-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماق مۇشۇ قانۇندا بەلگىلەنگەن ئىجازەت خىزمىتىنى يولغا قويۇشتا، مۇشۇ قانۇن ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا بەلگىلەنگەن شەرت ۋە تەرتىپ، شۇنىڭدەك بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسىدىكى تەلەپ بويىچە تەكشۈرۈشى كېرەك؛
بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن كەلمەيدىغانلىرىغا ئىجازەت بېرىشكە بولمايدۇ.

59-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماق مۇشۇ قانۇندا بەلگىلەنگەن ئىجازەت بېرىشنى بېجىرگەندە، قوبۇل قىلىش، تەكشۈرۈش، ئىجازەت بېرىش تەرتىپىنى ئاشكارىلىشى ھەمدە ئىلتىماسنى قوبۇل قىلغان كۈندىن باشلاپ 30 كۈن ئىچىدە ئىجازەت بېرىش ياكى ئىجازەت بەرمەسلىك توغرىسىدا قارار چىقىرىشى كېرەك؛
ئىجازەت بېرىلمىسە، ئىلتىماس قىلغۇچىغا سەۋەبىنى يازما چۈشەندۈرۈش كېرەك.

60-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماق قانۇن بويىچە ئىشلىتىشنى تىزىملىتىدىغان ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرگە قارىتا مۇكەممەل نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش ئارخىپى ۋە ئۇچۇر سۈرۈشتۈرۈش سىستېمىسى قۇرۇشى كېرەك؛
بىراك قىلىش شەرتىگە يەتكەن ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرگە قارىتا، ئالاھىدە ئۈسكۈنىنى ئىشلەتكۈچى ئورۇننىڭ بىراك قىلىش مەجبۇرىيىتىنى قانۇن بويىچە ئادا قىلىشىغا ۋاقتىدا ھەيدەكچىلىك قىلىش كېرەك.

61-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماق نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش مەسئۇلىيىتىنى قانۇن بويىچە ئادا قىلغاندا، تۆۋەندىكى خىزمەت ھوقۇقلىرىنى يۈرگۈزسە بولىدۇ :

( 1 ) نەق مەيدانغا كىرىپ تەكشۈرۈش، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقىرىش، تىجارەت قىلىش، ئىشلىتىش ئورنى ۋە تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش ئاپپاراتىنىڭ ئاساسلىق مەسئۇلى ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك خادىملاردىن مۇناسىۋەتلىك ئەھۋاللارنى تەكشۈرۈش، ئىگىلەش؛

( 2 ) پاش قىلغان ياكى ئېرىشكەن قانۇنغا خىلاپ دەپ گۇمان قىلىنغان دەلىل-ئىسپاتلارغا ئاساسەن، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقارغان، تىجارەت قىلغان، ئىشلەتكەن ئورۇن ۋە تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش ئاپپاراتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك توختام، تالون، ھېسابات دەپتىرى ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك ماتېرىياللىرىنى كۆرۈش، كۆپەيتىش؛

( 3 ) بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسىنىڭ تەلىپىگە ئۇيغۇن كەلمەيدىغانلىقى ياكى ئېغىر ھادىسە يوشۇرۇن خەۋپى ساقلانغانلىقىنى ئىسپاتلايدىغان دەلىل-ئىسپاتى بولغان ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى پېچەتلەش، تۇتۇپ قېلىش؛

( 4 ) بازارغا كىرگەن بىراك قىلىش شەرتىگە يەتكەن ياكى بىراك قىلىنغان ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى پېچەتلەش، تۇتۇپ قېلىش؛

( 5 ) مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپ قىلمىشلارغا مەمۇرىي جازا قارارى چىقىرىش.

62-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماق مەسئۇلىيىتىنى قانۇن بويىچە ئادا قىلىش جەريانىدا، مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە ۋە بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسى تەلىپىگە خىلاپ قىلمىشلارنى ياكى ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەردە ھادىسە يوشۇرۇن خەۋپى ساقلانغانلىقىنى بايقىسا، يازما شەكىلدە ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى مەمۇرىي تەپتىش قىلىش بۇيرۇقى چۈشۈرۈپ، مۇناسىۋەتلىك ئورۇنلارنى ۋاقتىدا تەدبىر قوللىنىپ تۈزىتىشكە ياكى ھادىسە يوشۇرۇن خەۋپىنى تۈگىتىشكە بۇيرۇشى كېرەك.
جىددىي ئەھۋالدا ئالاقىدار ئورۇنلاردىن جىددىي بىر تەرەپ قىلىش تەدبىرى قوللىنىشنى تەلەپ قىلسا، ئارقىدىن ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى مەمۇرىي تەپتىش قىلىش بۇيرۇقىنى تولۇقلاپ بېرىشى كېرەك.

63-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماق مەسئۇلىيىتىنى قانۇن بويىچە ئادا قىلىش جەريانىدا، قانۇنغا خىلاپ ئېغىر، زور قىلمىش ياكى ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەردە ئېغىر ھادىسە يوشۇرۇن خەۋپى ساقلانغانلىقىنى بايقىسا، مۇناسىۋەتلىك ئورۇننى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى دەرھال توختىتىشقا، تەدبىر قوللىنىپ ھادىسە يوشۇرۇن خەۋپىنى تۈگىتىشكە بۇيرۇشى ھەمدە ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەتچىلىك قىلىش-باشقۇرۇش تارمىقىغا ۋاقتىدا دوكلات قىلىشى كېرەك.
دوكلاتنى تاپشۇرۇۋالغان ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماق زۆرۈر تەدبىر قوللىنىپ، ۋاقتىدا بىر تەرەپ قىلىشى كېرەك.

