( 2023-يىلى 12-ئاينىڭ 29-كۈنى 14-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 7-يىغىنىدا ماقۇللاندى )

مۇندەرىجە

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

2-باب تېرىلغۇ يەرلەرنى قوغداش

3-باب ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىش

4-باب ئاشلىق زاپىسى

5-باب ئاشلىق ئوبوروتى

6-باب ئاشلىق پىششىقلاش

7-باب ئاشلىقتا جىددىي ئىشلارغا تاقابىل تۇرۇش

8-باب ئاشلىق تېجەش

9-باب نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش

10-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

11-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

1-ماددا بۇ قانۇن ئاشلىق تەمىناتىنى ئۈنۈملۈك كاپالەتلەندۈرۈش، دۆلەتنىڭ ئاشلىق بىخەتەرلىكىگە ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىش، ئاشلىق بىخەتەرلىكى خەۋپ-خەتىرىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنىڭغا تاقابىل تۇرۇش ئىقتىدارىنى ئۆستۈرۈش، ئىقتىسادىي، ئىجتىمائىي مۇقىملىق ۋە دۆلەت خەۋپسىزلىكىنى قوغداش مەقسىتىدە، ئاساسىي قانۇنغا بىنائەن چىقىرىلدى.

2-ماددا دۆلەت ئاشلىق بىخەتەرلىكى خىزمىتىدە جۇڭگو كوممۇنىستىك پارتىيەسىنىڭ رەھبەرلىكىدە چىڭ تۇرۇلۇپ، ئومۇمىي دۆلەت خەۋپسىزلىكى قارىشى ئىزچىللاشتۇرۇلۇپ، تەرەققىيات بىلەن خەۋپسىزلىك بىرتۇتاش پىلانلىنىپ، ئۆزىمىزنى ئاساس قىلىش، مەۋقەنى دۆلەت ئىچىگە قويۇش، ئىشلەپچىقىرىش ئىقتىدارىغا ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىش، مۇۋاپىق ئىمپورت قىلىش، پەن-تېخنىكىنى تىرەك قىلىشتىن ئىبارەت دۆلەت ئاشلىق بىخەتەرلىكى ئىستراتېگىيەسى يولغا قويۇلۇپ، ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىشنى يەرگە باغلاش، ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىشنى تېخنىكىغا باغلاشتا چىڭ تۇرۇلىدۇ،
ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىش، زاپاس ساقلاش، ئوبوروت قىلىش، پىششىقلاش ئىقتىدارىنى ئۆستۈرۈپ، ئاشلىق بىلەن ئۆزىنى ئۆزى ئاساسىي جەھەتتىن تەمىنلەش، ئوزۇقلۇق ئاشلىقنىڭ مۇتلەق بىخەتەر بولۇشىغا ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىش كېرەك.

دۆلەتنىڭ ئاشلىق بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىشتا، بۈيۈك يېمەكلىك قارىشىنى تۇرغۇزۇپ، كۆپ مەنبەلىك يېمەكلىك تەمىنات سىستېمىسى بەرپا قىلىپ، يېمەكلىك بايلىقىنى ھەر تەرەپلىمە، كۆپ خىل يول ئارقىلىق ئېچىپ، خەلق ئاممىسىنىڭ يېمەكلىك تۈرى مول، كۆپ خىل، سۈپەتلىك، ئوزۇقلۇقى ساغلام بولغان ئىستېمال ئېھتىياجىنى قاندۇرۇش كېرەك.

3-ماددا دۆلەت ئاشلىق بىخەتەرلىكى مەسئۇلىيەت تۈزۈمى ئورنىتىپ، ئاشلىق بىخەتەرلىكىگە پارتىيە، ھۆكۈمەت تەڭ مەسئۇل بولىدۇ.
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ ئاشلىق بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىش كونكرېت مەسئۇلىيىتىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ تەرەققىيات ۋە ئىسلاھات، تەبىئىي بايلىق، يېزا ئىگىلىكى-يېزا، ئاشلىق ۋە زاپاس ساقلاش تارمىقى قاتارلىق مەسئۇل تارماقلىرى مۇشۇ قانۇن ۋە بەلگىلەنگەن مەسئۇلىيەت بويىچە ھەمكارلىشىپ ۋە ماسلىشىپ، ئاشلىق بىخەتەرلىكىنى كاپالەتلەندۈرۈش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلەيدۇ.

4-ماددا دۆلەت ئاشلىقنى ماكرولۇق تەڭشەش-تىزگىنلەشنى كۈچەيتىپ، ئاشلىق سورتى قۇرۇلمىسى ۋە رايونلارنىڭ جايلىشىشىنى ياخشىلاپ، دۆلەت ئىچى ۋە خەلقئارادىكى بازار ۋە بايلىقتىن بىرتۇتاش پايدىلىنىپ، ئىلمىي، مۇۋاپىق، بىخەتەر، يۇقىرى ئۈنۈملۈك ئاشلىق تەمىناتىنى كاپالەتلەندۈرۈش سىستېمىسى بەرپا قىلىپ، ئاشلىق تەمىنات ئىقتىدارى ۋە سۈپەت بىخەتەرلىكىنى ئۆستۈرىدۇ.

دۆلەت خەلقئارا ئاشلىق بىخەتەرلىكى ھەمكارلىقىنى كۈچەيتىپ، ئاشلىق خەلقئارا سودىسىنىڭ رولىنى جارى قىلدۇرىدۇ.

5-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى ئاشلىق بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىشنى خەلق ئىگىلىكى ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىيات يىرىك پىلانىغا كىرگۈزۈشى كېرەك.
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى ئاشلىق بىخەتەرلىكىنى كاپالەتلەندۈرۈش نىشانى، ۋەزىپىسى قاتارلىقلارغا ئاساسەن، ئاشلىق بىخەتەرلىكىنى كاپالەتلەندۈرۈشكە مۇناسىۋەتلىك مەخسۇس يىرىك پىلان تۈزۈشى، تەرتىپ بويىچە تەستىقلىغاندىن كېيىن يولغا قويۇشى كېرەك.

6-ماددا دۆلەت ئاشلىق بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىشقا مەبلەغ سېلىش مېخانىزمىنى بەرپا قىلىپ ۋە تاكامۇللاشتۇرۇپ، مالىيە، پۇل مۇئامىلە جەھەتتىن قوللاش سىياسىتىنى قوللىنىپ، ئاشلىق بىخەتەرلىكى كاپالىتىنى كۈچەيتىپ، ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىش، سېتىۋېلىش، ساقلاش، توشۇش، پىششىقلاش، سېتىشنى ماسلاشتۇرۇش-كاپالەتلەندۈرۈش مېخانىزمىنى مۇكەممەللەشتۈرۈپ، دۆلەت ئاشلىق بىخەتەرلىكى كەسىپ بەلبېغى قۇرىدۇ،
ئاشلىق ئىشلەپچىقارغۇچىلار ۋە يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرىنىڭ تېرىلغۇ يەرنى قوغداش، ئاشلىق تېرىش، ئاشلىق بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلەش ئاكتىپلىقى قوزغىتىلىدۇ، يېزا-كەنتلەرنى گۈللەندۈرۈش ئومۇميۈزلۈك ئالغا سىلجىتىلىدۇ، ئاشلىق كەسپىنىڭ يۇقىرى سۈپەتلىك تەرەققىياتى ئىلگىرى سۈرۈلىدۇ، دۆلەتنىڭ ئاشلىق بىخەتەرلىكىنى كاپالەتلەندۈرۈش ئىقتىدارى كۈچەيتىلىدۇ.

دۆلەت ئىجتىمائىي كاپىتالنى ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىش، زاپاس ساقلاش، ئوبوروت قىلىش، پىششىقلاش قاتارلىق ساھەلەرگە ئاتلىنىشقا يېتەكلەيدۇ ھەمدە ئۇلارنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى كاپالەتلەندۈرىدۇ.

دۆلەت پۇل مۇئامىلە ئاپپاراتلىرىنى پۇل مۇئامىلە مەھسۇلاتى ۋە مۇلازىمىتىنى مۇۋاپىق يولغا قويۇشقا يېتەكلەپ، ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىش، زاپاس ساقلاش، ئوبوروت قىلىش، پىششىقلاش قاتارلىقلارنى قوللايدۇ.
دۆلەت سىياسەت خاراكتېرلىك يېزا ئىگىلىك سۇغۇرتىسى تۈزۈمىنى مۇكەممەللەشتۈرۈپ، سودا خاراكتېرلىك سۇغۇرتا كەسپىنى قانات يايدۇرۇشقا ئىلھام بېرىدۇ.

7-ماددا دۆلەت ئاشلىق بىخەتەرلىكى بويىچە پەن-تېخنىكىدا يېڭىلىق يارىتىش ئىقتىدارى ۋە ئۇچۇرلاشتۇرۇش قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىپ، ئاشلىق ساھەسىدىكى ئۇل تەتقىقات، ئاچقۇچلۇق تېخنىكىلارنى تەتقىق قىلىپ يارىتىش ۋە ئۆلچەملەشتۈرۈش خىزمىتىنى قوللاپ، پەن-تېخنىكا ئىختىساسلىقلىرىنى يېتىشتۈرۈش، باھالاش ۋە رىغبەتلەندۈرۈش مېخانىزملىرىنى مۇكەممەللەشتۈرۈپ، پەن-تېخنىكىدا ئىجادىي نەتىجىلەرنى ئايلاندۇرۇش ۋە ئىلغار تېخنىكا، ئۈسكۈنىلەرنى كېڭەيتىش، ئىشلىتىشنى ئىلگىرى سۈرىدۇ،
ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىش، زاپاس ساقلاش، ئوبوروت قىلىش، پىششىقلاشتىكى پەن-تېخنىكىنىڭ تىرەكلىك ئىقتىدارى ۋە قوللىنىش سەۋىيەسىنى ئۆستۈرۈش.

8-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ۋە مۇناسىۋەتلىك تارماقلار كۆپ خىل شەكىللەرنى قوللىنىپ ئاشلىق بىخەتەرلىكى تەشۋىق-تەربىيەسىنى كۈچەيتىپ، پۈتكۈل جەمئىيەتنىڭ ئاشلىق بىخەتەرلىكى ئېڭىنى ئۆستۈرۈپ، ئاشلىقنى قەدىرلەيدىغان، ئاشلىق تېجەيدىغان ياخشى كەيپىياتنى شەكىللەندۈرۈشكە يېتەكچىلىك قىلىشى كېرەك.

9-ماددا دۆلەتنىڭ ئاشلىق بىخەتەرلىكىنى كاپالەتلەندۈرۈش خىزمىتىدە گەۋدىلىك تۆھپە قوشقان ئورۇن ۋە شەخسلەر دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە تەقدىرلىنىدۇ ۋە مۇكاپاتلىنىدۇ.

