( 1997 ـ يىل 8 ـ ئاينىڭ 29 ـ كۈنى 8 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 27 ـ يىغىنىدا ماقۇللانغان، 2009 ـ يىل 8-ئاينىڭ 27 ـ كۈنى 11 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك دۆلەت قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 10 ـ يىغىنىنىڭ «بىر قىسىم قانۇنلارغا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا ئاساسەن 1 ـ قېتىم تۈزىتىلگەن، 2015 ـ يىل 4 ـ ئاينىڭ 24 ـ كۈنى 12 ـ نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك پارتىيە قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 14 ـ يىغىنىنىڭ «< جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى پورتلىرىغا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى»ىگە ئاساسەن تۈزىتىلگەن
قانۇن قاتارلىق يەتتە قانۇن توغرىسىدىكى قارار»نىڭ 2-قېتىم تۈزىتىلىشى 2016-يىلى 7-ئاينىڭ 2-كۈنى 12-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتى 21-قېتىملىق يىغىنىنىڭ «< جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ئېنېرگىيە تېجەش قانۇنى > قاتارلىق ئالتە قانۇنغا تۈزىتىش كىرگۈزۈش توغرىسىدىكى قارارى»غا ئاساسەن 3-قېتىم تۈزىتىلدى )

مۇندەرىجە

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

2-باب كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش يىرىك پىلانى

3-باب تۈزەش ۋە مۇداپىئەلىنىش

4-باب كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش رايونى ۋە كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قۇرۇلۇشى ئەسلىھەلىرىنى باشقۇرۇش

5-باب كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش-كەلكۈنگە تاقابىل تۇرۇش

6-باب كاپالەتلەندۈرۈش تەدبىرى

7-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

8-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

1-ماددا بۇ قانۇن كەلكۈننىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش، كەلكۈن-ھۆلچىلىك ئاپىتىدىن مۇداپىئەلىنىش ۋە ئۇنى ئازايتىش، خەلقنىڭ ھاياتى ۋە مال-مۈلۈك بىخەتەرلىكىنى قوغداش، سوتسىيالىستىك زامانىۋىلاشتۇرۇش قۇرۇلۇشىنىڭ ئوڭۇشلۇق ئېلىپ بېرىلىشىنى كاپالەتلەندۈرۈش مەقسىتىدە چىقىرىلدى.

2-ماددا كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش خىزمىتىدە ئومۇميۈزلۈك پىلانلاش، بىرتۇتاش پىلانلاپ تەڭ ئېتىبار بېرىش، ئالدىنى ئېلىشنى ئاساس قىلىش، ھەر تەرەپلىمە تۈزەش، قىسمەن مەنپەئەتنى ئومۇمىي مەنپەئەتكە بويسۇندۇرۇش پىرىنسىپى يولغا قويۇلىدۇ.

3-ماددا كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قۇرۇلۇشى ئەسلىھەلىرىنى خەلق ئىگىلىكى ۋە ئىجتىمائىي تەرەققىيات پىلانىغا كىرگۈزۈش كېرەك.

كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش خىراجىتى ھۆكۈمەت سېلىنمىسى بىلەن مەنپەئەتلەنگۈچى مۇۋاپىق ئۈستىگە ئېلىشنى بىرلەشتۈرۈش پىرىنسىپى بويىچە توپلىنىدۇ.

4-ماددا سۇ بايلىقىنى ئېچىپ پايدىلىنىش ۋە ئۇنى قوغداشتا، كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش ئومۇمىي ئورۇنلاشتۇرۇشىغا بويسۇنۇش، مەنپەئەت يەتكۈزۈشنى گۈللەندۈرۈش بىلەن زىياننى يوقىتىشنى بىرلەشتۈرۈش پىرىنسىپىنى يولغا قويۇش كېرەك.

دەريا، كۆللەرنى تۈزەش، شۇنىڭدەك كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قۇرۇلۇشى ئەسلىھە قۇرۇلۇشىنى ۋادى ئۇنىۋېرسال يىرىك پىلانىغا ئۇيغۇنلاشتۇرۇش، ۋادى سۇ بايلىقىنى ئۇنىۋېرسال ئېچىش بىلەن بىرلەشتۈرۈش كېرەك.

بۇ قانۇندا ئېيتىلغان ئۇنىۋېرسال يىرىك پىلان سۇ بايلىقىنى ئېچىپ پايدىلىنىش ۋە سۇ ئاپىتىنىڭ ئالدىنى ئېلىش-تىزگىنلەشكە دائىر ئۇنىۋېرسال يىرىك پىلاننى كۆرسىتىدۇ.

5-ماددا كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش خىزمىتىدە ۋادى ياكى رايون بويىچە بىرتۇتاش پىلانلاش، دەرىجىگە ئايرىپ يولغا قويۇش ۋە ۋادى باشقۇرۇش بىلەن مەمۇرىي رايون باشقۇرۇشنى بىرلەشتۈرۈش تۈزۈمى يولغا قويۇلىدۇ.

6-ماددا ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قۇرۇلۇش ئەسلىھەلىرىنى قوغداش ۋە كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش-كەلكۈنگە تاقابىل تۇرۇشقا قانۇن بويىچە قاتنىشىش مەجبۇرىيىتى بار.

