( 2001 ـ يىل 10 ـ ئاينىڭ 27 ـ كۈنى 9 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 24 ـ يىغىنىدا ماقۇللانغان، 2011 ـ يىل 12 ـ ئاينىڭ 31 ـ كۈنى 11 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك دۆلەت قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 24 ـ يىغىنىنىڭ «< جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش قانۇنى > غا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا ئاساسەن 1 ـ قېتىم تۈزىتىلگەن، 2016 ـ يىل 7 ـ ئاينىڭ 2 ـ كۈنى 12 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك پارتىيە قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 21 ـ يىغىنىنىڭ «
«جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئېنېرگىيە تېجەش قانۇنى»قاتارلىق ئالتە قانۇنغا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارار»نىڭ 2-قېتىم تۈزىتىلىشى 2017-يىل 11-ئاينىڭ 4-كۈنى 12-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 30-يىغىنىنىڭ «< جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ بوغالتىرلىق قانۇنى > قاتارلىق 11 قانۇنغا تۈزىتىش كىرگۈزۈش بولغان قارار»ىغا ئاساسەن 3-قېتىم تۈزىتىلدى 2018-يىل 12-ئاينىڭ 29-كۈنى 13-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلققە ئاساسەن تۈزىتىلدى
خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 7-يىغىنىنىڭ «< جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئەمگەك قانۇنى > قاتارلىق يەتتە قانۇنغا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا 4-قېتىم تۈزىتىش كىرگۈزۈلدى )
جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش قانۇنى
مۇندەرىجە
1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ
2-باب ئالدىنقى مەزگىللىك ئالدىنى ئېلىش
第三章 劳动过程中的防护与管理
4-باب كەسپىي كېسەل دىياگنوزى ۋە كەسپىي كېسەل ئاغرىقلىرىنىڭ كاپالىتى
5-باب نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش
6-باب قانۇن جاۋابكارلىقى
7-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ
1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ
1-ماددا بۇ قانۇن كەسپىي كېسەل خەۋپىنىڭ ئالدىنى ئېلىش، تىزگىنلەش ۋە ئۇنى تۈگىتىش، كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش، ئەمگەكچىلەرنىڭ ساغلاملىقى ۋە ئۇنىڭغا مۇناسىۋەتلىك ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قوغداش، ئىقتىسادىي، ئىجتىمائىي تەرەققىياتنى ئىلگىرى سۈرۈش مەقسىتىدە، ئاساسىي قانۇنغا بىنائەن چىقىرىلدى.
2-ماددا بۇ قانۇن جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى ساھەسىدىكى كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش پائالىيىتىگە تەتبىقلىنىدۇ.
بۇ قانۇندا ئېيتىلغان كەسپىي كېسەل كارخانا، كەسپىي ئورۇن ۋە يەككە ئىقتىسادىي تەشكىلات قاتارلىق ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنلاردىكى ئەمگەكچىلەر كەسپىي پائالىيەت جەريانىدا چاڭ-توزان، رادىيوئاكتىپلىق ماددىلار ۋە باشقا زەھەرلىك، زىيانلىق ئامىللار بىلەن ئۇچرىشىش سەۋەبىدىن كېلىپ چىقىدىغان كېسەلنى كۆرسىتىدۇ.
كەسپىي كېسەللەرنىڭ تۈرى ۋە مۇندەرىجىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى گوۋۇيۈەن ئەمگەك كاپالەت مەمۇرىي تارمىقى بىلەن بىرلىكتە تۈزىدۇ، تەڭشەيدۇ ھەمدە ئېلان قىلىدۇ.
3-ماددا كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش خىزمىتىدە ئالدىنى ئېلىشنى ئاساس قىلىش، ئالدىنى ئېلىش بىلەن تىزگىنلەشنى بىرلەشتۈرۈش فاڭجېنىدا چىڭ تۇرۇلىدۇ، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن مەسئۇل بولۇش، مەمۇرىي ئورگان نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش، ساھە تەلەپچانلىقى، ئىشچى-خىزمەتچىلەر قاتنىشىش ۋە جەمئىيەت نازارەت قىلىش مېخانىزمى بەرپا قىلىنىدۇ، تۈرگە ئايرىپ باشقۇرۇش، ھەر تەرەپلىمە تۈزەش يولغا قويۇلىدۇ.
4-ماددا ئەمگەكچىلەر كەسپىي ساقلىق ساقلاشنى قوغداش ھوقۇقىدىن قانۇن بويىچە بەھرىمەن بولىدۇ.
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەكچىلەرگە دۆلەتنىڭ كەسپىي سەھىيە ئۆلچىمى ۋە تازىلىق تەلىپىگە ئۇيغۇن كېلىدىغان خىزمەت مۇھىتى ۋە شارائىتى يارىتىپ بېرىشى ھەمدە تەدبىر قوللىنىپ ئەمگەكچىلەرنىڭ كەسپىي سەھىيە مۇھاپىزىتىنى قوغدىشىنى كاپالەتلەندۈرۈشى كېرەك.
ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى تەشكىلاتى كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش خىزمىتىنى قانۇن بويىچە نازارەت قىلىپ، ئەمگەكچىلەرنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قوغدايدۇ.
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى داۋالاشقا دائىر قائىدە-تۈزۈملەرنى تۈزۈشتە ياكى تۈزىتىشتە، ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى تەشكىلاتىنىڭ پىكرىنى ئاڭلىشى كېرەك.
5-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش مەسئۇلىيەت تۈزۈمىنى ئورنىتىشى، مۇكەممەللەشتۈرۈشى، كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىشى ۋە ئۇنى تىزگىنلەشنى باشقۇرۇشنى كۈچەيتىشى، كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدى ۋە ئۇنى تىزگىنلەش سەۋىيەسىنى ئۆستۈرۈشى، شۇ ئورۇندا پەيدا بولغان كەسپىي كېسەل خەۋپىنىڭ جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.
6-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇننىڭ ئاساسلىق مەسئۇلى شۇ ئورۇننىڭ كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش خىزمىتىگە ئومۇميۈزلۈك مەسئۇل بولىدۇ.
7-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئىشتا يارىلىنىش سۇغۇرتىسىغا قانۇن بويىچە قاتنىشىشى شەرت.
گوۋۇيۈەن ۋە ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ئەمگەك كاپالىتى مەمۇرىي تارمىقى ئىشتا يارىلىنىش سۇغۇرتىسىنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، ئەمگەكچىلەرنىڭ ئىش ئۈستىدە يارىلىنىش سۇغۇرتىسى تەمىناتىدىن قانۇن بويىچە بەھرىمەن بولۇشىغا ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.
8-ماددا دۆلەت كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش ھەم ئەمگەكچىلەرنىڭ ساغلاملىقىنى قوغداشقا پايدىلىق يېڭى تېخنىكا، يېڭى ھۈنەر-سەنئەت، يېڭى ئۈسكۈنە، يېڭى ماتېرىياللارنى تەتقىق قىلىپ ياساش، يارىتىش، كېڭەيتىش، قوللىنىشقا ئىلھام ۋە مەدەت بېرىدۇ، كەسپىي كېسەلنىڭ مېخانىزمى ۋە پەيدا بولۇش قانۇنىيىتىگە دائىر ئۇل تەتقىقاتنى كۈچەيتىپ، كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى قىلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش پەن-تېخنىكا سەۋىيەسىنى ئۆستۈرىدۇ؛
كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەشتىكى ئۈنۈملۈك تېخنىكا، ھۈنەر-سەنئەت، ئۈسكۈنە، ماتېرىياللارنى پائال قوللىنىش؛
كەسپىي كېسەل خەۋپى ئېغىر بولغان تېخنىكا، ھۈنەر-سەنئەت، ئۈسكۈنە، ماتېرىياللارنى ئىشلىتىشكە چەك قويۇش ياكى شاللاش.
دۆلەت كەسپىي كېسەل بويىچە داۋالاپ سالامەتلىكنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش ئاپپاراتى قۇرۇلۇشىغا ئىلھام ۋە مەدەت بېرىدۇ.
9-ماددا دۆلەت كەسپىي سەھىيە نازارەتچىلىكى تۈزۈمىنى يولغا قويىدۇ.
گوۋۇيۈەننىڭ سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى، ئەمگەك كاپالىتى مەمۇرىي تارمىقى مۇشۇ قانۇن ۋە گوۋۇيۈەن بېكىتكەن مەسئۇلىيەت بويىچە، مەملىكەتنىڭ كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەشنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ.
گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقى مەسئۇلىيىتى دائىرىسىدە كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەشكە مۇناسىۋەتلىك نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ.
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى، ئەمگەك كاپالىتى مەمۇرىي تارمىقى مەسئۇلىيىتى بويىچە، شۇ مەمۇرىي رايوندىكى كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەشنى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ.
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى مەسئۇلىيىتى دائىرىسىدە كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەشكە مۇناسىۋەتلىك نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ.
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى، ئەمگەك كاپالىتى مەمۇرىي تارمىقى ( تۆۋەندە قىسقارتىپ كەسپىي سەھىيە نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش تارمىقى دېيىلىدۇ ) ئالاقىنى كۈچەيتىپ، زىچ ماسلىشىپ، مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتى بويىچە خىزمەت ھوقۇقىنى قانۇن بويىچە يۈرگۈزۈشى، مەسئۇلىيەتنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.
10-ماددا گوۋۇيۈەن ۋە ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش يىرىك پىلانى تۈزۈشى، ئۇنى خەلق ئىگىلىكى ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىيات پىلانىغا كىرگۈزۈشى ھەمدە تەشكىللەپ يولغا قويۇشى كېرەك.
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش خىزمىتىگە بىرتۇتاش مەسئۇل بولىدۇ، رەھبەرلىك قىلىدۇ، تەشكىللەيدۇ، ماسلاشتۇرىدۇ، كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىشى ۋە ئۇنى تىزگىنلەش خىزمەت تۈزۈلمىسى، مېخانىزمىنى بەرپا قىلىدۇ ۋە تاكامۇللاشتۇرىدۇ، كەسپىي سەھىيە تاسادىپىي ۋەقەلىرىگە تاقابىل تۇرۇش خىزمىتىگە بىرتۇتاش رەھبەرلىك قىلىدۇ، قوماندانلىق قىلىدۇ؛
كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش ئىقتىدار قۇرۇلۇشى ۋە مۇلازىمەت سىستېمىسى قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىپ، كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىشى ۋە ئۇنى تىزگىنلەش خىزمىتى مەسئۇلىيەت تۈزۈمىنى مۇكەممەللەشتۈرۈش، ئەمەلىيلەشتۈرۈش.
يېزىلىق، مىللىي يېزىلىق، بازارلىق خەلق ھۆكۈمەتلىرى بۇ قانۇننى ئەستايىدىل ئىجرا قىلىشى، كەسپىي سەھىيە نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش تارمىقىنىڭ مەسئۇلىيىتىنى قانۇن بويىچە ئادا قىلىشىنى قوللىشى كېرەك.
11-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ كەسپىي سەھىيە نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش تارمىقى كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى داۋالاش تەشۋىق-تەربىيەسىنى كۈچەيتىپ، كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىشى ۋە ئۇنى داۋالاش بىلىملىرىنى ئومۇملاشتۇرۇپ، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇننىڭ كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى قىلىش ۋە ئۇنى داۋالاش قارىشىنى كۈچەيتىپ، ئەمگەكچىلەرنىڭ كەسپىي ساغلاملىق ئېڭى، ئۆزىنى قوغداش ئېڭى ۋە كەسپىي ساقلىقنى ساقلاش بويىچە قوغداش ھوقۇقىنى يۈرگۈزۈش ئىقتىدارىنى ئۆستۈرۈشى كېرەك.
12-ماددا كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى داۋالاشقا دائىر دۆلەتنىڭ كەسپىي سەھىيە ئۆلچىمىنى گوۋۇيۈەننىڭ سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى تۈزۈشكە تەشكىللەيدۇ ھەمدە ئېلان قىلىدۇ.
گوۋۇيۈەننىڭ سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى نۇقتىلىق كەسپىي كېسەللەرنى كۆزىتىپ ئۆلچەش ۋە مەخسۇس تەكشۈرۈشنى تەشكىللەپ قانات يايدۇرۇپ، كەسپىي ساغلاملىق خەۋپ-خەتىرىنى باھالاپ، كەسپىي ساغلاملىق ئۆلچىمى ۋە كەسپىي كېسەللەرنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش سىياسىتى تۈزۈشنى ئىلمىي ئاساسقا ئىگە قىلىشى كېرەك.
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش ئەھۋالىنى قەرەللىك ئىستاتىستىكىلىشى ۋە تەكشۈرۈپ تەھلىل قىلىشى كېرەك.
13-ماددا ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخس مۇشۇ قانۇنغا خىلاپ قىلمىشلارنى پاش قىلىش ۋە ئەرز-شىكايەت قىلىشقا ھوقۇقلۇق.
مۇناسىۋەتلىك تارماقلار مۇناسىۋەتلىك پاش قىلىش ماتېرىيالى ۋە ئەرز-شىكايەتنى تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىن ۋاقتىدا بىر تەرەپ قىلىشى كېرەك.
كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى داۋالاش نەتىجىسى كۆرۈنەرلىك ئورۇن ۋە شەخسلەر مۇكاپاتلىنىدۇ.
2-باب ئالدىنقى مەزگىللىك ئالدىنى ئېلىش
14-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن قانۇن-نىزاملاردىكى تەلەپ بويىچە، دۆلەتنىڭ كەسپىي ساغلاملىق ئۆلچىمىگە قاتتىق رىئايە قىلىپ، كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش تەدبىرىنى ئەمەلىيلەشتۈرۈپ، كەسپىي كېسەل خەۋپىنى مەنبەدىن تىزگىنلىشى ۋە تۈگىتىشى كېرەك.