2-باب تېرىلغۇ يەرلەرنى قوغداش

10-ماددا دۆلەت يولغا قويغان زېمىن بوشلۇقى يىرىك پىلانىدىكى زېمىن بوشلۇقىنى ئىشلىتىشنى باشقۇرۇش، يېزا ئىگىلىكى، ئېكولوگىيە، شەھەر-بازار قاتارلىق فۇنكسىيەلىك بوشلۇقلارنى بىرتۇتاش ئورۇنلاشتۇرۇش، تېرىلغۇ يەر ۋە مەڭگۈلۈك ئاساسىي ئېتىزلارنى قوغداش قىزىل سىزىقى، ئېكولوگىيەنى قوغداش قىزىل سىزىقى ۋە شەھەر-بازار ئېچىش پاسىلىنى بېكىتىش ۋە ئەمەلىيلەشتۈرۈش، تېرىلغۇ يەرنى قاتتىق قوغداش.

گوۋۇيۈەن ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ تېرىلغۇ يەر ۋە مەڭگۈلۈك ئاساسىي ئېتىزلارنى قوغداش ۋەزىپىسىنى بېكىتىدۇ.
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى شۇ مەمۇرىي رايوندىكى تېرىلغۇ يەر ۋە مەڭگۈلۈك ئاساسىي ئېتىز ئومۇمىي مىقدارىنىڭ ئازىيىپ كەتمەسلىكىگە، سۈپىتىنىڭ ئۆسۈشىگە ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

دۆلەت تېرىلغۇ يەرنى قوغداش تولۇقلىمىسى تۈزۈمى ئورنىتىپ، تېرىلغۇ يەرنى قوغداش مەسئۇلىيىتى سۇبيېكتىنىڭ تېرىلغۇ يەرنى قوغداش ئاكتىپلىقىنى قوزغايدۇ.

11-ماددا دۆلەت تېرىلغۇ يەرنى ئىگىلىۋېلىش تولۇقلىمىسى تۈزۈمىنى يولغا قويۇپ، تېرىلغۇ يەرنى ئىگىلىۋېلىشتەك ھەر خىل قىلمىشلارنى قاتتىق تىزگىنلەيدۇ؛
تېرىلغۇ يەرنى ھەقىقەتەن ئىگىلەشكە توغرا كەلسە، تېرىلغۇ يەرنى تولۇقلاش مەسئۇلىيىتىنى قانۇن بويىچە ئەمەلىيلەشتۈرۈش، ئىگىلىگەن تېرىلغۇ يەرنىڭ سانى بىلەن تەڭ، سۈپىتى مۇناسىپ بولغان تېرىلغۇ يەرنى تولۇقلاش كېرەك.

ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى شۇ دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ تەبىئىي بايلىق مەسئۇل تارمىقى، يېزا ئىگىلىكى-يېزا مەسئۇل تارمىقىنى تەشكىللەپ، تولۇقلانغان تېرىلغۇ يەرنىڭ سانىنى بېكىتىشى، تولۇقلانغان سۇلۇق يەرنىڭ سۈپىتىنى تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋېلىشى ھەمدە تېرىلغۇ يەر سۈپىتىنى ئىز قوغلاپ باھالاشنى كۈچەيتىشى كېرەك.

12-ماددا دۆلەت تېرىلغۇ يەرنى ئورمان، ئوتلاق، باغ قاتارلىق باشقا يېزا ئىگىلىك يېرىگە ئۆزگەرتىشنى قاتتىق تىزگىنلەيدۇ.
تېرىلغۇ يەرنى بەلگىلىمىگە خىلاپ ھالدا ئىگىلىۋېلىپ كۆكەرتىش، ئورمان بىنا قىلىش، كۆل كولاپ مەنزىرە بەرپا قىلىش قاتارلىق قىلمىشلار مەنئى قىلىنىدۇ.
دۆلەت تەستىقلىغان تېرىلغۇدىن ئورمانغا، ئوتلاققا قايتۇرۇش پىلانىدىن سىرت، تېرىلغۇدىن قايتۇرۇش دائىرىسىنى ئۆز مەيلىچە كېڭەيتىش مەنئى قىلىنىدۇ.

13-ماددا تېرىلغۇ يەرنى ئاساسلىقى ئاشلىق ۋە پاختا، ياغلىق دان، شېكەر، كۆكتات قاتارلىق يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرى ھەم يەم-خەشەك ئىشلەپچىقىرىشقا ئىشلىتىش كېرەك.
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ئاشلىق ۋە مۇھىم يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرى بىلەن تەمىنلەشكە كاپالەتلىك قىلىش نىشان-ۋەزىپىسىگە ئاساسەن، تېرىلغۇ يەرنىڭ تېرىلغۇ يېرىنى باشقۇرۇش-تىزگىنلەشنى كۈچەيتىپ، تېرىلغۇ يەردىن پايدىلىنىش تەرتىپىنى ئەمەلىيلەشتۈرۈپ، تېرىقچىلىق قۇرۇلمىسىنى تەڭشەپ ئەلالاشتۇرۇشى كېرەك.
كونكرېت چارىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ يېزا ئىگىلىكى-يېزا مەسئۇل تارمىقى بېكىتىدۇ.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يېزا ئىگىلىكى-يېزا مەسئۇل تارمىقى تېرىلغۇ يەرنى تېرىش ئورنىنى باشقۇرۇش-تىزگىنلەش كۈندىلىك نازارەتچىلىكىنى كۈچەيتىشى كېرەك.
كەنت ئاھالە كومىتېتى، يېزا كوللېكتىپ ئىقتىسادىي تەشكىلاتلىرى تېرىلغۇ يەرنىڭ ئىشلىتىلىش ئورنىنى باشقۇرۇش-تىزگىنلەش تەلىپىگە خىلاپ قىلمىشلارنى بايقىسا، يېزىلىق، بازارلىق خەلق ھۆكۈمىتى ياكى ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يېزا ئىگىلىكى-يېزا مەسئۇل تارمىقىغا ۋاقتىدا دوكلات قىلىشى كېرەك.

14-ماددا دۆلەت تېرىلغۇ يەر سۈپىتىنى قاتتىق قوغداش تۈزۈمىنى ئورنىتىپ، يۇقىرى ئۆلچەملىك ئېتىز-ئېرىق قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىپ، مىقدار بىلەن سۈپەتكە تەڭ ئەھمىيەت بېرىش، سىستېمىلىق ئالغا سىلجىتىش، مەڭگۈ داۋاملىق پايدىلىنىش تەلىپى بويىچە، ھۆكۈمەت يېتەكچىلىك قىلىش بىلەن جەمئىيەت قاتنىشىش، بىرتۇتاش پىلانلاش بىلەن قەدەمگە بۆلۈپ يولغا قويۇش، ئىشلىتىش بىلەن بېقىشنى بىرلەشتۈرۈش بىلەن قۇرۇش بىلەن باشقۇرۇشقا تەڭ ئەھمىيەت بېرىش پىرىنسىپىدا چىڭ تۇرۇپ، كۆپ مەنبەلىك سېلىنما كاپالىتى مېخانىزمىنى تاكامۇللاشتۇرىدۇ، مۇكەممەللەشتۈرىدۇ،
قۇرۇلۇش ئۆلچىمى ۋە سۈپىتىنى ئۆستۈرۈش كېرەك.

15-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى تېرىلغۇ يەرنىڭ سۈپىتى ۋە تېرىقچىلىق ئورنىنى كۆزىتىش-ئۆلچەش تورى بەرپا قىلىپ، تېرىلغۇ يەرنىڭ سۈپىتىنى تەكشۈرۈش ۋە كۆزىتىش-باھالاش خىزمىتىنى قانات يايدۇرۇپ، تۇپراقنى ياخشىلاش، يەرنىڭ مۇنبەتلىكىنى ئاشۇرۇش، تۈزەش-ئەسلىگە كەلتۈرۈش قاتارلىق تەدبىرلەرنى قوللىنىپ، ئوتتۇرا، تۆۋەن ھوسۇللۇق ئېتىزلارنىڭ ئىشلەپچىقىرىش ئىقتىدارىنى ئۆستۈرۈپ، چېكىنگەن تېرىلغۇ يەرلەرنى تۈزەپ، چوڭ، ئوتتۇرا تىپتىكى سۇغىرىش رايونى قۇرۇلۇشى ۋە ئۇنى ئۆزگەرتىشنى كۈچەيتىپ، تېرىلغۇ يەر سۈپىتىنى ئۆستۈرۈشى كېرەك.

دۆلەت قارا تۇپراقنى قوغداش تۈزۈمىنى ئورنىتىپ، قارا تۇپراقنىڭ ياخشى ئىشلەپچىقىرىش ئىقتىدارىنى قوغدايدۇ.

دۆلەت تېرىلغۇ يەرنى نۆۋەتلەشتۈرۈپ تېرىش، شۈدىگەر قىلىش تۈزۈمىنى ئورنىتىپ، تاكامۇللاشتۇرۇپ، دېھقانچىلىق زىرائەتلىرىنىڭ شاخ ـ شۇمبىلىرىنى ئېتىزغا ئىلمىي قايتۇرۇشقا ئىلھام بېرىپ، ئېتىز ئىھاتە ئورمىنى قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىدۇ؛
يېشىل، يۇقىرى ئۈنۈملۈك ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىش تېخنىكىسىنى كېڭەيتىشكە مەدەت بېرىپ، ئېكولوگىيەلىك مۇھىتنى ياخشىلاش ۋە بايلىقتىن مەڭگۈ پايدىلىنىشنى ئىلگىرى سۈرۈش كېرەك.

16-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى شۇ جاينىڭ شارائىتىغا قاراپ ئىش كۆرۈپ، ئاق تاشلىنىپ قالغان يەرلەرنى تۈزەشنى تۈرگە ئايرىپ ئالغا سۈرۈپ، تەدبىر قوللىنىپ قايتا تېرىشقا يېتەكچىلىك قىلىشى كېرەك.
ئائىلىلەر ھۆددىگە ئالغان ھۆددە بەرگۈچى ۋاكالىتەن تېرىش، ۋاكالىتەن تېرىشقا تەشكىللەش قاتارلىق شەكىللەر ئارقىلىق ئاق تاشلىنىپ قالغان يەرنى قانۇن بويىچە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىشىغا ئىشلەتسە بولىدۇ.

