( 1990 ـ يىل 9 ـ ئاينىڭ 7 ـ كۈنى 7 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 15 ـ يىغىنىدا ماقۇللانغان، 2009 ـ يىل 8 ـ ئاينىڭ 27 ـ كۈنى 11 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك دۆلەت قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 10 ـ يىغىنىنىڭ «بىر قىسىم قانۇنلارغا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا ئاساسەن 1 ـ قېتىم تۈزىتىلگەن، 2015 ـ يىل 4 ـ ئاينىڭ 24 ـ كۈنى 12 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك پارتىيە قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 14 ـ يىغىنىنىڭ «< جۇڭخۇا خەلقى > غا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى»ىگە ئاساسەن
جۇمھۇرىيەتنىڭ مەجبۇرىيەت مائارىپى قانۇنى > قاتارلىق بەش قانۇننىڭ قارارى»2-قېتىم تۈزىتىلدى )

مۇندەرىجە

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

2-باب تۆمۈر يول تىرانسپورت تىجارىتى

3-باب تۆمۈر يول قۇرۇلۇشى

4-باب تۆمۈريول بىخەتەرلىكى ۋە ئۇنى قوغداش

5-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

6-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

1-ماددا بۇ قانۇن تۆمۈريول تىرانسپورتى ۋە تۆمۈريول قۇرۇلۇشىنىڭ ئوڭۇشلۇق ئېلىپ بېرىلىشىغا كاپالەتلىك قىلىش، سوتسىيالىستىك زامانىۋىلاشتۇرۇش قۇرۇلۇشى ۋە خەلق تۇرمۇشىنىڭ ئېھتىياجىغا لايىقلىشىش مەقسىتىدە چىقىرىلدى.

2-ماددا بۇ قانۇندا ئېيتىلغان تۆمۈريول دۆلەت تۆمۈريولى، يەرلىك تۆمۈريول، مەخسۇس تۆمۈريول ۋە تۆمۈريول مەخسۇس لىنىيەسىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.

دۆلەت تۆمۈريولى گوۋۇيۈەننىڭ تۆمۈريول مەسئۇل تارمىقى باشقۇرىدىغان تۆمۈريولنى كۆرسىتىدۇ.

يەرلىك تۆمۈريول يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى باشقۇرىدىغان تۆمۈريولنى كۆرسىتىدۇ.

مەخسۇس تۆمۈريول كارخانا ياكى باشقا ئورۇن باشقۇرىدىغان، شۇ كارخانا ياكى شۇ ئورۇننىڭ ئىچكى قىسمىغىلا مەخسۇس توشۇش مۇلازىمىتى قىلىدىغان تۆمۈريولنى كۆرسىتىدۇ.

تۆمۈريول مەخسۇس لىنىيەسى كارخانا ياكى باشقا ئورۇن باشقۇرىدىغان، دۆلەت تۆمۈريولى ياكى باشقا تۆمۈريول لىنىيەلىرى بىلەن ئۇلىنىدىغان ئاچا لىنىيەنى كۆرسىتىدۇ.

3-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ تۆمۈريول مەسئۇل تارمىقى پۈتۈن مەملىكەتنىڭ تۆمۈريول خىزمىتىگە مەسئۇل بولۇپ، دۆلەت تۆمۈريولىدا يۈكسەك مەركەزلەشكەن، بىرتۇتاش قوماندانلىق قىلىدىغان تىرانسپورت باشقۇرۇش تۈزۈلمىسىنى يولغا قويۇپ، يەرلىك تۆمۈريول، مەخسۇس تۆمۈريول ۋە تۆمۈريول مەخسۇس لىنىيەلىرىگە يېتەكچىلىك قىلىدۇ، ئۇنى ماسلاشتۇرىدۇ، نازارەت قىلىدۇ ۋە ياردەم بېرىدۇ.

دۆلەتنىڭ تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا بېرىلگەن مەمۇرىي باشقۇرۇش فۇنكسىيەسىنى يۈرگۈزىدۇ.

4-ماددا دۆلەت دۆلەت تۆمۈريولىنى نۇقتىلىق تەرەققىي قىلدۇرىدۇ، يەرلىك تۆمۈريوللارنىڭ تەرەققىياتىغا زور كۈچ بىلەن مەدەت بېرىدۇ.

5-ماددا تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى سوتسىيالىستىك تىجارەت يۆنىلىشى ۋە خەلق ئۈچۈن خىزمەت قىلىش ئاساسىي مەقسىتىدە چىڭ تۇرۇپ، ئىگىلىك باشقۇرۇشنى ياخشىلاپ، يول ئىستىلىنى ھەقىقىي ياخشىلاپ، تىرانسپورت مۇلازىمەت سۈپىتىنى ئۆستۈرۈشى شەرت.

6-ماددا پۇقرالارنىڭ تۆمۈريول ئەسلىھەلىرىنى ئاسراش مەجبۇرىيىتى بار.
ھەرقانداق كىشىنىڭ تۆمۈريول ئەسلىھەلىرىگە بۇزغۇنچىلىق قىلىپ، تۆمۈريول تىرانسپورتىنىڭ نورمال تەرتىپىنى قالايمىقانلاشتۇرۇشى مەنئى قىلىنىدۇ.

7-ماددا تۆمۈريول لىنىيەسى بويىدىكى ھەر دەرىجىلىك يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرىنىڭ تۆمۈريول تىرانسپورتىنىڭ بىخەتەر، راۋان بولۇشىغا، ۋوگزال، پويىزلارنىڭ تەرتىپىنىڭ ياخشى بولۇشىغا، تۆمۈريول ئەسلىھەلىرىنىڭ مۇكەممەل بولۇشىغا ۋە تۆمۈريول قۇرۇلۇشىنىڭ ئوڭۇشلۇق ئېلىپ بېرىلىشىغا ياردەملىشىشى كېرەك.

8-ماددا دۆلەت تۆمۈريولىنىڭ تېخنىكا باشقۇرۇش قائىدىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ تۆمۈريول مەسئۇل تارمىقى چىقىرىدۇ، يەرلىك تۆمۈريول ۋە مەخسۇس تۆمۈريوللارنىڭ تېخنىكا باشقۇرۇش چارىسى دۆلەتنىڭ تۆمۈريولنىڭ تېخنىكا باشقۇرۇش قائىدىسىدىن پايدىلىنىپ تۈزۈلىدۇ.

9-ماددا دۆلەت تۆمۈريول پەن-تېخنىكا تەتقىقاتىغا ئىلھام بېرىپ، تۆمۈريول پەن-تېخنىكىسى سەۋىيەسىنى ئۆستۈرىدۇ.
تۆمۈريول پەن-تېخنىكا تەتقىقاتىدا كۆرۈنەرلىك نەتىجىلەرنى قولغا كەلتۈرگەن ئورۇن ۋە شەخسلەر مۇكاپاتلىنىدۇ.