15-ماددا كەسپىي كېسەل خەۋپى پەيدا قىلغان ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇننى قۇرۇشتا قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا بەلگىلەنگەن قۇرۇش شەرتىگە ئۇيغۇن كەلگەنلىرى بۇنىڭ سىرتىدا، ئۇنىڭ خىزمەت ئورنى يەنە تۆۋەندىكى كەسپىي سەھىيە تەلىپىگىمۇ ئۇيغۇن كېلىشى كېرەك :
( 1 ) كەسپىي كېسەل خەۋپى ئامىلىنىڭ سىجىللىقى ياكى قويۇقلۇقى دۆلەتنىڭ كەسپىي سەھىيە ئۆلچىمىگە ئۇيغۇن بولۇش؛
( 2 ) كەسپىي كېسەل خەۋپىدىن مۇداپىئەلىنىشكە ماس كېلىدىغان ئەسلىھە بولۇش؛
( 3 ) ئىشلەپچىقىرىش جايلىشىشى مۇۋاپىق بولۇش، زىيانلىق بىلەن زىيانسىز مەشغۇلاتنى ئايرىش پىرىنسىپىغا ئۇيغۇن بولۇش؛
( 4 ) يۈرۈشلەشكەن كىيىم ئالماشتۇرۇش ئۆيى، يۇيۇنۇش ئۆيى، ھامىلىدارلار دەم ئېلىش ئۆيى قاتارلىق تازىلىق ئەسلىھەلىرى بولۇش؛
( 5 ) ئۈسكۈنە، قورال، جابدۇق قاتارلىق ئەسلىھەلەر ئەمگەكچىلەرنىڭ فىزىيولوگىيەلىك، پىسخىكا ساغلاملىقىنى قوغداش تەلىپىگە ئۇيغۇن بولۇش؛
( 6 ) قانۇن، مەمۇرىي نىزاملار ۋە گوۋۇيۈەن سەھىيە مەمۇرىي تارمىقىنىڭ ئەمگەكچىلەرنىڭ ساغلاملىقىنى قوغداشقا دائىر باشقا تەلەپلىرى.
16-ماددا دۆلەت كەسپىي كېسەل خەۋپى تۈرىنى ئىلتىماس قىلىش تۈزۈمىنى ئورنىتىدۇ.
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇننىڭ خىزمەت ئورنىدا كەسپىي كېسەل مۇندەرىجىسىدە كۆرسىتىلگەن كەسپىي كېسەلنىڭ خەۋپ ئامىلى بولسا، شۇ جايدىكى سەھىيە مەمۇرىي تارمىقىغا خەۋپ يەتكۈزۈش تۈرىنى ۋاقتىدا، ئەينەن مەلۇم قىلىپ، ئۇنىڭ نازارىتىنى قوبۇل قىلىشى كېرەك.
كەسپىي كېسەل خەۋپى ئامىللىرىنى تۈرگە ئايرىش مۇندەرىجىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى تۈزىدۇ، تەڭشەيدۇ ھەمدە ئېلان قىلىدۇ.
كەسپىي كېسەل خەۋپى تۈرىنى ئىلتىماس قىلىشنىڭ كونكرېت چارىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى تۈزىدۇ.
17-ماددا يېڭىدىن قۇرۇلىدىغان، كېڭەيتىلىدىغان، ئۆزگەرتىپ قۇرۇلىدىغان قۇرۇلۇش تۈرى ۋە تېخنىكا ئۆزگەرتىش، تېخنىكا كىرگۈزۈش تۈرى ( تۆۋەندە قىسقارتىلىپ قۇرۇلۇش تۈرى دېيىلىدۇ ) كەسپىي كېسەل خەۋپى پەيدا قىلىش ئېھتىمالى بولسا، قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن مۇمكىنچىلىكنى دەلىللەش باسقۇچىدا كەسپىي كېسەل خەۋپىنى ئالدىن باھالىشى كېرەك.
داۋالاش ئاپپاراتىنىڭ قۇرۇلۇش تۈرىدە رادىيوئاكتىپلىق كەسپىي كېسەل خەۋپى پەيدا بولۇش ئېھتىمالى بولسا، قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن سەھىيە مەمۇرىي تارمىقىغا رادىيوئاكتىپلىق كەسپى كېسەل خەۋپىنى ئالدىن باھالاش دوكلاتى تاپشۇرۇشى كېرەك.
سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى ئالدىن باھالاش دوكلاتىنى تاپشۇرۇۋالغان كۈندىن باشلاپ 30 كۈن ئىچىدە تەكشۈرۈش قارارى چىقىرىشى ھەمدە قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇنغا يازما ئۇقتۇرۇش قىلىشى كېرەك.
ئالدىن باھالاش دوكلاتى تاپشۇرمىغان ياكى ئالدىن باھالاش دوكلاتى سەھىيە مەمۇرىي تارمىقىنىڭ تەكشۈرۈپ ماقۇللۇقىنى ئالمىغان بولسا، قۇرۇلۇش باشلاشقا بولمايدۇ.
كەسپىي كېسەل خەۋپىنى ئالدىن باھالاش دوكلاتىدا قۇرۇلۇش تۈرىدە پەيدا بولۇش ئېھتىمالى بولغان كەسپىي كېسەل خەۋپى ئامىلى ۋە ئۇنىڭ خىزمەت سورۇنى ۋە ئەمگەكچىلەرنىڭ ساغلاملىقىغا بولغان تەسىرىنى باھالاش، خەۋپ تۈرى ۋە كەسپىي كېسەل بويىچە مۇداپىئەلىنىش تەدبىرىنى بېكىتىش كېرەك.
قۇرۇلۇش تۈرىدىكى كەسپىي كېسەل خەۋپىنى تۈرگە ئايرىپ باشقۇرۇش چارىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى تۈزىدۇ.
18-ماددا قۇرۇلۇش تۈرىدىكى كەسپىي كېسەل مۇداپىئە ئەسلىھەلىرىگە كېتىدىغان خىراجەتنى قۇرۇلۇش تۈرىنىڭ قۇرۇلۇش خامچوتىغا كىرگۈزۈش ھەمدە ئاساسىي گەۋدە قۇرۇلۇشى بىلەن تەڭ لايىھەلەش، تەڭ قۇرۇلۇش قىلىش، تەڭ ئىشلەپچىقىرىشقا كىرىشتۈرۈش ۋە ئىشلىتىش كېرەك.
قۇرۇلۇش تۈرىدىكى كەسپىي كېسەل مۇداپىئە ئەسلىھەلىرىنى لايىھەلەش دۆلەتنىڭ كەسپىي سەھىيە ئۆلچىمى ۋە تازىلىق تەلىپىگە ئۇيغۇن بولۇشى كېرەك؛
بۇنىڭ ئىچىدە، داۋالاش ئاپپاراتىنىڭ رادىيوئاكتىپلىق كەسپىي كېسەل خەۋپى ئېغىر بولغان قۇرۇلۇش تۈرلىرىنىڭ مۇداپىئە ئەسلىھەلىرىنى لايىھەلەشتە، سەھىيە مەمۇرىي تارمىقىنىڭ تەكشۈرۈپ ماقۇللۇقىنى ئالغاندىن كېيىن قۇرۇلۇش قىلىشقا بولىدۇ.
قۇرۇلۇش تۈرى پۈتۈپ تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋېلىشتىن بۇرۇن، قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن كەسپىي كېسەل خەۋپىنى تىزگىنلەش ئۈنۈمىنى باھالىشى كېرەك.
داۋالاش ئاپپاراتىنىڭ رادىيوئاكتىپلىق كەسپىي كېسەل خەۋپى پەيدا قىلىش ئېھتىمالى بولغان قۇرۇلۇش تۈرى پۈتۈپ تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋالغاندا، ئۇنىڭ رادىيوئاكتىپلىق كەسپى مۇداپىئە ئەسلىھەلىرى سەھىيە مەمۇرىي تارمىقىنىڭ تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋېلىشىدا لاياقەتلىك بولغاندىن كېيىن ئىشقا كىرىشتۈرۈلسە بولىدۇ؛
باشقا قۇرۇلۇش تۈرلىرىدىكى كەسپىي كېسەل مۇداپىئە ئەسلىھەلىرىنى قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن قانۇن بويىچە تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋېلىشقا مەسئۇل بولۇشى كېرەك، تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋېلىشتا لاياقەتلىك بولغاندىن كېيىن، ئىشلەپچىقىرىشقا كىرىشتۈرۈلسە ۋە ئىشلىتىلسە بولىدۇ.
سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن تەشكىللىگەن تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋېلىش پائالىيىتى ۋە تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋېلىش نەتىجىسىنى نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈشنى كۈچەيتىشى كېرەك.
19-ماددا دۆلەت رادىيوئاكتىپلىق مەشغۇلات، زەھىرى كۈچلۈك مەشغۇلات، خەتىرى يۇقىرى چاڭ-توزان مەشغۇلاتلىرىنى ئالاھىدە باشقۇرىدۇ.
كونكرېت باشقۇرۇش چارىسىنى گوۋۇيۈەن بېكىتىدۇ.
3-باب ئەمگەك جەريانىدىكى مۇداپىئەلىنىش ۋە باشقۇرۇش
20-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن تۆۋەندىكى كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەشنى باشقۇرۇش تەدبىرلىرىنى قوللىنىشى كېرەك :
( 1 ) كەسپىي سەھىيە باشقۇرۇش ئاپپاراتى ياكى تەشكىلاتى تەسىس قىلىش ياكى بەلگىلەش، مەخسۇس ۋەزىپىدىكى ياكى قوشۇمچە ۋەزىپىدىكى كەسپىي سەھىيە باشقۇرۇش خادىمىنى قويۇش، شۇ ئورۇننىڭ كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى داۋالاش خىزمىتىگە مەسئۇل بولۇش؛
( 2 ) كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش پىلانى ۋە يولغا قويۇش لايىھەسى تۈزۈش؛
( 3 ) كەسپىي سەھىيە باشقۇرۇش تۈزۈمى ۋە مەشغۇلات قائىدىسىنى ئورنىتىش، تاكامۇللاشتۇرۇش؛
( 4 ) كەسپىي سەھىيە ئارخىپى ۋە ئەمگەكچىلەرنىڭ ساغلاملىق نازارەتچىلىكى ئارخىپىنى تۇرغۇزۇش، تاكامۇللاشتۇرۇش؛
( 5 ) خىزمەت سورۇنىدىكى كەسپىي كېسەل خەۋپى ئامىللىرىنى كۆزىتىش ۋە باھالاش تۈزۈمىنى ئورنىتىش، تاكامۇللاشتۇرۇش؛
( 6 ) كەسپىي كېسەل خەۋپى ھادىسىسىگە جىددىي تاقابىل تۇرۇش-قۇتقۇزۇش لايىھەسىنى تۈزۈش، تاكامۇللاشتۇرۇش.
21-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى داۋالاشقا كېرەكلىك مەبلەغ سېلىنمىسىنى كاپالەتلەندۈرۈشى كېرەك، ئىگىلىۋېلىشقا، ئىشلىتىۋېلىشقا بولمايدۇ ھەمدە مەبلەغ سېلىنمىسى يېتىشمەسلىكتىن كېلىپ چىققان ئاقىۋەتنىڭ جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.
22-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئۈنۈملۈك كەسپىي كېسەل مۇداپىئە ئەسلىھەسى ئىشلىتىشى ھەمدە ئەمگەكچىلەرگە ئۆزى ئىشلىتىدىغان كەسپىي كېسەل مۇداپىئە بۇيۇملىرىنى بېرىشى شەرت.
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەكچى ئۈچۈن تەمىنلىگەن كەسپىي كېسەل مۇداپىئە بۇيۇملىرى كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى داۋالاش تەلىپىگە ئۇيغۇن بولۇشى شەرت؛
تەلەپكە ئۇيغۇن كەلمىگەنلىرىنى ئىشلىتىشكە بولمايدۇ.
23-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى داۋالاشقا ھەم ئەمگەكچىلەرنىڭ ساغلاملىقىنى قوغداشقا پايدىلىق يېڭى تېخنىكا، يېڭى ھۈنەر-سەنئەت، يېڭى ئۈسكۈنە، يېڭى ماتېرىياللارنى ئاۋۋال ئىشلىتىپ، كەسپىي كېسەل خەۋپى ئېغىر بولغان تېخنىكا، ھۈنەر-سەنئەت ۋە ئۈسكۈنە، ماتېرىياللارنىڭ ئورنىنى تەدرىجىي ئېلىشى كېرەك.
24-ماددا كەسپىي كېسەل خەۋپى پەيدا قىلغان ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن كۆزگە چېلىقىدىغان جايغا ئېلان تاختىسى ئورنىتىپ، كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى داۋالاشقا دائىر قائىدە-تۈزۈم، مەشغۇلات قائىدىسى، كەسپىي كېسەل خەۋپى ھادىسىسىگە جىددىي تاقابىل تۇرۇش، قۇتقۇزۇش تەدبىرى ۋە خىزمەت سورۇنىدىكى كەسپىي كېسەل خەۋپى ئامىلىنى تەكشۈرۈش نەتىجىسىنى ئېلان قىلىشى كېرەك.
ئېغىر كەسپىي كېسەل خەۋپى پەيدا قىلىدىغان مەشغۇلات ئىش ئورنىغا كۆزگە چېلىقىدىغان جايدا ئاگاھ بەلگىسى ۋە خەنزۇچە ئاگاھ ئىزاھاتى ئورنىتىش كېرەك.
ئاگاھ ئىزاھاتىدا كەسپىي كېسەل خەۋپىنىڭ تۈرى، ئاقىۋىتى، ئالدىنى ئېلىش ۋە جىددىي قۇتقۇزۇش-داۋالاش تەدبىرى قاتارلىق مەزمۇنلار ئېنىق يېزىلىشى كېرەك.