17-ماددا دۆلەت شورلۇق يەرلەردىن ئۇنىۋېرسال پايدىلىنىشقا تۈرتكە بولۇپ، مۇناسىۋەتلىك يىرىك پىلان ۋە قوللاش سىياسەتلىرىنى تۈزۈپ، جەمئىيەت كاپىتالىنىڭ مەبلەغ سېلىشىغا ئىلھام بېرىپ ۋە يېتەكچىلىك قىلىپ، شورلۇق يەرلەرنى ئېچىپ پايدىلىنىش يوشۇرۇن كۈچىنى قېزىپ، شورلۇق تېرىلغۇ يەرلەرنى تۈزەش، ياخشىلاشنى رايون، تۈر بويىچە قانات يايدۇرۇپ، شورغا چىداملىق ئۆزگىچە سورتلارنى تاللاپ يېتىشتۈرۈشنى تېزلىتىپ، شورلۇق يەرلەرنى ياخشىلاشتىكى ئۈنۈملۈك ئۇسۇللارنى كېڭەيتىپ، ياخشىلاپ، تېرىلغۇ يەرنىڭ شورلىشىش يۈزلىنىشىنى توسىدۇ.

3-باب ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىش

18-ماددا دۆلەت ئۇرۇقچىلىقنى گۈللەندۈرۈشنى ئالغا سىلجىتىپ، ئۇرۇقچىلىق بىخەتەرلىكىنى قوغداپ، ئۇرۇقچىلىقنىڭ يۇقىرى سۈپەتلىك تەرەققىياتىغا تۈرتكە بولىدۇ.

دۆلەت ئاشلىق زىرائەتلىرى ئۇرۇق سۈپىتى بايلىقىنى قوغداش، ئېچىش ۋە ئۇنىڭدىن پايدىلىنىشنى كۈچەيتىپ، دۆلەت يېزا ئىگىلىك ئۇرۇق سۈپىتى بايلىقى ئامبىرى قۇرۇپ، دۆلەتنىڭ ئەلا سورت يېتىشتۈرۈش سىستېمىسىنى تاكامۇللاشتۇرۇپ، ئاشلىق زىرائەتلىرى ئۇرۇقلۇق سۈپىتى بايلىقىنى قوغداش ۋە باشقۇرۇشنى ئۇچۇرلاشتۇرۇش قۇرۇلۇشىنى ئالغا سىلجىتىپ، ئۇرۇقنىڭ تەمىناتىغا كاپالەتلىك قىلىش ئىقتىدارىنى ئۆستۈرىدۇ.

دۆلەت ئۆسۈملۈك يېڭى سورتى ھوقۇقىنى قوغداشنى كۈچەيتىپ، سورت يېتىشتۈرۈشتىكى ئۇللۇق، ئالدىنقى قاتاردىكى تەتقىقات ۋە قوللىنىش تېخنىكىسى تەتقىقاتىنى قوللاپ، ئاشلىق زىرائەتلىرى ئۇرۇقلۇق پەن-تېخنىكىسىدا يېڭىلىق يارىتىش ۋە كەسىپلەشتۈرۈپ قوللىنىشقا ئىلھام بېرىدۇ، سورت يېتىشتۈرۈشتە بىرلىشىپ ئۆتكەلگە ھۇجۇم قىلىشنى قانات يايدۇرۇشنى قوللاپ، مۇستەقىل بىلىم مۈلۈك ھوقۇقىغا ئىگە ئەلا سورتلارنى يېتىشتۈرىدۇ.

19-ماددا ئۆلكە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى ئۇرۇق زاپىسى تۈزۈمىنى ئورنىتىپ، ئاساسلىقى ئاپەت يۈزبەرگەن چاغدىكى ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىش ئېھتىياجى ۋە ئارتۇق-كېمىنى تەڭشەشكە ئىشلىتىشى كېرەك.

20-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى ئوغۇت، دېھقانچىلىق دورىسى، دېھقانچىلىق سولياۋ يوپۇقى قاتارلىق يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش ماتېرىياللىرىنى مۇقىم تەمىنلەش خىزمىتىنى بىرتۇتاش پىلانلاپ ياخشى ئىشلەپ، ئاشلىق ئىشلەپچىقارغۇچىلارنى خىمىيەۋى ئوغۇت، دېھقانچىلىق دورىلىرىنى ئىلمىي ئىشلىتىشكە، يېزا ئىگىلىك سولياۋ يوپۇقىنى مۇۋاپىق ئىشلىتىشكە، ئورگانىك ئوغۇت بېرىشكە يېتەكلىشى كېرەك.

21-ماددا دۆلەت سۇ بايلىقىنى باشقۇرۇش ۋە سۇچىلىق ئۇل ئەسلىھە قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىپ، سۇ بايلىقى تەقسىملەشنى ئەلالاشتۇرۇپ، ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىشىدا مۇۋاپىق سۇ ئىشلىتىش ئېھتىياجىغا كاپالەتلىك قىلىدۇ.
ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ئېتىز-ئېرىق سۇچىلىق قۇرۇلۇشى ۋە يۈرۈشتۈرۈش، ئاسراشنى ياخشى ئىشلەپ، ئېتىزلارنىڭ سۇغىرىش-سۇ چىقىرىش سىستېمىسىنى قوغداپ ۋە مۇكەممەللەشتۈرۈپ، شارائىتقا قاراپ ئىش كۆرۈپ، يۇقىرى ئۈنۈملۈك سۇ تېجەيدىغان يېزا ئىگىلىكىنى تەرەققىي قىلدۇرۇشى كېرەك.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى سۇ-تۇپراقنىڭ ئېقىپ كېتىشىنى ھەر تەرەپلىمە تۈزەش، تۇپراق بۇلغىنىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش، يەر ئاستى سۈيىنى زىيادە تارتىشنى تۈزەشنى تەشكىللەپ قانات يايدۇرۇشى كېرەك.

22-ماددا دۆلەت يېزا ئىگىلىك ماشىنىچىلىق كەسپىنىڭ تەرەققىياتىنى ئالغا سۈرۈپ، يېزا ئىگىلىكىدە ماشىنىلاشقان مەشغۇلات قىلىش ئاساسىي شارائىتى قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىپ، ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىشنى ماشىنىلاشتۇرۇش تېخنىكىسىنى كېڭەيتىپ ۋە ئومۇملاشتۇرۇپ، يېشىل، ئاقىل، يۇقىرى ئۈنۈملۈك يېزا ئىگىلىك ماشىنىلىرىنى ئىشلىتىشكە ئىلھام بېرىپ، ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىشنىڭ پۈتۈن جەريانىنى ماشىنىلاشتۇرۇشنى ئىلگىرى سۈرۈپ، ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىش ئۈنۈمىنى ئۆستۈرىدۇ.

23-ماددا دۆلەت يېزا ئىگىلىك تېخنىكىسىنى ئومۇملاشتۇرۇش سىستېمىسى قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىپ، ئىلغار، قوللىنىشچان ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىش تېخنىكىسىنى كېڭەيتىش ۋە قوللىنىشقا مەدەت بېرىپ، قۇر ئارىلاپ تېرىش، كىرىشتۈرۈپ تېرىش قاتارلىق تېرىش ئۇسۇللىرىنى شۇ جاينىڭ شارائىتىغا قاراپ كېڭەيتىپ، ئومۇملاشتۇرۇش ئۇسۇلىدا يېڭىلىق يارىتىشقا ئىلھام بېرىپ، ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىش تېخنىكىسىنى ئومۇملاشتۇرۇش مۇلازىمىتى سەۋىيەسىنى ئۆستۈرۈپ، ئاشلىقنىڭ بىرلىك مەھسۇلاتىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ.

دۆلەت يېزا ئىگىلىكىنى ئۇچۇرلاشتۇرۇش قۇرۇلۇشىغا ئىلھام بېرىپ، ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىشنىڭ ئۇچۇرلىشىش، ئەقلىيلىشىش سەۋىيەسىنى ئۆستۈرۈپ، ئاقىل يېزا ئىگىلىكىنىڭ تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ.

24-ماددا دۆلەت ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىشىدا ئاپەتنىڭ ئالدىنى ئېلىش، ئاپەتنىڭ زىيىنىنى ئازايتىش، ئاپەتتىن قۇتقۇزۇش ئىقتىدارى قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىدۇ.
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى يېزا ئىگىلىك تەبىئىي ئاپىتى ۋە بىيو ئاپەتنى كۆزىتىش-ئۆلچەش، سىگنال بېرىش سىستېمىسى، ئاپەتتىن مۇداپىئەلىنىش، ئاپەت زىيىنىنى ئازايتىش، ئاپەتتىن قۇتقۇزۇش خىزمەت مېخانىزمىنى بەرپا قىلىپ ۋە تاكامۇللاشتۇرۇپ، قۇرغاقچىلىق، كەلكۈن-ھۆلچىلىك، تۆۋەن تېمپېراتۇرا، يۇقىرى تېمپېراتۇرا، بوران-مۆلدۈر، تەيفېڭ بورىنى قاتارلىق ئاپەتلەردىن مۇداپىئەلىنىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش تېخنىكىسىنى تەتقىق قىلىش، قوللىنىش ۋە بىخەتەر ئىشلەپچىقىرىشنى باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، ئاپەتنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش تەۋەلىك مەسئۇلىيىتىنى ئەمەلىيلەشتۈرۈشى كېرەك،
ئاشلىق زىرائەتلىرىدىكى كېسەللىك-ھاشارات زىيىنىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش، ئۆسۈملۈكلەرنى كارانتىن قىلىش خىزمىتىنى كۈچەيتىش كېرەك.

دۆلەت ئاشلىق زىرائەتلىرىدىكى كېسەل-ھاشارات زىيىنىنىڭ يېشىل ئالدىنى ئېلىش-تىزگىنلەش ۋە بىرتۇتاش ئالدىنى ئېلىش، بىرتۇتاش تىزگىنلەشنى قانات يايدۇرۇشقا ئىلھام ۋە مەدەت بېرىدۇ.
ئاشلىق ئىشلەپچىقارغۇچىلار ئاشلىق زىرائەتلىرىدىكى كېسەللىك-ھاشارات زىيىنىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلىشى ھەمدە ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ۋە مۇناسىۋەتلىك تارماقلار تەشكىللەپ قانات يايدۇرغان كېسەللىك-ھاشارات زىيانداشلىقىنىڭ ئالدىنى ئېلىش-تىزگىنلەش خىزمىتىگە ماسلىشىشى كېرەك.

25-ماددا دۆلەت ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىش فۇنكسىيەلىك رايونى ۋە مۇھىم يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرى ئىشلەپچىقىرىشىنى قوغداش رايونى قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىپ، يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقارغۇچىلىرىنىڭ ئەلا سۈپەتلىك زىرائەت تېرىشىغا ئىلھام بېرىدۇ.
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى بەلگىلىمە بويىچە ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىش فۇنكسىيەلىك رايونى ۋە مۇھىم يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرى ئىشلەپچىقىرىشىنى قوغداش رايونىنى بېكىتىشكە تەشكىللىشى ھەمدە قۇرۇش ۋە باشقۇرۇشنى كۈچەيتىشى، يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقارغۇچىلىرىنى نىشانلىق زىرائەت تېرىشقا يېتەكلىشى كېرەك.