قانۇنغا خىلاپ قىلمىش، ئېغىر ھادىسە يوشۇرۇن خەۋپىنى بىر تەرەپ قىلىشتا شۇ جايدىكى خەلق ھۆكۈمىتى ۋە مۇناسىۋەتلىك تارماقلارنىڭ قوللىشى، ماسلىشىشىغا توغرا كەلگەندە، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماق شۇ جايدىكى خەلق ھۆكۈمىتىگە دوكلات قىلىشى ھەمدە باشقا مۇناسىۋەتلىك تارماقلارغا ئۇقتۇرۇش قىلىشى كېرەك.
شۇ جايدىكى خەلق ھۆكۈمىتى ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك تارماقلار زۆرۈر تەدبىر قوللىنىپ، ۋاقتىدا بىر تەرەپ قىلىشى كېرەك.

64-ماددا يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرىنىڭ ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە باشقا جايدا ئىجازەت ئالغان ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقىرىدىغان ئورۇندىن تەكرار ئىجازەت ئېلىشنى تەلەپ قىلسا بولمايدۇ، مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بىلەن باشقا جايدا تەكشۈرۈشتە لاياقەتلىك بولغان ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى تەكرار تەكشۈرۈشنى تەلەپ قىلسا بولمايدۇ.

65-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماقنىڭ بىخەتەرلىك رېۋىزىيە خادىملىرى ئالاقىدار قانۇن-نىزاملارنى پىششىق بىلىشى، مۇناسىپ كەسپىي بىلىم ۋە خىزمەت تەجرىبىسىگە ئىگە بولۇشى، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكى بويىچە مەمۇرىي قانۇن ئىجرا قىلىش كىنىشكىسى ئېلىشى كېرەك.

ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى مەمۇرىي تەپتىش قىلىش خادىملىرى خىزمىتىگە سادىق بولۇشى، پىرىنسىپتا چىڭ تۇرۇشى، قانۇننى ئادىل ئىجرا قىلىشى كېرەك.

ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماق بىخەتەرلىكنى نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈشنى يولغا قويغاندا، ئىككىدىن ئارتۇق ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى مەمۇرىي تەپتىش خادىمى قاتنىشىشى ھەمدە ئۈنۈملۈك ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكى بويىچە مەمۇرىي قانۇن ئىجرا قىلىش كىنىشكىسىنى كۆرسىتىشى كېرەك.

66-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماق ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقىرىش، تىجارەت قىلىش، ئىشلىتىش ئورنى ۋە تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش ئاپپاراتىغا قارىتا نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈشنى يولغا قويۇشى، ھەر قېتىملىق نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش مەزمۇنى، بايقالغان مەسىلىلەر ۋە ئۇنى بىر تەرەپ قىلىش ئەھۋالىنى خاتىرىلىشى كېرەك،
ھەمدە نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈشكە قاتناشقان ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى مەمۇرىي تەپتىش قىلىش خادىملىرى ۋە تەكشۈرۈلگۈچى ئورۇننىڭ ئالاقىدار مەسئۇللىرى ئىمزا قويغاندىن كېيىن ئارخىپلاشتۇرىدۇ.
تەكشۈرۈلگۈچى ئورۇننىڭ ئالاقىدار مەسئۇلى ئىمزا قويۇشنى رەت قىلسا، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى مەمۇرىي تەپتىش قىلىش خادىملىرى ئەھۋالنى دېلوغا خاتىرىلىشى كېرەك.

67-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماق ۋە ئۇنىڭ خادىملىرى ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى تەۋسىيە قىلسا ياكى ياساش، سېتىشنى نازارەت قىلسا بولمايدۇ؛
مەسئۇلىيەت ئادا قىلىش جەريانىدا بىلىپ قالغان سودا مەخپىيىتىنى ساقلاش مەجبۇرىيىتى بار.

68-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ۋە ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئالاھىدە ئۈسكۈنىلىرىنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش – باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى جەمئىيەتكە ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىك ئومۇمىي ئەھۋالىنى قەرەللىك ئېلان قىلىشى كېرەك.

5-باب ھادىسىدىن جىددىي قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىش ۋە تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىش

69-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەردىكى ئېغىر، پەۋقۇلئاددە زور ھادىسىگە جىددىي تاقابىل تۇرۇش لايىھەسىنى قانۇن بويىچە تەشكىللەپ تۈزۈپ، گوۋۇيۈەنگە تەستىقلاتقاندىن كېيىن، دۆلەتنىڭ تاسادىپىي ۋەقەلەرگە جىددىي تاقابىل تۇرۇش لايىھەسى سىستېمىسىغا كىرگۈزۈشى كېرەك.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ۋە ئۇلارنىڭ ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماقلىرى شۇ مەمۇرىي رايوندىكى ئالاھىدە ئۈسكۈنە ھادىسىسىگە جىددىي تاقابىل تۇرۇش لايىھەسىنى تۈزۈشكە قانۇن بويىچە تەشكىللىشى، مۇناسىپ جىددىي تاقابىل تۇرۇش-بىر تەرەپ قىلىش ۋە قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىش سىستېمىسى ئورنىتىشى ياكى ئۇنى كىرگۈزۈشى كېرەك.

ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەتكۈچى ئورۇنلار ئالاھىدە ئۈسكۈنە ھادىسىسىگە جىددىي تاقابىل تۇرۇش مەخسۇس لايىھەسى تۈزۈشى ھەمدە قەرەللىك جىددىي تاقابىل تۇرۇش مانېۋىرى ئۆتكۈزۈشى كېرەك.