25-ماددا كەسپىي جەھەتتە جىددىي زەخىملىنىش يۈزبېرىش ئېھتىمالى بولغان زەھەرلىك، زىيانلىق خىزمەت سورۇنىدا، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن سىگنال بېرىش قۇرۇلمىسى ئورنىتىپ، نەق مەيداندا جىددىي قۇتقۇزۇش بۇيۇمى، ئۈسكۈنىلەرنى يۇيۇش، جىددىي چېكىنىش يولى ۋە زۆرۈر خەۋپ-خەتەرنى تۈگىتىش رايونى سەپلىشى كېرەك.
رادىياتسىيە خىزمەت سورۇنى ۋە رادىيوئاكتىپلىق ئىزوتوپ توشۇش، ساقلاشتا، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن جەزمەن مۇداپىئەلىنىش ئۈسكۈنىسى ۋە سىگنال بېرىش قۇرۇلمىسىنى سەپلىشى، نۇر بىلەن ئۇچرىشىدىغان خىزمەتچى خادىملارنىڭ شەخسىي مىقدار ئۆلچىمىنى ھېسابلىشىغا كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.
كەسپىي كېسەل بويىچە مۇداپىئەلىنىش ئۈسكۈنىسى، جىددىي قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىش ئەسلىھەسى ۋە شەخسلەر ئىشلىتىدىغان كەسپىي كېسەل مۇداپىئەلىنىش بۇيۇملىرىنى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن دائىملىق ئاسرىشى، تەكشۈرۈپ رېمونت قىلىشى، ئىقتىدارى ۋە ئۈنۈمىنى قەرەللىك تەكشۈرۈپ ئۆلچىشى، نورمال ھالەتتە تۇرۇشىغا ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك، ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن چۇۋۇۋېتىشكە ياكى ئىشلىتىشنى توختىتىپ قويۇشقا بولمايدۇ.
26-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن مەخسۇس ئادەم مەسئۇل بولىدىغان كەسپىي كېسەل خەۋپى ئامىلىنى كۈندىلىك كۆزىتىپ ئۆلچىشى ھەمدە كۆزىتىپ ئۆلچەش سىستېمىسىنىڭ نورمال يۈرۈشۈشىگە ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن گوۋۇيۈەننىڭ سەھىيە مەمۇرىي تارمىقىنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە، خىزمەت ئورنىدىكى كەسپىي كېسەل خەۋپى ئامىلىنى قەرەللىك تەكشۈرۈشى، باھالىشى كېرەك.
تەكشۈرۈش، باھالاش نەتىجىسى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇننىڭ كەسپىي سەھىيە ئارخىپىدا ساقلىنىدۇ، شۇ جايدىكى سەھىيە مەمۇرىي تارمىقىغا قەرەللىك دوكلات قىلىنىدۇ ھەمدە ئەمگەكچىگە ئېلان قىلىنىدۇ.
كەسپىي كېسەل خەۋپى ئامىلىنى تەكشۈرۈش، باھالاشنى قانۇن بويىچە تەسىس قىلىنغان، گوۋۇيۈەننىڭ سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى ياكى رايون تەسىس قىلىنغان شەھەر دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتى بويىچە سالاھىيىتىنى ئېتىراپ قىلغان كەسپىي سەھىيە تېخنىكا مۇلازىمەت ئاپپاراتى ئېلىپ بارىدۇ.
كەسپىي سەھىيە تېخنىكا مۇلازىمەت ئاپپاراتى بەرگەن تەكشۈرۈش، باھالاش ئوبيېكتىپ، ھەقىقىي بولۇشى كېرەك.
خىزمەت سورۇنىدىكى كەسپىي كېسەل خەۋپى ئامىلىنىڭ دۆلەتنىڭ كەسپىي سەھىيە ئۆلچىمى ۋە تازىلىق تەلىپىگە ئۇيغۇن كەلمەيدىغانلىقى بايقالغاندا، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن دەرھال مۇناسىپ تۈزەش تەدبىرى قوللىنىشى كېرەك، دۆلەتنىڭ كەسپىي ساغلاملىق ئۆلچىمى ۋە سەھىيە تەلىپىگە يەنىلا يەتمىسە، كەسپىي كېسەل خەۋپى ئامىلى ساقلانغان مەشغۇلاتنى توختىتىشى شەرت؛
كەسپىي كېسەل خەۋپ ئامىلىنى تۈزەتكەندىن كېيىن، دۆلەتنىڭ كەسپىي سەھىيە ئۆلچىمى ۋە تازىلىق تەلىپىگە ئۇيغۇن كەلگەنلىرى قايتا مەشغۇلات قىلسا بولىدۇ.
27-ماددا كەسپىي سەھىيە تېخنىكا مۇلازىمەت ئاپپاراتى كەسپىي كېسەل خەۋپ ئامىلىنى تەكشۈرۈش، باھالاش خىزمىتىنى قانۇن بويىچە ئىشلەيدۇ، سەھىيە مەمۇرىي تارمىقىنىڭ نازارىتى ۋە تەكشۈرۈشىنى قوبۇل قىلىدۇ.
سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى نازارەتچىلىك مەسئۇلىيىتىنى قانۇن بويىچە ئادا قىلىشى كېرەك.
28-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنغا كەسپىي كېسەل خەۋپى پەيدا قىلىش ئېھتىمالى بولغان ئۈسكۈنىلەرنى تەمىنلىگەندە، جۇڭگو يېزىقىدىكى چۈشەندۈرمىنى بېرىشى ھەمدە ئۈسكۈنىنىڭ كۆزگە چېلىقىدىغان يېرىگە ئاگاھ بەلگىسى ۋە جۇڭگو يېزىقىدىكى ئاگاھ چۈشەندۈرمىسىنى ئورنىتىشى كېرەك.
ئاگاھ ئىزاھاتىدا ئۈسكۈنىنىڭ ئىقتىدارى، كېلىپ چىقىش ئېھتىمالى بولغان كەسپىي كېسەل خەۋپى، بىخەتەر مەشغۇلات قىلىش ۋە ئاسراشتا دىققەت قىلىدىغان ئىشلار، كەسپىي كېسەل بويىچە مۇداپىئەلىنىش، شۇنىڭدەك جىددىي قۇتقۇزۇش-داۋالاش تەدبىرى قاتارلىق مەزمۇنلار ئېنىق يېزىلىشى كېرەك.
29-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنغا كەسپىي كېسەل خەۋپى پەيدا قىلىش ئېھتىمالى بولغان خىمىيەلىك بۇيۇم، رادىيوئاكتىپلىق ئىزوتوپ ۋە تەركىبىدە رادىيوئاكتىپلىق ماددا بولغان ماتېرىياللارنى بېرىشتە، جۇڭگو يېزىقىدىكى چۈشەندۈرمە بېرىشى كېرەك.
ئىزاھاتتا مەھسۇلاتنىڭ ئالاھىدىلىكى، ئاساسلىق تەركىبى، ساقلانغان زىيانلىق ئامىل، پەيدا بولۇش ئېھتىمالى بولغان خەۋپ ئاقىۋىتى، بىخەتەر ئىشلىتىشتە دىققەت قىلىشقا تېگىشلىك ئىشلار، كەسپىي كېسەل بويىچە مۇداپىئەلىنىش، شۇنىڭدەك جىددىي قۇتقۇزۇش-داۋالاش تەدبىرى قاتارلىق مەزمۇنلار ئېنىق يېزىلىشى كېرەك.
مەھسۇلات ئورالمىسىدا كۆزگە چېلىقىپ تۇرىدىغان ئاگاھ بەلگىسى ۋە خەنزۇچە ئاگاھ ئىزاھاتى بولۇشى كېرەك.
يۇقىرىقى ماتېرىياللارنى ساقلايدىغان سورۇن بەلگىلەنگەن ئورۇنغا خەتەرلىك بۇيۇم بەلگىسى ياكى رادىيوئاكتىپلىق ئاگاھ بەلگىسى ئورنىتىشى كېرەك.
كەسپىي كېسەل خەۋپىگە مۇناسىۋەتلىك خىمىيەلىك ماتېرىياللارنى دۆلەت ئىچىدە تۇنجى قېتىم ئىشلەتكەن ياكى تۇنجى قېتىم ئىمپورت قىلغاندا، ئىشلەتكۈچى ئورۇن ياكى ئىمپورت قىلغۇچى ئورۇن دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقىنىڭ تەستىقىنى ئالغاندىن كېيىن، گوۋۇيۈەننىڭ سەھىيە مەمۇرىي تارمىقىغا شۇ خىمىيەلىك ماتېرىيالنىڭ زەھەرلىكلىكىنى باھالاش شۇنىڭدەك مۇناسىۋەتلىك تارماقنىڭ تىزىملاپ رويخەتكە ئالدۇرۇشى ياكى ئىمپورت قىلىشنى تەستىقلىشىغا ئېرىشكەن ھۆججەت قاتارلىق ماتېرىياللارنى يوللىشى كېرەك.
رادىيوئاكتىپلىق ئىزوتوپ، نۇر قۇرۇلمىسى ۋە تەركىبىدە رادىيوئاكتىپلىق ماددا بولغان بۇيۇملارنى ئىمپورت قىلىدىغانلار دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە بولىدۇ.
30-ماددا ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ دۆلەت رەسمىي بۇيرۇق چۈشۈرۈپ ئىشلىتىش مەنئى قىلغان، كەسپىي كېسەل خەۋپى پەيدا قىلىش ئېھتىمالى بولغان ئۈسكۈنە ياكى ماتېرىياللارنى ئىشلەپچىقىرىشى، تىجارەت قىلىشىغا، ئىمپورت قىلىشىغا ۋە ئىشلىتىشىگە يول قويۇلمايدۇ.
31-ماددا ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ كەسپىي كېسەل خەۋپى پەيدا قىلىدىغان مەشغۇلاتنى كەسپىي كېسەل بويىچە مۇداپىئەلىنىش شەرتىنى ھازىرلىمىغان ئورۇن ۋە شەخسكە ئۆتكۈزۈپ بېرىشىگە يول قويۇلمايدۇ.
كەسپىي كېسەل بويىچە مۇداپىئەلىنىش شارائىتىنى ھازىرلىمىغان ئورۇن ۋە شەخسلەر كەسپىي كېسەل خەۋپى پەيدا قىلىدىغان مەشغۇلاتنى قوبۇل قىلسا بولمايدۇ.
32-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن قوللانغان تېخنىكا، ھۈنەر-سەنئەت، ئۈسكۈنە، ماتېرىياللاردىن ئۆزى پەيدا قىلغان كەسپىي كېسەل خەۋپىنى بىلىشى كېرەك، كەسپىي كېسەل خەۋپى بار تېخنىكا، ھۈنەرۋەنچىلىك، ئۈسكۈنە، ماتېرىياللارنى ئۆزىنىڭ خەۋپىنى يوشۇرۇپ ئىشلەتكەن بولسا، كەلتۈرۈپ چىقارغان كەسپىي كېسەل خەۋپى ئاقىۋىتىنىڭ جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.
33-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بىلەن ئەمگەكچى ئەمگەك توختامى ( تەكلىپلىك ئىشلىتىش توختامىنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ، تۆۋەندىمۇ ئوخشاش ) تۈزگەندە، خىزمەت جەريانىدا كېلىپ چىقىش ئېھتىمالى بولغان كەسپىي كېسەل خەۋپى ۋە ئۇنىڭ ئاقىۋىتى، كەسپىي كېسەلدىن مۇداپىئەلىنىش تەدبىرى ۋە تەمىناتى قاتارلىقلارنى ئەمگەكچىگە ئەينەن ئېيتىشى ھەمدە ئەمگەك توختامىدا ئېنىق يېزىشى، يوشۇرماسلىقى ياكى ئالدىماسلىقى كېرەك.
ئەمگەكچى ئەمگەك توختامى تۈزگەن مەزگىلدە ئىش ئورنى ياكى خىزمەت مەزمۇنى سەۋەبىدىن ئۆزگىرىپ، تۈزگەن ئەمگەك توختامىدا كەسپىي كېسەل خەۋپى ساقلانغان مەشغۇلات بىلەن شۇغۇللانغاندا، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمە بويىچە ئەمگەكچىگە ئەينەن ئېيتىش مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىشى ھەمدە ئەسلىي ئەمگەك توختامىدىكى ئالاقىدار ماددىلارنى كېڭىشىپ ئۆزگەرتىشى كېرەك.
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئالدىنقى ئىككى تارماقتىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلسا، ئەمگەكچىلەر كەسپىي كېسەل خەۋپى بار مەشغۇلات بىلەن شۇغۇللىنىشنى رەت قىلىشقا ھوقۇقلۇق، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بۇ سەۋەبلىك ئەمگەكچى بىلەن تۈزگەن ئەمگەك توختامىنى بىكار قىلسا بولمايدۇ.
34-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇننىڭ ئاساسلىق مەسئۇللىرى ۋە كەسپىي سەھىيە باشقۇرۇش خادىملىرى كەسپىي سەھىيە بويىچە تەربىيەلىنىشى، كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى داۋالاشقا دائىر قانۇن-نىزاملارغا رىئايە قىلىشى، شۇ ئورۇننىڭ كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىشى ۋە ئۇنى تىزگىنلەش خىزمىتىنى قانۇن بويىچە تەشكىللىشى كېرەك.