26-ماددا دۆلەت تەدبىر قوللىنىپ ئاشلىق تېرىلغۇ كۆلىمىنى مۇقىملاشتۇرىدۇ، ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىشنى مۇۋاپىق ئورۇنلاشتۇرىدۇ، ئاساسلىق ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىش رايونى، ئاساسلىق سېتىش رايونى، ئىشلەپچىقىرىش، سېتىش تەڭپۇڭ رايونلارنىڭ ھەممىسىدە كۆلەمگە، ھوسۇلغا كاپالەتلىك قىلىش كېرەك.

ئاشلىق كۆپ چىقىدىغان رايونلار ئاشلىق ئۇنىۋېرسال ئىشلەپچىقىرىش ئىقتىدارىنى ئۈزلۈكسىز ئۆستۈرۈشى، ئاشلىق كۆپ سېتىلىدىغان رايونلار ئاشلىقتا ئۆزىنى ئۆزى تەمىنلەش نىسبىتىنى مۇقىملاشتۇرۇشى ۋە ئۆستۈرۈشى، ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىش، سېتىش تەڭپۇڭ رايونلار ئاشلىقتا ئاساسىي جەھەتتىن ئۆزىنى ئۆزى تەمىنلەشكە ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

دۆلەت ئاشلىق ئىشلەپچىقارغۇچىلارنىڭ پايدىسىغا كاپالەتلىك قىلىش مېخانىزمىنى تاكامۇللاشتۇرۇپ، بازار مېخانىزمىنى تاكامۇل قىلىشنى نىشان قىلىپ، يېزا ئىگىلىكىنى قوللاش-قوغداش تۈزۈمى ۋە ئاشلىق باھاسىنى شەكىللەندۈرۈش مېخانىزمىنى مۇكەممەللەشتۈرۈپ، يېزا ئىگىلىكىنىڭ ئۈنۈمىنى ئاشۇرۇش، ئاشلىق ئىشلەپچىقارغۇچىلارنىڭ كىرىمىنى ئاشۇرۇشنى ئىلگىرى سۈرۈپ، ئاشلىق ئىشلەپچىقارغۇچىلارنىڭ ئاشلىق تېرىش ئاكتىپلىقىنى قوغدايدۇ.

ئۆلكە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى خامچوت ئارقىلىق مەبلەغ ئورۇنلاشتۇرۇپ، ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىشنى قوللىشى كېرەك.

27-ماددا دۆلەت ئائىلىۋى دېھقانچىلىق مەيدانى، دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى قاتارلىق يېڭىچە يېزا ئىگىلىك باشقۇرۇش سۇبيېكتلىرىنىڭ ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىشى بىلەن شۇغۇللىنىشىغا يار-يۆلەك بولىدۇ ۋە ئۇنى يېتىلدۈرىدۇ، ئۇلارنىڭ دېھقان ئائىلىلىرى بىلەن مەنپەئەت باغلاش مېخانىزمى ئورنىتىشىغا ئىلھام بېرىدۇ، ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىش ئىقتىدارى ۋە زامانىۋىلىشىش سەۋىيەسىنى ئۆستۈرىدۇ.

دۆلەت ئاشلىق ئىشلەپچىقارغۇچىلارغا يۈزلەنگەن ئىشلەپچىقىرىشتىن بۇرۇنقى، ئىشلەپچىقىرىش داۋامىدىكى، ئىشلەپچىقىرىشتىن كېيىنكى ئىجتىمائىيلاشقان مۇلازىمەتنى قوللايدۇ، ئىجتىمائىيلاشقان مۇلازىمەت سەۋىيەسىنى ئۆستۈرىدۇ، ئاشلىقنى مۇۋاپىق كۆلەمدە باشقۇرۇشقا ئىلھام بېرىدۇ ۋە يېتەكچىلىك قىلىدۇ، ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىشنىڭ تۈجۈپىلىشىشىنى قوللايدۇ.

28-ماددا دۆلەت ئاشلىق كۆپ چىقىدىغان رايونلارغا مەنپەئەت تولۇقلىمىسى بېرىش مېخانىزمىنى تاكامۇللاشتۇرۇپ، ئاشلىق كۆپ چىقىدىغان رايونلار ۋە ئاشلىق كۆپ چىقىدىغان ناھىيەلەرگە قارىتىلغان مالىيە يۆتكىمە چىقىمى تۈزۈمىنى مۇكەممەللەشتۈرۈپ، ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىش ئاكتىپلىقىنى قوزغايدۇ.

ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ ئەمەلىي ئەھۋالىغا ئاساسەن، ئاشلىق كۆپ چىقىدىغان ناھىيەلەرگە مەنپەئەت تولۇقلىمىسى بېرىش مېخانىزمىنى ئورنىتىپ ۋە تاكامۇللاشتۇرۇپ، ئاشلىق بىخەتەرلىكىنى كاپالەتلەندۈرۈشكە مۇناسىۋەتلىك كۆرسەتكۈچلەرنىڭ ئاشلىق كۆپ چىقىدىغان ناھىيەنىڭ ئىقتىسادىي، ئىجتىمائىي تەرەققىياتىنى ئۇنىۋېرسال باھالاشتىكى سالمىقىنى ئاشۇرسا بولىدۇ.

4-باب ئاشلىق زاپىسى

29-ماددا دۆلەت ھۆكۈمەتنىڭ ئاشلىق زاپاس ساقلاش سىستېمىسىنى بەرپا قىلىدۇ.
ھۆكۈمەتنىڭ ئاشلىق زاپىسى مەركىزىي ھۆكۈمەت زاپىسى ۋە يەرلىك ھۆكۈمەت زاپىسىغا بۆلۈنىدۇ.
ھۆكۈمەتنىڭ ئاشلىق زاپىسى ئاشلىق بىلەن تەمىنلەش ۋە ئېھتىياجنى تەڭشەش، ئاشلىق بازىرىنى مۇقىملاشتۇرۇش، تاسادىپىي ۋەقەلەرگە تاقابىل تۇرۇش قاتارلىقلارغا ئىشلىتىلىدۇ.

مەركىزىي ھۆكۈمەتنىڭ ئاشلىق زاپاس ساقلاش كۆلىمى ۋە يەرلىك ھۆكۈمەتلەرنىڭ ئاشلىق زاپاس ساقلاش ئومۇمىي مىقدارى كۆلىمىنى گوۋۇيۈەن بېكىتىدۇ ھەمدە ھەرىكەتچان تەڭشەيدۇ.
ھۆكۈمەت ئاشلىق زاپىسىنىڭ سورت قۇرۇلمىسى، رايونلارنىڭ جايلىشىشى گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە بېكىتىلىدۇ.

ھۆكۈمەتنىڭ ئاشلىق زاپىسىنى سېتىۋېلىش، سېتىش، نۆۋەت بىلەن ئالماشتۇرۇش، ئىشلىتىش قاتارلىقلارنى دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسىگە قاتتىق ئەمەل قىلىش كېرەك.

30-ماددا ھۆكۈمەتنىڭ ئاشلىق زاپىسىنى ساقلاشنى ئۈستىگە ئالغان كارخانىلار ياكى باشقا تەشكىلاتلار قانۇن-نىزاملارغا ۋە دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسىگە رىئايە قىلىشى، زاپاس ساقلاش بىلەن سودا خاراكتېرلىك تىجارەت كەسپىنى ئايرىشى، ئىچكى باشقۇرۇش تۈزۈمىنى ئورنىتىشى ۋە تاكامۇللاشتۇرۇشى، بىخەتەر ئىشلەپچىقىرىش مەسئۇلىيىتى ۋە ئوت مۇداپىئە بىخەتەرلىكى مەسئۇلىيىتىنى ئەمەلىيلەشتۈرۈشى، ساقلانغان ئاشلىقنىڭ مىقدارى، سۈپىتىگە مەسئۇل بولۇشى، ئاشلىق بىخەتەرلىكى خەۋپ-خەتىرىگە دائىر ئىشلارنى دوكلات قىلىش تۈزۈمىنى يولغا قويۇشى كېرەك.
ھۆكۈمەتنىڭ ئاشلىق زاپىسىنىڭ بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىش كېرەك.

مەركىزىي ھۆكۈمەتنىڭ ئاشلىق زاپىسى ۋە ئۆلكە دەرىجىلىك يەرلىك ھۆكۈمەتلەرنىڭ ئاشلىق زاپىسىنى ساقلاشنى ئۈستىگە ئالغان كارخانىلار سودا خاراكتېرلىك تىجارەت كەسپىنى ئايرىۋېتىشى كېرەك.

ھۆكۈمەتنىڭ ئاشلىق زاپىسىنى سېتىۋېلىش، سېتىش، نۆۋەت بىلەن ئالماشتۇرۇش، ئىشلىتىش قاتارلىقلارنى پۈتۈن جەريانلىق خاتىرىلەپ، ھۆكۈمەتنىڭ ئاشلىق زاپاس ساقلاش ئۇچۇرىنى ۋاقتىدا توپلاش، بىر تەرەپ قىلىش، يەتكۈزۈش، تەڭ پايدىلىنىشنى ئىشقا ئاشۇرۇپ، سۈرۈشتۈرگىلى، سۈرۈشتۈرگىلى بولۇشقا ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىش كېرەك.

31-ماددا ھۆكۈمەتنىڭ ئاشلىق زاپىسىنى ساقلاشنى ئۈستىگە ئالغان كارخانىلار ياكى باشقا تەشكىلاتلار ھۆكۈمەتنىڭ ئاشلىق زاپىسى ھېساباتىنىڭ ئەمەلىي بىلەن ماس كېلىشى، ھېسابات بىلەن ھېساباتنىڭ ماس كېلىشىگە كاپالەتلىك قىلىشى، مەخسۇس ئامباردا ساقلاش، مەخسۇس ئادەم ساقلاش، مەخسۇس ھېساباتتا خاتىرىلەشنى يولغا قويۇشى كېرەك، ھۆكۈمەتنىڭ ئاشلىق زاپىسىنىڭ مىقدارى، سۈپىتى، تۈرىنى يالغان مەلۇم قىلىشقا، يوشۇرۇپ مەلۇم قىلىشقا بولمايدۇ.