2-باب تۆمۈر يول تىرانسپورت تىجارىتى

10-ماددا تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى يولۇچىلار ۋە يۈك تىرانسپورت بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىشى، پويىزنىڭ دەل ۋاقتىدا يېتىپ بېرىشىغا كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

11-ماددا تۆمۈريول تىرانسپورت توختامى تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسى بىلەن يولۇچى، توشۇتقۇچى ئوتتۇرىسىدىكى ھوقۇق-مەجبۇرىيەت مۇناسىۋىتى ئېنىق ئايدىڭلاشتۇرۇلغان كېلىشىمدۇر.

يولۇچى بېلىتى، يۈك-تاق بېلىتى، پوسۇلكا بېلىتى ۋە مال توشۇش تالونى توختام ياكى توختامنىڭ تەركىبىي قىسمىدۇر.

12-ماددا تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى يولۇچىنىڭ پويىز بېلىتىدە يېزىلغان ۋاقىت، پويىز قېتىمى بويىچە پويىزغا چىقىشىغا ھەمدە نىشان بېكەتكە يېتىپ بېرىشىغا كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.
تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسىنىڭ مەسئۇلىيىتى تۈپەيلىدىن يولۇچىلار پويىز بېلىتىدە يېزىلغان ۋاقىت، پويىز قېتىمى بويىچە پويىزغا چىقالمىسا، تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسى يولۇچىلارنىڭ تەلىپى بويىچە، بارلىق بېلەت پۇلىنى قايتۇرۇپ بېرىشى ياكى ئوخشاش مەنزىلدىكى باشقا پويىزغا ئۆزگەرتىپ چىقىشنى ئورۇنلاشتۇرۇشى كېرەك.

13-ماددا تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى ئۈنۈملۈك تەدبىرلەرنى قوللىنىپ يولۇچى توشۇش مۇلازىمىتى خىزمىتىنى ياخشى ئىشلەپ، مەدەنىي، ئەدەپلىك، قىزغىن، ئەتراپلىق بولۇشى، ۋوگزال ۋە ۋاگونلارنى پاكىز تۇتۇشى، قايناقسۇ بىلەن تەمىنلىشى، پويىزدىكى يېمەك-ئىچمەك تەمىناتى خىزمىتىنى ياخشى ئىشلىشى كېرەك.

تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى تەدبىر قوللىنىپ، تۆمۈريول لىنىيەسى بويىدىكى مۇھىتنى بۇلغىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىشى كېرەك.

14-ماددا يولۇچى ئاپتوبۇسقا چىققاندا كۈچكە ئىگە پويىز بېلىتى ئېلىشى كېرەك.
پويىزغا بېلەت ئالماي ئولتۇرغان ياكى كۈچتىن قالغان بېلەت بىلەن ئولتۇرغانلاردىن بېلەت پۇلىنى تولۇقلاپ ئېلىش ھەمدە بەلگىلىمە بويىچە بېلەت پۇلىنى كۆپەيتىپ ئېلىش كېرەك؛
تاپشۇرۇشنى رەت قىلسا، تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى پويىزدىن چۈشۈشكە بۇيرۇسا بولىدۇ.

15-ماددا دۆلەت تۆمۈريولى ۋە يەرلىك تۆمۈريوللار ئىشلەپچىقىرىشنى تەرەققىي قىلدۇرۇش، ئوبوروتنى جانلاندۇرۇش پىرىنسىپىغا ئاساسەن، يۈك توشۇش پىلانى ئورۇنلاشتۇرىدۇ.

خەتەردىن، ئاپەتتىن قۇتقۇزۇش ماددىي ئەشيالىرى ۋە دۆلەت ئالدىن توشۇشقا تېگىشلىك باشقا ماددىي ئەشيالارنى ئالدىن توشۇش كېرەك.

يەرلىك تۆمۈريولدا توشۇلىدىغان ماددىي ئەشيالارنى دۆلەت تۆمۈريولى ئارقىلىق توشۇشقا توغرا كەلسە، توشۇش پىلانىنى دۆلەت تۆمۈريولىنىڭ توشۇش پىلانىغا كىرگۈزۈش كېرەك.

16-ماددا تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى توختامدا پۈتۈشكەن مۇددەت ياكى گوۋۇيۈەننىڭ تۆمۈريول مەسئۇل تارمىقى بەلگىلىگەن مۇددەت بويىچە، مال، پوسۇلكا، يۈك-تاقلارنى مەنزىل ۋوگزالغا توشۇپ كېلىشى كېرەك؛ مۇددەتنى ئۆتكۈزۈۋېتىپ توشۇپ كەلسە، تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى خىلاپلىق پۇلى تۆلىشى كېرەك.

تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسى مالنى تاپشۇرۇۋېلىپ 30 كۈن ئۆتسىمۇ، مال، پوسۇلكا، يۈك-تاقنى تاپشۇرۇۋالغۇچى ياكى يولۇچىغا تاپشۇرۇپ بەرمىسە، توشۇتقۇچى، تاپشۇرۇۋالغۇچى ياكى يولۇچى مال، خالتا، يۈك-تاق يوقاپ كەتسە، تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسىدىن تۆلەم تەلەپ قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

17-ماددا تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى توشۇشنى ھۆددىگە ئالغان مال، پوسۇلكا، يۈك-تاق توشۇشنى قوبۇل قىلغان ۋاقىتتىن باشلاپ تاپشۇرۇپ بېرىلگىچە بولغان ئارىلىقتا يوقالغان، كەم چىققان، سۈپىتى ئۆزگەرگەن، بۇلغانغان ياكى بۇزۇلغان بولسا، تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك :

( 1 ) توشۇتقۇچى ياكى يولۇچى كاپالەتلىك باھادا توشۇشنى ئۆز ئىختىيارلىقى بىلەن ئىلتىماس قىلسا، ئەمەلىي زىيان بويىچە تۆلەم بېرىدۇ، لېكىن ئەڭ كۆپ بولغاندا كاپالەتلىك باھا سوممىسىدىن ئېشىپ كەتمەيدۇ.

( 2 ) توشۇشنى كاپالەتلىك باھادا توشۇمىغانلار ئەمەلىي زىيان بويىچە تۆلىنىدۇ، لېكىن ئەڭ يۇقىرى بولغاندا گوۋۇيۈەننىڭ تۆمۈريول مەسئۇل تارمىقى بەلگىلىگەن تۆلەم چېكىدىن ئېشىپ كەتمەيدۇ؛
ئەگەر زىيان تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسىنىڭ قەستەنلىكى ياكى زور سەۋەنلىكى تۈپەيلىدىن كېلىپ چىققان بولسا، تۆلەم چېكى توغرىسىدىكى بەلگىلىمە تەتبىقلانمايدۇ، ئەمەلىي زىيان بويىچە تۆلىنىدۇ.