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەكچىلەرنى ئىش ئورنىغا چىقىشتىن بۇرۇنقى كەسپىي تازىلىق بويىچە تەربىيەلىشى ۋە ئىش ئورنىدىكى مەزگىلدە قەرەللىك كەسپىي سەھىيە بويىچە تەربىيەلىشى، كەسپىي سەھىيە بىلىملىرىنى ئومۇملاشتۇرۇشى، ئەمگەكچىلەرنىڭ كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى داۋالاشقا دائىر قانۇن-نىزام، قائىدە ۋە مەشغۇلات قائىدىسىگە رىئايە قىلىشىغا ھەيدەكچىلىك قىلىشى، ئەمگەكچىلەرنىڭ كەسپىي كېسەلدىن مۇداپىئەلىنىش ئۈسكۈنىلىرى ۋە شەخسلەر ئىشلىتىدىغان كەسپىي كېسەلدىن ساقلىنىش بۇيۇملىرىنى توغرا ئىشلىتىشىگە يېتەكچىلىك قىلىشى كېرەك.
ئەمگەكچىلەر مۇناسىۋەتلىك كەسپىي سەھىيە بىلىملىرىنى ئۆگىنىشى ۋە ئىگىلىشى، كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئېڭىنى كۈچەيتىشى، كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدى ۋە ئۇنى داۋالاشقا دائىر قانۇن-نىزاملار، قائىدە ۋە مەشغۇلات قائىدىسىگە رىئايە قىلىشى، كەسپىي كېسەل مۇداپىئە ئۈسكۈنىلىرىنى ۋە شەخسلەر ئىشلىتىدىغان كەسپىي كېسەل مۇداپىئە بۇيۇملىرىنى توغرا ئىشلىتىشى، ئاسرىشى، كەسپىي كېسەل خەۋپ ھادىسىسى يوشۇرۇن خەۋپىنى سەزگەندە ۋاقتىدا دوكلات قىلىشى كېرەك.
ئەمگەكچىلەر ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلمىسا، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئۇنىڭغا تەربىيە بېرىشى كېرەك.
35-ماددا كەسپىي كېسەل خەۋپى بىلەن ئۇچرىشىدىغان مەشغۇلات قىلىدىغان ئەمگەكچىلەرنى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن گوۋۇيۈەننىڭ سەھىيە مەمۇرىي تارمىقىنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە، ئىش ئورنىغا چىقىشتىن بۇرۇن، ئىش ئورنىدا تۇرغان مەزگىلدە ۋە ئىش ئورنىدىن ئايرىلغاندا كەسپىي سالامەتلىك تەكشۈرتۈشكە تەشكىللىشى ھەمدە تەكشۈرۈش نەتىجىسىنى ئەمگەكچىگە يازما ئۇقتۇرۇشى كېرەك.
كەسپىي سالامەتلىك تەكشۈرتۈش ھەققىنى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئۈستىگە ئالىدۇ.
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئىش ئورنىغا چىقىشتىن بۇرۇنقى كەسپىي سالامەتلىك تەكشۈرتۈشىدىن ئۆتكۈزمىگەن ئەمگەكچىنى كەسپىي كېسەل خەۋپى بىلەن ئۇچرىشىدىغان مەشغۇلات قىلىشقا ئورۇنلاشتۇرسا بولمايدۇ؛
كەسىپتە چەكلىنىدىغان ئەمگەكچىلەرنى ئۆزى چەكلەيدىغان مەشغۇلات بىلەن شۇغۇللىنىشقا ئورۇنلاشتۇرسا بولمايدۇ؛
كەسپىي سالامەتلىك تەكشۈرتۈش جەريانىدا شۇغۇللانغان كەسىپكە مۇناسىۋەتلىك ساغلاملىق زىيىنىنى بايقىغان ئەمگەكچىلەرنى ئەسلىدىكى ئىش ئورنىدىن يۆتكىۋېتىش ھەمدە مۇۋاپىق ئورۇنلاشتۇرۇش كېرەك؛
ئىش ئورنىدىن ئايرىلىشتىن ئىلگىرى كەسپىي سالامەتلىك تەكشۈرتمىگەن ئەمگەكچىلەر ئۇلار بىلەن تۈزگەن ئەمگەك توختامىنى بىكار قىلسا ياكى ئاخىرلاشتۇرسا بولمايدۇ.
كەسپىي ساغلاملىق تەكشۈرۈشنى «داۋالاش ئاپپاراتى كەسىپ ئىجازەتنامىسى»ئالغان داۋالاش-سەھىيە ئاپپاراتى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.
سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى كەسپىي ساغلاملىق تەكشۈرۈش خىزمىتىنى قېلىپلاشتۇرۇپ باشقۇرۇشنى كۈچەيتىشى كېرەك، كونكرېت باشقۇرۇش چارىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى تۈزىدۇ.
36-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەكچىلەرگە كەسپىي ساغلاملىق ۋەسىيلىك ئارخىپى تۇرغۇزۇشى ھەمدە بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە ئوبدان ساقلىشى كېرەك.
كەسپىي ساغلاملىق ۋەسىيلىك ئارخىپى ئەمگەكچىلەرنىڭ كەسىپ تارىخى، كەسپىي كېسەل خەۋپى بىلەن ئۇچرىشىش تارىخى، كەسپىي ساغلاملىقنى تەكشۈرۈش نەتىجىسى ۋە كەسپىي كېسەل بويىچە داۋالاش قاتارلىق شەخسىي ساغلاملىققا دائىر ماتېرىياللارنى ئۆز ئىچىگە ئېلىشى كېرەك.
ئەمگەكچىلەر ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇندىن ئايرىلىدىغان چاغدا، ئۆزىنىڭ كەسپىي ساغلاملىق ۋەسىيلىك ئارخىپىنىڭ كۆپەيتىلمىسىنى ئېلىشقا ھوقۇقلۇق، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەينەن، ھەقسىز بېرىشى ھەمدە تەمىنلىگەن كۆپەيتىلمىسىگە ئىمزا قويۇشى ۋە تامغا بېسىشى كېرەك.
37-ماددا جىددىي كەسپىي كېسەل خەۋپى ھادىسىسى يۈزبەرگەندە ياكى يۈزبېرىش ئېھتىمالى بولغاندا، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن دەرھال جىددىي قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىش ۋە تىزگىنلەش تەدبىرى قوللىنىشى ھەمدە شۇ جايدىكى سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى ۋە مۇناسىۋەتلىك تارماقلارغا ۋاقتىدا دوكلات قىلىشى كېرەك.
سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى دوكلاتنى تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىن، ۋاقتىدا مۇناسىۋەتلىك تارماقلار بىلەن بىرلىكتە تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىشقا تەشكىللىشى كېرەك؛
زۆرۈر تېپىلغاندا، ۋاقىتلىق تىزگىنلەش تەدبىرى قوللانسا بولىدۇ.
سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى داۋالاش-قۇتقۇزۇش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلەشكە تەشكىللىشى كېرەك.
جىددىي خاراكتېرلىك كەسپىي كېسەل خەۋپىگە ئۇچرىغان ياكى ئۇچراش ئېھتىمالى بولغان ئەمگەكچىلەرنى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ۋاقتىدا قۇتقۇزۇشقا تەشكىللىشى، سالامەتلىكىنى تەكشۈرتۈشى ۋە تېببىي كۆزىتىشى كېرەك، كېتىدىغان خىراجەتنى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئۈستىگە ئالىدۇ.
38-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن قۇرامىغا يەتمىگەن ئىشچىنى كەسپىي كېسەل خەۋپى بىلەن ئۇچرىشىدىغان مەشغۇلات قىلىشقا ئورۇنلاشتۇرسا بولمايدۇ؛
ھامىلىدارلىق مەزگىلى، بالا ئېمىتىۋاتقان ئايال ئىشچى-خىزمەتچىلەرنى ئۆزى ۋە ھامىلە، بوۋاققا زىيانلىق مەشغۇلات قىلىشقا ئورۇنلاشتۇرۇشقا يول قويۇلمايدۇ.
39-ماددا ئەمگەكچىلەر تۆۋەندىكى كەسپىي ساقلىقنى ساقلاش ھوقۇقىدىن بەھرىمەن بولىدۇ :
( 1 ) كەسپىي سەھىيە تەربىيەسى، تەربىيەلىنىشى ئېلىش؛
( 2 ) كەسپىي ساغلاملىق تەكشۈرۈش، كەسپىي كېسەل بويىچە داۋالاش، سالامەتلىكنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش قاتارلىق كەسپىي كېسەللىكلەرنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش مۇلازىمىتىگە ئېرىشىش؛
( 3 ) خىزمەت سورۇنىدا پەيدا بولغان ياكى پەيدا بولۇش ئېھتىمالى بولغان كەسپىي كېسەل خەۋپى ئامىلى، خەۋپ ئاقىۋىتى ۋە قوللىنىشقا تېگىشلىك كەسپىي كېسەل بويىچە مۇداپىئەلىنىش تەدبىرىنى ئىگىلەش؛
( 4 ) ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇندىن كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى داۋالاش تەلىپىگە ئۇيغۇن كېلىدىغان كەسپىي كېسەل مۇداپىئە ئەسلىھەلىرى ۋە شەخسلەر ئىشلىتىدىغان كەسپىي كېسەل مۇداپىئە بۇيۇملىرىنى تەمىنلەشنى تەلەپ قىلىش، خىزمەت شارائىتىنى ياخشىلاش؛
( 5 ) كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى داۋالاشقا دائىر قانۇن-نىزاملارغا، شۇنىڭدەك ھاياتى ۋە ساغلاملىقىغا خەۋپ يەتكۈزىدىغان قىلمىشلارنى تەنقىد، پاش قىلىش ۋە ئەرز-شىكايەت قىلىش؛
( 6 ) قائىدىگە خىلاپ قوماندانلىق قىلىش ۋە مەجبۇرىي بۇيرۇق چۈشۈرۈشنى رەت قىلىپ، كەسپىي كېسەل مۇداپىئە تەدبىرى بولمىغان مەشغۇلات قىلىش؛
( 7 ) ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇننىڭ كەسپىي سەھىيە خىزمىتىنى دېموكراتىك باشقۇرۇشقا قاتنىشىش، كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش خىزمىتىگە پىكىر ۋە تەكلىپ بېرىش.
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەمگەكچىلەرنىڭ ئالدىنقى تارماقتا كۆرسىتىلگەن ھوقۇقىنى يۈرگۈزۈشىگە كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.
ئەمگەكچىلەرنىڭ يوللۇق ھوقۇقىنى قانۇن بويىچە يۈرگۈزۈشى تۈپەيلىدىن مائاش، پاراۋانلىق قاتارلىق تەمىناتى تۆۋەنلىتىلگەن ياكى ئۇلار بىلەن تۈزگەن ئەمگەك توختامى بىكار قىلىنغان، ئاخىرلاشقان بولسا، ئۇنىڭ ھەرىكىتى ئىناۋەتسىز.
40-ماددا ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى تەشكىلاتى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇننىڭ كەسپىي سەھىيە تەشۋىق-تەربىيەسى ۋە تەربىيەسىنى قانات يايدۇرۇشىغا ھەيدەكچىلىك ۋە ياردەملىشىشى كېرەك، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇننىڭ ئىنقىلابىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش خىزمىتىگە پىكىر ۋە تەكلىپ بېرىشكە، ئەمگەكچىگە ۋاكالىتەن ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بىلەن ئەمگەك بىخەتەرلىكى-ساقلىق ساقلاش مەخسۇس كوللېكتىپ توختامى ئىمزالاشقا ھوقۇقلۇق،
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بىلەن ئەمگەكچىلەر ئىنكاس قىلغان كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى داۋالاشقا دائىر مەسىلىلەرنى ماسلاشتۇرۇش ھەمدە ھەل قىلىشقا ھەيدەكچىلىك قىلىش كېرەك.
ئىشچىلار ئۇيۇشمىسى تەشكىلاتى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇننىڭ كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەشكە دائىر قانۇن-نىزاملارغا خىلاپ، ئەمگەكچىلەرنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىگە دەخلى-تەرۇز قىلىش قىلمىشىنى تۈزىتىشنى تەلەپ قىلىشقا ھوقۇقلۇق؛
ئېغىر كەسپىي كېسەل خەۋپى پەيدا قىلغاندا، مۇداپىئەلىنىش تەدبىرى قوللىنىشنى تەلەپ قىلىشقا ياكى ھۆكۈمەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارمىقىغا مەجبۇرلاش تەدبىرى قوللىنىش تەكلىپىنى بېرىشكە ھوقۇقلۇق؛
كەسپىي كېسەل خەۋپ ھادىسىسى يۈز بەرگەندە، ھادىسىنى تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىشقا قاتنىشىشقا ھوقۇقلۇق؛
ئەمگەكچىلەرنىڭ ھاياتى ۋە ساغلاملىقىغا خەۋپ يېتىدىغان ئەھۋال بايقالغاندا، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنغا ئەمگەكچىلەرنى خەتەرلىك نەق مەيداندىن چېكىنىشكە تەشكىللەش تەكلىپىنى بېرىشكە ھوقۇقلۇق، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن دەرھال بىر تەرەپ قىلىشى كېرەك.
41-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش تەلىپى بويىچە، كەسپىي كېسەل خەۋپىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇلارنى تۈزەش، خىزمەت سورۇنىدا تازىلىق تەكشۈرۈش، ساغلاملىقنى كۆزىتىش ۋە كەسپىي تازىلىق بويىچە تەربىيەلەش قاتارلىق خىراجەتلەرگە دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە، ئىشلەپچىقىرىش تەننەرخىگە ئەينەن چىقىم قىلىدۇ.
42-ماددا كەسپىي سەھىيە نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش تارمىقى مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتى بويىچە، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇننىڭ كەسپىي كېسەل بويىچە مۇداپىئەلىنىشنى باشقۇرۇش تەدبىرىنى ئەمەلىيلەشتۈرۈش ئەھۋالىنى نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈشنى كۈچەيتىپ، خىزمەت ھوقۇقىنى قانۇن بويىچە يۈرگۈزۈشى، جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.