ھۆكۈمەتنىڭ ئاشلىق زاپىسىنى ساقلاشنى ئۈستىگە ئالغان كارخانىلار ياكى باشقا تەشكىلاتلار زاپاس ئاشلىقنىڭ سۈپەت بىخەتەرلىكىنى تەكشۈرۈش-كۆزىتىش تۈزۈمىنى ئىجرا قىلىپ، ھۆكۈمەتنىڭ ئاشلىق زاپىسىنىڭ بەلگىلەنگەن سۈپەت بىخەتەرلىكى ئۆلچىمىگە، بەلگىلەنگەن سۈپەت دەرىجىسىگە يېتىشىگە كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

32-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ ئەمەلىي ئەھۋالىغا ئاساسەن، كۆلەمدىن يۇقىرى ئاشلىق پىششىقلاش كارخانىلىرىنىڭ كارخانا ئىجتىمائىي مەسئۇلىيەت زاپىسى قۇرۇشىغا يېتەكچىلىك قىلىشى، ئائىلە دېھقانچىلىق مەيدانى، دېھقانلار كەسپىي كوپىراتىپى، يېزا ئىگىلىكىنى كەسىپلەشتۈرۈشتىكى باشلامچى كارخانىلارنىڭ ئۆز ئالدىغا ئاشلىق ساقلىشىغا ئىلھام بېرىشى، شارائىتى بار تىجارەت سۇبيېكتلىرىنىڭ دېھقانلار ئۈچۈن ئاشلىقنى ۋاكالىتەن ساقلاش مۇلازىمىتى قىلىشىغا ئىلھام بېرىشى كېرەك.

33-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى ئاشلىق زاپاس ساقلاش ئۇل ئەسلىھەلىرى ۋە سۈپەت تەكشۈرۈش ئىقتىدارى قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىپ، ئامباردا ساقلاش پەن-تېخنىكىسىدا يېڭىلىق يارىتىش ۋە ئۇنى كېڭەيتىش، قوللىنىشنى ئالغا سۈرۈپ، ھۆكۈمەتنىڭ ئاشلىق زاپىسىنى باشقۇرۇشنى ئۇچۇرلاشتۇرۇش قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىشى كېرەك.

34-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى ھۆكۈمەتنىڭ ئاشلىقنى زاپاس ساقلاش ئەھۋالىنى يىللىق دۆلەت مۈلكى دوكلاتى مەزمۇنىغا كىرگۈزۈپ، شۇ دەرىجىلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىغا دوكلات قىلىشى كېرەك.

5-باب ئاشلىق ئوبوروتى

35-ماددا دۆلەت ئاشلىق بازىرىنى باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، بازارنىڭ رولىنى تولۇق جارى قىلدۇرۇپ، بازار قائىدىسىنى تاكامۇللاشتۇرۇپ، بازار تەرتىپىنى ساقلاپ، ئاشلىق تىجارەتچىلىرىنىڭ بازار رىقابىتىگە ئادىل قاتنىشىشىنى قانۇن بويىچە كاپالەتلەندۈرۈپ، ئاشلىق تىجارەتچىلەرنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قوغدايدۇ.

دۆلەت كۆپ خىل ۋاسىتىلەرنى قوللىنىپ ئاشلىق بازىرىنى تەڭشەش-تىزگىنلەشنى كۈچەيتىپ، مەملىكەت بويىچە ئاشلىق تەمىناتى بىلەن تەلەپ ئومۇمىي مىقدارىنىڭ ئاساسىي جەھەتتىن تەڭپۇڭ بولۇشى ۋە بازارنىڭ ئاساسىي جەھەتتىن مۇقىم بولۇشىنى ساقلايدۇ.
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى تەدبىر قوللىنىپ، دۆلەتنىڭ ئاشلىقنى ماكرولۇق تەڭشەش-تىزگىنلەش سىياسىتىنىڭ ئىزچىللىشىشى، ئىجرا قىلىنىشىغا ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

36-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ئاشلىق ساقلاش، ئەشيا ئوبوروتى قاتارلىق ئاشلىق ئوبوروت ئۇل ئەسلىھەلىرىنى قۇرۇش ۋە قوغداشنى كۈچەيتىپ، شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ ئاشلىق سېتىۋېلىش، ساقلاش كۆلىمى ۋە تەمىنلەشكە كاپالەتلىك قىلىش تەلىپىگە لايىقلاشقان، جايلىشىشى مۇۋاپىق، فۇنكسىيەسى تولۇق بولغان ئاشلىق ئوبوروت ئۇل ئەسلىھەسىنى قۇرۇشقا تەشكىللىشى ھەمدە ئىجتىمائىي كاپىتالنى ئاشلىق ئوبوروت ئۇل ئەسلىھە قۇرۇلۇشىغا قاتنىشىشقا يېتەكلىشى كېرەك.

ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ ھۆكۈمەت مەبلەغ سېلىپ قۇرغان ئاشلىق ئوبوروت ئۇل ئەسلىھەسىنى ئىگىلىۋېلىشىغا، بۇزۇۋېتىشىگە، ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن چۇۋۇۋېتىشىگە ياكى يۆتكىۋېتىشىگە يول قويۇلمايدۇ، ھۆكۈمەت مەبلەغ سېلىپ سالغان ئاشلىق ئوبوروت ئۇل ئەسلىھەلىرىنىڭ ئىشلىتىلىش ئورنىنى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن ئۆزگەرتىۋېتىشىگە يول قويۇلمايدۇ.

37-ماددا ئاشلىق سېتىۋېلىش، ساقلاش، پىششىقلاش، سېتىش بىلەن شۇغۇللىنىدىغان تىجارەتچىلەر، شۇنىڭدەك يەم-خەشەك، سانائەتتە ئىشلىتىلىدىغان ئاشلىق كارخانىلىرى بەلگىلىمە بويىچە ئاشلىق تىجارىتى ھېسابات دەپتىرى تۇرغۇزۇشى ھەمدە شۇ جايدىكى ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئاشلىق ۋە زاپاس ساقلاش مەسئۇل تارمىقىغا ئاشلىق سېتىۋېلىش، زاپاس ساقلاش، سېتىش قاتارلىقلارغا دائىر ئاساسىي سانلىق مەلۇماتلارنى ۋە مۇناسىۋەتلىك ئەھۋاللارنى يوللىشى كېرەك.

38-ماددا بازار تەمىناتىنى كاپالەتلەندۈرۈش، ئاشلىق ئىشلەپچىقارغۇچىلارنىڭ مەنپەئىتىنى قوغداش مەقسىتىدە، زۆرۈر تېپىلغاندا گوۋۇيۈەن ئاشلىق بىخەتەرلىكى ۋەزىيىتى ۋە مالىيە ئەھۋالىغا قاراپ، نۇقتىلىق ئاشلىق سورتلىرىنى ئاشلىق كۆپ چىقىدىغان رايونلاردا سىياسەت خاراكتېرلىك سېتىۋېلىش-ساقلاشنى قارار قىلسا بولىدۇ.

39-ماددا ئاشلىق سېتىۋېلىش، پىششىقلاش، سېتىش بىلەن شۇغۇللىنىدىغان كۆلەمدىن يۇقىرى تىجارەتچىلەر تۇرۇشلۇق جايدىكى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ بەلگىلىمىسىگە ئاساسەن، مۇئەييەن ئەھۋالدىكى ئاشلىق ئامبىرى ساقلانما مىقدارىنى ئىجرا قىلىشى كېرەك.

40-ماددا ئاشلىق تەمىناتى-تەلەپ مۇناسىۋىتى ۋە باھادا كۆرۈنەرلىك ئۆزگىرىش بولسا ياكى كۆرۈنەرلىك ئۆزگىرىش بولۇش ئېھتىمالى بولسا، ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى ۋە ئۇنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى ھوقۇق دائىرىسى بويىچە تۆۋەندىكى تەدبىرلەرنى قوللىنىپ ئاشلىق بازىرىنى تەڭشىسە، تىزگىنلىسە بولىدۇ :

( 1 ) ئاشلىق بازىرى ئۇچۇرىنى ئېلان قىلىش؛

( 2 ) سىياسەت خاراكتېرلىك ئاشلىقنى سېتىۋېلىش، ساقلاش ۋە سېتىشنى يولغا قويۇش؛

( 3 ) مۇئەييەن ئەھۋالنى ئىجرا قىلىشنى تەلەپ قىلغان ئەھۋالدىكى ئاشلىق ئامبار زاپىسى؛

( 4 ) زاپاس ئاشلىقنى بازارغا سېلىشقا تەشكىللەش؛

( 5 ) ئاشلىقنى پىششىقلاش، ئايلاندۇرۇشقا يېتەكلەش ياكى ئاشلىقنى ئىنچىكە پىششىقلاشقا ئىشلىتىلىدىغان ئاشلىق مىقدارىغا چەك قويۇش؛

( 6 ) باشقا زۆرۈر تەدبىرلەر.

زۆرۈر تېپىلغاندا گوۋۇيۈەن ۋە ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ باھا قانۇنى»دىكى بەلگىلىمە بويىچە مۇناسىپ تەدبىر قوللانسا بولىدۇ.

41-ماددا دۆلەت ئاشلىق خەۋپ-خەتىرى فوندى تۈزۈمىنى ئورنىتىدۇ ۋە مۇكەممەللەشتۈرىدۇ.
ئاشلىق خەۋپ-خەتىرى فوندى ئاساسلىقى ئاشلىق زاپىسىنى قوللاش، ئاشلىق بازىرىنى مۇقىملاشتۇرۇش قاتارلىقلارغا ئىشلىتىلىدۇ.

6-باب ئاشلىق پىششىقلاش

42-ماددا دۆلەت ئاشلىق پىششىقلاش كەسپىنىڭ تەرەققىياتىغا ئىلھام بېرىدۇ ۋە يېتەكچىلىك قىلىدۇ، ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىش فۇنكسىيەلىك رايونلىرى ۋە مۇھىم يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرى ئىشلەپچىقىرىشى، قوغداش رايونلىرىدا ئاشلىق پىششىقلاش كەسپىنى تەرەققىي قىلدۇرۇشقا نۇقتىلىق مەدەت بېرىدۇ، ئاشلىقنى دەسلەپكى پىششىقلاش، ئىنچىكە پىششىقلاش، ھەر تەرەپلىمە پايدىلىنىپ پىششىقلاشنى ماس ئالغا سىلجىتىپ، ئاشلىق پىششىقلاش مەھسۇلاتلىرىنىڭ ئۈنۈملۈك تەمىناتى ۋە سۈپەت بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىدۇ.

ئاشلىق پىششىقلاش تىجارەتچىلىرى دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك ئۆلچەملىرىنى ئىجرا قىلىشى، باشقا نەرسىلەرنى ئارىلاشتۇرۇپ ساختىلىق قىلماسلىقى، ناچىرىنى ياخشى قىلىپ كۆرسەتمەسلىكى، ئۆزى پىششىقلىغان ئاشلىقنىڭ سۈپەت بىخەتەرلىكىگە مەسئۇل بولۇشى، ئۇنىڭ نازارىتىنى قوبۇل قىلىشى كېرەك.

43-ماددا دۆلەت ئاشلىق پىششىقلاش قۇرۇلمىسىنى ئەلالاشتۇرۇشقا ئىلھام ۋە يېتەكچىلىك قىلىدۇ، سۈپەتلىك، قۇۋۋەتلىك ئاشلىق پىششىقلانغان مەھسۇلاتلار تەمىناتىنى ئاشۇرىدۇ، ئوزۇقلۇق ئاشلىق پىششىقلاشقا ئالدىن كاپالەتلىك قىلىدۇ، يەم-خەشەك ئىشلىتىش، سانائەت ئاشلىقىنى پىششىقلاشتا ئوزۇقلۇق ئاشلىق كاپالىتىگە بويسۇنۇش كېرەك.