توشۇتقۇچى ياكى يولۇچى ئۆز ئىختىيارلىقى بىلەن سۇغۇرتا شىركىتىگە مال تىرانسپورت سۇغۇرتىسى بېجىرسە بولىدۇ، سۇغۇرتا شىركىتى سۇغۇرتا توختامىدىكى پۈتۈم بويىچە تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

توشۇتقۇچى ياكى يولۇچى ئۆز ئىختىيارى بويىچە كاپالەتلىك توشۇسا بولىدۇ، مال توشۇش سۇغۇرتىسى بېجىرسىمۇ بولىدۇ؛
ھەم كاپالەتلىك باھادا توشۇشنى بېجىرمىسىمۇ، ھەم يۈك تىرانسپورت سۇغۇرتىسىنى بېجىرمىسىمۇ بولىدۇ.
كاپالەتلىك تىرانسپورت ياكى يۈك تىرانسپورت سۇغۇرتىسىنى ھەرقانداق ئۇسۇلدا مەجبۇرىي بېجىرىشكە يول قويۇلمايدۇ.

18-ماددا تۆۋەندىكى سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن مال، پوسۇلكا، يۈك-تاق زىيانغا ئۇچرىغان بولسا، تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالمايدۇ :

( 1 ) تاقابىل تۇرغىلى بولمايدىغان ئەھۋاللار.

( 2 ) مال ياكى پوسۇلكا، يۈك-تاق ئىچىدىكى نەرسىلەرنىڭ تەبىئىي خۇسۇسىيىتى ياكى مۇۋاپىق خورىشى.

( 3 ) توشۇتقۇچى، تاپشۇرۇۋالغۇچى ياكى يولۇچىنىڭ خاتالىقى.

19-ماددا توشۇتقۇچى توشۇش تالونىنى ئەينەن تولدۇرۇشى كېرەك، تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسى تولدۇرغان مال ۋە پوسۇلكىنىڭ نامى، ئېغىرلىقى، مىقدارىنى تەكشۈرۈشكە ھوقۇقلۇق.
تەكشۈرۈش ئارقىلىق، مەلۇم قىلىش ئەمەلىيەتكە ئۇيغۇن كەلمىسە، تەكشۈرۈش ھەققىنى توشۇتقۇچى ئۈستىگە ئالىدۇ؛
مەلۇم قىلىش ئەمەلىيەتكە ئۇيغۇن كەلسە، تەكشۈرۈش ھەققىنى تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسى ئۈستىگە ئالىدۇ، تەكشۈرۈش سەۋەبىدىن مال ۋە پوسۇلكىدىكى نەرسىلەر بۇزۇلۇپ كەتسە، تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسى تۆلەپ بېرىدۇ.

توشۇتقۇچى ئەينەن مەلۇم قىلمىغانلىقتىن ئاز تاپشۇرغان توشۇش ھەققى ياكى باشقا ھەقلەرنى تولۇقلاپ تاپشۇرۇشى، تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسى گوۋۇيۈەننىڭ تۆمۈريول مەسئۇل تارمىقىنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە توشۇش ھەققى ۋە باشقا ھەقلەرنى قوشۇپ ئېلىشى كېرەك.

20-ماددا مال توشۇتۇشتا ئوراش-قاچىلاش كېرەك بولسا، توشۇتقۇچى دۆلەتنىڭ ئورۇ ئۆلچىمى ياكى ساھە ئورۇ ئۆلچىمى بويىچە ئوراش-قاچىلىشى كېرەك؛
دۆلەتنىڭ ئورۇ ئۆلچىمى ياكى ساھەنىڭ ئورۇ ئۆلچىمى بولمىسا، ئوبدان ئورۇ قاچىلاپ، توشۇش جەريانىدا مالنى ئورۇ سەۋەبىدىن بۇزۇۋەتمەسلىك كېرەك.

تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى توشۇشنى ھۆددىگە ئالغان ئاسان سېسىپ سۈپىتى ئۆزگىرىپ قالىدىغان ماللار ۋە تىرىك ھايۋانلارغا گوۋۇيۈەننىڭ تۆمۈريول مەسئۇل تارمىقىنىڭ بەلگىلىمىسى ۋە توختامدىكى پۈتۈم بويىچە ئۈنۈملۈك قوغداش تەدبىرى قوللىنىشى كېرەك.

21-ماددا مال، پوسۇلكا، يۈك-تاق ۋوگزالغا كەلگەندىن كېيىن، تاپشۇرۇۋالغۇچى ياكى يولۇچى گوۋۇيۈەننىڭ تۆمۈريول مەسئۇل تارمىقى بەلگىلىگەن مۇددەت بويىچە ۋاقتىدا ئېلىشى ھەمدە توشۇتقۇچى تۆلىمىگەن ياكى ئاز تۆلىگەن توشۇش ھەققى ۋە باشقا خىراجەتلەرنى تۆلىشى كېرەك؛
ئېلىۋېلىش ۋاقتىنى ئۆتكۈزۈۋەتسە، تاپشۇرۇۋالغۇچى ياكى يولۇچى ساقلاش ھەققىنى بەلگىلىمە بويىچە تاپشۇرۇشى كېرەك.

22-ماددا تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسى مالنى تاپشۇرۇۋېلىش ئۇقتۇرۇشى چىقارغان كۈندىن باشلاپ 30 كۈن توشسىمۇ ئالىدىغان ئادەم چىقمىغان مال ياكى تاپشۇرۇۋالغۇچى تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسىغا ئېلىشنى رەت قىلغان مالنى ئېلىشنى رەت قىلغانلىقىنى يازما ئۇقتۇرسا، تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسى توشۇتقۇچىغا ئۇقتۇرۇشى كېرەك، توشۇتقۇچى ئۇقتۇرۇشنى تاپشۇرۇۋالغان كۈندىن باشلاپ 30 كۈنگىچە جاۋاب بەرمىسە،
تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى سېتىۋېتىدۇ؛
ساقلاش قاتارلىق خىراجەتلەرنى تۇتۇپ قالغاندىن كېيىن تاپقان پۇلدىن يەنە ئېشىنچا پۇل قالسا، توشۇتقۇچىغا قايتۇرۇپ بېرىش كېرەك، قايتۇرغىلى بولمىسا، سېتىۋەتكەن كۈندىن باشلاپ 180 كۈن ئىچىدە توشۇتقۇچى تېخىچە قايتۇرۇۋالمىسا، دۆلەت خەزىنىسىگە تاپشۇرىدۇ.

تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسى ئۇقتۇرۇشنى ئالغان كۈندىن باشلاپ 90 كۈن توشسىمۇ ئالىدىغان ئادەم چىقمىغان پوسۇلكا ياكى ۋوگزالغا كەلگەندىن كېيىن 90 كۈن ئۆتسىمۇ ئالىدىغان ئادەم بولمىغان يۈك-تاقنى تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسى ئېلان قىلىشى كېرەك، ئۇقتۇرۇش چىقىرىلىپ 90 كۈن توشساممۇ ئالىدىغان ئادەم چىقمىسا، سېتىۋەتسە بولىدۇ؛
ساقلاش قاتارلىق خىراجەتلەرنى تۇتۇپ قالغاندىن كېيىن تاپقان پۇلدىن يەنە ئېشىنچا پۇل قالسا، توشۇتقۇچى، تاپشۇرۇۋالغۇچى ياكى يولۇچى سېتىۋەتكەن كۈندىن باشلاپ 180 كۈن ئىچىدە قايتۇرۇۋالسا بولىدۇ، مۇددەت ئۆتۈپ كەتسىمۇ قايتۇرۇۋالمىسا، دۆلەت خەزىنىسىگە تاپشۇرىدۇ.