7-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش خىزمىتىگە بولغان بىرتۇتاش رەھبەرلىكنى كۈچەيتىپ، مۇناسىۋەتلىك تارماقلار، ئورۇنلارنى تەشكىللەپ، ئىجتىمائىي كۈچلەرنى سەپەرۋەر قىلىپ، پەن-تېخنىكا تەرەققىياتىغا تايىنىپ، دەريا-كۆللەرنى پىلانلىق تۈزەپ، تەدبىر قوللىنىپ كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قۇرۇلۇشى ئەسلىھەلىرى قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىپ، كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش ئىقتىدارىنى مۇستەھكەملىشى، ئۆستۈرۈشى كېرەك.

ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى مۇناسىۋەتلىك تارماقلار، ئورۇنلارنى تەشكىللەپ، ئىجتىمائىي كۈچلەرنى سەپەرۋەر قىلىپ، كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش، كەلكۈنگە تاقابىل تۇرۇش ۋە كەلكۈن ئاپىتىدىن كېيىنكى ئەسلىگە كەلتۈرۈش ۋە قۇتقۇزۇش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلىشى كېرەك.

ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى كەلكۈن قاچىلاش رايونىنى يۆلىشى كېرەك؛
كەلكۈن قاچىلىغاندىن كېيىن، دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە تولۇقلىما بېرىش ياكى قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىش كېرەك.

8-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ رەھبەرلىكىدە، پۈتۈن مەملىكەتنىڭ كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىشنى تەشكىللەش، ماسلاشتۇرۇش، نازارەت قىلىش، يېتەكلەش قاتارلىق كۈندىلىك خىزمەتلىرىگە مەسئۇل بولىدۇ.
گوۋۇيۈەننىڭ سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى دۆلەت بېكىتكەن مۇھىم دەريا، كۆللەردە قۇرغان ۋادى باشقۇرۇش ئاپپاراتى باشقۇرۇش تەۋەلىكىدىكى دائىرىدە قانۇن، مەمۇرىي نىزاملاردا بەلگىلەنگەن ۋە گوۋۇيۈەننىڭ سۇ مەمۇرىي باشقۇرۇش تارمىقى ھوقۇق بەرگەن كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىشنى ماسلاشتۇرۇش ۋە نازارەت قىلىش-باشقۇرۇش مەسئۇلىيىتىنى يۈرگۈزىدۇ.

گوۋۇيۈەننىڭ قۇرۇلۇش مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى گوۋۇيۈەننىڭ رەھبەرلىكىدە مەسئۇلىيىتى بويىچە كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش خىزمىتىگە مەسئۇل بولىدۇ.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى شۇ دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ رەھبەرلىكىدە، شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىشنى تەشكىللەش، ماسلاشتۇرۇش، نازارەت قىلىش، يېتەكلەش قاتارلىق كۈندىلىك خىزمەتلىرىگە مەسئۇل بولىدۇ.
ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ قۇرۇلۇش مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى شۇ دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ رەھبەرلىكىدە ئۆز مەسئۇلىيىتى بويىچە كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش خىزمىتىگە مۇناسىۋەتلىك مەسئۇل بولىدۇ.

2-باب كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش يىرىك پىلانى

9-ماددا كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش يىرىك پىلانى مەلۇم بىر ۋادى، دەريا بۆلىكى ياكى رايوندىكى كەلكۈن-ھۆلچىلىك ئاپىتىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش ئۈچۈن تۈزۈلگەن ئومۇمىي ئورۇنلاشتۇرمىنى، جۈملىدىن دۆلەت بېكىتكەن مۇھىم دەريا، كۆللەرنىڭ ۋادىسىدىكى كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش يىرىك پىلانىنى، باشقا دەريا، دەريا بۆلىكى، كۆللەرنىڭ كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش يىرىك پىلانىنىڭ، شۇنىڭدەك رايوننىڭ كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش يىرىك پىلاننى كۆرسىتىدۇ.

كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش يىرىك پىلانىنى ئۆزى تۇرۇشلۇق ۋادى، رايوننىڭ ئۇنىۋېرسال يىرىك پىلانىغا بويسۇندۇرۇش كېرەك؛
رايوننىڭ كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش يىرىك پىلانىنى ئۆزى تۇرۇشلۇق ۋادىدىكى ۋادىنىڭ كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش يىرىك پىلانىغا بويسۇندۇرۇش كېرەك.

كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش يىرىك پىلانى دەريا، كۆللەرنى تىزگىنلەش ۋە كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قۇرۇلۇشى ئەسلىھە قۇرۇلۇشىنىڭ تۈپ ئاساسى.

10-ماددا دۆلەت بېكىتكەن مۇھىم دەريا، كۆللەرنىڭ كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش يىرىك پىلانىنى گوۋۇيۈەننىڭ سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى شۇ دەريا، كۆلنىڭ ۋادىسى ئۇنىۋېرسال يىرىك پىلانىغا ئاساسەن، مۇناسىۋەتلىك تارماق ۋە مۇناسىۋەتلىك ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى بىلەن بىرلىكتە تۈزۈپ، گوۋۇيۈەنگە تەستىقلىتىدۇ.