44-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ ئاھالە ۋە ئىقتىسادىي، ئىجتىمائىي تەرەققىيات سەۋىيەسىگە ئاساسەن، ئاشلىق پىششىقلاش كەسپىنى ئىلمىي ئورۇنلاشتۇرۇپ، شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ ئاشلىق پىششىقلاش ئىقتىدارى، بولۇپمۇ جىددىي ئەھۋالدىكى ئاشلىق پىششىقلاش ئىقتىدارىغا ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىش فۇنكسىيەلىك رايونى ۋە مۇھىم يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنى ئىشلەپچىقىرىش-قوغداش رايونىدا ئاشلىق پىششىقلاش ئىقتىدارىنى ئىلمىي پىلانلاپ ئورۇنلاشتۇرۇشى، ئاشلىقنى شۇ جايدا، يېقىن ئەتراپتا ئايلاندۇرۇشنى مۇۋاپىق ئورۇنلاشتۇرۇشى كېرەك.

45-ماددا دۆلەت ئاشلىق كۆپ چىقىدىغان رايونلار بىلەن ئاساسلىق سېتىلىدىغان رايونلارنىڭ كۆپ خىل شەكىللەر ئارقىلىق مۇقىم ئىشلەپچىقىرىش-سېتىش مۇناسىۋىتى ئورنىتىشىغا ئىلھام بېرىدۇ، ئاشلىق كۆپ سېتىلىدىغان رايونلاردىكى كارخانىلارنىڭ ئاشلىق كۆپ چىقىدىغان رايونلاردا ئاشلىق بازىسى، پىششىقلاش بازىسى ۋە ساقلاش، ئەشيا ئوبوروتى ئەسلىھەسى قاتارلىقلارنى قۇرۇشىغا ئىلھام بېرىپ، رايونلارنىڭ ئاشلىق تەمىنات-تەلەپ تەڭپۇڭلۇقىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ.

46-ماددا دۆلەت ئاشلىق پىششىقلاش خام ئەشيا بازىسى، ئۇل ئەسلىھە ۋە ئەشيا ئوبوروتى سىستېمىسىنى قۇرۇشقا مەدەت بېرىدۇ، ئاشلىق پىششىقلاش يېڭى تېخنىكىسى، يېڭى ھۈنەر-سەنئىتى، يېڭى ئۈسكۈنىلىرىنى كېڭەيتىش ۋە قوللىنىشقا مەدەت بېرىدۇ.

7-باب ئاشلىقتا جىددىي ئىشلارغا تاقابىل تۇرۇش

47-ماددا دۆلەت بىرتۇتاش رەھبەرلىك قىلىدىغان، دەرىجە بويىچە مەسئۇل بولىدىغان، تەۋەلىك بويىچە باشقۇرۇش ئاساس قىلىنغان جىددىي ئاشلىق باشقۇرۇش تۈزۈلمىسىنى بەرپا قىلىدۇ.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى ئاشلىققا جىددىي تاقابىل تۇرۇش سىستېمىسى قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىپ، جايلىشىشى مۇۋاپىق، يۈرۈشۈشى يۇقىرى ئۈنۈملۈك ماسلاشقان ئاشلىقنى جىددىي ساقلاش، توشۇش، پىششىقلاش، تەمىنلەش تورىنى تاكامۇللاشتۇرۇشى، زۆرۈر تېپىلغاندا ئاشلىقنى جىددىي تارقاقلاشتۇرۇپ توشۇش مېخانىزمى بەرپا قىلىپ، جىددىي تاقابىل تۇرۇش ئېھتىياجىغا ئۇيغۇنلاشقان جىددىي ئاشلىقتا تاقابىل تۇرۇش ئىقتىدارىنى ھازىرلاشقا ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىپ، قەرەللىك ھالدا جىددىي تاقابىل تۇرۇش مانېۋىرى ئۆتكۈزۈشى ۋە تەربىيەلىشى كېرەك.

48-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ تەرەققىيات ۋە ئىسلاھات، ئاشلىق ۋە زاپاس ساقلاش مەسئۇل تارمىقى مۇناسىۋەتلىك تارماقلار بىلەن بىرلىكتە مەملىكەت بويىچە ئاشلىقتا جىددىي ئىشلارغا تاقابىل تۇرۇش لايىھەسى تۈزۈپ، گوۋۇيۈەننىڭ تەستىقلىشىغا سۇنىدۇ.
ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ ئەمەلىي ئەھۋالىغا ئاساسەن، شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ ئاشلىقتا جىددىي ئىشلارغا تاقابىل تۇرۇش لايىھەسىنى تۈزۈشى كېرەك.

رايون بار شەھەر دەرىجىلىك، ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئاشلىققا جىددىي تاقابىل تۇرۇش لايىھەسىنى تۈزۈشنى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى بەلگىلەيدۇ.

49-ماددا دۆلەت ئاشلىق بازىرىدىكى بىنورمال داۋالغۇشنى دوكلات قىلىش تۈزۈمىنى ئورنىتىدۇ.
تاسادىپىي ۋەقە يۈزبېرىپ، ئاشلىق بازىرىدىكى تەمىنات-تەلەپ مۇناسىۋىتى ۋە باھادا نورمالسىز داۋالغۇش كۆرۈلگەندە، ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرىنىڭ تەرەققىيات ۋە ئىسلاھات، يېزا ئىگىلىكى-يېزا، ئاشلىق ۋە زاپاس ساقلاش، بازارنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش قاتارلىق مەسئۇل تارماقلىرى ئاشلىق بازىرىغا مۇناسىۋەتلىك ئەھۋاللارنى شۇ دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى ۋە بىر دەرىجە يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مەسئۇل تارمىقىغا ۋاقتىدا دوكلات قىلىشى كېرەك.

50-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى ھوقۇق دائىرىسى بويىچە ئاشلىقتا جىددىي تاقابىل تۇرۇش ھالىتى كۆرۈلگەنلىكىنى مۇئەييەنلەشتۈرگەندە، جىددىي تاقابىل تۇرۇش بويىچە ئىنكاس قايتۇرۇشنى ۋاقتىدا قوزغىتىشى كېرەك، قانۇن بويىچە تۆۋەندىكى جىددىي تاقابىل تۇرۇش-بىر تەرەپ قىلىش تەدبىرلىرىنى قوللانسا بولىدۇ :

( 1 ) مۇشۇ قانۇننىڭ 40-ماددىسىدا بەلگىلەنگەن تەدبىرلەر؛

2 ) جىددىي ئىشلارغا تاقابىل تۇرۇش بويىچە تەمىنلەش تور نۇقتىلىرىنى كۆپەيتىش؛

( 3 ) ئاشلىق پىششىقلاش، توشۇش ۋە تەمىنلەشكە تەشكىللەش؛

( 4 ) ئاشلىق، ساقلاش ئەسلىھەلىرى، مەيدان، قاتناش قوراللىرى ۋە ئاشلىق تەمىناتىنى كاپالەتلەندۈرىدىغان باشقا ماددىي ئەشيالارنى ئېلىپ ئىشلىتىش؛

( 5 ) باشقا زۆرۈر تەدبىرلەر.

زۆرۈر تېپىلغاندا گوۋۇيۈەن «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ باھا قانۇنى»دىكى بەلگىلىمە بويىچە مۇناسىپ تەدبىر قوللانسا بولىدۇ.

ئاشلىقتا جىددىي ئەھۋالغا تاقابىل تۇرۇش ھالىتى كۆرۈلگەندە، مۇناسىۋەتلىك ئورۇن ۋە شەخسلەر ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ بىرتۇتاش قوماندانلىقى ۋە ئورۇنلاشتۇرۇشىغا بويسۇنۇشى، جىددىي بىر تەرەپ قىلىش تەدبىرى قوللىنىشقا ماسلىشىشى، ئاشلىق بازىرىنىڭ تەرتىپىنى ساقلاشقا ھەمكارلىشىشى كېرەك.

ئاشلىقتا جىددىي بىر تەرەپ قىلىش تەدبىرىنى ئىجرا قىلىش سەۋەبىدىن باشقىلارغا زىيان سالغان بولسا، ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى بەلگىلىمە بويىچە ئادىل، مۇۋاپىق تولۇقلىما بېرىشى كېرەك.

51-ماددا ئاشلىقتا جىددىي ئىشلارغا تاقابىل تۇرۇش ھالىتى تۈگىگەندىن كېيىن، ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى جىددىي بىر تەرەپ قىلىش تەدبىرىنى يولغا قويۇشنى ۋاقتىدا توختىتىشى ھەمدە ئاشلىقتا جىددىي ئەھۋالغا تاقابىل تۇرۇش ئىقتىدارىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈشى كېرەك.

8-باب ئاشلىق تېجەش

52-ماددا دۆلەت ئىقتىسادچىللىقنى قاتتىق يولغا قويىدۇ، ئىسراپچىلىققا قارشى تۇرىدۇ.
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى يېتەكلەش، رىغبەتلەندۈرۈش بىلەن جازا تەربىيەسى بىرلەشتۈرۈلگەن مېخانىزمنى بەرپا قىلىپ، تاكامۇللاشتۇرۇپ، ئاشلىق تېجەش خىزمىتىگە رەھبەرلىك قىلىش ۋە نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، ئاشلىق تېجەش خىزمىتىنى ئالغا سۈرۈشى كېرەك.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ تەرەققىيات ۋە ئىسلاھات، يېزا ئىگىلىكى-يېزا، ئاشلىق ۋە زاپاس ساقلاش، بازارنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش، سودا، سانائەت ۋە ئۇچۇرلاشتۇرۇش، قاتناش-تىرانسپورت قاتارلىق مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى مەسئۇلىيىتى بويىچە ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىش، زاپاس ساقلاش، ئوبوروت قىلىش، پىششىقلاش، ئىستېمال قىلىش قاتارلىق ھالقىلاردىكى ئاشلىق تېجەش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلىشى كېرەك.

53-ماددا ئاشلىق ئىشلەپچىقارغۇچىلار ئاشلىق زىرائەتلىرىنىڭ ئۆسۈش مەزگىلىنى قوغداش ۋە ئىشلەپچىقىرىش، مەشغۇلات، باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، تېرىش، ئېتىز پەرۋىشى، ھوسۇل يىغىش ھالقىلىرىدىكى ئاشلىق زىيىنى ۋە ئىسراپچىلىقىنى ئازايتىشى كېرەك.

تېرىلغۇ يەرگە تېرىلغان ئاشلىق زىرائەتلىرى مايسىلىرىنى قەستەن بۇزۇۋېتىش مەنئى قىلىنىدۇ.