خەتەرلىك بۇيۇملارنى ۋە توشۇشقا چەك قويۇش بەلگىلەنگەن بۇيۇملارنى جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى ياكى ئالاقىدار تارماقلارنىڭ بىر تەرەپ قىلىشىغا ئۆتكۈزۈپ بېرىش كېرەك، ئۆز ئالدىغا سېتىۋېتىشكە بولمايدۇ.

ئۇزاق مۇددەت ساقلاشقا ئەپسىز بولغان بۇيۇملارنى گوۋۇيۈەننىڭ تۆمۈريول مەسئۇل تارمىقىنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە بىر تەرەپ قىلىش مۇددىتىنى قىسقارتىشقا بولىدۇ.

23-ماددا يولۇچى، توشۇتقۇچى ياكى تاپشۇرۇۋالغۇچىنىڭ جاۋابكارلىقى تۈپەيلىدىن تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسىغا مال-مۈلۈك زىيىنى كۆرۈلسە، يولۇچى، توشۇتقۇچ ياكى تاپشۇرۇۋالغۇچى تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ.

24-ماددا دۆلەت مەخسۇس تۆمۈريولنىڭ ئاممىۋى يولۇچى، يۈك تىرانسپورت تىجارىتىنى قوشۇمچە قىلىشىغا ئىلھام بېرىدۇ؛
تۆمۈريول مەخسۇس لىنىيەسىنىڭ ئالاقىدار ئورۇنلار بىلەن كېلىشىم بويىچە ئورتاق پايدىلىنىشىنى تەشەببۇس قىلىمىز.

مەخسۇس تۆمۈريولدا ئاممىۋى يولۇچى، يۈك تىرانسپورت تىجارىتىنى قوشۇمچە بېجىرىدىغانلار ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىگە تەستىقلىتىشى كېرەك.

مەخسۇس تۆمۈريولدا ئاممىۋى يولۇچى، يۈك تىرانسپورت تىجارىتى بىلەن قوشۇمچە شۇغۇللىنىدىغانلىرىغا مۇشۇ قانۇندىكى تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرىغا دائىر بەلگىلىمىلەر تەتبىقلىنىدۇ.

25-ماددا تۆمۈريولنىڭ يولۇچى بېلىتى نىسبىتى ۋە مال، يۈك-تاقنىڭ توشۇلۇش باھاسىدا ھۆكۈمەت يېتەكچى باھا قويۇش ياكى ھۆكۈمەت باھا بېكىتىش يولغا قويۇلىدۇ، رىقابەتلىك ساھەلەردە بازار تەڭشەش باھاسى يولغا قويۇلىدۇ.
ھۆكۈمەت باھاغا يېتەكچىلىك قىلىش، ھۆكۈمەت باھا بېكىتىش ھوقۇق دائىرىسى ۋە كونكرېت تەتبىقلاش دائىرىسى مەركىزىي ھۆكۈمەت ۋە يەرلىك ھۆكۈمەتلەرنىڭ باھا بېكىتىش مۇندەرىجىسىنى ئاساس قىلىدۇ.
تۆمۈريولدا يولۇچىلار ۋە يۈك تىرانسپورت پارچە خىراجەتلىرىگە ئېلىنىدىغان ھەق تۈرلىرى ۋە ھەق ئۆلچىمى، شۇنىڭدەك تۆمۈريول پوسۇلكىلىرىنىڭ توشۇلۇش نىسبىتىنى تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى ئۆز ئالدىغا بېكىتىدۇ.

26-ماددا تۆمۈريولنىڭ يولۇچىلار بېلەت باھاسى، مال، پوسۇلكا، يۈك-تاق باھاسى، يولۇچى ۋە يۈك تىرانسپورت پارچە خىراجەتلىرىگە ئېلىنىدىغان ھەق تۈرلىرى ۋە ھەق ئۆلچىمىنى ئېلان قىلىش شەرت؛
ئېلان قىلمىغان بولسا يولغا قويۇشقا بولمايدۇ.

27-ماددا دۆلەت تۆمۈريولى، يەرلىك تۆمۈريول ۋە مەخسۇس تۆمۈريولدا بېسىپ ئىشلىتىلىدىغان يولۇچى، مال توشۇش بېلىتى گۇۋاھنامىسىنى ياسىۋېلىش ۋە ئۆزگەرتىۋېلىش مەنئى قىلىنىدۇ.

يولۇچىلارنىڭ پويىز بېلىتى ۋە باشقا تۆمۈريول تىرانسپورت بېلەت-كىنىشكىلىرىنى ئېلىپ سېتىش مەنئى قىلىنىدۇ.

28-ماددا مال، پوسۇلكا، يۈك-تاقلارنى توشۇتۇش، توشۇشتا، دۆلەتنىڭ توشۇشنى مەنئى قىلىش ياكى توشۇشقا چەك قويۇش توغرىسىدىكى بەلگىلىمىلىرىگە ئەمەل قىلىش شەرت.

29-ماددا تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى بىلەن تاشيول، ئاۋىياتسىيە ياكى سۇ ئۈستى تىرانسپورت كارخانىلىرى ئۆزئارا دۆلەت ئىچىدىكى يولۇچى، يۈك بىرلەشمە تىرانسپورتى قىلسا، دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە بولىدۇ؛
دۆلەت بەلگىلىمىگەنلىرىنى ئالاقىدار تەرەپلەرنىڭ كېلىشىمى بويىچە بېجىرىدۇ.

30-ماددا دۆلەت تۆمۈريولى ۋە يەرلىك تۆمۈريوللار خەلقئارا بىرلەشمە تىرانسپورتقا قاتنىشىشتا، گوۋۇيۈەننىڭ تەستىقىنى ئېلىشى شەرت.

31-ماددا تۆمۈريول ھەربىي تىرانسپورتى دۆلەتنىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە بولىدۇ.

32-ماددا تۆمۈريول تىرانسپورت توختامىدا تالاش-تارتىش كۆرۈلسە، تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسى بىلەن توشۇتقۇچى، تاپشۇرۇۋالغۇچى ياكى يولۇچى مۇرەسسە ئارقىلىق ھەل قىلسا بولىدۇ؛
مۇرەسسە قىلىپ ھەل قىلىشنى خالىمىسا ياكى مۇرەسسە ئۈنۈم بەرمىسە، توختامدىكى كېسىم ماددىلىرى ياكى ئىشتىن كېيىن ھاسىل قىلىنغان يازما كېسىم كېلىشىمىگە ئاساسەن، دۆلەت بەلگىلىگەن كېسىم ئاپپاراتىغا كېسىم قىلىشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ.

توختاملاشقۇچى بىر تەرەپ بەلگىلەنگەن مۇددەت ئىچىدە كېسىم ئاپپاراتىنىڭ كېسىم قارارىنى ئادا قىلمىسا، قارشى تەرەپ خەلق سوت مەھكىمىسىگە مەجبۇرىي ئىجرا قىلدۇرۇشنى ئىلتىماس قىلسا بولىدۇ.