باشقا دەريا، دەريا بۆلىكى، كۆللەرنىڭ كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش يىرىك پىلانى ياكى رايوننىڭ كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش يىرىك پىلانىنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى ئايرىم-ئايرىم ھالدا ۋادى ئۇنىۋېرسال يىرىك پىلانى، رايون ئۇنىۋېرسال يىرىك پىلانىغا ئاساسەن، مۇناسىۋەتلىك تارماقلار ۋە مۇناسىۋەتلىك رايونلار بىلەن بىرلىكتە تۈزۈپ، شۇ دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىگە تەستىقلىتىدۇ ھەمدە بىر دەرىجە يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ سۇ مەمۇرىيىتى مەسئۇل تارمىقىغا ئەنگە ئالدۇرىدۇ؛
ئۆلكە، ئاپتونوم رايون، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەر ھالقىغان دەريا، دەريا بۆلىكى، كۆللەرنىڭ كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش يىرىك پىلانىنى مۇناسىۋەتلىك ۋادى باشقۇرۇش ئاپپاراتى دەريا، دەريا بۆلىكى، كۆل بار جايدىكى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى، مۇناسىۋەتلىك مەسئۇل تارمىقى بىلەن بىرلىكتە تۈزۈپ، ئايرىم-ئايرىم ھالدا مۇناسىۋەتلىك ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايوندىكى، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەردىكى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ تەكشۈرۈپ پىكرىنى ئوتتۇرىغا قويغاندىن كېيىن،
گوۋۇيۈەننىڭ سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقىغا تەستىقلىتىش لازىم.

شەھەرنىڭ كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش يىرىك پىلانىنى شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى، قۇرۇلۇش مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك تارماقلارنى تەشكىللەپ، ۋادىنىڭ كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش يىرىك پىلانى، بىر دەرىجە يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ رايون كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش يىرىك پىلانىغا ئاساسەن تۈزىدۇ، گوۋۇيۈەن بەلگىلىگەن تەستىقلاش تەرتىپى بويىچە تەستىقلىغاندىن كېيىن، شەھەر ئومۇمىي يىرىك پىلانىغا كىرگۈزىدۇ.

كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش يىرىك پىلانىغا تۈزىتىش كىرگۈزۈشتە، ئەسلىي تەستىقلىغان ئورگانغا تەستىقلىتىش كېرەك.

11-ماددا كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش يىرىك پىلانى تۈزۈشتە، مۇھىم نۇقتىغا ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىش، ئادەتتىكىگە تەڭ ئېتىبار بېرىش، شۇنىڭدەك كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش بىلەن قۇرغاقچىلىققا تاقابىل تۇرۇشنى بىرلەشتۈرۈش، قۇرۇلۇش تەدبىرى بىلەن قۇرۇلۇشتىن باشقا تەدبىرنى بىرلەشتۈرۈش پىرىنسىپىغا ئەمەل قىلىپ، كەلكۈن-ھۆلچىلىك قانۇنىيىتى بىلەن يۇقىرى-تۆۋەن ئېقىن، ئوڭ-سول قىرغاقنىڭ مۇناسىۋىتىنى، شۇنىڭدەك خەلق ئىگىلىكىنىڭ كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش تەلىپىنى تولۇق ئويلىشىش كېرەك،
ھەمدە دۆلەت زېمىن يىرىك پىلانى ۋە يەردىن پايدىلىنىش ئومۇمىي يىرىك پىلانىغا ماسلاشتۇرۇلۇشى كېرەك.

كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش يىرىك پىلانىدا مۇداپىئەلىنىش ئوبيېكتى، تىزگىنلەش نىشانى ۋە ۋەزىپىسى، كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش تەدبىرى ۋە يولغا قويۇش لايىھەسىنى بېكىتىش، كەلكۈن يامراش رايونى، كەلكۈن قاچىلاش رايونى ۋە كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قوغداش رايونىنىڭ دائىرىسىنى بېكىتىش، كەلكۈن قاچىلاش رايونىنىڭ ئىشلىتىلىش پىرىنسىپىنى بەلگىلەش كېرەك.

12-ماددا بوران-چاپقۇننىڭ تەھدىتىگە ئۇچرىغان دېڭىز بويى رايونلىرىدىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى بوران-چاپقۇندىن مۇداپىئەلىنىشنى شۇ رايوننىڭ كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش يىرىك پىلانىغا كىرگۈزۈشى، دېڭىز توسمىسى ( دېڭىز كۆلچىكى )، تاشقىن توسۇش چۈشۈرگىسى ۋە دېڭىز بويىدىكى ئىھاتە ئورمىنى قاتارلىق بوران-دولقۇندىن مۇداپىئەلىنىش قۇرۇلۇش سىستېمىسى قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىشى، ئىمارەت، قۇرۇلمىلارنىڭ لايىھەلىنىشى ۋە ياسىلىشىنىڭ بوران-بوراندىن مۇداپىئەلىنىش ئېھتىياجىغا ئۇيغۇن كېلىشىنى نازارەت قىلىشى كېرەك.

13-ماددا قىيان تاغ گۈمۈرۈلۈش، گۈمۈرۈلۈپ چۈشۈش ۋە لاتقا-شېغىللىق ئېقىن پەيدا قىلىش ئېھتىمالى بولغان رايونلار، شۇنىڭدەك كەلكۈن كۆپ كېلىدىغان باشقا رايونلاردىكى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنى تەشكىللەپ، گېئو قېزىلما بايلىقلارنى باشقۇرۇش خىزمىتىگە مەسئۇل تارماق، سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى ۋە باشقا مۇناسىۋەتلىك تارماقلارنى تاغ گۈمۈرلۈش، گۈمۈرلۈپ چۈشۈش ۋە لاي-لاتقا ئېقىش يوشۇرۇن خەۋپىنى ئومۇميۈزلۈك تەكشۈرۈپ، ئالدىنى ئېلىش ۋە تىزگىنلەشتىكى نۇقتىلىق رايونلارنى ئايرىش كېرەك،
ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەش تەدبىرىنى قوللىنىش

شەھەر، كەنت-بازار ۋە باشقا ئاھالە نۇقتىسى، شۇنىڭدەك زاۋۇت، كان، تۆمۈريول ۋە تاشيول غول لىنىيەلىرىنىڭ جايلىشىشىدا كەلكۈن تەھدىتىدىن ساقلىنىش كېرەك؛
قىيان تەھدىتىگە ئۇچرىغان جايغا قۇرۇلۇپ بولغان بولسا، مۇداپىئە تەدبىرى قوللىنىش كېرەك.