4-باب كەسپىي كېسەل دىياگنوزى ۋە كەسپىي كېسەل ئاغرىقلىرىنىڭ كاپالىتى
43-ماددا كەسپىي كېسەل دىياگنوزىنى «داۋالاش ئاپپاراتىنىڭ كەسىپ بىلەن شۇغۇللىنىش ئىجازەتنامىسى»ئالغان داۋالاش-ساقلىق ساقلاش ئاپپاراتى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.
سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى كەسپىي كېسەلگە دىياگنوز قويۇش خىزمىتىنى قېلىپلاشتۇرۇپ باشقۇرۇشنى كۈچەيتىشى كېرەك، كونكرېت باشقۇرۇش چارىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى تۈزىدۇ.
كەسپىي كېسەل دەپ دىياگنوز قويۇشنى ئۈستىگە ئالغان داۋالاش-ساقلىق ساقلاش ئاپپاراتى يەنە تۆۋەندىكى شەرتلەرنى ھازىرلىشى كېرەك :
( 1 ) كەسپىي كېسەل دىياگنوزىغا ئۇيغۇنلاشقان داۋالاش-ساقلىق ساقلاش تېخنىكا خادىملىرى؛
( 2 ) كەسپىي كېسەل بويىچە دىياگنوز قويۇشقا ماس كېلىدىغان ئەسۋاب، ئۈسكۈنە بولۇش؛
( 3 ) مۇكەممەل بولغان كەسپىي كېسەل دىياگنوز سۈپىتىنى باشقۇرۇش تۈزۈمىگە ئىگە بولۇش.
كەسپىي كېسەل دەپ دىياگنوز قويۇشنى ئۈستىگە ئالغان داۋالاش-ساقلىق ساقلاش ئاپپاراتى ئەمگەكچىنىڭ كەسپىي كېسەل بويىچە دىياگنوز قويۇش تەلىپىنى رەت قىلسا بولمايدۇ.
44-ماددا ئەمگەكچىلەر ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن تۇرۇشلۇق جاي، نوپۇسى تۇرۇشلۇق جاي ياكى دائىم تۇرۇشلۇق جايدا قانۇن بويىچە كەسپىي كېسەل دەپ دىياگنوز قويۇشنى ئۈستىگە ئالغان داۋالاش-ساقلىق ساقلاش ئاپپاراتىدا كەسپىي كېسەل دەپ نام بەرسە بولىدۇ.
45-ماددا كەسپىي كېسەل دەپ دىياگنوز قويۇش ئۆلچىمى ۋە كەسپىي كېسەل بويىچە دىياگنوز قويۇش، باھالاش چارىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى تۈزىدۇ.
كەسپىي كېسەل مېيىپلىك دەرىجىسىنى باھالاش چارىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ ئەمگەك كاپالىتى مەمۇرىي تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى بىلەن بىرلىكتە تۈزىدۇ.
46-ماددا كەسپىي كېسەل دەپ دىياگنوز قويۇشتا، تۆۋەندىكى ئامىللارنى ئۇنىۋېرسال تەھلىل قىلىش كېرەك :
( 1 ) بىمارنىڭ كەسپىي تارىخى؛
( 2 ) كەسپىي كېسەل خەۋپى بىلەن ئۇچرىشىش تارىخى ۋە خىزمەت سورۇنىدىكى كەسپىي كېسەل خەۋپ ئامىلى ئەھۋالى؛
( 3 ) كىلىنىكىلىق ئىپادىسى ۋە قوشۇمچە تەكشۈرۈش نەتىجىسى قاتارلىقلار.
كەسپىي كېسەل خەۋپ ئامىلى بىلەن بىمارنىڭ كىلىنىكىلىق ئىپادىسى ئوتتۇرىسىدىكى مۇقەررەر باغلىنىشنى ئىنكار قىلىدىغان دەلىل-ئىسپات بولمىسا، كەسپىي كېسەل دەپ دىياگنوز قويۇش كېرەك.
كەسپىي كېسەل دىياگنوز ئىسپاتىغا دىياگنوز قويۇشقا قاتناشقان كەسپىي كېسەل دىياگنوز سالاھىيىتىگە ئېرىشكەن كەسپىي دوختۇر ئىمزا قويۇشى ھەمدە كەسپىي كېسەل دىياگنوزىنى ئۈستىگە ئالغان داۋالاش-ساقلىق ساقلاش ئاپپاراتى تەكشۈرۈپ تامغا بېسىشى كېرەك.
47-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن كەسپىي كېسەل دىياگنوزى قويۇش، باھالاشقا كېرەكلىك ئەمگەكچىلەرنىڭ كەسىپ تارىخى ۋە كەسپىي كېسەل خەۋپى بىلەن ئۇچرىشىش تارىخى، خىزمەت ئورنىدىكى كەسپىي كېسەل خەۋپى ئامىلىنى تەكشۈرۈش نەتىجىسى قاتارلىق ماتېرىياللارنى ئەينەن تەمىنلىشى كېرەك؛
سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇننىڭ يۇقىرىقى ماتېرىياللارنى بېرىشىنى نازارەت قىلىشى، تەكشۈرۈشى ۋە ئۇنىڭغا ھەيدەكچىلىك قىلىشى كېرەك؛
ئەمگەكچىلەر ۋە مۇناسىۋەتلىك ئاپپاراتلارمۇ كەسپىي كېسەل دەپ دىياگنوز قويۇش، باھالاشقا مۇناسىۋەتلىك ماتېرىياللارنى بېرىشى كېرەك.
كەسپىي كېسەلگە دىياگنوز قويۇش، باھالاش ئاپپاراتى خىزمەت سورۇنىدىكى كەسپىي كېسەل خەۋپ ئامىلىنىڭ ئەھۋالىنى بىلمەكچى بولسا، خىزمەت سورۇنىنى نەق مەيداندا تەكشۈرسىمۇ، سەھىيە مەمۇرىي تارمىقىغا ئوتتۇرىغا قويسىمۇ بولىدۇ، سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى 10 كۈن ئىچىدە نەق مەيداننى تەكشۈرۈشكە تەشكىللىشى كېرەك.
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن رەت قىلسا، توسقۇنلۇق قىلسا بولمايدۇ.
48-ماددا كەسپىي كېسەلگە دىياگنوز قويۇش، باھالاش جەريانىدا، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن خىزمەت سورۇنىدىكى كەسپىي كېسەل خەۋپى ئامىلىنى تەكشۈرۈش نەتىجىسى قاتارلىق ماتېرىياللارنى بەرمىسە، دىياگنوز قويۇش، بېكىتىش ئاپپاراتى ئەمگەكچىنىڭ كىلىنىكىلىق ئىپادىسى، قوشۇمچە تەكشۈرۈش نەتىجىسى ۋە ئەمگەكچىنىڭ كەسپىي تارىخى، كەسپىي كېسەل خەۋپى بىلەن ئۇچرىشىش تارىخىغا بىرلەشتۈرۈشى كېرەك،
ھەمدە ئەمگەكچىلەرنىڭ بايانى، سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى تەمىنلىگەن كۈندىلىك نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش ئۇچۇرى قاتارلىقلاردىن پايدىلىنىپ، كەسپىي كېسەل دەپ دىياگنوز قويۇش، باھالاش يەكۈنى چىقىرىش.
ئەمگەكچىنىڭ ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بەرگەن خىزمەت سورۇنىدىكى كەسپىي كېسەل خەۋپ ئامىلىنى تەكشۈرۈش نەتىجىسى قاتارلىق ماتېرىياللارغا باشقىچە پىكرى بولسا ياكى ئەمگەكچىلەرنىڭ ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورنى تارقىتىۋېتىلگەنلىكى، ۋەيران بولغانلىقى سەۋەبىدىن ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن يۇقىرىقى ماتېرىياللارنى بەرمىگەن بولسا، دىياگنوز قويدۇرۇش، باھالاش ئاپپاراتى سەھىيە مەمۇرىي تارمىقىنىڭ تەكشۈرۈشىگە سۇنۇشى كېرەك،
سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى ئىلتىماسنى تاپشۇرۇۋالغان كۈندىن باشلاپ 30 كۈن ئىچىدە باشقىچە پىكرى بار ماتېرىيال ياكى خىزمەت سورۇنىدىكى كەسپىي كېسەل خەۋپى ئامىلى ئەھۋالىغا ھۆكۈم قىلىشى كېرەك؛
ئالاقىدار تارماقلار ماسلىشىشى كېرەك.
49-ماددا كەسپىي كېسەلگە دىياگنوز قويۇش، باھالاش جەريانىدا، ئەمگەكچىلەرنىڭ كەسىپ تارىخى، كەسپىي كېسەل خەۋپى بىلەن ئۇچرىشىش تارىخىنى مۇئەييەنلەشتۈرگەندە، ئالاقىدارلار ئەمگەك مۇناسىۋىتى، ئىش تۈرى، ئىش ئورنى ياكى ئىش ئورنىدىكى ۋاقتى ئۈستىدە تالاش-تارتىش قىلسا، شۇ جايدىكى ئەمگەك كادىرلار تالاش-تارتىشىغا كېسىم قىلىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ؛
ئىلتىماسنى تاپشۇرۇۋالغان ئەمگەك كادىرلار تالاش-تارتىشىغا كېسىم كومىتېتى قوبۇل قىلىشى ھەمدە 30 كۈن ئىچىدە قارار چىقىرىشى كېرەك.
ئالاقىدارلارنىڭ كېسىم جەريانىدا ئۆزى ئوتتۇرىغا قويغان تەشەببۇسىغا دەلىل-ئىسپات بىلەن تەمىنلەش مەسئۇلىيىتى بار.
ئەمگەكچىلەر ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئىگىلەپ باشقۇرىدىغان، كېسىم تەشەببۇسىغا مۇناسىۋەتلىك دەلىل-ئىسپاتلارنى تەمىنلەپ بېرەلمىسە، كېسىم كوللېگىيەسى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇندىن بەلگىلەنگەن مۇددەت ئىچىدە بېرىشنى تەلەپ قىلىشى كېرەك؛
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تەمىنلەپ بەرمىسە، پايدىسىز ئاقىۋەتنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.
ئەمگەكچىلەر كېسىم قارارىغا قايىل بولمىسا، قانۇن بويىچە خەلق سوت مەھكىمىسىگە دەۋا قىلسا بولىدۇ.
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن كېسىم قارارىغا قايىل بولمىسا، كەسپىي كېسەل بويىچە دىياگنوز قويۇش، باھالاش تەرتىپى ئاخىرلاشقان كۈندىن باشلاپ 15 كۈن ئىچىدە قانۇن بويىچە خەلق سوت مەھكىمىسىگە دەۋا قىلسا بولىدۇ؛
دەۋا مەزگىلىدە، ئەمگەكچىلەرنىڭ داۋالىنىش خىراجىتى كەسپىي كېسەل تەمىناتىدا بەلگىلەنگەن يول بىلەن تۆلىنىدۇ.
50-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ۋە داۋالاش-ساقلىق ساقلاش ئاپپاراتى كەسپىي كېسەل بىمارى ياكى گۇمانىي كەسپىي كېسەل بىمارىنى بايقىغاندا، شۇ جايدىكى سەھىيە مەمۇرىي تارمىقىغا ۋاقتىدا دوكلات قىلىشى كېرەك.
كەسپىي كېسەل دەپ ئېنىق دىياگنوز قويۇلغانلىرىنى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن شۇ جايدىكى ئەمگەك كاپالىتى مەمۇرىي تارمىقىغا مەلۇم قىلىشى كېرەك.
دوكلاتنى تاپشۇرۇۋالغان تارماق قانۇن بويىچە بىر تەرەپ قىلىشى كېرەك.
51-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ كەسپىي كېسەل ئىستاتىستىكا دوكلاتىنى باشقۇرۇش خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ ھەمدە بەلگىلىمە بويىچە يۇقىرىغا يوللايدۇ.
52-ماددا ئالاقىدارلارنىڭ كەسپىي كېسەل دىياگنوزىغا باشقىچە پىكرى بولسا، دىياگنوز قويغان داۋالاش-ساقلىقنى ساقلاش ئاپپاراتى تۇرۇشلۇق جايدىكى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ سەھىيە مەمۇرىي تارمىقىغا باھالاشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ.
كەسپىي كېسەلگە دىياگنوز قويۇش تالاش-تارتىشىنى رايون بار شەھەر دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى ئالاقىدارلارنىڭ ئىلتىماسىغا ئاساسەن، كەسپىي كېسەلگە دىياگنوز قويۇشنى باھالاش كومىتېتى تەشكىللەپ باھالايدۇ.
ئالاقىدارلار رايون بار شەھەر دەرىجىلىك كەسپىي كېسەل دىياگنوزىنى باھالاش كومىتېتىنىڭ باھالاش يەكۈنىگە قايىل بولمىسا، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ سەھىيە مەمۇرىي تارمىقىغا قايتا باھالاشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ.
53-ماددا كەسپىي كېسەل بويىچە دىياگنوز قويۇش-باھالاش كومىتېتى مۇناسىۋەتلىك كەسپىي مۇتەخەسسىسلەردىن تەركىب تاپىدۇ.
ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى مۇناسىۋەتلىك مۇتەخەسسىسلەر ئامبىرى قۇرۇشى كېرەك، كەسپىي كېسەل تالاش-تارتىشىغا دىياگنوز قويۇپ باھالاشقا توغرا كەلگەندە، ئالاقىدارلار ياكى ئالاقىدارلار مۇناسىۋەتلىك سەھىيە مەمۇرىي تارمىقىغا مۇتەخەسسىسلەر ئامبىرىدىن ئىختىيارىي تاللاپ ئېلىش ئۇسۇلى ئارقىلىق دىياگنوز قويۇپ باھالاش كومىتېتىغا قاتنىشىدىغان مۇتەخەسسىسلەرنى بېكىتىشنى ھاۋالە قىلىدۇ.