توختاملاشقۇچىلار توختامدا كېسىم ماددىلىرى تۈزمىگەن، ئىشتىن كېيىن يازما كېسىم كېلىشىمى ھاسىل قىلمىغان بولسا، خەلق سوت مەھكىمىسىگە دەۋا قىلسا بولىدۇ.

3-باب تۆمۈر يول قۇرۇلۇشى

33-ماددا تۆمۈريول تەرەققىيات يىرىك پىلانىنى خەلق ئىگىلىكى ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىيات، شۇنىڭدەك دۆلەت مۇداپىئە قۇرۇلۇشىنىڭ ئېھتىياجىغا ئاساسەن تۈزۈش ھەمدە باشقا شەكىلدىكى قاتناش-تىرانسپورت تەرەققىيات يىرىك پىلانىغا ماسلاشتۇرۇش كېرەك.

34-ماددا يەرلىك تۆمۈريول، مەخسۇس تۆمۈريول، تۆمۈريول مەخسۇس لىنىيەسىنىڭ قۇرۇلۇش پىلانى پۈتۈن مەملىكەتنىڭ تۆمۈريول تەرەققىيات يىرىك پىلانىغا ئۇيغۇن كېلىشى ھەمدە گوۋۇيۈەننىڭ تۆمۈريول مەسئۇل تارمىقى ياكى گوۋۇيۈەننىڭ تۆمۈريول مەسئۇل تارماقلىرى ھوقۇق بەرگەن ئاپپاراتنىڭ ماقۇللۇقىنى ئېلىشى شەرت.

35-ماددا شەھەر پىلانلانغان رايون دائىرىسىدە، تۆمۈريولنىڭ لىنىيەسى، ۋوگزالى، تۈگۈنى، شۇنىڭدەك باشقا مۇناسىۋەتلىك ئەسلىھەلەرنى پىلانلاشنى شۇ شەھەرنىڭ ئومۇمىي يىرىك پىلانىغا كىرگۈزۈش كېرەك.

تۆمۈريول قۇرۇلۇش يېرى يىرىك پىلانىنى يەردىن پايدىلىنىش ئومۇمىي يىرىك پىلانىغا كىرگۈزۈش كېرەك.
ئۇزاق مەزگىللىك كېڭەيتىپ قۇرۇش، يېڭىدىن تۆمۈريول ياساشقا كېرەكلىك يەرلەرنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى يەردىن پايدىلىنىش ئومۇمىي يىرىك پىلانى داۋامىدا ئورۇنلاشتۇرىدۇ.

36-ماددا تۆمۈريول قۇرۇلۇشىغا ئىشلىتىلىدىغان يەر ئالاقىدار قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردىكى بەلگىلىمە بويىچە بولىدۇ.

ئالاقىدار يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى تۆمۈريول قۇرۇلۇشىنى قوللىشى، تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرىنىڭ تۆمۈريول قۇرۇلۇشىدىكى يەر ئېلىش خىزمىتى ۋە چېقىش-كۆچۈرۈش، ئورۇنلاشتۇرۇش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلىشىگە ھەمكارلىشىشى كېرەك.

37-ماددا ئىشلىتىش ھوقۇقىغا ئېرىشكەن تۆمۈريول قۇرۇلۇش يېرىنى تەستىقلانغان ئىشلىتىش ئورنى بويىچە ئىشلىتىش كېرەك، ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن ئۆزگەرتىپ ئىشلىتىشكە بولمايدۇ؛
باشقا ئورۇن ياكى شەخسلەرنىڭ ئىگىلىۋېلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

تۆمۈريول قۇرۇلۇشىغا ئىشلىتىلىدىغان يەرنى ئىگىلىۋالغانلارنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر باشقۇرۇش تارمىقى ئىگىلىۋېلىشنى توختىتىشقا، زىياننى تۆلەپ بېرىشكە بۇيرۇيدۇ.

38-ماددا تۆمۈريولنىڭ ئۆلچەملىك رېلىس ئارىلىقى 1435 مىللىمېتىر بولىدۇ.
يېڭىدىن ياسالغان دۆلەت تۆمۈريولىدا ئۆلچەملىك رېلىس ئارىلىقى بولۇشى شەرت.

تار رېلىسلىق تۆمۈريولنىڭ رېلىس ئارىلىقى 762 مىللىمېتىر ياكى 1000 مىللىمېتىر بولىدۇ.

يېڭىدىن ياسىلىدىغان ۋە ئۆزگەرتىپ ياسىلىدىغان تۆمۈريولنىڭ باشقا تېخنىكىلىق تەلەپلىرى دۆلەت ئۆلچىمى ياكى ساھە ئۆلچىمىگە ئۇيغۇن بولۇشى كېرەك.

39-ماددا تۆمۈريول پۈتكەندىن كېيىن، دۆلەتنىڭ ئاساسىي قۇرۇلۇش تەرتىپىدىكى بەلگىلىمە بويىچە، تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋېلىشتا لاياقەتلىك بولغاندىلا، ئاندىن رەسمىي يۈرۈشتۈرۈشكە تاپشۇرغىلى بولىدۇ.

40-ماددا تۆمۈريول بىلەن يولنىڭ كېسىشكەن جايىدا ئىستېرېئولۇق ئۆتۈشمە تەسىس قىلىشنى ئالدىن ئويلىشىش كېرەك؛
ئىستېرېئولۇق گىرەلەشمە تەسىس قىلىنمىغان بولسا، دۆلەتنىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسىگە ئاساسەن تۈز كېسىشىش ئېغىزى ياكى پىيادىلەر ئۆتۈشمە يولى تەسىس قىلىنسا بولىدۇ.
شەھەر پىلانلاش رايونىدا تۈز كېسىشىش ئېغىزى ياكى پىيادىلەر ئۆتۈشمە يولى تەسىس قىلىشنى تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسى ياكى مەخسۇس تۆمۈريول، تۆمۈريول مەخسۇس لىنىيەسى ياسىغان كارخانا ياكى باشقا ئورۇن ۋە شەھەر پىلانلاش مەسئۇل تارمىقى ئورتاق قارار قىلىدۇ.

تەسىس قىلىنىپ بولغان تۈزلەڭ يول ئېغىزى ياكى پىيادىلەر ئۆتۈشمە يولىنى چېقىشنى تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسى ياكى مەخسۇس تۆمۈريول، تۆمۈريول مەخسۇس لىنىيەسى ياسىغان كارخانا ياكى باشقا ئورۇن ۋە شۇ جايدىكى خەلق ھۆكۈمىتى پۈتۈشىدۇ.

41-ماددا دەريا ئېقىنىدىن ھالقىپ ئۆتىدىغان تۆمۈريول كۆۋرۈكى سېلىش دۆلەت بەلگىلىگەن كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش، قاتناش ۋە سۇ ئېقىنىنىڭ تەلىپىگە ئۇيغۇن كېلىشى كېرەك.

4-باب تۆمۈريول بىخەتەرلىكى ۋە ئۇنى قوغداش

42-ماددا تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى تۆمۈريولنى باشقۇرۇش ۋە قوغداشنى كۈچەيتىپ، تۆمۈريول تىرانسپورت ئەسلىھەلىرىنى قەرەللىك تەكشۈرۈشى، رېمونت قىلىشى، تۆمۈريول تىرانسپورت ئەسلىھەلىرىنىڭ مۇكەممەل بولۇشىغا، يولۇچىلار ۋە يۈك تىرانسپورت بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىشى شەرت.