14-ماددا تۈزلەڭلىك، ئويمان يەر، سۇ تورى بازار رايونى، جىلغا، ئويمانلىق قاتارلىق ئاسان ھۆلچىلىك بولىدىغان رايونلاردىكى مۇناسىۋەتلىك يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ھۆلچىلىكنى تۈگىتىش-ھۆلچىلىكنى تىزگىنلەش يىرىك پىلانى تۈزۈپ، مۇناسىۋەتلىك تارماق، ئورۇنلارنى مۇناسىپ تىزگىنلەش تەدبىرى قوللىنىشقا تەشكىللەپ، سۇ چىقىرىش سىستېمىسىنى مۇكەممەللەشتۈرۈپ، ھۆلچىلىككە چىداملىق زىرائەتلەرنىڭ تۈرى ۋە سورتىنى راۋاجلاندۇرۇپ، كەلكۈن-ھۆلچىلىك، قۇرغاقچىلىق، شورلىشىشنى ھەر تەرەپلىمە تىزگىنلىشى كېرەك.

شەھەر خەلق ھۆكۈمىتى شەھەر رايونىدىكى سۇ چىقىرىۋېتىش تۇرۇبا تورى، پومپا پونكىتىنى قۇرۇش ۋە باشقۇرۇشنى كۈچەيتىشى كېرەك.

15-ماددا گوۋۇيۈەننىڭ سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى مۇناسىۋەتلىك تارماقلار ۋە ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى بىلەن بىرلىكتە چاڭجياڭ دەرياسى، خۇاڭخې دەرياسى، جۇجياڭ دەرياسى، لياۋخې دەرياسى، خۇەيخې دەرياسى، خەيخې دەرياسىنىڭ دېڭىزغا قۇيۇلۇش ئېغىزىنى تۈزەش يىرىك پىلانىنى تۈزۈشى كېرەك.

ئالدىنقى تارماقتىكى دېڭىز قۇيۇلۇش ئېغىزىدا دېڭىز قورشاپ يەر بەرپا قىلىشتا، دەريا ئېغىزىنى تۈزەش يىرىك پىلانىغا ئۇيغۇن كېلىشى كېرەك.

16-ماددا كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش يىرىك پىلانىدا بېكىتىلگەن دەريا يوللىرىنى تۈزەش پىلانىغا ئىشلىتىلىدىغان يەر ۋە يىرىك پىلان قۇرۇلۇشىغا ئىشلىتىلىدىغان توسما دائىرىسىدىكى يەرنى يەر باشقۇرۇش تارمىقى ۋە سۇ مەمۇرىيىتى مەسئۇل تارمىقى مۇناسىۋەتلىك رايونلار بىلەن بىرلىكتە تەكشۈرۈپ بېكىتىپ، ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىگە گوۋۇيۈەن بەلگىلىگەن ھوقۇق دائىرىسىدە تەستىقلاتقاندىن كېيىن، يىرىك پىلاندىكى ساقلاپ قېلىش رايونى قىلىپ ئايرىپ بېرىشكە بولىدۇ؛
شۇ پىلاندىكى ساقلاپ قېلىش رايونى دائىرىسىدىكى يەر باشقا تۈرگە چېتىلىدىغان يەرنى مۇناسىۋەتلىك يەر باشقۇرۇش تارمىقى ۋە سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى تەكشۈرۈپ بېكىتكەندە، مۇناسىۋەتلىك تارماقلاردىن پىكىر ئېلىشى كېرەك.

يىرىك پىلاندىكى ساقلاپ قېلىش رايونىنى ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمە بويىچە ئايرىغاندىن كېيىن ئېلان قىلىش كېرەك.

ئالدىنقى تارماقتا پىلانلانغان ساقلانما رايوندا كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش بىلەن مۇناسىۋەتسىز زاۋۇت-كان قۇرۇلۇش ئەسلىھەلىرىنى قۇرۇشقا بولمايدۇ؛
ئالاھىدە ئەھۋالدا، دۆلەتنىڭ زاۋۇت-كان قۇرۇلۇشى تۈرىدىن ئالدىنقى تارماقتىكى يىرىك پىلاندىكى قالدۇرۇق رايوندىكى يەرنى ھەقىقەتەن ئىگىلەشكە توغرا كەلسە، دۆلەت بەلگىلىگەن ئاساسىي قۇرۇلۇش تەرتىپى بويىچە تەستىقلىتىش ھەمدە ئالاقىدار سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقىدىن پىكىر ئېلىش كېرەك.

كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش يىرىك پىلانىدا بېكىتىلگەن كېڭەيتىلگەن ياكى ئېچىلغان ئادەم كۈچى ئارقىلىق كەلكۈن چىقىرىش يولىغا ئىشلىتىلىدىغان يەر دائىرىسىدىكى يەرنى ئۆلكە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ يەر باشقۇرۇش تارمىقى ۋە سۇ مەمۇرىيىتى مەسئۇل تارمىقى مۇناسىۋەتلىك تارماقلار، مۇناسىۋەتلىك رايونلار بىلەن بىرلىكتە تەكشۈرۈپ بېكىتىپ، ئۆلكە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى ھۆكۈمەت گوۋۇيۈەن بەلگىلىگەن ھوقۇق دائىرىسىدە تەستىقلىغاندىن كېيىن، يىرىك پىلاندىكى ساقلاپ قېلىش رايونى قىلىپ بېكىتسە بولىدۇ، ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمە بويىچە بولىدۇ.