كەسپىي كېسەل بويىچە دىياگنوز قويۇشنى باھالاش كومىتېتى گوۋۇيۈەن سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى ئېلان قىلغان كەسپىي كېسەل دىياگنوز ئۆلچىمى ۋە كەسپىي كېسەل دىياگنوزى، باھالاش چارىسىگە ئاساسەن كەسپىي كېسەل بويىچە دىياگنوزى باھالاپ، ئالاقىدارلارغا كەسپىي كېسەل دەپ دىياگنوز باھالاش قەغىزى چىقىرىشى كېرەك.
كەسپىي كېسەلگە دىياگنوز قويۇش، باھالاش ھەققىنى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئۈستىگە ئالىدۇ.
54-ماددا كەسپىي كېسەل بويىچە دىياگنوز قويۇش-باھالاش كومىتېتى تەركىبىدىكىلەر كەسىپ ئەخلاقىغا رىئايە قىلىشى، ئوبيېكتىپ، ئادىل دىياگنوز قويۇشى-باھالىشى ھەمدە مۇناسىپ جاۋابكارلىقنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.
كەسپىي كېسەل بويىچە دىياگنوز قويۇش-باھالاش كومىتېتى تەركىبىدىكىلەر ئالاقىدارلار بىلەن خۇپىيانە ئۇچراشسا، ئالاقىدارلارنىڭ پۇل-مېلىنى ياكى باشقا پايدىسىنى ئالسا بولمايدۇ، ئالاقىدارلار بىلەن پايدا-زىيان مۇناسىۋىتى بولسا، ئۆزىنى چەتكە ئېلىشى كېرەك.
خەلق سوت مەھكىمىسى مۇناسىۋەتلىك دېلولارنى قوبۇل قىلىپ كەسپىي كېسەلنى باھالاتماقچى بولغاندا، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى قانۇن بويىچە قۇرغان مۇناسىۋەتلىك مۇتەخەسسىسلەر ئامبىرىدىن باھالاشقا قاتنىشىدىغان مۇتەخەسسىسلەرنى تاللىشى كېرەك.
55-ماددا داۋالاش-ساقلىق ساقلاش ئاپپاراتى گۇمانىي كەسپىي كېسەل بىمارىنى بايقىغاندا، ئەمگەكچىنىڭ ئۆزىگە ئۇقتۇرۇشى ھەمدە ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنغا ۋاقتىدا ئۇقتۇرۇشى كېرەك.
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن گۇمانىي كەسپىي كېسەل بىمارىغا دىياگنوز قويۇشنى ۋاقتىدا ئورۇنلاشتۇرۇشى كېرەك؛
كەسپىي كېسەل دەپ گۇمان قىلىنغان بىمارلار دىئاگنوز قويغان ياكى تېببىي كۆزەتكەن مەزگىلدە، ئۇلار بىلەن تۈزگەن ئەمگەك توختامىنى بىكار قىلىشقا ياكى ئاخىرلاشتۇرۇشقا بولمايدۇ.
كەسپىي كېسەل دەپ گۇمان قىلىنغان ئاغرىقلارنىڭ دىياگنوز قويدۇرۇش، تېببىي كۆزىتىش مەزگىلىدىكى خىراجىتىنى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئۈستىگە ئالىدۇ.
56-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن كەسپىي كېسەل ئاغرىقلىرىنىڭ دۆلەت بەلگىلىگەن كەسپىي كېسەل تەمىناتىدىن قانۇن بويىچە بەھرىمەن بولۇشىنى كاپالەتلەندۈرۈشى كېرەك.
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە كەسپىي كېسەل بىمارلىرىنى داۋالاش، سالامەتلىكىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش ۋە قەرەللىك تەكشۈرۈشكە ئورۇنلاشتۇرۇشى كېرەك.
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئەسلىدىكى خىزمىتى بىلەن داۋاملىق شۇغۇللىنىشقا مۇۋاپىق كەلمەيدىغان كەسپىي كېسەل بىمارلىرىنى ئەسلىدىكى ئىش ئورنىدىن يۆتكىۋېتىشى ھەمدە مۇۋاپىق ئورۇنلاشتۇرۇشى كېرەك.
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن كەسپىي كېسەل خەۋپى بىلەن ئۇچرىشىدىغان مەشغۇلات بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئەمگەكچىلەرگە مۇۋاپىق ئىش ئورنى قوشۇمچە پۇلى بېرىشى كېرەك.
57-ماددا كەسپىي كېسەل بىمارلىرىنىڭ داۋالىنىش، سالامەتلىكىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش خىراجىتى، مېيىپلىك ۋە ئەمگەك ئىقتىدارىدىن قالغان كەسپىي كېسەل ئاغرىقلىرىنىڭ ئىجتىمائىي كاپالىتى دۆلەتنىڭ ئىشتا يارىلىنىش سۇغۇرتىسىغا ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە بولىدۇ.
58-ماددا كەسپىي كېسەل بىمارلىرى قانۇن بويىچە ئىشتا يارىلىنىش سۇغۇرتىسىدىن بەھرىمەن بولغاندىن سىرت، ئالاقىدار ھەق تەلەپ قانۇنلىرى بويىچە تۆلەم ئېلىش ھوقۇقىغا ئىگە بولسا، ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنغا تۆلەم تەلىپى قويۇشقا ھوقۇقلۇق.
59-ماددا ئەمگەكچىگە كەسپىي كېسەل دەپ دىياگنوز قويۇلغان، لېكىن ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن قانۇن بويىچە ئىشتا يارىلىنىش سۇغۇرتىسىغا قاتناشمىغان بولسا، ئۇنىڭ داۋالىنىش ۋە تۇرمۇش كاپالىتىنى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ئۈستىگە ئالىدۇ.
60-ماددا كەسپىي كېسەل بىمارلىرىنىڭ خىزمەت ئورنىنى ئۆزگەرتىشتە، ئۇلارنىڭ قانۇن بويىچە بەھرىمەن بولىدىغان تەمىناتى ئۆزگەرمەيدۇ.
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن بۆلۈنۈش، قوشۇلۇش، تارقىلىش، ۋەيران بولۇش قاتارلىق ئەھۋاللار كۆرۈلگەندە، كەسپىي كېسەل خەۋپى بىلەن ئۇچرىشىدىغان مەشغۇلات بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئەمگەكچىنىڭ سالامەتلىكىنى تەكشۈرتۈشى ھەمدە دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە كەسپىي كېسەل بىمارلىرىنى مۇۋاپىق ئورۇنلاشتۇرۇشى كېرەك.
61-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇندا ئەمگەك مۇناسىۋىتى يوق ياكى مۇئەييەنلەشتۈرگىلى بولمايدىغان كەسپىي كېسەل بىمارلىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ داۋالىنىش كاپالىتى، خەلق ئىشلىرى تارمىقىغا داۋالاش ياردىمى ۋە تۇرمۇش قاتارلىق جەھەتلەردە قۇتقۇزۇشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ.
يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى شۇ جاينىڭ ئەمەلىي ئەھۋالىغا قاراپ باشقا تەدبىرلەرنى قوللىنىپ، ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن كەسپىي كېسەل بىمارلىرىنى داۋالىشى ۋە قۇتقۇزۇشى كېرەك.
5-باب نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش
62-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ كەسپىي سەھىيە نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش تارمىقى كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەشكە دائىر قانۇن-نىزاملار، دۆلەتنىڭ كەسپىي سەھىيە ئۆلچىمى ۋە تازىلىق تەلىپى بويىچە مەسئۇلىيىتىگە قاراپ، كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىشى ۋە ئۇنى تىزگىنلەش خىزمىتىنى نازارەت قىلىدۇ ۋە تەكشۈرىدۇ.
63-ماددا سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلغاندا، تۆۋەندىكى تەدبىرلەرنى قوللىنىشقا ھوقۇقلۇق :
( 1 ) تەكشۈرۈلگۈچى ئورۇن ۋە كەسپىي كېسەل خەۋپى نەق مەيدانىغا كىرىپ، ئەھۋال ئىگىلەش، تەكشۈرۈپ دەلىل-ئىسپات ئېلىش؛
( 2 ) كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەشكە دائىر قانۇن-نىزاملارغا خىلاپ قىلمىشلارغا مۇناسىۋەتلىك ماتېرىيال ۋە ئەۋرىشكە ئېلىش؛
( 3 ) كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى داۋالاشقا دائىر قانۇن-نىزاملارغا خىلاپ ئورۇن ۋە شەخسلەرنى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا بۇيرۇش.
64-ماددا كەسپىي كېسەل خەۋپ ھادىسىسى يۈزبەرگەندە ياكى خەۋپ ھالىتىنىڭ كەسپىي كېسەل خەۋپ ھادىسىسىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىش ئېھتىمالى بارلىقىنى ئىسپاتلايدىغان دەلىل-ئىسپات بولغاندا، سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى تۆۋەندىكى ۋاقىتلىق تىزگىنلەش تەدبىرلىرىنى قوللانسا بولىدۇ :
( 1 ) كەسپىي كېسەل خەۋپ ھادىسىسى كەلتۈرۈپ چىقارغان مەشغۇلاتنى ۋاقتىنچە توختىتىشقا بۇيرۇش؛
( 2 ) كەسپىي كېسەل خەۋپ ھادىسىسى پەيدا قىلىدىغان ياكى كەسپىي كېسەل خەۋپ ھادىسە پەيدا قىلىش ئېھتىمالى بولغان ماتېرىيال ۋە ئۈسكۈنىلەرنى پېچەتلەپ ساقلاش؛
( 3 ) كەسپىي كېسەل سەۋەبىدىن ھادىسە يۈزبەرگەن نەق مەيداننى كونترول قىلىشقا تەشكىللەش.
كەسپىي كېسەل خەۋپ ھادىسىسى ياكى خەۋپ ھالىتى ئۈنۈملۈك تىزگىنلەنگەندىن كېيىن، سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى تىزگىنلەش تەدبىرىنى ۋاقتىدا بىكار قىلىشى كېرەك.
65-ماددا كەسپىي سەھىيە نازارەتچىلىكى بويىچە قانۇن ئىجرا قىلغۇچى خادىملار قانۇن بويىچە ۋەزىپە ئىجرا قىلغاندا، نازارەتچىلىك بويىچە قانۇن ئىجرا قىلىش كىنىشكىسىنى كۆرسىتىشى كېرەك.
كەسپىي سەھىيە نازارەتچىلىكى بويىچە قانۇن ئىجرا قىلغۇچى خادىملار خىزمىتىگە سادىق بولۇشى، قانۇننى ئادىل ئىجرا قىلىشى، قانۇن ئىجرا قىلىش قائىدىسىگە قاتتىق رىئايە قىلىشى كېرەك؛
ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇننىڭ مەخپىيىتىگە چېتىلغانلىرىنى ئۇنىڭ مەخپىيىتىنى ساقلاش كېرەك.
66-ماددا كەسپىي سەھىيە نازارەتچىلىك قانۇن ئىجرا قىلغۇچى خادىملىرى قانۇن بويىچە ۋەزىپە ئىجرا قىلغاندا، تەكشۈرۈلگۈچى ئورۇن تەكشۈرۈشنى قوبۇل قىلىشى ھەمدە قوللىشى ۋە ماسلىشىشى كېرەك، رەت قىلىشقا ۋە توسقۇنلۇق قىلىشقا يول قويۇلمايدۇ.
67-ماددا سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى ۋە ئۇنىڭ كەسپىي سەھىيە نازارەتچىلىك قانۇن ئىجرا قىلغۇچى خادىملىرى مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلىشتا تۆۋەندىكى قىلمىشلارنى سادىر قىلسا بولمايدۇ :
( 1 ) قانۇندا بەلگىلەنگەن شەرتكە ئۇيغۇن كەلمەيدىغانلىرىغا قۇرۇلۇش تۈرىگە مۇناسىۋەتلىك ئىسپات ھۆججىتى، سالاھىيەت ئىسپات ھۆججىتى بېرىش ياكى تەستىقلاش؛
( 2 ) مۇناسىۋەتلىك ئىسپات-ھۆججەتلەرگە ئېرىشكەن بولسا، نازارەت قىلىش-تەكشۈرۈش مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلمايدۇ؛
( 3 ) ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇندا كەسپىي كېسەل خەۋپى بارلىقى بايقالسا، كەسپىي كېسەل خەۋپ ھادىسىسى پەيدا قىلىش ئېھتىمالى بولسا، ۋاقتىدا قانۇن بويىچە تىزگىنلەش تەدبىرى قوللانمىسا؛
( 4 ) مۇشۇ قانۇنغا خىلاپ باشقا قىلمىشلار.
68-ماددا كەسپىي سەھىيە نازارەتچىلىكى بويىچە قانۇن ئىجرا قىلغۇچى خادىملارنىڭ قانۇن بويىچە سالاھىيىتى بېكىتىلىشى كېرەك.
كەسپىي سەھىيە نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش تارمىقى قوشۇن قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىپ، كەسپىي سەھىيە نازارەتچىلىكى بويىچە قانۇن ئىجرا قىلغۇچى خادىملارنىڭ سىياسىي، كەسپىي ساپاسىنى ئۆستۈرۈپ، مۇشۇ قانۇن ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك قانۇن-نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە، ئىچكى نازارەتچىلىك تۈزۈمىنى ئورنىتىپ ۋە تاكامۇللاشتۇرۇپ، ئۇلارنىڭ خادىملىرىنىڭ قانۇن-نىزاملارنى ئىجرا قىلىش ۋە ئىنتىزامغا رىئايە قىلىش ئەھۋالىنى نازارەت قىلىشى، تەكشۈرۈشى كېرەك.