دۆلەت يېزا ئىگىلىك ماشىنىلىرى ئارقىلىق مۇۋاپىق پەيتتە يىغىۋېلىش ۋە ئىشلەپچىقارغان جايدا قۇرۇتۇش قاتارلىق ئەسقاتىدىغان تېخنىكىلارنى كېڭەيتىشكە ئىلھام ۋە مەدەت بېرىپ، ئاشلىق ئىشلەپچىقارغۇچىنى ئاشلىقنى ئىلمىي يىغىۋېلىش، ساقلاشقا يېتەكلەپ ۋە يار-يۆلەك بولۇپ، ئاشلىق يىغىۋېلىش، ساقلاش شارائىتىنى ياخشىلاپ، ئاشلىق سۈپىتىنىڭ ياخشى بولۇشىغا كاپالەتلىك قىلىپ، ئىشلەپچىقىرىشتىن كېيىنكى زىياننى ئازايتىدۇ.

54-ماددا دۆلەت ئاشلىق تىجارەتچىلىرىنىڭ ئىلغار، يۇقىرى ئۈنۈملۈك ئاشلىق ساقلاش، توشۇش، پىششىقلاش ئەسلىھە-ئۈسكۈنىلىرىدىن پايدىلىنىپ، ئاشلىقنىڭ زىيانغا ئۇچرىشى، خورىشىنى ئازايتىشىغا ئىلھام بېرىدۇ.

55-ماددا دۆلەت ئاشلىقنى مۇۋاپىق پىششىقلاش تېخنىكىسىنى كېڭەيتىپ ۋە قوللىنىپ، زىيادە پىششىقلاشنىڭ ئالدىنى ئېلىپ، تەييار ئاشلىقنىڭ مەھسۇلات چىقىش نىسبىتىنى ئۆستۈرىدۇ.

دۆلەت سانائەتتە ئىشلىتىلىدىغان ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىش قۇرۇلمىسىنى ياخشىلاپ، ئاشلىقنىڭ نامۇۋاپىق پىششىقلاپ ئايلىنىشىنى تەڭشەيدۇ ۋە تىزگىنلەيدۇ.

56-ماددا ئاشلىق يېمەكلىك ئىشلەپچىقىرىش تىجارەتچىلىرى مۇناسىۋەتلىك قانۇن-نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە، ئىشلەپچىقىرىش، ساقلاش، توشۇش، پىششىقلاش قاتارلىق باشقۇرۇش تۈزۈملىرىنى ئورنىتىپ ۋە تاكامۇللاشتۇرۇپ، ئىستېمالچىلارنى مۇۋاپىق ئىستېمال قىلىشقا يېتەكلەپ، ئاشلىق ئىسراپچىلىقىنىڭ ئالدىنى ئېلىشى ۋە ئۇنى ئازايتىشى كېرەك.

پۇقرالار شەخس ۋە ئائىلىلەر مەدەنىي، ساغلام، ئىدراكىي، يېشىل ئىستېمال ئىدىيەسىنى تۇرغۇزۇپ، ئىلمىي، ساغلام بولغان، ھەممە نەرسىنى تولۇق ئىشلىتىدىغان، ئىسراپچىلىقنى توسىدىغان ياخشى ئادەتنى يېتىلدۈرۈشى ۋە شەكىللەندۈرۈشى كېرەك.

57-ماددا ئورگان، خەلق تەشكىلاتى، ئىجتىمائىي تەشكىلات، مەكتەپ، كارخانا-كەسپىي ئورۇن قاتارلىقلار شۇ ئورۇندىكى ئاشخانىلارنى باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، ئاشلىق تېجەش بويىچە تەكشۈرۈشنى قەرەللىك قانات يايدۇرۇشى، ئىسراپچىلىق قىلمىشلىرىنى تۈزىتىشى كېرەك.

ئاشلىق يېمەكلىك ئىلمىي جەمئىيىتى، جەمئىيىتى قاتارلىقلار ئاشلىق تېجەش، زىيان ۋە خوراشنى ئازايتىشقا مۇناسىۋەتلىك كوللېكتىپ ئۆلچەمنى قانۇن بويىچە تۈزۈپ ۋە مۇكەممەللەشتۈرۈپ، ئاشلىق تېجەش بىلىملىرىنى ئومۇملاشتۇرۇش ۋە تەشۋىق-تەربىيە خىزمىتىنى قانات يايدۇرۇشى كېرەك.

9-باب نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش

58-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ تەرەققىيات ۋە ئىسلاھات، يېزا ئىگىلىكى-يېزا، ئاشلىق ۋە زاپاس ساقلاش، تەبىئىي بايلىق، سۇ مەمۇرىيىتى، ئېكولوگىيەلىك مۇھىت، بازارنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش، سانائەت ۋە ئۇچۇرلاشتۇرۇش تارمىقى قاتارلىق مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى مەسئۇلىيىتى بويىچە ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىش، زاپاس ساقلاش، ئوبوروت قىلىش، پىششىقلاش قاتارلىقلارنى نازارەت قىلىشى، تەكشۈرۈشى كېرەك،
ھەمدە ئاشلىق بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشنى ماسلاشتۇرۇش مېخانىزمى ۋە ئۇچۇردىن ئورتاق بەھرىمەن بولۇش مېخانىزمىنى ئورنىتىپ، ھەمكارلىشىش، ماسلىشىشنى كۈچەيتىشى كېرەك.

59-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ تەرەققىيات-ئىسلاھات، يېزا ئىگىلىكى-يېزا، ئاشلىق ۋە زاپاس ساقلاش مەسئۇل تارمىقى مۇناسىۋەتلىك تارماقلار بىلەن بىرلىكتە ئاشلىق بىخەتەرلىكىنى كۆزىتىش-ئۆلچەش، سىگنال بېرىش سىستېمىسى بەرپا قىلىپ، ئاشلىق بىخەتەرلىكى خەۋپ-خەتىرىنى باھالاشنى كۈچەيتىپ، ئاشلىق بىخەتەرلىكى ئۇچۇرلىرىنى ئېلان قىلىش مېخانىزمىنى تاكامۇللاشتۇرۇشى كېرەك.

ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ ساختا ئاشلىق بىخەتەرلىكى ئۇچۇرىنى ئويدۇرۇشىغا، تارقىتىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

60-ماددا دۆلەت ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىش، ساقلاش، توشۇش، پىششىقلاش ئۆلچىمى سىستېمىسىنى مۇكەممەللەشتۈرىدۇ.
ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىش تىجارەتچىلىرى مۇناسىۋەتلىك قانۇن-نىزاملاردىكى بەلگىلىمىگە قاتتىق رىئايە قىلىپ، مۇناسىۋەتلىك ئۆلچەم ۋە تېخنىكا قائىدىسىنى ئىجرا قىلىپ، ئاشلىق سۈپىتى بىخەتەرلىكىگە ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىش، زاپاس ساقلاش، ئوبوروت قىلىش، پىششىقلاش قاتارلىق ھالقىلاردىكى ئاشلىق سۈپەت بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش خىزمىتىنى قانۇن بويىچە كۈچەيتىپ، ئاشلىق سۈپەت بىخەتەرلىكىنى سۈرۈشتۈرۈش سىستېمىسى بەرپا قىلىپ، ئاشلىق سۈپەت بىخەتەرلىكى خەۋپ-خەتىرىنى كۆزىتىش ۋە تەكشۈرۈش تۈزۈمىنى مۇكەممەللەشتۈرۈشى كېرەك.

61-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى مەسئۇلىيىتى بويىچە ئاشلىق بىخەتەرلىكىنى نازارەت قىلىپ تەكشۈرۈشنى قانات يايدۇرۇشتا تۆۋەندىكى تەدبىرلەرنى قوللانسا بولىدۇ :

( 1 ) ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت سورۇنىغا كىرىپ نەق مەيداندا تەكشۈرۈش؛

( 2 ) مۇناسىۋەتلىك ئورۇن ۋە خادىملاردىن ئالاقىدار ئەھۋاللارنى تەكشۈرۈپ ئىگىلەش؛

( 3 ) قانۇنغا خىلاپ ھەرىكەتكە چېتىلغان سورۇنغا كىرىپ تەكشۈرۈپ دەلىل-ئىسپات ئېلىش؛

( 4 ) ئالاقىدار ھۆججەت، ماتېرىيال، ھېساب دەپتىرى، دوكۇمېنتلارنى كۆرۈپ چىقىپ، كۆپەيتىپ، يۆتكىلىش، تىقىۋېلىش ياكى بۇزۇۋېتىش ئېھتىمالى بولغان ھۆججەت-ماتېرىيال، ھېساب خاتىرىسى، دوكۇمېنت، ئېلېكتىرونلۇق ئۈسكۈنە قاتارلىقلارنى پېچەتلەپ ساقلاش؛

( 5 ) قانۇنغا خىلاپ ھەرىكەتكە چېتىشلىق سورۇن، ئەسلىھە ياكى پۇل-مالنى پېچەتلەش، تۇتۇپ قېلىش؛

( 6 ) مۇناسىۋەتلىك ئورۇننىڭ قانۇندا بەلگىلەنگەن ۋەكىلى، مەسئۇلى ياكى باشقا خادىملىرى بىلەن كېلىشىپ قويۇپ سۆزلىشىش، سوئال سوراش.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلىپ، ھۆكۈمەت خادىملىرىنىڭ ۋەزىپىگە مۇناسىۋەتلىك قانۇنغا خىلاپلىق قىلىش ياكى ۋەزىپىگە مۇناسىۋەتلىك جىنايەتكە چېتىشلىق مەسىلە يىپ ئۇچىنى بايقىغاندا، ۋاقتىدا رېۋىزىيە ئورگانلىرىغا ئۆتكۈزۈپ بېرىشى، رېۋىزىيە ئورگانلىرى قانۇن بويىچە قوبۇل قىلىشى ھەمدە تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىشى كېرەك.

62-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ تەرەققىيات-ئىسلاھات، تەبىئىي بايلىق، يېزا ئىگىلىكى-يېزا، ئاشلىق ۋە زاپاس ساقلاش مەسئۇل تارمىقى مۇناسىۋەتلىك تارماقلار بىلەن بىرلىكتە، بەلگىلىمە بويىچە ئۆلكە، ئاپتونوم رايون، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلەرنىڭ تېرىلغۇ يەرنى قوغداش ۋە ئاشلىق بىخەتەرلىكى مەسئۇلىيەت تۈزۈمىنى ئەمەلىيلەشتۈرۈش ئەھۋالىنى كونكرېت سىنىشى كېرەك.