17-ماددا دەريا، كۆللەردە كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قۇرۇلۇشى ۋە باشقا سۇ قۇرۇلۇشى، سۇ ئېلېكتىر ئىستانسىسى قاتارلىقلارنى قۇرۇش كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش يىرىك پىلانىدىكى تەلەپكە ئۇيغۇن بولۇشى كېرەك؛
سۇ ئامبارلىرى كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش يىرىك پىلانىدىكى تەلەپ بويىچە ئامبار سىغىمىنى يېتەرلىك قالدۇرۇشى كېرەك.

ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قۇرۇلۇشى ۋە باشقا سۇ قۇرۇلۇشلىرى، سۇ ئېلېكتىر ئىستانسىلىرى سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى ئىمزالىغان كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش يىرىك پىلانىنىڭ تەلىپىگە ئۇيغۇن يىرىك پىلان ماقۇلنامىسىنى ئالمىسا، قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن قۇرۇلۇشنى باشلىسا بولمايدۇ.

3-باب تۈزەش ۋە مۇداپىئەلىنىش

18-ماددا دەريا كەلكۈنىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە تىزگىنلەشتە سۇ ساقلاش بىلەن چىقىرىۋېتىشنى تەڭ قوللىنىپ، دەريا يوللىرىنىڭ كەلكۈننى ئاققۇزۇش ئىقتىدارى ۋە سۇ ئامبىرى، ئويمان يەر، كۆللەرنىڭ كەلكۈننى باشلاش-ساقلاش فۇنكسىيەسىنى تولۇق جارى قىلدۇرۇپ، دەريا مۇداپىئەسىنى كۈچەيتىپ، جايلارنىڭ ئەھۋالىغا قاراپ قەرەللىك لاي-لاتقىلارنى تازىلاش ۋە راۋانلاشتۇرۇش قاتارلىق تەدبىرلەرنى قوللىنىپ، كەلكۈننىڭ راۋان ئېقىشىنى ساقلاش كېرەك.

دەريا كەلكۈنىنىڭ ئالدىنى ئېلىش ۋە ئۇنى تىزگىنلەشتە، ۋادىدىكى ئورمان-ئوتلاق يېپىنچا ئۆسۈملۈكلىرىنى قوغداش، كېڭەيتىش، سۇ مەنبەسىنى ساقلاش، ۋادىدىكى سۇ-تۇپراقنى ساقلاش ۋە ھەر تەرەپلىمە تۈزەشنى كۈچەيتىش كېرەك.

19-ماددا دەريا يولىنى تۈزەش ۋە دەريا سۈيىنىڭ ئېقىش يۆنىلىشىنى تىزگىنلەش، يېتەكلەش، توسمىنى قوغداش قاتارلىق قۇرۇلۇشلاردا يۇقىرى-تۆۋەن ئېقىن، ئوڭ-سول قىرغاقنىڭ مۇناسىۋىتىگە تەڭ ئېتىبار بېرىپ، يىرىك پىلاندىكى ئۆتكۈزگۈچ سىم بويىچە ئىش قىلىش كېرەك، دەريا سۈيىنىڭ ئېقىش مىقدارىنى خالىغانچە ئۆزگەرتىشكە بولمايدۇ.

دۆلەت بېكىتكەن مۇھىم دەريالارنى پىلانلاش-تىزگىنلەش ئۆتكۈزگۈچ لىنىيەسىنى ۋادى باشقۇرۇش ئاپپاراتى تۈزۈپ، گوۋۇيۈەننىڭ سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەستىقلىشىغا يوللايدۇ.

باشقا دەريا، دەريا بۆلەكلىرىنى پىلانلاش، تۈزەش ئۆتكۈزگۈچ لىنىيەسىنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرىنىڭ سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى تۈزۈپ، شۇ دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىگە تەستىقلىتىدۇ؛
ئۆلكە، ئاپتونوم رايون، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەر ھالقىغان دەريا، دەريا بۆلىكى ۋە ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلەر ئارىسىدىكى ئۆلكە پاسىلىدىكى دەريا يولىنى پىلانلاش، تۈزەش ئۆتكۈزگۈچ لىنىيەسىنى مۇناسىۋەتلىك ۋادىنى باشقۇرۇش ئاپپاراتى دەريا، دەريا بۆلىكى تۇرۇشلۇق جايدىكى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونى، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى تۈزۈشكە تەشكىللەيدۇ، مۇناسىۋەتلىك ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايوننىڭ، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلەردىكى خەلق ھۆكۈمىتى تەكشۈرۈپ پىكىر بەرگەندىن كېيىن،
گوۋۇيۈەننىڭ سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقىغا تەستىقلىتىش لازىم.

20-ماددا دەريا، كۆللەرنى تۈزەشتە سۇ يولىغا چېتىلىدىغانلىرى سۇ تىرانسپورت ئېھتىياجىغا تەڭ ئېتىبار بېرىشى ھەمدە قاتناش مەسئۇل تارمىقىدىن ئالدىن پىكىر ئېلىشى كېرەك.
سۇ يولىنى تۈزەشتە، دەريا، كۆللەرنىڭ كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش بىخەتەرلىك تەلىپىگە ئۇيغۇن كېلىش ھەمدە سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقىدىن ئالدىن پىكىر ئېلىش كېرەك.