43-ماددا تۆمۈريول جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى ۋە يەرلىك جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى ئىش تەقسىماتى بويىچە تۆمۈريول ئامانلىق تەرتىپىنى ئورتاق قوغداشقا مەسئۇل بولىدۇ.
ۋوگزال ۋە پويىزنىڭ ئامانلىق تەرتىپىنى تۆمۈريول جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى ئاسراشقا مەسئۇل بولىدۇ؛
تۆمۈريول لىنىيەسى بويىدىكى ئامانلىق تەرتىپىنى يەرلىك جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى بىلەن تۆمۈريول جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى ئورتاق مەسئۇل بولۇپ ئاسرايدۇ، يەرلىك جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنىنى ئاساس قىلىدۇ.

44-ماددا ئېلېكتىر ئېنېرگىيە مەسئۇل تارمىقى تۆمۈريول سۆرەشكە ئىشلىتىلىدىغان توك، شۇنىڭدەك تۆمۈريول تىجارىتىگە ئىشلىتىلىدىغان توك جەريانىدىكى مۇھىم يۈكلەرگە ئىشلىتىلىدىغان ئېلېكتىر ئېنېرگىيەسى بىلەن تەمىنلەشكە كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.
تۆمۈريول تىجارىتىدە ئىشلىتىلىدىغان توك بىلەن مۇھىم يۈك بىلەن تەمىنلەش دائىرىسىنى گوۋۇيۈەننىڭ تۆمۈريول مەسئۇل تارمىقى ۋە گوۋۇيۈەننىڭ ئېلېكتىر ئېنېرگىيە مەسئۇل تارمىقى كېڭىشىپ بېكىتىدۇ.

45-ماددا تۆمۈريول لىنىيەسىنىڭ ئىككى تەرىپىدىكى يەر پاسىلىدىن باشقا تاغلىق يەرلەرنى شۇ جايدىكى خەلق ھۆكۈمىتى سۇ-تۇپراقنى ساقلاشنىڭ مۇھىم نۇقتىسى سۈپىتىدە تۈزەيدۇ.
تۆمۈريول تونېلىنىڭ ئۈستىدىكى تۆپىلىكنى تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى شۇ جايدىكى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ تۈزەشىگە ياردەملىشىدۇ.
تۆمۈريول پاسىلى ئىچىدىكى تۆپىلىكلەرنى تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى تۈزەيدۇ.

第四十六条　在铁路线路和铁路桥梁、涵洞两侧一定距离内，修建山塘、水库、堤坝，开挖河道、干渠，采石挖砂，打井取水，影响铁路路基稳定或者危害铁路桥梁、涵洞安全的，由县级以上地方人民政府责令停止建设或者采挖、打井等活动，限期恢复原状或者责令采取必要的安全防护措施。

تۆمۈريول لىنىيەسىدە ئېلېكتىر ئېنېرگىيە، خەۋەرلىشىش لىنىيەسى قۇرۇش، كابېل، تۇرۇبا ئەسلىھەلىرىنى كۆمۈش، تۆمۈريول يول ئۇلىدىن ئۆتىدىغان يەر ئاستى ئازگىلىنى تېشىشتە، جەزمەن تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئېلىش ھەم بىخەتەرلىك بويىچە مۇداپىئەلىنىش تەدبىرلىرىنى قوللىنىش كېرەك.

تۆمۈريول ئايلانما يولىنىڭ ئىچى تەرىپى، تۈز كېسىشكەن يول ئېغىزى ۋە پىيادىلەر ئۆتۈشمە يولى ئەتراپىدا، يۈرۈش ئارقىلىق كۆزىتىشكە توسالغۇ بولىدىغان ئىمارەت سېلىشقا ۋە يۈرۈش ئارقىلىق كۆزىتىشقا توسالغۇ بولىدىغان دەرەخ تىكىشكە بولمايدۇ.
يۈرۈش ئارقىلىق كۆزىتىشكە توسالغۇ بولىدىغان ئىمارەت سالغانلارنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە چېقىۋېتىشكە بۇيرۇيدۇ.
يول يۈرۈپ كۆزىتىشكە توسالغۇ بولىدىغان دەرەخ تىككەنلەرنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى مۇناسىۋەتلىك ئورۇن ياكى شەخسنى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە كۆچۈرۈش ياكى چاتاش، كېسىشكە بۇيرۇيدۇ.

ئالدىنقى ئۈچ تارماقتىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسىغا زىيان سالغان ئورۇن ياكى شەخسلەر زىياننى تۆلەپ بېرىشى كېرەك.

47-ماددا تۆمۈريول لىنىيەسىگە ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن تۈز كېسىشىش ئېغىزى ۋە پىيادىلەر ئۆتۈشمە يولى ياتقۇزۇش مەنئى قىلىنىدۇ.

تۈز كېسىشىش ئېغىزى ۋە پىيادىلەر ئۆتۈشمە يولىغا بەلگىلىمە بويىچە زۆرۈر بەلگە ۋە مۇداپىئە ئەسلىھەلىرى ئورنىتىش شەرت.

پىيادىلەر ۋە ئاپتوموبىللار تۆمۈريول تۈز كېسىشىش ئېغىزى ۋە پىيادىلەر ئۆتۈشمە يولىدىن ئۆتكەندە، يۈرۈشكە ئالاقىدار بەلگىلىمىلەرگە رىئايە قىلىشى شەرت.

48-ماددا خەتەرلىك بۇيۇملارنى توشۇشتا گوۋۇيۈەننىڭ تۆمۈريول مەسئۇل تارمىقىنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە بېجىرىش شەرت، خەتەرلىك بۇيۇملارنى خەتەرلىك ئەمەس بۇيۇم نامى بىلەن توشۇشقا ھاۋالە قىلىش مەنئى قىلىنىدۇ.

خەتەرلىك بۇيۇملارنى ئېلىپ ۋوگزالغا كىرىپ پويىزغا چىقىش مەنئى قىلىنىدۇ.
تۆمۈريول جامائەت خەۋپسىزلىكى خادىملىرى ۋە گوۋۇيۈەننىڭ تۆمۈريول مەسئۇل تارمىقى بەلگىلىگەن تۆمۈريول ئىشچى-خىزمەتچىلىرى يولۇچىلار ئېلىپ ماڭغان بۇيۇملارنى توشۇش بىخەتەرلىكىنى تەكشۈرۈشكە ھوقۇقلۇق.
تىرانسپورت بىخەتەرلىكىنى تەكشۈرىدىغان تۆمۈريول ئىشچى-خىزمەتچىلىرى ۋەزىپە ئىجرا قىلىش بەلگىسى تاقىشى كېرەك.

خەتەرلىك بۇيۇملارنىڭ نامىنى گوۋۇيۈەننىڭ تۆمۈريول مەسئۇل تارمىقى بەلگىلەيدۇ ھەمدە ئېلان قىلىدۇ.