70-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەر ھادىسىگە ئۇچرىغاندىن كېيىن، ھادىسە يۈز بەرگەن ئورۇن جىددىي ئىشلارغا تاقابىل تۇرۇش لايىھەسى بويىچە تەدبىر قوللىنىپ، قۇتقۇزۇشقا تەشكىللىشى، ھادىسىنىڭ كېڭىيىپ كېتىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىپ، تالاپەت ۋە مال-مۈلۈك زىيىنىنى ئازايتىپ، ھادىسە يۈزبەرگەن نەق مەيدان ۋە مۇناسىۋەتلىك دەلىل-ئىسپاتلارنى قوغدىشى كېرەك،
ھەمدە ھادىسە يۈزبەرگەن جايدىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ۋە مۇناسىۋەتلىك تارمىقىغا ۋاقتىدا دوكلات قىلىدۇ.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ھادىسە دوكلاتىنى تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىن، ئەھۋالنى تېزدىن ئېنىقلاپ، شۇ دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىگە دەرھال دوكلات قىلىشى ھەمدە بەلگىلىمە بويىچە دەرىجىمۇدەرىجە يۇقىرىغا يوللىشى كېرەك.
زۆرۈر تېپىلغاندا، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماق دەرىجە ئاتلاپ ھادىسە ئەھۋالىنى مەلۇم قىلسا بولىدۇ.
پەۋقۇلئاددە ئېغىر، زور ھادىسە، ئېغىر، زور ھادىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى دەرھال گوۋۇيۈەنگە دوكلات قىلىشى ھەمدە گوۋۇيۈەننىڭ بىخەتەر ئىشلەپچىقىرىشنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش تارمىقى قاتارلىق مۇناسىۋەتلىك تارماقلارغا ئومۇمىي ئۇقتۇرۇش قىلىشى كېرەك.

ھادىسىگە مۇناسىۋەتلىك ئورۇن ۋە خادىملار ھادىسە ئەھۋالىنى كېچىكتۈرۈپ مەلۇم قىلسا، يالغان مەلۇم قىلسا ياكى يوشۇرسا، مۇناسىۋەتلىك دەلىل-ئىسپاتلارنى تىقىۋالسا، يوقىتىۋەتسە ياكى ھادىسە نەق مەيدانىنى قەستەن بۇزۇۋەتسە بولمايدۇ.

71-ماددا ھادىسە يۈزبەرگەن جايدىكى خەلق ھۆكۈمىتى ھادىسە دوكلاتىنى تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىن، قانۇن بويىچە جىددىي ئىشلارغا تاقابىل تۇرۇش لايىھەسىنى باشلاپ، جىددىي بىر تەرەپ قىلىش تەدبىرى قوللىنىپ، جىددىي قۇتقۇزۇشقا تەشكىللىشى كېرەك.

72-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىدە پەۋقۇلئاددە ئېغىر، زور ھادىسە يۈزبەرسە، گوۋۇيۈەن ياكى گوۋۇيۈەن ئالاقىدار تارماقلارغا ھادىسىنى تەكشۈرۈش گۇرۇپپىسى تەشكىللەپ تەكشۈرۈش ھوقۇقى بېرىدۇ.

ئېغىر، زور ھادىسە يۈزبەرسە، گوۋۇيۈەننىڭ ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش ـ باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ئالاقىدار تارماقلار بىلەن بىرلىكتە ھادىسىنى تەكشۈرۈش گۇرۇپپىسى تەشكىللەپ تەكشۈرىدۇ.

بىرقەدەر زور ھادىسە يۈزبەرسە، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش ـ باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقى ئالاقىدار تارماقلار بىلەن بىرلىكتە ھادىسىنى تەكشۈرۈش گۇرۇپپىسى تەشكىللەپ تەكشۈرىدۇ.

ئادەتتىكى ھادىسە يۈزبەرگەندە، رايون بار شەھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماق ئالاقىدار تارماقلار بىلەن بىرلىكتە ھادىسىنى تەكشۈرۈش گۇرۇپپىسى تەشكىللەپ تەكشۈرىدۇ.

ھادىسىنى تەكشۈرۈش گۇرۇپپىسى تەكشۈرۈشنى قانۇن بويىچە، مۇستەقىل، ئادىل قانات يايدۇرۇپ، ھادىسىنى تەكشۈرۈش دوكلاتىنى ئوتتۇرىغا قويۇشى كېرەك.

73-ماددا ھادىسىنى تەكشۈرۈشنى تەشكىللىگەن تارماق ھادىسىنى تەكشۈرۈش دوكلاتىنى شۇ دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىگە يوللىشى ھەمدە بىر دەرىجە يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرۇشى كېرەك.
مۇناسىۋەتلىك تارماقلار ۋە ئورۇنلار قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە، ھادىسىگە جاۋابكار ئورۇن ۋە خادىملارنىڭ جاۋابكارلىقىنى سۈرۈشتۈرۈشى كېرەك.

ھادىسىگە جاۋابكار ئورۇن تۈزىتىش تەدبىرىنى قانۇن بويىچە ئەمەلىيلەشتۈرۈپ، ئوخشاش تۈردىكى ھادىسە يۈزبېرىشنىڭ ئالدىنى ئېلىشى كېرەك.
ھادىسە كەلتۈرۈپ چىقارغان بولسا، ھادىسىگە جاۋابكار ئورۇن قانۇن بويىچە تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.

6-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

74-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئىجازەت ئالماي تۇرۇپ ئالاھىدە ئۈسكۈنە ئىشلەپچىقىرىش پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللانغانلار ئىشلەپچىقىرىشنى توختىتىشقا بۇيرۇلىدۇ، قانۇنغا خىلاپ ياسىغان ئالاھىدە ئۈسكۈنىسى مۇسادىرە قىلىنىدۇ، 100 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 500 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلغانلارغا قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت مۇسادىرە قىلىنىدۇ؛
قۇراشتۇرغان، ئۆزگەرتكەن، رېمونت قىلىپ بەرگەنلەرنى ئەسلىي ھالىتىگە كەلتۈرۈشكە بۇيرۇيدۇ ياكى ئىجازەت ئالغان ئورۇن بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە قايتا قۇراشتۇرۇش، ئۆزگەرتىش، رېمونت قىلىشقا بۇيرۇيدۇ.