بامبۇك ياغىچى قويۇپ بېرىلىدىغان دەريا ئېقىنى ۋە بېلىقچىلىق سۇ رايونىدا دەريا يولىنى تۈزەشتە، بامبۇك ياغىچى سۇ تىرانسپورتى ۋە بېلىقچىلىقنىڭ تەرەققىيات ئېھتىياجىغا تەڭ ئېتىبار بېرىش ھەمدە ئورمانچىلىق، بېلىقچىلىق مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقىدىن ئالدىن پىكىر ئېلىش كېرەك.
دەرياغا بامبۇك ياغىچىنى قويۇپ بېرىشتە، كەلكۈن ئاققۇزۇش ۋە كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قۇرۇلۇش ئەسلىھەلىرىنىڭ بىخەتەرلىكىگە تەسىر يەتكۈزۈشكە بولمايدۇ.

21-ماددا دەريا يولى، كۆل باشقۇرۇشتا سۇ سىستېمىسى بويىچە بىرتۇتاش باشقۇرۇش بىلەن دەرىجە بويىچە باشقۇرۇشنى بىرلەشتۈرۈش پىرىنسىپى يولغا قويۇلۇپ، مۇداپىئە كۈچەيتىلىپ، راۋانلىقىغا ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىنىدۇ.

دۆلەت بېكىتكەن مۇھىم دەريا، كۆللەرنىڭ ئاساسلىق دەريا بۆلىكى، ئۆلكە، ئاپتونوم رايون، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەردىن ھالقىغان مۇھىم دەريا بۆلىكى، كۆل، ئۆلكە، ئاپتونومرايون، بىۋاسىتە قايسى شەھەر ئارىسىدىكى ئۆلكە چېگراسىدىكى دەريا يولى، كۆل، شۇنىڭدەك دۆلەت ( چېگرا ) چېگراسىدىكى دەريا، كۆل،
ۋادى باشقۇرۇش ئاپپاراتى ۋە دەريا، كۆل بار جايدىكى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقىنىڭ ئايرىشى بويىچە قانۇن بويىچە باشقۇرىدۇ.
باشقا دەريا، كۆللەرنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرىنىڭ سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى گوۋۇيۈەننىڭ سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارماقلىرى ياكى گوۋۇيۈەننىڭ سۇ مەمۇرىي باشقۇرۇش تارمىقى ھوقۇق بەرگەن ئاپپاراتنىڭ بېكىتىشى بويىچە قانۇن بويىچە باشقۇرىدۇ.

توسمىسى بار دەريا، كۆللەرنىڭ باشقۇرۇش دائىرىسى ئىككى قىرغاق توسمىسى ئارىسىدىكى سۇ، قۇملۇق، ساھىل، كەلكۈن چىقىرىش رايونى ۋە توسما ۋە توسما مۇھاپىزەت قىلىش ئورنىدۇر؛
توسمىسى يوق دەريا، كۆللەرنىڭ باشقۇرۇش دائىرىسى تارىختىكى ئەڭ يۇقىرى كەلكۈن سۇ ئورنى ياكى لايىھەدىكى كەلكۈن سۇ ئورنى ئارىسىدىكى سۇ، قۇملۇق، ساھىل ۋە كەلكۈن ئاققۇزۇش رايونىدىن ئىبارەت.

ئېقىن رايونى باشقۇرۇش ئاپپاراتى بىۋاسىتە باشقۇرىدىغان دەريا يولى، كۆللەرنى باشقۇرۇش دائىرىسىنى ۋادى باشقۇرۇش ئاپپاراتى مۇناسىۋەتلىك ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى بىلەن بىرلىكتە ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمە بويىچە بېكىتىدۇ؛
باشقا دەريا يوللىرى، كۆللەرنى باشقۇرۇش دائىرىسىنى مۇناسىۋەتلىك ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمە بويىچە بېكىتىدۇ.

22-ماددا دەريا يولى، كۆل باشقۇرۇش دائىرىسىدىكى يەر ۋە قىرغاق لىنىيەسىدىن پايدىلىنىش كەلكۈن ئاققۇزۇش، سۇ يەتكۈزۈش تەلىپىگە ئۇيغۇن كېلىشى كېرەك.

دەريا، كۆل باشقۇرۇش دائىرىسىدە كەلكۈن ئاققۇزۇشقا توسالغۇ بولىدىغان ئىمارەت، قۇرۇلما سېلىش، ئەخلەت، داشقال تۆكۈش، دەريا ئەھۋالىنىڭ مۇقىملىقىغا تەسىر يەتكۈزىدىغان، دەريا قىرغىقىدىكى توسما بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزىدىغان ۋە دەريا يولىدا كەلكۈن ئاققۇزۇشكە توسالغۇ بولىدىغان باشقا ھەرىكەتلەر بىلەن شۇغۇللىنىش مەنئى قىلىنىدۇ.

كەلكۈن ئاققۇزۇش يولىدا كەلكۈن ئاققۇزۇشقا توسقۇنلۇق قىلىدىغان دەل-دەرەخ ۋە ئېگىز غوللۇق زىرائەتلەرنى تېرىش مەنئى قىلىنىدۇ.

پاراخوتلاردا يۈرگەندە توسما بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزۈش ئېھتىمالى بولغان دەريا بۆلىكىدە يۈرۈش سۈرئىتىگە چەك قويۇش كېرەك.
يۈرۈش سۈرئىتىگە چەك قويۇش بەلگىسىنى قاتناش مەسئۇل تارمىقى بىلەن سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى كېڭىشىپ بېكىتكەندىن كېيىن ئورنىتىدۇ.