49-ماددا تۆمۈريول سىگنال قۇرۇلمىسى ۋە باشقا پويىز ئەسلىھەلىرى بۇزۇلغان، يۆتكىۋېتىلگەن ياكى تۆمۈريول لىنىيەسىگە توسالغۇ قويۇلغان بولسا، تۆمۈريول ئىشچى-خىزمەتچىلىرى توسۇشقا ھوقۇقلۇق، گوڭئەن ئورگىنىنىڭ بىر تەرەپ قىلىشىغا ئاپىرىپ بەرسە بولىدۇ.

50-ماددا يۈك ئاپتوموبىلىغا ئوغرىلىقچە ئولتۇرۇش، كېتىۋاتقان پويىزغا يامىشىپ چىقىش ياكى پويىزغا زەربە بېرىش مەنئى قىلىنىدۇ.
يۈك ئاپتوموبىلىغا ئوغرىلىقچە ئولتۇرغان، كېتىۋاتقان پويىزغا يامىشىپ چىقىۋالغان ياكى پويىزغا زەربە بەرگەنلەرنى تۆمۈريول ئىشچى-خىزمەتچىلىرى توسۇشقا ھوقۇقلۇق.

51-ماددا تۆمۈريول لىنىيەسىدە مېڭىش، ئولتۇرۇش، يېتىۋېلىش مەنئى قىلىنىدۇ.
تۆمۈريول لىنىيەسىدە مېڭىۋاتقان، ئولتۇرۇۋالغان، يېتىۋالغانلارنى تۆمۈريول ئىشچى-خىزمەتچىلىرى توسۇشقا ھوقۇقلۇق.

52-ماددا تۆمۈريول لىنىيەسىنىڭ ئىككى يېنىدىن 20 مېتىر نېرىدا ياكى تۆمۈريول ئىھاتە ئورمىنىدا چارۋا بېقىش مەنئى قىلىنىدۇ.
تۆمۈريول لىنىيەسىنىڭ ئىككى قاسنىقىدىن 20 مېتىر نېرىدىكى ياكى تۆمۈريول ئىھاتە ئورمىنىدا چارۋا باقىدىغانلارنى تۆمۈريول ئىشچى-خىزمەتچىلىرى توسۇشقا ھوقۇقلۇق.

53-ماددا پويىز پويىزىنى توپلىشىپ توسۇۋالغان ياكى تۆمۈريول پويىزىنى ئورۇنلاشتۇرۇش ئاپپاراتىغا توپلىشىپ ھۇجۇم قىلغانلارنى تۆمۈريول ئىشچى-خىزمەتچىلىرى توسۇشقا ھوقۇقلۇق؛
توسۇشقا قۇلاق سالمىسا، جامائەت خەۋپسىزلىكى خادىملىرىنىڭ نەق مەيدان مەسئۇلى تارقىتىۋېتىشكە بۇيرۇق چۈشۈرۈشكە ھوقۇقلۇق؛
تارقىتىۋېتىشنى رەت قىلسا، جامائەت خەۋپسىزلىكى خادىملىرىنىڭ نەق مەيدان مەسئۇلى دۆلەتنىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە زۆرۈر ۋاسىتە قوللىنىپ مەجبۇرىي تارقىتىۋېتىشكە ھوقۇقلۇق ھەمدە بويسۇنۇشنى رەت قىلغانلارنى نەق مەيداندىن مەجبۇرىي ئېلىپ كېتىشكە ياكى توختىتىپ قويۇشقا ھوقۇقلۇق.

54-ماددا تۆمۈريول ماددىي ئەشيالىرىنى تالان-تاراج قىلىشتا، تۆمۈريول ئىشچى-خىزمەتچىلىرى توسۇشقا ھوقۇقلۇق بولسا، گوڭئەن ئورگىنىنىڭ بىر تەرەپ قىلىشىغا ئاپىرىپ بەرسە بولىدۇ؛
نەق مەيداندىكى جامائەت خەۋپسىزلىكى خادىملىرى توختىتىپ قويۇلسا بولىدۇ.

55-ماددا تۆمۈريولدا ئۆكتەملىك قىلىپ چاتاق چىقارغان، ئاممىۋى تەرتىپنى قالايمىقانلاشتۇرغان، يولۇچىلارنىڭ جىسمانىي بىخەتەرلىكى، مال-مۈلۈك بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزگەنلەرنى تۆمۈريول ئىشچى-خىزمەتچىلىرى توسۇشقا ھوقۇقلۇق، تۆمۈريول جامائەت خەۋپسىزلىكى خادىملىرى توختىتىپ قويسا بولىدۇ.

56-ماددا ۋوگزال ۋە يولۇچىلار پويىزىدا، قانۇندا كارانتىن قىلىش بەلگىلەنگەن يۇقۇملۇق كېسەل كۆرۈلسە، تۆمۈريول سەھىيە كارانتىن ئاپپاراتى كارانتىن قىلىدۇ؛
تۆمۈريول سەھىيە كارانتىن ئاپپاراتىنىڭ تەلىپىگە ئاساسەن، يەرلىك سەھىيە كارانتىن ئاپپاراتى ھەمكارلىشىشى كېرەك.

يۈك تىرانسپورتىنى كارانتىن قىلىش دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە بىر تەرەپ قىلىنىدۇ.

57-ماددا تۆمۈريول قاتناش ھادىسىسى يۈز بەرگەندە، تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى گوۋۇيۈەن ۋە گوۋۇيۈەننىڭ ئالاقىدار مەسئۇل تارمىقىنىڭ ھادىسىنى تەكشۈرۈپ بىر تەرەپ قىلىش توغرىسىدىكى بەلگىلىمىسى بويىچە بېجىرىشى ھەمدە پويىزنىڭ نورمال يۈرۈشىنى ۋاقتىدا ئەسلىگە كەلتۈرۈشى كېرەك، ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخس تۆمۈريول لىنىيەسىنىڭ ئېچىلىشى ۋە پويىزنىڭ يۈرۈشىگە توسقۇنلۇق قىلسا بولمايدۇ.

58-ماددا تۆمۈريول قاتناش ھادىسىسى ۋە باشقا تۆمۈريول تىجارەت ھادىسىسى سەۋەبىدىن جىسمانىي تالاپەت كۆرۈلسە، تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك؛
ئەگەر جىسمانىي تالاپەت تاقابىل تۇرغىلى بولمايدىغان ئەھۋال ياكى زىيانلانغۇچىنىڭ ئۆزىنىڭ سەۋەبىدىن كېلىپ چىققان بولسا، تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسى تۆلەم جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالمايدۇ.

تۈز كېسىشكەن يول ئېغىزى ياكى پىيادىلەر ئۆتۈشمە يولىدىن قائىدىگە خىلاپ ھالدا ئۆتۈش ياكى تۆمۈريول لىنىيەسىدە مېڭىش، ئولتۇرۇۋېلىش-يېتىۋېلىشتىن كېلىپ چىققان جىسمانىي تالاپەت زىيانلانغۇچىنىڭ ئۆزىگە تەۋە بولغانلىقتىن كېلىپ چىققان جىسمانىي ئۆلۈش-يارىلىنىش.