75-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئالاھىدە ئۈسكۈنىنىڭ لايىھە ھۆججىتىنى باھالاتماي تۇرۇپ، ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن ياساشقا ئىشلەتكەنلەر تۈزىتىشكە بۇيرۇلىدۇ، قانۇنغا خىلاپ ياسىغان ئالاھىدە ئۈسكۈنىسى مۇسادىرە قىلىنىدۇ، 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 500 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

76-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تىپ سىنىقى قىلمىغانلار بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزىتىشكە بۇيرۇلىدۇ؛
مۆھلەت ئۆتسىمۇ تۈزەتمىگەنلەرگە 30 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 300 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

77-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەر زاۋۇتتىن چىقىرىلىدىغان چاغدا، بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسىدىكى تەلەپ بويىچە ئالاقىدار تېخنىكىلىق ماتېرىيال ۋە ھۆججەتلەر بىلەن بىللە چىقىرىلمىغان بولسا، بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزىتىشكە بۇيرۇلىدۇ؛
مۇددەت ئۆتسىمۇ تۈزەتمىگەنلەرگە ياساش، سېتىشنى توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ، 20 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 200 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلغانلارغا قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت مۇسادىرە قىلىنىدۇ.

78-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى قۇراشتۇرۇش، ئۆزگەرتىش، رېمونت قىلغۇچى ئورۇن قۇرۇلۇش قىلىشتىن بۇرۇن ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماققا دەرھال قۇرۇلۇش قىلىشنى يازما ئۇقتۇرمىغان ياكى تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋالغاندىن كېيىنكى 30 كۈن ئىچىدە مۇناسىۋەتلىك تېخنىكىلىق ماتېرىيال ۋە ھۆججەتلەرنى ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەتكۈچى ئورۇنغا ئۆتكۈزۈپ بەرمىگەن بولسا، بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ؛
مۆھلەت ئۆتسىمۇ تۈزەتمىگەنلەرگە 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

79-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ياساش، قۇراشتۇرۇش، ئۆزگەرتىش، زور رېمونت قىلىش شۇنىڭدەك پار قازاننى تازىلاش جەريانىنى نازارەت قىلىپ تەكشۈرۈشتىن ئۆتكۈزمىگەنلەر بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ؛
مۆھلەت ئۆتسىمۇ تۈزەتمىگەنلەرگە 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 200 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلغانلارغا قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت مۇسادىرە قىلىنىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىر بولغانلىرىنىڭ ئىشلەپچىقىرىش ئىجازەتنامىسى بىكار قىلىنىدۇ.

80-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، لىفىت ياسىغۇچى ئورۇنلاردا تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزىتىشكە بۇيرۇلىدۇ؛
مۆھلەت ئۆتسىمۇ تۈزەتمىگەنلەرگە 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ :

( 1 ) لىفىتنى بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسىنىڭ تەلىپى بويىچە تەكشۈرمىگەن، تەڭشىمىگەن بولسا؛

( 2 ) لىفىتنىڭ بىخەتەر يۈرۈشۈش ئەھۋالىنى ئىز قوغلاپ تەكشۈرگەندە ۋە ئىگىلىگەندە، ئېغىر ھادىسە يوشۇرۇن خەۋپى بايقىلىپ، لىفىتنى ئىشلەتكۈچى ئورۇنغا ۋاقتىدا ئېيتمىغان ھەمدە ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماققا دوكلات قىلمىغانلار.

81-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقىرىدىغان ئورۇنلاردا تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلار بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزىتىشكە بۇيرۇلىدۇ؛
مۆھلەت ئۆتسىمۇ تۈزەتمىگەنلەرگە ئىشلەپچىقىرىشنى توختىتىشقا بۇيرۇلىدۇ، 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 500 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىر بولغانلىرىنىڭ ئىشلەپچىقىرىش ئىجازەتنامىسى بىكار قىلىنىدۇ :

( 1 ) ئىشلەپچىقىرىش شارائىتىنى ھازىرلىمىغان، ئىشلەپچىقىرىش ئىجازەتنامىسىنىڭ ۋاقتى ئۆتۈپ كەتكەن ياكى ئىجازەت دائىرىسىدىن ھالقىپ ئىشلەپچىقىرىلغان بولسا؛

( 2 ) ئالاھىدە ئۈسكۈنىدە ئوخشاش خاراكتېرلىك نۇقسان بارلىقىنى بىلىپ تۇرۇپ، ئىشلەپچىقىرىشنى دەرھال توختاتمىغان ھەمدە قايتۇرۇۋالمىغانلار.

مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقىرىدىغان ئورۇنلاردىن دۆلەت رەسمىي بۇيرۇق چىقىرىپ شاللىۋەتكەن ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقارغان، ساتقان، تاپشۇرغانلىرىنى ئىشلەپچىقىرىش، سېتىشنى توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ، قانۇنغا خىلاپ ھالدا ئىشلەپچىقارغان، ساتقان ۋە تاپشۇرغان ئالاھىدە ئۈسكۈنىلىرىنى مۇسادىرە قىلىدۇ، 30 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 300 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلغانلارغا قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت مۇسادىرە قىلىنىدۇ.

ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقارغان ئورۇنلاردىن ئىشلەپچىقىرىش ئىجازەتنامىسىنى ئۆچۈرۈپ ئۆزگەرتكەن، ئېلىپ-ساتقان، ئىجارىگە بەرگەن، ئارىيەتكە بەرگەنلىرى ئىشلەپچىقىرىشنى توختىتىشقا بۇيرۇلىدۇ، 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 500 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىر بولغانلىرىنىڭ ئىشلەپچىقىرىش ئىجازەتنامىسى بىكار قىلىنىدۇ.

82-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئالاھىدە ئۈسكۈنە تىجارىتى ئورۇنلىرىدىن تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلىرى تىجارەتنى توختىتىشقا بۇيرۇلىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تىجارەت قىلغان ئالاھىدە ئۈسكۈنىسى مۇسادىرە قىلىنىدۇ، 30 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 300 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلغانلار قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتى مۇسادىرە قىلىنىدۇ :

( 1 ) ئىشلەپچىقىرىشقا ئىجازەت ئالمىغان، تەكشۈرۈلمىگەن ياكى تەكشۈرۈشتە لاياقەتسىز بولغان ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ساتقان، ئىجارىگە بەرگەنلەر؛

( 2 ) دۆلەت رەسمىي بۇيرۇق چىقىرىپ شاللىۋەتكەن، بىراك قىلىۋەتكەن ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ساتقان، ئىجارىگە بەرگەنلەر ياكى بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسىدىكى تەلەپ بويىچە ئاسرىمىغان ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئاسرىغانلار.

مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ساتقۇچى ئورۇنلار تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋېلىش ۋە سېتىشنى خاتىرىلەش تۈزۈمى ئورناتمىغان ياكى ئىمپورت قىلىنغان ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئالدىن خەۋەرلەندۈرۈش مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلمىغان بولسا، تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ.

ئالاھىدە ئۈسكۈنىنى ئىشلەپچىقىرىدىغان ئورۇنلاردىن تەكشۈرۈلمىگەن ياكى تەكشۈرۈشتە لاياقەتسىز بولغان ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ساتقان، تاپشۇرغانلىرىغا مۇشۇ ماددىنىڭ 1-تارمىقىدىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىلىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىر بولغانلىرىنىڭ ئىشلەپچىقىرىش ئىجازەتنامىسى بىكار قىلىنىدۇ.

83-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەتكۈچى ئورۇنلاردا تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلار بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزىتىشكە بۇيرۇلىدۇ؛
مۆھلەت ئۆتسىمۇ تۈزەتمىگەنلەر ئالاقىدار ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلىتىشنى توختىتىشقا بۇيرۇلىدۇ، 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ :

( 1 ) ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلىتىپ، ئىشلىتىشنى تىزىملىتىشتا بەلگىلىمىگە ئەمەل قىلمىغانلار؛

( 2 ) ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىك تېخنىكا ئارخىپى ياكى بىخەتەرلىك تېخنىكا ئارخىپى بەلگىلەنگەن تەلەپكە ئۇيغۇن كەلمىگەن ياكى تىزىملاش بەلگىسى، قەرەللىك تەكشۈرۈش بەلگىسىنى قانۇن بويىچە ئورناتمىغانلار؛

( 3 ) ئۆزى ئىشلەتكەن ئالاھىدە ئۈسكۈنىنى دائىملىق ئاسرىمىغان، ئاسرىمىغان ۋە قەرەللىك ئۆزى تەكشۈرمىگەن ياكى ئۇ ئىشلەتكەن ئالاھىدە ئۈسكۈنىنىڭ بىخەتەرلىك قوشۇمچە بۇيۇملىرى، بىخەتەرلىك قوغداش قۇرۇلمىسىنى قەرەللىك تەكشۈرمىگەن، تەكشۈرۈپ رېمونت قىلمىغان ھەمدە خاتىرىلىمىگەنلەر؛

( 4 ) بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسىدىكى تەلەپ بويىچە ۋاقتىدا ئىلتىماس قىلمىغان ھەمدە تەكشۈرۈشنى قوبۇل قىلمىغانلار؛

( 5 ) پار قازان سۈيىنى ( تونۇشتۇرۇش ) بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسىدىكى تەلەپ بويىچە بىر تەرەپ قىلمىغانلار؛

( 6 ) ئالاھىدە ئۈسكۈنە ھادىسىسىگە جىددىي تاقابىل تۇرۇش مەخسۇس لايىھەسىنى تۈزمىگەنلەر.

84-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەتكۈچى ئورۇنلاردا تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلار مۇناسىۋەتلىك ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلىتىشنى توختىتىشقا بۇيرۇلىدۇ، 30 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 300 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ :

( 1 ) ئىشلەپچىقىرىشقا ئىجازەت ئالمىغان، تەكشۈرۈش ياكى تەكشۈرۈشتىن ئۆتمىگەن ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ياكى دۆلەت رەسمىي بۇيرۇق چىقىرىپ شاللىۋەتكەن، بىراك قىلغان ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلىتىش؛

( 2 ) ئالاھىدە ئۈسكۈنىدە كاشىلا كۆرۈلگەن ياكى بىنورمال ئەھۋال كۆرۈلگەندە، ئۇنى ئومۇميۈزلۈك تەكشۈرمەي، ھادىسە يوشۇرۇن خەۋپىنى تۈگەتمەي، داۋاملىق ئىشلەتكەنلەر؛

( 3 ) ئالاھىدە ئۈسكۈنىدە ئېغىر ھادىسە يوشۇرۇن خەۋپى ساقلانغان، ئۆزگەرتىش، رېمونت قىلىش قىممىتى بولمىغان ياكى بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسىدە بەلگىلەنگەن باشقا بىراك قىلىش شەرتلىرىگە يەتكەن، بىراك قىلىش مەجبۇرىيىتىنى قانۇن بويىچە ئادا قىلمىغان ھەمدە تىزىملاش گۇۋاھنامىسىنى ئىشلىتىشنى تىزىمدىن ئۆچۈرۈش رەسمىيىتىنى بېجىرگەنلەر.

85-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، كۆچمە كونتېينېر، گاز تۇڭىنى قاچىلىغۇچى ئورۇنلاردا تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلار تۈزىتىشكە بۇيرۇلىدۇ، 20 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 200 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىر بولسا، قاچىلاش ئىجازەتنامىسى بىكار قىلىنىدۇ :

( 1 ) ئورنىتىشنىڭ ئالدى-كەينىدىكى تەكشۈرۈش، خاتىرىلەش تۈزۈمىنى بەلگىلىمىگە ئەمەل قىلماي يولغا قويغانلار؛

( 2 ) بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسى تەلىپىگە ئۇيغۇن كەلمەيدىغان كۆچمە بېسىم ساندۇقى ۋە گاز تۇڭىغا قاچىلاش.

مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئىجازەت ئالماي تۇرۇپ، ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن كۆچمە بېسىم ساندۇقى ياكى گاز تۇڭىنى قاچىلاش ھەرىكىتى بىلەن شۇغۇللانغانلار بىكار قىلىنىدۇ، قانۇنغا خىلاپ قاچىلانغان گاز تۇڭى مۇسادىرە قىلىنىدۇ، 100 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 500 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلغانلارغا قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت مۇسادىرە قىلىنىدۇ.