ئۆلكە، ئاپتونوم رايون، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلەر شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ تېرىلغۇ يېرىنى قوغداش ۋە ئاشلىق بىخەتەرلىكىگە ئومۇمىي جەھەتتىن مەسئۇل بولىدۇ، ئۇلارنىڭ ئاساسلىق مەسئۇلى شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ تېرىلغۇنى قوغداش ۋە ئاشلىق بىخەتەرلىكىدىكى بىرىنچى جاۋابكار بولۇپ، شۇ مەمۇرىي رايوندىكى تېرىلغۇ يەرنى قوغداش ۋە ئاشلىق بىخەتەرلىكى نىشانىغا مەسئۇل بولىدۇ.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ تېرىلغۇ يەرنى قوغداش ۋە ئاشلىق بىخەتەرلىكى مەسئۇلىيىتىنىڭ ئەمەلىيلىشىش ئەھۋالىنى قەرەللىك نازارەت قىلىپ تەكشۈرۈشى، تېرىلغۇ يەرنى قوغداش-ئاشلىق بىخەتەرلىكى مەسئۇلىيىتىنى ئەمەلىيلەشتۈرۈش ئەھۋالىنى شۇ دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرىنىڭ مەسئۇللىرى، تۆۋەن دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ۋە ئۇنىڭ مەسئۇللىرىنى سىناش، باھالاش مەزمۇنىغا كىرگۈزۈشى كېرەك.

تېرىلغۇ يەرنى قوغداش ۋە ئاشلىق بىخەتەرلىكى خىزمىتى مەسئۇلىيىتىنى ئەمەلىيلەشتۈرۈشى كۈچلۈك بولمىغان، مەسىلە گەۋدىلىك بولغان يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرىنى يۇقىرى دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى ئاساسلىق مەسئۇللىرى بىلەن كېلىشىپ قويۇپ سۆھبەتلەشسە بولىدۇ.
جاۋابكار چاقىرتىپ سۆزلەشكەن جايدىكى خەلق ھۆكۈمىتى دەرھال تەدبىر قوللىنىپ تۈزىتىشى كېرەك.

63-ماددا چەت ئەل سودىگەرلىرى ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىش-تىجارىتىگە مەبلەغ سېلىپ، دۆلەت خەۋپسىزلىكىگە تەسىر يەتكۈزسە ياكى تەسىر يەتكۈزۈش ئېھتىمالى بولسا، دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە چەت ئەل سودىگەرلىرىنىڭ مەبلەغ سېلىش بىخەتەرلىكىنى تەكشۈرۈش كېرەك.

64-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ تەرەققىيات-ئىسلاھات، يېزا ئىگىلىكى-يېزا، ئاشلىق ۋە زاپاس ساقلاش تارمىقى قاتارلىق مەسئۇل تارماقلىرى ئاشلىق بىخەتەرلىكى ئىناۋەت سىستېمىسى قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىپ، ئاشلىق ئىشلەپچىقارغۇچى، تىجارەتچىلەرنىڭ ئىناۋەت خاتىرىسىنى ئورنىتىشى كېرەك.

ئورۇنلار، شەخسلەر ئاشلىق بىخەتەرلىكىنى كاپالەتلەندۈرۈش خىزمىتىنى نازارەت قىلىشقا، مۇشۇ قانۇنغا خىلاپ قىلمىشلارنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرىغا ئەرز قىلىش، پاش قىلىشقا ھوقۇقلۇق، ئەرز-شىكايەت ۋە پاش قىلىشنى تاپشۇرۇۋالغان تارماق بەلگىلىمە بويىچە ۋاقتىدا بىر تەرەپ قىلىشى كېرەك.

10-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

65-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ۋە ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرىدىن ئاشلىق بىخەتەرلىكىنى كاپالەتلەندۈرۈش خىزمەت مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلمىغان ياكى خىزمەت ھوقۇقىدىن كەلسە-كەلمەس پايدىلىنىش، خىزمەتتە بىپەرۋالىق قىلىش، نەپسانىيەتچىلىك قىلىشتەك باشقا قىلمىشلارنى سادىر قىلغانلىرىنىڭ جاۋابكار رەھبەرلىرى ۋە بىۋاسىتە جاۋابكارلىرىغا قانۇن بويىچە چارە كۆرۈلىدۇ.

66-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تېرىلغۇ يەرنىڭ تېرىش ئورنىنى باشقۇرۇش-تىزگىنلەش تەلىپىگە ئۇيغۇن كەلمەيدىغان زىرائەت تېرىغانلارغا ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يېزا ئىگىلىكى-يېزا مەسئۇل تارمىقى ياكى يېزىلىق، بازارلىق خەلق ھۆكۈمىتى تەنقىد-تەربىيە بېرىدۇ؛
تەنقىد-تەربىيە بەرسىمۇ تۈزەتمىگەنلەرگە ئاشلىق ئىشلەپچىقىرىشقا ئالاقىدار تولۇقلىما بېرىلمىسە بولىدۇ؛
يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش-تىجارەت تەشكىلاتلىرىغا قانۇن بويىچە جەرىمانە قويسا بولىدۇ.

67-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ھۆكۈمەتنىڭ ئاشلىق زاپىسىنى ساقلاشنى ئۈستىگە ئالغان كارخانىلار ياكى باشقا تەشكىلاتلاردىن تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلىرىغا مۇناسىۋەتلىك مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىلىدۇ :

( 1 ) ھۆكۈمەتنىڭ ئاشلىق زاپىسىنى سېتىۋېلىش، سېتىش، نۆۋەت بىلەن ئالماشتۇرۇش، ئىشلىتىش قاتارلىق بەلگىلىمىلىرىنى ئىجرا قىلىشنى رەت قىلىش ياكى ئۇنىڭغا خىلاپلىق قىلىش؛

( 2 ) ھۆكۈمەتنىڭ ئاشلىق زاپىسىنى سېتىۋېلىش، سېتىش، نۆۋەت بىلەن ئالماشتۇرۇش، ئىشلىتىش قاتارلىقلارنىڭ پۈتۈن جەريانىنى خاتىرىلىمىگەنلەر؛

( 3 ) ھۆكۈمەتنىڭ ئاشلىق زاپاس مىقدارى، سۈپەت بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىشتا بەلگىلىمىگە ئەمەل قىلمىغانلار.

ئاشلىق سېتىۋېلىش، ساقلاش، پىششىقلاش، سېتىش بىلەن شۇغۇللىنىدىغان تىجارەتچىلەر، شۇنىڭدەك يەم-خەشەك، سانائەتتە ئىشلىتىلىدىغان ئاشلىق كارخانىلىرى بەلگىلىمە بويىچە ئاشلىق تىجارىتى ھېسابات دەپتىرى تۇرغۇزمىغان ياكى ئاشلىق ئاساسىي سانلىق مەلۇماتى ۋە مۇناسىۋەتلىك ئەھۋاللارنى مەلۇم قىلغان بولسا، ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىلىدۇ.

68-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ھۆكۈمەت مەبلەغ سېلىپ قۇرغان ئاشلىق ئوبوروت ئۇل ئەسلىھەسىنى ئىگىلىۋالغان، بۇزۇۋەتكەن، ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن چۇۋۇۋەتكەن ياكى يۆتكىۋەتكەن ياكى ئۇنىڭ ئىشلىتىلىشىنى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن ئۆزگەرتىۋەتكەنلەرنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى مەسئۇلىيىتى بويىچە قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا، بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە ئەسلىي ھالىتىگە كەلتۈرۈشكە ياكى باشقا قۇتقۇزۇش تەدبىرى قوللىنىشقا بۇيرۇيدۇ؛
مۇددەت ئۆتسىمۇ ئەسلىي ھالىتىگە كەلتۈرمىگەن، باشقا قۇتقۇزۇش تەدبىرى قوللانمىغانلارغا، ئورۇنغا 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 500 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ، شەخسكە 5000 يۈەندىن يۇقىرى، 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جازا قويۇلىدۇ.

69-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، جىددىي ئاشلىققا تاقابىل تۇرۇش ئەھۋالى كۆرۈلگەندە، ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ بىرتۇتاش قوماندانلىقى ۋە ئورۇنلاشتۇرۇشىغا بويسۇنمىغان ياكى جىددىي بىر تەرەپ قىلىش تەدبىرى قوللىنىشقا ماسلاشمىغانلارنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلقنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى مەسئۇلىيىتى بويىچە تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، ئاگاھلاندۇرۇش بېرىدۇ؛
تۈزىتىشنى رەت قىلغانلارغا ئورۇنغا 20 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 200 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ، شەخسكە 2000 يۈەندىن يۇقىرى، 20 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جازا قويۇلىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىرلىرىغا ئورۇنغا 200 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 2 مىليون يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ، شەخسكە 20 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى.200 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ.

70-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تېرىلغۇ يەرگە تېرىلغان ئاشلىق زىرائەتلىرى مايسىلىرىنى قەستەن بۇزۇۋەتكەنلەرنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يېزا ئىگىلىكى-يېزا مەسئۇل تارمىقى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ؛
قىلمىشى ئېغىر بولغانلارغا ئاشلىق زىرائىتى مايسىسىنىڭ قىممىتىنى بۇزۇۋەتكەنلەرگە بەش ھەسسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلسا بولىدۇ.

71-ماددا يەر باشقۇرۇش، تېرىلغۇ يەرنى قوغداش، ئۇرۇق، يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنىڭ سۈپەت بىخەتەرلىكى، يېمەكلىك بىخەتەرلىكى، يېمەكلىك ئىسراپچىلىقىغا قارشى تۇرۇش، بىخەتەر ئىشلەپچىقىرىش قاتارلىقلارغا ئالاقىدار قانۇن، مەمۇرىي نىزاملارغا خىلاپلىق قىلغانلار مۇناسىۋەتلىك قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە بىر تەرەپ قىلىنىدۇ، جازا بېرىلىدۇ.

72-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، باشقىلارغا زىيان سالغانلار قانۇن بويىچە تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ؛
ئامانلىق باشقۇرۇشقا خىلاپ قىلمىش شەكىللەندۈرگەنلىرىگە جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى قانۇن بويىچە ئامانلىق باشقۇرۇش جازاسى بېرىدۇ؛
جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

11-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

73-ماددا بۇ قانۇندا ئېيتىلغان ئاشلىق بۇغداي، شال، كۆممىقوناق، دادۇر، قارا ئاشلىق ۋە ئۇنىڭ تەييار ئاشلىقىنى كۆرسىتىدۇ.
قارا ئاشلىق چۈجگۈن قوناق، ئاق بۇغداي، قارا بۇغداي، سۇلۇ، ئارپا، ماش، ياڭيۇ، گەنشۇ قاتارلىقلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.

ياغلىق دان، يېمەكلىك ئۆسۈملۈك يېغىنىڭ بىخەتەرلىكىنى كاپالەتلەندۈرۈش خىزمىتىگە مۇشۇ قانۇن تەتبىقلانسا بولىدۇ.

74-ماددا بۇ قانۇن 2024-يىل 6-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.