23-ماددا كۆلنى دائىرىلەپ يەر بەرپا قىلىش مەنئى قىلىنىدۇ.
قاشالاپ بوز يەر ئاچقانلارنى دۆلەت بەلگىلىگەن كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش ئۆلچىمى بويىچە تۈزەش، پىلانلىق ھالدا تېرىلغۇدىن كۆلگە قايتۇرۇش كېرەك.

دەريانى قاشالاپ ئېچىش مەنئى قىلىنىدۇ.
ھەقىقەتەن دائىرىلەپ بوز يەر ئېچىشقا توغرا كەلسە، ئىلمىي دەلىللەش، سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى كەلكۈن ئاققۇزۇش، سۇ يەتكۈزۈشكە دەخلى قىلمايدىغانلىقىنى مۇئەييەنلەشتۈرگەندىن كېيىن، ئۆلكە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىگە تەستىقلىتىش كېرەك.

24-ماددا كەلكۈن ئاققۇزۇش دەريا يولىدا ئولتۇرۇشلۇق ئاھالىنى شۇ جايدىكى خەلق ھۆكۈمىتى پىلانلىق ھالدا سىرتقا كۆچۈرۈشكە تەشكىللىشى كېرەك.

25-ماددا توسما، قىرغاقتىكى دەل-دەرەخلەرنى دەريا، كۆل باشقۇرۇش ئاپپاراتى قۇرۇشقا ۋە باشقۇرۇشقا تەشكىللەيدۇ.
توسما، قىرغاقنى قوغداش، دەل-دەرەخلەرنى خالىغانچە كېسىشكە بولمايدۇ.
توسما ۋە قىرغاقنى قوغدايدىغان دەل-دەرەخلەرنى كېسىشتە، كېسىشكە ئىجازەت بېرىش رەسمىيىتىنى قانۇن بويىچە بېجىرىش ھەمدە بەلگىلەنگەن يېڭىلاپ تولۇقلاپ تىكىش ۋەزىپىسىنى ئورۇنداش كېرەك.

26-ماددا سۇ توسۇلۇپ قالغان، سۇ توسۇلۇپ قېلىش ئېغىر بولغان كۆۋرۈك، يول باشلاش، پىرىستان ۋە دەريا ھالقىغان باشقا قۇرۇلۇش ئەسلىھەلىرىنى كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش ئۆلچىمىگە ئاساسەن، مۇناسىۋەتلىك سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ گوۋۇيۈەن بەلگىلىگەن ھوقۇق دائىرىسىدە قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇننى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە ئۆزگەرتىپ قۇرۇش ياكى چېقىۋېتىشكە بۇيرۇسا بولىدۇ.

27-ماددا دەريا ھالقىغان، دەريانى كېسىپ ئۆتىدىغان، توسما كېسىپ ئۆتىدىغان، دەرياغا يېقىن كۆۋرۈك، پىرىستان، يول، كېچىك، تۇرۇبا، كابېل، سۇ ئېلىش، سۇ چىقىرىش قاتارلىق قۇرۇلۇش ئەسلىھەلىرىنى قۇرۇشتا، كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش ئۆلچىمى، قىرغاق لىنىيەسى يىرىك پىلانى، سۇ تىرانسپورت تەلىپى ۋە باشقا تېخنىكا تەلىپىگە ئۇيغۇن بولۇش، توسما بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزمەسلىك، دەريا ۋەزىيىتىنىڭ مۇقىملىقىغا تەسىر يەتكۈزمەسلىك، كەلكۈننىڭ راۋان ئېقىشىغا توسقۇنلۇق قىلماسلىق كېرەك؛
ئۇنىڭ قۇرۇلۇش لايىھەسى ئالاقىدار سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقىنىڭ كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش تەلىپىگە ئاساسەن تەكشۈرۈپ ماقۇللۇقىنى ئالمىغان بولسا، قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن قۇرۇلۇشنى باشلىسا بولمايدۇ.

ئالدىنقى تارماقتىكى قۇرۇلۇش ئەسلىھەسى دەريا، كۆللەرنى باشقۇرۇش دائىرىسىدىكى يەرنى ئىگىلەش، دەريا يولى، كۆل بوشلۇقىدىن ھالقىپ ئۆتۈش ياكى دەريا قىنىدىن كېسىپ ئۆتۈشكە توغرا كەلسە، قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن مۇناسىۋەتلىك سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقىنىڭ شۇ قۇرۇلۇش ئەسلىھەسى قۇرۇلۇشىنىڭ ئورنى ۋە چېكىنى تەكشۈرۈپ تەستىقلىغاندىن كېيىن، قانۇن بويىچە ئىش باشلاش رەسمىيىتىنى بېجىرىشى كېرەك؛
قۇرۇلۇش قىلىشنى ئورۇنلاشتۇرۇشتا، سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى تەكشۈرۈپ تەستىقلىغان ئورۇن ۋە پاسىلغا ئاساسەن ئورۇنلاشتۇرۇش كېرەك.

28-ماددا دەريا، كۆل باشقۇرۇش دائىرىسىدە مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە قۇرۇلغان قۇرۇلۇش ئەسلىھەلىرىنى سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى قانۇن بويىچە تەكشۈرۈشكە ھوقۇقلۇق؛
سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى تەكشۈرگەندە، تەكشۈرۈلگۈچى ئالاقىدار ئەھۋال ۋە ماتېرىياللارنى ئەينەن تەمىنلىشى كېرەك.

ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن قۇرۇلۇش ئەسلىھەلىرى پۈتۈپ تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋالغاندا، سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى قاتنىشىشى كېرەك.