86-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقىرىش، تىجارەت قىلىش، ئىشلىتىش ئورۇنلىرىدا تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلگەنلەرنى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ؛
مۆھلەت ئۆتسىمۇ تۈزەتمىگەنلەرگە مۇناسىۋەتلىك ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلىتىشنى توختىتىشقا ياكى ئىشلەپچىقىرىشنى، تىجارەتنى توختىتىپ تەرتىپكە سېلىشنى توختىتىشقا بۇيرۇلىدۇ، 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ :

( 1 ) مۇناسىپ سالاھىيەتكە ئىگە ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇش خادىملىرى، تەكشۈرۈش خادىملىرى ۋە مەشغۇلات خادىملىرىنى سەپلىمىگەنلەر؛

( 2 ) مۇناسىپ سالاھىيەتكە ئېرىشەلمىگەن خادىملارنى ئىشلىتىپ، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇش، تەكشۈرۈش-ئۆلچەش ۋە مەشغۇلات قىلىش بىلەن شۇغۇللانغانلار؛

( 3 ) ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇش خادىملىرى، تەكشۈرۈش خادىملىرى ۋە مەشغۇلات خادىملىرىغا بىخەتەرلىك تەربىيەسى ۋە ماھارەت تەربىيەسى بەرمىگەنلەر.

87-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، لىفىت، يولۇچى توشۇش ئاسما يولى، چوڭ تىپتىكى كۆڭۈل ئېچىش ئەسلىھەلىرىنى يۈرۈشتۈرۈش، ئىشلىتىش ئورۇنلىرىدا تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزىتىشكە بۇيرۇلىدۇ؛
مۆھلەت ئۆتسىمۇ تۈزەتمىگەنلەرگە مۇناسىۋەتلىك ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلىتىشنى توختىتىشقا ياكى ئىشلەپچىقىرىشنى، تىجارەتنى توختىتىپ تەرتىپكە سېلىشنى توختىتىشقا بۇيرۇلىدۇ، 20 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ :

( 1 ) ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇش ئاپپاراتى تەسىس قىلمىغان ياكى ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى مەخسۇس باشقۇرۇش خادىمى سەپلىمىگەنلەر؛

( 2 ) يولۇچى توشۇش ئاسما يولى، چوڭ تىپتىكى كۆڭۈل ئېچىش ئەسلىھەلىرى كۈندە ئىشلىتىشكە كىرىشتۈرۈلۈشتىن بۇرۇن، سىناق تەرىقىسىدە ئىشلەتمىگەن ۋە دائىملىق بىخەتەرلىك تەكشۈرمىگەن، بىخەتەرلىك قوشۇمچە بۇيۇملىرى ۋە بىخەتەرلىك قوغداش قۇرۇلمىسىنى تەكشۈرۈپ بېكىتمىگەن بولسا؛

( 3 ) لىفىت، يولۇچى توشۇش ئاسما يولى، چوڭ تىپتىكى كۆڭۈل ئېچىش ئەسلىھەلىرىنىڭ بىخەتەر ئىشلىتىلىش چۈشەندۈرۈشى، بىخەتەرلىكتە دىققەت قىلىشقا تېگىشلىك ئىشلار ۋە ئاگاھ بەلگىسىنى يولۇچىلار ئاسان دىققەت قىلىدىغان روشەن ئورۇنغا قويمىغانلار.

88-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئىجازەت ئالماي تۇرۇپ، ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن لىفىت ئاسراش بىلەن شۇغۇللانغانلار قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا بۇيرۇلسا، 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلغانلارغا قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت مۇسادىرە قىلىنىدۇ.

لىفىت ئاسراش ئورۇنلىرى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە، شۇنىڭدەك بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسىدىكى تەلەپ بويىچە لىفىت ئاسرىمىسا، ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىدۇ.

89-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنە ھادىسىسى يۈز بەرگەندە تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، ئورۇنغا 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 200 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
ئاساسلىق مەسئۇلىغا 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
ئاساسلىق مەسئۇلى دۆلەت خادىمىغا تەۋە بولسا ھەمدە قانۇن بويىچە چارە كۆرۈلىدۇ :

( 1 ) ئالاھىدە ئۈسكۈنە ھادىسىسى يۈز بەرگەندە، دەرھال قۇتقۇزۇشقا تەشكىللىمىگەن ياكى ھادىسىنى تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىش مەزگىلىدە ئورنىدىن خالىغانچە ئايرىلغان ياكى قېچىپ كەتكەنلەر؛

( 2 ) ئالاھىدە ئۈسكۈنە ھادىسىسىنى كېچىكتۈرۈپ مەلۇم قىلغان، يالغان مەلۇم قىلغان ياكى يوشۇرغانلار.

90-ماددا ھادىسە يۈز بەرگەندە، جاۋابكار ئورۇندىن قانۇن بويىچە مۇناسىپ تۆلەم قاتارلىق جاۋابكارلىقلارنى ئۈستىگە ئېلىشنى تەلەپ قىلغاندىن باشقا، تۆۋەندىكى بەلگىلىمە بويىچە جەرىمانە قويۇلىدۇ :

( 1 ) ئادەتتىكى ھادىسە يۈز بەرسە، 100 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 200 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛

( 2 ) ئېغىرراق ھادىسە يۈز بەرسە، 200 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 500 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛

( 3 ) ئېغىر ھادىسە يۈز بەرسە، 500 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 2 مىليون يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

91-ماددا ھادىسىدە جاۋابكارلىقى بار ئورۇننىڭ ئاساسلىق مەسئۇلى مەسئۇلىيىتىنى قانۇن بويىچە ئادا قىلمىسا ياكى رەھبەرلىك جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالسا، تۆۋەندىكى بەلگىلىمە بويىچە جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
دۆلەت خادىملىرىغا تەۋە بولسا ھەمدە قانۇن بويىچە چارە كۆرۈلىدۇ :

( 1 ) ئادەتتىكى ھادىسە سادىر قىلغانلارغا بىر يىلدا يىلىغا% 30 لىك جەرىمانە قويۇلىدۇ؛

( 2 ) بىرقەدەر چوڭ ھادىسە سادىر قىلغانلارغا بىر يىلدا يىلىغا% 40 لىك جەرىمانە قويۇلىدۇ؛

( 3 ) ئېغىر ھادىسە يۈز بەرسە، ئالدىنقى يىلى يىللىق كىرىمىنىڭ% 60 ى بويىچە جەرىمانە قويۇلىدۇ.