6-باب قانۇن جاۋابكارلىقى
69-ماددا قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇنلاردىن مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلىرىنى سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى ئاگاھلاندۇرۇش جازاسى بېرىدۇ، بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ؛
مۆھلەت ئۆتسىمۇ تۈزەتمىگەنلەرگە 100 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 500 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىرلىرىنى كەسپىي كېسەل خەۋپى پەيدا قىلىدىغان مەشغۇلاتنى توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ ياكى مۇناسىۋەتلىك خەلق ھۆكۈمىتىگە گوۋۇيۈەن بەلگىلىگەن ھوقۇق دائىرىسى بويىچە قۇرۇلۇشنى توختىتىش، تاقىۋېتىشكە بۇيرۇيدۇ :
( 1 ) كەسپىي كېسەل خەۋپىنى ئالدىن باھالاشتا بەلگىلىمىگە ئەمەل قىلمىغانلار؛
( 2 ) داۋالاش ئاپپاراتى رادىيوئاكتىپلىق كەسپىي كېسەل خەۋپى پەيدا قىلىش ئېھتىمالى بولغان قۇرۇلۇش تۈرىدە رادىيوئاكتىپلىق كەسپى كېسەل خەۋپىنى ئالدىن باھالاش دوكلاتىنى بەلگىلىمە بويىچە تاپشۇرمىغان ياكى رادىيوئاكتىپلىق كەسىپ خەۋپىنى ئالدىن باھالاش دوكلاتى سەھىيە مەمۇرىي تارمىقىنىڭ تەكشۈرۈپ ماقۇللۇقىنى ئالماي تۇرۇپ قۇرۇلۇشقا باشلىغان بولسا؛
( 3 ) قۇرۇلۇش تۈرىدىكى كەسپىي كېسەل مۇداپىئە ئەسلىھەلىرىنى ئاساسىي گەۋدە قۇرۇلۇشى بىلەن تەڭ لايىھەلىمەي، تەڭ قۇرۇلۇش قىلماي، تەڭ ئىشلەپچىقىرىشقا ۋە ئىشلىتىشكە كىرىشتۈرگەنلەر؛
( 4 ) قۇرۇلۇش تۈرىدىكى كەسپىي كېسەل مۇداپىئە ئەسلىھەلىرىنى لايىھەلەش دۆلەتنىڭ كەسپىي سەھىيە ئۆلچىمى ۋە تازىلىق تەلىپىگە ئۇيغۇن كەلمىگەن ياكى داۋالاش ئاپپاراتىدىكى رادىيوئاكتىپلىق كەسپىي كېسەل خەۋپى ئېغىر بولغان قۇرۇلۇش تۈرىدىكى مۇداپىئە ئەسلىھەلىرىنى لايىھەلەشتە سەھىيە مەمۇرىي تارمىقىنىڭ تەكشۈرۈش ماقۇللۇقىنى ئالماي تۇرۇپ، ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن قۇرۇلۇش قىلغانلار؛
( 5 ) كەسپىي كېسەل مۇداپىئە ئەسلىھەسىدە كەسپىي كېسەل خەۋپىنى تىزگىنلەش ئۈنۈمىنى باھالاشتا بەلگىلىمىگە ئەمەل قىلمىغانلار؛
( 6 ) قۇرۇلۇش تۈرى پۈتۈپ ئىشلەپچىقىرىشقا كىرىشتۈرۈلۈش ۋە ئىشلىتىشتىن بۇرۇن، كەسپىي كېسەل مۇداپىئە ئەسلىھەلىرى بەلگىلىمە بويىچە تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋېلىشتا لاياقەتلىك بولمىسا.
70-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارغا سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى ئاگاھلاندۇرۇش جازاسى بېرىدۇ، بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ؛
مۆھلەت ئۆتسىمۇ تۈزەتمىگەنلەرگە 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ :
( 1 ) خىزمەت سورۇنىدىكى كەسپىي كېسەل خەۋپى ئامىلىنى تەكشۈرۈش، باھالاش نەتىجىسىنى ئارخىپقا ساقلىمىغان، يۇقىرىغا يوللىمىغان، ئېلان قىلمىغان بولسا؛
( 2 ) مۇشۇ قانۇننىڭ 20-ماددىسىدا بەلگىلەنگەن كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەشنى باشقۇرۇش تەدبىرى قوللىنىلمىغانلار؛
( 3 ) كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەشكە مۇناسىۋەتلىك قائىدە-تۈزۈم، مەشغۇلات قائىدىسى، كەسپىي كېسەل خەۋپى ھادىسىسىگە جىددىي تاقابىل تۇرۇش، قۇتقۇزۇش تەدبىرىنى بەلگىلىمىگە ئەمەل قىلمىغانلار؛
( 4 ) ئەمگەكچىلەرنى كەسپىي سەھىيە بويىچە تەربىيەلەشكە بەلگىلىمە بويىچە تەشكىللىمىگەن ياكى ئەمگەكچىلەرنىڭ كەسپىي كېسەل بويىچە مۇداپىئەلىنىشىگە يېتەكچىلىك، ھەيدەكچىلىك قىلىش تەدبىرى قوللانمىغانلار؛
( 5 ) كەسپىي كېسەل خەۋپىگە مۇناسىۋەتلىك خىمىيەلىك ماتېرىياللارنى دۆلەت ئىچىدە تۇنجى قېتىم ئىشلەتكەن ياكى تۇنجى قېتىم ئىمپورت قىلغان، زەھەرنى باھالاش ماتېرىيالىنى بەلگىلىمە بويىچە يوللىمىغان، شۇنىڭدەك مۇناسىۋەتلىك تارماقلارنىڭ تىزىملاپ رويخەتكە ئالدۇرۇشى ياكى ئىمپورت قىلىشنى تەستىقلىشىغا ئېرىشكەن ھۆججەت.
71-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنلاردىن مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىلەرگە خىلاپلىق قىلىپ، تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلىرىنى سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، ئاگاھلاندۇرۇش جازاسى بېرىدۇ، قوشۇمچە 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ :
( 1 ) سەھىيە مەمۇرىي تارمىقىغا كەسپىي كېسەل خەۋپى پەيدا قىلىش تۈرىنى بەلگىلىمە بويىچە ۋاقتىدا، ئەينەن مەلۇم قىلمىغانلار؛
( 2 ) مەخسۇس ئادەم مەسئۇل بولىدىغان كەسپىي كېسەل خەۋپ ئامىلىنى كۈندىلىك كۆزىتىپ ئۆلچەشنى يولغا قويمىغان ياكى كۆزىتىپ ئۆلچەش سىستېمىسى نورمال كۆزىتىپ ئۆلچىيەلمىگەن بولسا؛
( 3 ) ئەمگەك توختامى تۈزگەندە ياكى ئۆزگەرتكەندە، ئەمگەكچىلەرگە كەسپىي كېسەل خەۋپىنىڭ ھەقىقىي ئەھۋالىنى ئېيتمىغانلار؛
( 4 ) كەسپىي سالامەتلىكنى تەكشۈرۈشكە تەشكىللەشكە، كەسپىي ساغلاملىق ۋەسىيلىك ئارخىپى تۇرغۇزۇشقا بەلگىلىمە بويىچە ئىش كۆرمىگەن ياكى تەكشۈرۈش نەتىجىسىنى ئەمگەكچىگە يازما ئۇقتۇرمىغانلار؛
( 5 ) ئەمگەكچىلەر ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇندىن ئايرىلىدىغان چاغدا، مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە كەسپىي ساغلاملىق ۋەسىيلىك ئارخىپىنىڭ كۆپەيتىلمىسىنى تەمىنلەپ بەرمىسە.
72-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنلاردىن مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىلەرگە خىلاپلىق قىلىپ، تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلىرىنى سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى ئاگاھلاندۇرۇش جازاسى بېرىدۇ، بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، مۆھلەت ئۆتسىمۇ تۈزەتمىگەنلىرىگە 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 200 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىرلىرىنى كەسپىي كېسەل خەۋپى پەيدا قىلىدىغان مەشغۇلاتنى توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ ياكى مۇناسىۋەتلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ گوۋۇيۈەن بەلگىلىگەن ھوقۇق دائىرىسى بويىچە تاقاشقا بۇيرۇشىغا سۇنىدۇ :
( 1 ) خىزمەت سورۇنىدىكى كەسپىي كېسەل خەۋپ ئامىلىنىڭ سىجىللىقى ياكى قويۇقلۇقى دۆلەتنىڭ كەسپىي سەھىيە ئۆلچىمىدىن ئېشىپ كەتكەنلەر؛
( 2 ) كەسپىي كېسەل مۇداپىئە ئەسلىھەلىرى ۋە شەخسلەر ئىشلىتىدىغان كەسپىي كېسەل مۇداپىئە بۇيۇملىرى بىلەن تەمىنلىمىگەن ياكى بەرگەن كەسپىي كېسەل مۇداپىئە ئەسلىھەسى ۋە شەخسلەر ئىشلەتكەن كەسپىي كېسەل مۇداپىئە بۇيۇمى دۆلەتنىڭ كەسپىي سەھىيە ئۆلچىمى ۋە تازىلىق تەلىپىگە ئۇيغۇن كەلمىسە؛
( 3 ) كەسپىي كېسەل مۇداپىئە ئۈسكۈنىسى، جىددىي قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىش ئەسلىھەسى ۋە شەخسلەر ئىشلىتىدىغان كەسپىي كېسەل مۇداپىئە بۇيۇملىرىنى بەلگىلىمە بويىچە ئاسرىمىغان، تەكشۈرۈپ رېمونت قىلمىغان، تەكشۈرمىگەن ياكى نورمال يۈرۈشۈش، ئىشلىتىش ھالىتىنى ساقلىيالمىغانلار؛
( 4 ) خىزمەت سورۇنىدىكى كەسپىي كېسەل خەۋپ ئامىلىنى تەكشۈرۈش، باھالاشتا بەلگىلىمىگە ئەمەل قىلمىغانلار؛
( 5 ) خىزمەت سورۇنىدىكى كەسپىي كېسەل خەۋپى ئامىلىنى تۈزەش ئارقىلىق دۆلەتنىڭ كەسپىي سەھىيە ئۆلچىمى ۋە تازىلىق تەلىپىگە يەتمىگەندە، كەسپىي كېسەل خەۋپى ئامىلى ساقلانغان مەشغۇلات توختىمىسا؛
( 6 ) كەسپىي كېسەل بىمارلىرى، گۇمانىي كەسپىي كېسەل بىمارلىرىنى داۋالاشقا بەلگىلىمە بويىچە ئورۇنلاشتۇرمىغانلار؛
( 7 ) جىددىي كەسپىي كېسەل خەۋپ ھادىسىسى يۈزبەرگەندە ياكى يۈزبېرىش ئېھتىمالى بولغاندا، دەرھال جىددىي قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىش ۋە تىزگىنلەش تەدبىرى قوللانمىغانلار ياكى بەلگىلىمە بويىچە ۋاقتىدا دوكلات قىلمىغانلار؛
( 8 ) ئېغىر كەسپىي كېسەل خەۋپى پەيدا قىلىدىغان مەشغۇلات ئىش ئورنىدىكى كۆزگە چېلىقىدىغان جايغا بەلگىلىمە بويىچە ئاگاھ بەلگىسى ۋە خەنزۇچە ئاگاھ ئىزاھاتى ئورناتمىغانلار؛
( 9 ) كەسپىي سەھىيە نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش تارمىقىنىڭ نازارەت قىلىشى-تەكشۈرۈشىنى رەت قىلغانلار؛
( 10 ) كەسپىي ساغلاملىق كۆزىتىش ئارخىپى، خىزمەت سورۇنىدىكى كەسپىي كېسەل خەۋپى ئامىلىنى تەكشۈرۈش، باھالاش نەتىجىسى قاتارلىق مۇناسىۋەتلىك ماتېرىياللارنى يوشۇرغان، ياسىۋالغان، ئۆزگەرتىۋەتكەن، بۇزۇۋەتكەنلەر ياكى كەسپىي كېسەل دىياگنوزى قويۇش، باھالاشقا كېرەكلىك ماتېرىياللارنى تەمىنلەشنى رەت قىلغانلار؛
( 11 ) كەسپىي كېسەل بويىچە دىياگنوز قويۇش، باھالاش ھەققى ۋە كەسپىي كېسەل بىمارلىرىنىڭ داۋالىنىش، تۇرمۇش كاپالەت ھەققىنى بەلگىلىمە بويىچە ئۈستىگە ئالمىغانلار.
73-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنغا كەسپىي كېسەل خەۋپى پەيدا قىلىش ئېھتىمالى بولغان ئۈسكۈنە-ماتېرىياللارنى بېرىپ، جۇڭگو يېزىقىدىكى چۈشەندۈرمە ياكى ئاگاھ بەلگىسى ۋە جۇڭگو يېزىقىدىكى ئاگاھ چۈشەندۈرمىسىنى بەلگىلىمە بويىچە بەرمىگەن بولسا، سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، ئاگاھلاندۇرۇش بېرىدۇ ھەمدە 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 200 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ.
74-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن ۋە داۋالاش-ساقلىق ساقلاش ئاپپاراتلىرىدىن كەسپىي كېسەل، كەسپىي كېسەل دەپ گۇمان قىلىنغانلىرىنى ئالاقىدار مەسئۇل تارماق مەسئۇلىيىتىدىكى ئىش تەقسىماتى بويىچە بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، ئاگاھلاندۇرۇش بېرىدۇ، قوشۇمچە 10 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ؛
ساختىپەزلىك قىلغانلارغا قوشۇمچە 20 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمغا ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا قانۇن بويىچە دەرىجىسىنى چۈشۈرۈش ياكى ۋەزىپىسىدىن ئېلىپ تاشلاش جازاسى بېرىلسە بولىدۇ.