59-دۆلەت تۆمۈريولىدىكى مۇھىم كۆۋرۈك ۋە تونېللارنى جۇڭگو خەلق قوراللىق ساقچى قىسمى قوغداشقا مەسئۇل بولىدۇ.

5-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

60-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، خەتەرلىك بۇيۇملارنى ۋوگزالغا ئېلىپ كىرىپ پويىزغا چىقىپ ياكى خەتەرلىك ئەمەس بۇيۇم نامى بىلەن توشۇتۇپ، ئېغىر ھادىسە پەيدا قىلغانلار جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىلەر بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.
كارخانا، كەسپىي ئورۇنلار، دۆلەت ئورگانلىرى، ئىجتىمائىي تەشكىلاتلاردىن مۇشۇ تارماقتىكى جىنايىتىنى ئۆتكۈزگەنلىرىگە جەرىمانە قويۇلىدۇ، ئۇنىڭ مەسئۇل خادىمى ۋە بىۋاسىتە جاۋابكارلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

پارتلاتقۇچ دورا، پىستان ياكى قورال-ياراغ، ئوق، چەكلەنگەن تىغلىق ئەسۋابلارنى قانۇنسىز ئېلىپ ۋوگزالغا كىرىپ ئاپتوموبىلغا چىققانلار جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

61-ماددا تۆمۈريول پويىز سىگنالى قۇرۇلمىسىنى قەستەن بۇزۇۋەتكەن، يۆتكىۋەتكەن ياكى پويىز ئۆرۈۋېتىدىغان توسالغۇ نەرسىلەرنى تۆمۈريول لىنىيەسىگە قويۇپ قويغانلار جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

62-ماددا تۆمۈريول لىنىيەسىدىكى يۈرۈش ئەسلىھەلىرىنىڭ زاپچاسلىرى، زاپچاسلىرى ياكى تۆمۈريول لىنىيەلىرىدىكى ئۈسكۈنىلەرنى ئوغرىلاپ، يۈرۈش بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزگەنلەر جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

63-ماددا پويىزنى توپلىشىپ توسۇۋالغان، تۆمۈريول پويىزىنى ئورۇنلاشتۇرۇش ئاپپاراتى توسۇشقا قۇلاق سالمىغان بولسا، باش ئۇنسۇرلار ۋە تايانچ ئۇنسۇرلار جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

64-ماددا تۆمۈريول تىرانسپورت ماددىي ئەشيالىرىنى ئادەم توپلاپ تالاشقان بولسا، باش ئۇنسۇرلار ۋە تايانچ ئۇنسۇرلار جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

تۆمۈريول ئىشچى-خىزمەتچىلىرى باشقا خادىملار بىلەن تىل بىرىكتۈرۈپ ئالدىنقى تارماقتىكى جىنايەتنى سادىر قىلسا، ئېغىر جازا بېرىلىدۇ.

65-ماددا پويىزدا يولۇچىلارنىڭ پۇل-مېلىنى بۇلاپ، يولۇچىلارغا زىيان يەتكۈزگەنلەرگە جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمە بويىچە ئېغىر جازا بېرىلىدۇ.

پويىز ئىچىدە ئۆكتەملىك قىلىپ چاتاق چىقارغان، ئاياللارنى ھاقارەتلىگەنلەردىن قىلمىشى قەبىھ بولغانلىرى جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمە بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ؛
يولۇچىلارنىڭ پۇل-مېلىنى قاقتى-سوقتى قىلىپ ئېلىۋالغانلار جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

66-ماددا يولۇچىلارنىڭ پويىز بېلىتىنى ئېلىپ سېتىپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلەر جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمە بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.
تۆمۈريول ئىشچى-خىزمەتچىلىرىدىن يولۇچىلار بېلىتىنى ئېلىپ ساتقانلىرى ياكى باشقا خادىملار بىلەن تىل بىرىكتۈرۈپ يولۇچىلار بېلىتىنى ئېلىپ ساتقۇچىلىرى جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

67-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلغانلاردىن جىنايى جازا بېرىشكە توشمايدىغانلىرىغا ئامانلىق باشقۇرۇش جازاسى بېرىشكە تېگىشلىك بولغانلىرىغا ئامانلىق باشقۇرۇش جازا قانۇنىدىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىلىدۇ.

68-ماددا تۆمۈريول لىنىيەسىگە ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن تۈز كېسىشىش ئېغىزى، پىيادىلەر ئۆتۈشمە يولىنى ياتقۇزغانلارنى تۆمۈريول جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى ياكى يەرلىك جامائەت خەۋپسىزلىكى ئورگىنى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە چۇۋۇۋېتىشكە بۇيرۇيدۇ، قوشۇمچە جەرىمانە قويسا بولىدۇ.

69-ماددا تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىلىرى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، توشۇش ھەققى، بېلەت پۇلى ياكى يولۇچى، مال توشۇش پارچە-پۇرات پۇللىرىنى كۆپ ئالغان بولسا، ئارتۇق ئالغان ھەقنى پۇل تۆلىگۈچىگە قايتۇرۇپ بېرىشى، قايتۇرغىلى بولمىغانلىرىنى دۆلەت خەزىنىسىگە تاپشۇرۇشى شەرت.
ئارتۇق ئالغان ھەقنى ئۆزىنىڭ قىلىۋالغان ياكى ئاستىرتىن بۆلۈشۈۋالغان بولسا، جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

70-ماددا تۆمۈر يول ئىشچى-خىزمەتچىلىرىدىن خىزمەت قولايلىقىدىن پايدىلىنىپ ئەتكەسچىلىك قىلغانلىرى ياكى باشقا كىشىلەر بىلەن تىل بىرىكتۈرۈپ ئەتكەسچىلىك قىلغانلار جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

71-ماددا تۆمۈريول ئىشچى-خىزمەتچىلىرىدىن خىزمەتتە بىپەرۋالىق قىلىپ، قائىدە-تۈزۈملەرگە خىلاپلىق قىلىپ، تۆمۈريول تىجارىتى ھادىسىسى پەيدا قىلغانلىرىغا خىزمەت ھوقۇقىدىن كەلسە-كەلمەس پايدىلانغان، تىرانسپورت كەسپى بېجىرىش قولايلىقىدىن پايدىلىنىپ ئۆز كۆمىچىگە چوغ تارتقانلىرىغا مەمۇرىي چارە كۆرۈلىدۇ؛
قىلمىشى ئېغىر، جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى جىنايى ئىشلار قانۇنىدىكى مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىلەر بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

6-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

72-ماددا بۇ قانۇندا ئېيتىلغان دۆلەت تۆمۈريول تىرانسپورت كارخانىسى تۆمۈريول ئىدارىسى ۋە تۆمۈريول شۆبە ئىدارىسىنى كۆرسىتىدۇ.

73-ماددا گوۋۇيۈەن مۇشۇ قانۇنغا ئاساسەن يولغا قويۇش نىزامىنى تۈزىدۇ.

74-ماددا بۇ قانۇن 1991-يىل 5-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.