92-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇش خادىملىرى، تەكشۈرۈش خادىملىرى ۋە مەشغۇلاتچىلار ئىش ئورنى مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلماي، مەشغۇلات قائىدىسى ۋە مۇناسىۋەتلىك بىخەتەرلىك قائىدە-تۈزۈملىرىگە خىلاپلىق قىلىپ، ھادىسە پەيدا قىلغانلارنىڭ مۇناسىۋەتلىك خادىملارنىڭ سالاھىيىتى بىكار قىلىنىدۇ.

93-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش ئاپپاراتى ۋە ئۇنىڭ تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش خادىملىرىدىن تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلىرى تۈزىتىشكە بۇيرۇلىدۇ، ئاپپاراتقا 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 200 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ، بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمغا ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا 5000 يۈەندىن يۇقىرى، 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن بەدەل قويۇلىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىرلىرىنىڭ ئاپپارات سالاھىيىتى ۋە ئالاقىدار خادىملارنىڭ سالاھىيىتى بىكار قىلىنىدۇ :

( 1 ) تەستىقلاتمىغان ياكى تەكشۈرۈپ تەستىقلاش دائىرىسىدىن ھالقىپ كەتكەن، ئىشلىتىپ مۇناسىپ سالاھىيەتكە ئېرىشمىگەن خادىملار تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش بىلەن شۇغۇللانسا؛

( 2 ) بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسىدىكى تەلەپ بويىچە تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈپ ئۆلچىمەسلىك؛

( 3 ) ساختا تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش-ئۆلچەش نەتىجىسى ۋە باھالاش خۇلاسىسى ياكى تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش نەتىجىسى ۋە باھالاش يەكۈنى چىقىرىش پاكىتقا ئېغىر دەرىجىدە ئۇيغۇن بولمىسا؛

( 4 ) ئالاھىدە ئۈسكۈنىدە ئېغىر ھادىسە يوشۇرۇن خەۋپى بارلىقىنى بايقاپ، ئالاقىدار ئورۇنغا ۋاقتىدا ئېيتمىغان ھەمدە ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماققا دەرھال دوكلات قىلغانلار؛

( 5 ) تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش جەريانىدا بىلىپ قالغان سودا مەخپىيىتىنى ئاشكارىلاپ قويغانلار؛

( 6 ) مۇناسىۋەتلىك ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقىرىش، تىجارەت پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللانغانلار؛

( 7 ) ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى تەۋسىيە قىلغان ياكى ياساش، سېتىشنى نازارەت قىلغانلار؛

( 8 ) تەكشۈرۈش خىزمىتىدىن پايدىلىنىپ ئالاقىدار ئورۇنلارنى قەستەن تەڭقىسلىقتا قويغانلار.

مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش ئاپپاراتىنىڭ تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش خادىملىرىدىن ئىككىدىن ئارتۇق تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش ئاپپاراتىدا بىرلا ۋاقىتتا كەسىپ بىلەن شۇغۇللانغانلىرىغا 5000 يۈەندىن يۇقىرى، 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىر بولغانلىرىنىڭ سالاھىيىتى بىكار قىلىنىدۇ.

94-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماق ۋە ئۇنىڭ خادىملىرىدىن تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلىرىنى يۇقىرى دەرىجىلىك ئورگان تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ؛
بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىم ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا قانۇن بويىچە چارە كۆرۈلىدۇ :

( 1 ) قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا بەلگىلەنگەن شەرت، تەرتىپ بويىچە يولغا قويۇشقا ئىجازەت بەرمىگەنلەر؛

( 2 ) ئىجازەت ئالماي تۇرۇپ ئالاھىدە ئۈسكۈنىنى ئىشلەپچىقىرىش، ئىشلىتىش ياكى تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش-ئۆلچەش پائالىيىتىنى بىكار قىلمىغانلىقى ياكى قانۇن بويىچە بىر تەرەپ قىلمىغانلىقى بايقالسا؛

( 3 ) ئالاھىدە ئۈسكۈنىنى ئىشلەپچىقارغان ئورۇننىڭ مۇشۇ قانۇندا بەلگىلەنگەن شەرتلەرنى ھازىرلىمىغانلىقى بايقىلىپ ئىجازەتنامىسىنى بىكار قىلمىغان ياكى ئالاھىدە ئۈسكۈنىنى ئىشلەپچىقىرىش، تىجارەت قىلىش، ئىشلىتىشتەك قانۇنغا خىلاپ قىلمىشى بايقىلىپ تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلمىغانلار؛

( 4 ) ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش ئاپپاراتىنىڭ مۇشۇ قانۇندا بەلگىلەنگەن شەرتلەرنى ھازىرلىمىغانلىقى بايقىلىپ تەستىقلاشنى بىكار قىلمىغان ياكى ساختا تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش نەتىجىسى ۋە باھالاش خۇلاسىسى ياكى تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش ئۈنۈمى ۋە باھالاش يەكۈنى چىقىرىش قىلمىشىنى تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلمىغانلار؛

( 5 ) مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە ۋە بىخەتەرلىك تېخنىكا قائىدىسى تەلىپىگە خىلاپ قىلمىش ياكى ئالاھىدە ئۈسكۈنىدە ھادىسە يوشۇرۇن خەۋپى بارلىقىنى بايقاپ دەرھال بىر تەرەپ قىلمىغانلار؛