75-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلارنى سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزەشكە بۇيرۇيدۇ، قوشۇمچە 50 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 300 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىرلىرىنى كەسپىي كېسەل خەۋپى پەيدا قىلىدىغان مەشغۇلاتنى توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ ياكى مۇناسىۋەتلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ گوۋۇيۈەن بەلگىلىگەن ھوقۇق دائىرىسى بويىچە تاقاشقا بۇيرۇشىغا سۇنىدۇ :
( 1 ) تېخنىكا، ھۈنەر-سەنئەت، ئۈسكۈنە، ماتېرىياللارنى يوشۇرۇشتىن كېلىپ چىققان كەسپىي كېسەل خەۋپىنى يوشۇرۇپ ئىشلەتكەنلەر؛
( 2 ) شۇ ئورۇننىڭ كەسپىي سەھىيە ھەقىقىي ئەھۋالىنى يوشۇرغانلار؛
( 3 ) كەسپىي جەھەتتە جىددىي زەخىملىنىش ئېھتىمالى بولغان زەھەرلىك، زىيانلىق خىزمەت سورۇنى، رادىياتسىيە خىزمەت سورۇنى ياكى رادىيوئاكتىپلىق ئىزوتوپ توشۇش، ساقلاش مۇشۇ قانۇننىڭ 25-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە ئۇيغۇن كەلمىسە؛
( 4 ) دۆلەت رەسمىي بۇيرۇق چىقىرىپ ئىشلىتىش مەنئى قىلىنغان، كەسپىي كېسەل خەۋپى پەيدا قىلىش ئېھتىمالى بولغان ئۈسكۈنە ياكى ماتېرىياللارنى ئىشلەتكەنلەر؛
( 5 ) كەسپىي كېسەل خەۋپى پەيدا قىلىدىغان مەشغۇلاتنى كەسپىي كېسەل بويىچە مۇداپىئەلىنىش شارائىتى يوق ئورۇن ۋە شەخسكە ياكى كەسپىي كېسەل بويىچە قوغدىنىش شارائىتى يوق ئورۇن ياكى شەخسلەردىن كەسپىي كېسەل خەۋپى كېلىپ چىقىدىغان مەشغۇلاتنى قوبۇل قىلغانلىرى؛
( 6 ) كەسپىي كېسەل مۇداپىئە ئۈسكۈنىسى ياكى جىددىي قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىش ئەسلىھەسىنى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن چۇۋۇۋەتكەن، ئىشلىتىشنى توختاتقانلار؛
( 7 ) كەسپىي سالامەتلىك تەكشۈرتۈشتىن ئۆتمىگەن ئەمگەكچىلەر، كەسىپتە چەكلىنىدىغان ئەمگەكچىلەر، قۇرامىغا يەتمىگەن ئىشچىلار ياكى ھامىلىدارلىق مەزگىلى، بالا ئېمىتىۋاتقان ئايال ئىشچى-خىزمەتچىلەرنى كەسپىي كېسەل خەۋپى بىلەن ئۇچرىشىدىغان مەشغۇلات ياكى مەشغۇلاتقا ئورۇنلاشتۇرغانلار؛
( 8 ) قائىدىگە خىلاپ قوماندانلىق قىلغان ۋە ئەمگەكچىنى كەسپىي كېسەل مۇداپىئەلىنىش تەدبىرى بولمىغان مەشغۇلاتتا بولۇشقا زورلىغانلار.
76-ماددا دۆلەت رەسمىي بۇيرۇق چۈشۈرۈپ ئىشلىتىش مەنئى قىلىنغان، كەسپىي كېسەل خەۋپى پەيدا قىلىش ئېھتىمالى بولغان ئۈسكۈنە ياكى ماتېرىياللارنى ئىشلەپچىقارغان، تىجارەت قىلغان ياكى ئىمپورت قىلغانلارغا مۇناسىۋەتلىك قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىلىدۇ.
77-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇنلاردىن مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئەمگەكچىلەرنىڭ ھاياتى ۋە ساغلاملىقىغا ئېغىر زىيان سالغانلىرىنى سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى كەسپىي كېسەل خەۋپى پەيدا قىلىدىغان مەشغۇلاتنى توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ ياكى ئالاقىدار خەلق ھۆكۈمىتىگە گوۋۇيۈەن بەلگىلىگەن ھوقۇق دائىرىسىدە تاقىۋېتىشكە بۇيرۇيدۇ ھەمدە 100 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 500 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ.
78-ماددا ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، ئېغىر كەسپىي كېسەل خەۋپ ھادىسىسى ياكى باشقا ئېغىر ئاقىۋەت پەيدا قىلىپ جىنايەت شەكىللەندۈرسە، بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىم ياكى باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلار قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.
79-ماددا كەسپىي سەھىيە تېخنىكا مۇلازىمەت سالاھىيىتىگە ئېرىشمەي تۇرۇپ، ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن كەسپىي سەھىيە تېخنىكا مۇلازىمىتى قىلغانلارنى سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى دەرھال توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ ھالدا 5000 يۈەندىن يۇقىرى تاپاۋەت قىلغانلارغا قوشۇمچە قانۇنغا خىلاپ ھالدا ئىككى ھەسسىدىن يۇقىرى، ئون ھەسسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلمىغانلارغا ياكى قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت 5000 يۈەنگە يەتمىسە، قوشۇمچە 5000 يۈەندىن يۇقىرى، 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىرلىرىنىڭ بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمى ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلىرىغا قانۇن بويىچە دەرىجىسىنى چۈشۈرۈش، ۋەزىپىسىدىن ئېلىپ تاشلاش ياكى خىزمەتتىن ھەيدەش جازاسى بېرىلىدۇ.
80-ماددا كەسپىي سەھىيە تېخنىكا مۇلازىمىتى بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئاپپاراتلار ۋە كەسپىي كېسەل دەپ دىياگنوز قويۇشنى ئۈستىگە ئالغان داۋالاش-سەھىيە ئاپپاراتلىرىدىن مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلىرىنى سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى دەرھال توختىتىشقا بۇيرۇيدۇ، ئاگاھلاندۇرۇش بېرىدۇ، قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنى مۇسادىرە قىلىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ ھالدا 5000 يۈەندىن يۇقىرى تاپاۋەت قىلغانلارغا قوشۇمچە قانۇنغا خىلاپ تاپاۋىتىنىڭ ئىككى ھەسسىسىدىن يۇقىرى، بەش ھەسسىسىدىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ؛
قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت قىلمىغانلارغا ياكى قانۇنغا خىلاپ تاپاۋەت 5000 يۈەنگە يەتمىسە، قوشۇمچە 5000 يۈەندىن يۇقىرى، 20 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىرلىرىنىڭ مۇناسىپ سالاھىيىتىنى ئەسلىدىكى ئېتىراپ قىلغان ياكى تىزىملىغان ئورگان بىكار قىلىدۇ؛
بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمغا ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا قانۇن بويىچە دەرىجىسىنى چۈشۈرۈش، ۋەزىپىسىدىن ئېلىپ تاشلاش ياكى خىزمەتتىن ھەيدەش جازاسى بېرىلىدۇ؛
جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ :
( 1 ) سالاھىيىتىنى ئېتىراپ قىلىش ياكى داۋالاش تۈرىنى تىزىملاش دائىرىسىدىن ھالقىپ كەسپىي سەھىيە تېخنىكا مۇلازىمىتى ياكى كەسپىي كېسەل بويىچە دىياگنوز قويغانلار؛
( 2 ) قانۇندا بەلگىلەنگەن مەسئۇلىيىتىنى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە ئادا قىلمىغانلار؛
( 3 ) ساختا ئىسپات ھۆججىتى چىقارغان بولسا.
81-ماددا كەسپىي كېسەل بويىچە دىياگنوز قويۇش-باھالاش كومىتېتى تەركىبىدىكىلەردىن كەسپىي كېسەل بويىچە دىئاگنوز قويۇش تالاش-تارتىشىغا ئۇچرىغانلارنىڭ پۇل-مېلى ياكى باشقا پايدىسىنى ئالغانلىرىغا ئاگاھلاندۇرۇش بېرىلىدۇ، ئالغان مال-مۈلكى مۇسادىرە قىلىنىدۇ، قوشۇمچە 3000 يۈەندىن يۇقىرى، 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلسا بولىدۇ، ئۇنىڭ كەسپىي كېسەل بويىچە ھۆكۈم قىلىش-باھالاش كومىتېتى تەركىبىدىكى خادىملىق سالاھىيىتى بىكار قىلىنىدۇ،
ھەمدە ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى تەسىس قىلغان مۇتەخەسسىسلەر ئامبىرىدىن رويخەتتىن ئۆچۈرۈلىدۇ.
82-ماددا سەھىيە مەمۇرىي تارمىقىدىن كەسپىي كېسەل ۋە كەسپىي كېسەل خەۋپ ھادىسىسىنى بەلگىلىمە بويىچە دوكلات قىلمىغانلىرىنى بىر دەرىجە يۇقىرى مەمۇرىي تارماق تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ، ئومۇمىي ئۇقتۇرۇش چىقىرىپ تەنقىدلەيدۇ، ئاگاھلاندۇرۇش بېرىدۇ؛
يالغان مەلۇم قىلغان، يوشۇرغانلارنىڭ ئورۇن مەسئۇلى، بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىمى ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلىرىغا قانۇن بويىچە دەرىجىسىنى چۈشۈرۈش، ۋەزىپىسىدىن ئېلىپ تاشلاش ياكى خىزمەتتىن ھەيدەش جازاسى بېرىلىدۇ.
83-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى كەسپىي كېسەلنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش خىزمىتىدە مەسئۇلىيىتىنى مۇشۇ قانۇن بويىچە ئادا قىلماي، شۇ مەمۇرىي رايوندا ئېغىر كەسپىي كېسەل خەۋپ ھادىسىسى سادىر قىلىپ، جەمئىيەتتە ئېغىر تەسىر پەيدا قىلغان بولسا، بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىم ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا قانۇن بويىچە چوڭ گۇناھ يېزىش، ھەتتا ئىشتىن ھەيدەش جازاسى بېرىدۇ.
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ كەسپىي سەھىيە نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش تارمىقى مۇشۇ قانۇندا بەلگىلەنگەن مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلماي، خىزمەت ھوقۇقىدىن كەلسە-كەلمەس پايدىلانغان، خىزمەتتە بىپەرۋالىق قىلغان، نەپسانىيەتچىلىك قىلغان، بىۋاسىتە جاۋابكار مەسئۇل خادىم ۋە باشقا بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا قانۇن بويىچە چوڭ گۇناھ يېزىش ياكى دەرىجىسىنى چۈشۈرۈش جازاسى بېرىدۇ؛
كەسپىي كېسەل سەۋەبىدىن ھادىسە ياكى باشقا ئېغىر ئاقىۋەت پەيدا قىلغانلارغا قانۇن بويىچە ۋەزىپىسىدىن ئېلىپ تاشلاش ياكى ئىشتىن ھەيدەش جازاسى بېرىلىدۇ.
84-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلەر قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.
7-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ
85-ماددا بۇ قانۇندىكى تۆۋەندىكى سۆزلەرنىڭ مەنىسى :
كەسپىي كېسەل خەۋپى كەسپىي ھەرىكەت بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئەمگەكچىلەرگە كەسپىي كېسەل كەلتۈرۈپ چىقىرىش ئېھتىمالى بولغان ھەر خىل خەۋپنى كۆرسىتىدۇ.
كەسپىي كېسەل خەۋپ ئامىللىرى كەسپىي پائالىيەتتە ساقلىنىۋاتقان ھەر خىل زىيانلىق خىمىيەلىك، فىزىكىلىق، بىيو ئامىللار، شۇنىڭدەك مەشغۇلات جەريانىدا پەيدا بولىدىغان باشقا كەسپىي زىيانلىق ئامىللارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.
كەسىپ پەرھىزى ئەمگەكچىلەر مۇئەييەن كەسىپ بىلەن شۇغۇللانغاندا ياكى مۇئەييەن كەسپىي كېسەل خەۋپى ئامىلى بىلەن ئۇچراشقاندا، ئادەتتىكى كەسىپلەر توپىغا قارىغاندا كەسپىي كېسەل خەۋپىگە تېخىمۇ ئاسان ئۇچرايدىغان ۋە كەسپىي كېسەلگە گىرىپتار بولىدىغان ياكى ئەسلىدىكى كېسىلىنىڭ ئېغىرلىشىپ كېتىشىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىش ئېھتىماللىقىنى كۆرسىتىدۇ،
ياكى مەشغۇلات جەريانىدا باشقىلارنىڭ ھاياتى، ساغلاملىقىغا خەۋپ يەتكۈزۈش ئېھتىمالى بولغان شەخسنىڭ ئالاھىدە فىزىيولوگىيەلىك ياكى پاتولوگىيەلىك ھالىتىنى كەلتۈرۈپ چىقىرىشى مۇمكىن.
86-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 2-ماددىسىدا بەلگىلەنگەن ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇندىن باشقا ئورۇنلاردىن كەسپىي كېسەل خەۋپى كېلىپ چىققانلىرىنىڭ كەسپىي كېسىلىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى داۋالاش پائالىيىتى مۇشۇ قانۇندىن پايدىلىنىپ ئىجرا قىلىنسا بولىدۇ.
ئەمگەك كۈچى ئەۋەتكۈچى ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇن مۇشۇ قانۇندا بەلگىلەنگەن ئادەم ئىشلەتكۈچى ئورۇننىڭ مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىشى كېرەك.
جۇڭگو خەلق ئازادلىق ئارمىيەسىنىڭ مۇشۇ قانۇننى ئىجرا قىلىش چارىسىدىن پايدىلىنىپ، ئۇنى گوۋۇيۈەن، مەركىزىي ھەربىي كومىتېت چىقىرىدۇ.
87-ماددا داۋالاش ئاپپاراتلىرىنىڭ رادىيوئاكتىپلىق كەسپىي كېسەل خەۋپىنى تىزگىنلەشنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشنى سەھىيە مەمۇرىي تارمىقى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە يولغا قويىدۇ.
88-ماددا بۇ قانۇن 2002-يىل 5-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.