( 6 ) قانۇنغا خىلاپ ئېغىر، زور قىلمىش ياكى ئالاھىدە ئۈسكۈنىدە ئېغىر ھادىسە يوشۇرۇن خەۋپى ساقلانغانلىقىنى بايقاپ، يۇقىرى دەرىجىلىك ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماققا ۋاقتىدا دوكلات قىلمىغان ياكى دوكلاتنى تاپشۇرۇۋالغان ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەتچىلىك قىلىش-باشقۇرۇش تارمىقى دەرھال بىر تەرەپ قىلمىغانلار؛

( 7 ) مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە باشقا جايدا ئىجازەت ئالغان ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقىرىدىغان ئورۇنلاردىن تەكرار ئىجازەت ئېلىشنى تەلەپ قىلغان ياكى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بىلەن باشقا جايدا تەكشۈرۈشتە لاياقەتلىك بولغان ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى تەكرار تەكشۈرۈشنى تەلەپ قىلغانلار؛

( 8 ) ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى تەۋسىيە قىلغان ياكى ياساش، سېتىشنى نازارەت قىلغانلار؛

( 9 ) مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلىش جەريانىدا بىلىپ قالغان سودا مەخپىيىتىنى ئاشكارىلاپ قويغانلار؛

( 10 ) ئالاھىدە ئۈسكۈنە ھادىسىسى دوكلاتىنى تاپشۇرۇۋېلىپ، شۇ دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىگە دەرھال دوكلات قىلمىغان ھەمدە بەلگىلىمە بويىچە يۇقىرىغا مەلۇم قىلمىغانلار؛

( 11 ) ھادىسىنى كېچىكتۈرۈپ مەلۇم قىلغان، مەلۇم قىلماي قالغان، يالغان مەلۇم قىلغان ياكى يوشۇرغانلار؛

( 12 ) ھادىسىنى قۇتقۇزۇشقا ياكى ھادىسىنى تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىشقا توسقۇنلۇق قىلغانلار؛

( 13 ) خىزمەت ھوقۇقىدىن كەلسە-كەلمەس پايدىلىنىدىغان، خىزمەتتە بىپەرۋالىق قىلىدىغان، نەپسانىيەتچىلىك قىلىدىغان باشقا قىلمىشلار.

95-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقىرىدىغان، تىجارەت قىلىدىغان، ئىشلىتىدىغان ئورۇن ياكى تەكشۈرۈش، تەكشۈرۈش ئاپپاراتى ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماقنىڭ قانۇن بويىچە يولغا قويغان نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈشىنى قوبۇل قىلىشنى رەت قىلسا، بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ؛
مۆھلەت ئۆتسىمۇ تۈزەتمىگەنلەرگە ئىشلەپچىقىرىشنى، تىجارەتنى توختىتىپ تەرتىپكە سېلىشقا بۇيرۇيدۇ، 20 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 200 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ.

ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلەپچىقىرىدىغان، تىجارەت قىلىدىغان، ئىشلىتىدىغان ئورۇنلاردىن پېچەتلەنگەن، تۇتۇپ قېلىنغان ئالاھىدە ئۈسكۈنە ياكى ئۇنىڭ ئاساسلىق زاپچاسلىرىنى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن ئىشلىتىۋالغان، ئالماشتۇرغان، يۆتكىۋەتكەن، بۇزۇۋەتكەنلىرى تۈزىتىشكە بۇيرۇلىدۇ، 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 200 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىرلىرىنىڭ ئىشلەپچىقىرىش ئىجازەتنامىسى بىكار قىلىنىدۇ، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنى ئىشلىتىشنى تىزىملاش گۇۋاھنامىسى بىكار قىلىنىدۇ.

96-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئىجازەتنامە قانۇن بويىچە بىكار قىلىنغان بولسا، ئىجازەتنامە بىكار قىلىنغان كۈندىن باشلاپ ئۈچ يىل ئىچىدە، ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشقا مەسئۇل تارماق ئۇنىڭ يېڭى ئىجازەت ئىلتىماسىنى قوبۇل قىلمايدۇ.

97-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، جىسمانىي ۋە مال-مۈلۈك زىيىنى كەلتۈرۈپ چىقارغانلار قانۇن بويىچە ھەق تەلەپ جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلغانلار ھەق تەلەپ تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى ۋە جەرىمانە، جەرىمانە قويۇشى كېرەك، ئۇلارنىڭ مال-مۈلكى تەڭ تۆلەشكە يەتمىگەندە، ئالدى بىلەن ھەق تەلەپ تۆلەم جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

98-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئامانلىق باشقۇرۇشقا خىلاپ قىلمىش شەكىللەندۈرگەنلەرگە قانۇن بويىچە ئامانلىق باشقۇرۇش جازاسى بېرىلىدۇ؛
جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

7-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

99-ماددا ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرگە بېرىلىدىغان مەمۇرىي ئىجازەت، تەكشۈرۈش ھەققى قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە بولىدۇ.

100-ماددا ھەربىي جابدۇق، يادرو ئەسلىھە، ئاۋىياتسىيە ئالەم كېمىسىگە ئىشلىتىلىدىغان ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشقا مۇشۇ قانۇن تەتبىقلانمايدۇ.

تۆمۈريول پاراۋۇزى، دېڭىز ئۈستى ئەسلىھەلىرى ۋە كېمە-پاراخوت، كان قۇدۇقى ئاستىدا ئىشلىتىلىدىغان ئالاھىدە ئۈسكۈنىلەر ۋە پۇقراۋى ئايرودۇرۇمدىكى مەخسۇس ئۈسكۈنىلەرنىڭ بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش، ئۆي-ئىمارەت قۇرۇلۇش ئورنى، شەھەر مەمۇرىيىتى قۇرۇلۇش ئورنىدا ئىشلىتىلىدىغان كىران ۋە مەيدان ( زاۋۇت ) دا مەخسۇس ئىشلىتىلىدىغان موتورلۇق قاتناش ۋاسىتىلىرىنى قۇراشتۇرۇش، ئىشلىتىشنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشنى،
مۇناسىۋەتلىك تارماق مۇشۇ قانۇن ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك قانۇنلاردىكى بەلگىلىمە بويىچە يولغا قويىدۇ.

101-ماددا بۇ قانۇن 2014-يىل 1-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.