4-باب كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش رايونى ۋە كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قۇرۇلۇشى ئەسلىھەلىرىنى باشقۇرۇش

29-ماددا كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش رايونى كەلكۈن يامراپ سۇ بېسىپ كېتىش ئېھتىمالى بولغان رايوننى كۆرسىتىدۇ، ئۇ كەلكۈن يامراش رايونى، كەلكۈن قاچىلاش رايونى ۋە كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش مۇھاپىزەت رايونىغا بۆلۈنىدۇ.

كەلكۈن يامراش رايونى قۇرۇلۇش ئەسلىھەلىرى قوغدالمىغان كەلكۈن يامراپ كېتىدىغان رايوننى كۆرسىتىدۇ.

كەلكۈن قاچىلاش رايونى كەلكۈن بۆلۈش ئېغىزىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان دەريا قېشىنىڭ دۈمبە سۇ يۈزىدىن سىرت، كەلكۈننى ۋاقىتلىق ساقلايدىغان ئويمان رايون ۋە كۆل قاتارلىقلارنى كۆرسىتىدۇ.

كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش بويىچە قوغدىلىدىغان رايون كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش ئۆلچىمى ئىچىدە كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قۇرۇلۇش ئەسلىھەلىرى قوغدايدىغان رايوننى كۆرسىتىدۇ.

كەلكۈن يامراش رايونى، كەلكۈن قاچىلاش رايونى ۋە كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش مۇھاپىزەت رايونىنىڭ دائىرىسى كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش يىرىك پىلانى ياكى كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش لايىھەسىدە ئايرىلىدۇ ھەمدە ئۆلكە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ گوۋۇيۈەن بەلگىلىگەن ھوقۇق دائىرىسىدە تەستىقلىشىغا سۇنغاندىن كېيىن ئېلان چىقىرىدۇ.

30-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش يىرىك پىلانى بويىچە كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش رايونىدىكى يەردىن پايدىلىنىشنى رايونغا ئايرىپ باشقۇرۇشى كېرەك.

31-ماددا يەرلىك ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش رايونىنىڭ بىخەتەرلىك قۇرۇلۇشى خىزمىتىگە بولغان رەھبەرلىكنى كۈچەيتىپ، مۇناسىۋەتلىك تارماقلار، ئورۇنلارنى تەشكىللەپ كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش رايونىدىكى ئورۇنلار ۋە ئاھالىلەرگە كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش تەربىيەسى بېرىپ، كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش بىلىملىرىنى ئومۇملاشتۇرۇپ، سۇ ئاپىتى ئېڭىنى ئۆستۈرۈشى كېرەك؛
كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش يىرىك پىلانى ۋە كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش لايىھەسى بويىچە كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش سىستېمىسى ۋە سۇ رايى، مېتېئورولوگىيە، خەۋەرلىشىش، سىگنال بېرىش، شۇنىڭدەك كەلكۈن-ھۆلچىلىك ئاپىتىنى كۆزىتىش-ئۆلچەش سىستېمىسىنى بەرپا قىلىپ ھەم مۇكەممەللەشتۈرۈپ، كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش ئىقتىدارىنى ئۆستۈرۈش؛
كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش رايونىدىكى ئورۇن ۋە ئاھالىنى كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش خىزمىتىگە ئاكتىپ قاتنىشىشقا تەشكىللەپ، شۇ جاينىڭ شارائىتىغا قاراپ ئىش كۆرۈپ كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش ۋە كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش تەدبىرلىرىنى قوللىنىش كېرەك.

32-ماددا كەلكۈن قاچىلاش رايونى، كەلكۈن قاچىلاش رايونى تۇرۇشلۇق جايدىكى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى مۇناسىۋەتلىك رايون ۋە تارماقلارنى تەشكىللەپ، كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش يىرىك پىلانىدىكى تەلەپ بويىچە كەلكۈن قاچىلاش رايونى ۋە كەلكۈن قاچىلاش رايونىنىڭ بىخەتەرلىك قۇرۇلۇشى پىلانىنى تۈزۈپ، كەلكۈن قاچىلاش رايونىدا ئاھالىنىڭ كۆپىيىشىنى تىزگىنلىشى، دائىم ئىشلىتىلىدىغان كەلكۈن قاچىلاش رايونىدا ئولتۇرۇشلۇق ئاھالىلەرنى سىرتقا كۆچۈشكە پىلانلىق تەشكىللىشى كېرەك،
ھەمدە باشقا زۆرۈر بولغان بىخەتەرلىكنى قوغداش تەدبىرلىرىنى قوللىنىدۇ.

كەلكۈن قاچىلاش رايونىدىن بىۋاسىتە مەنپەئەتلەنگەن رايون ۋە ئورۇنلار كەلكۈن قاچىلاش رايونىغا دۆلەت بەلگىلىگەن تولۇقلىما، قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىش مەجبۇرىيىتىنى ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك.
گوۋۇيۈەن ۋە مۇناسىۋەتلىك ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى كەلكۈن قاچىلاش رايونىنى يۆلەش ۋە تولۇقلىما بېرىش، قۇتقۇزۇش-ياردەم بېرىش تۈزۈمىنى ئورنىتىشى كېرەك.

گوۋۇيۈەن ۋە مۇناسىۋەتلىك ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى كەلكۈن يامراش رايونى، كەلكۈن قاچىلاش رايونىنىڭ بىخەتەرلىك قۇرۇلۇشىنى باشقۇرۇش چارىسى، شۇنىڭدەك كەلكۈن قاچىلاش رايونىنى يۆلەش ۋە تولۇقلىما بېرىش، قۇتقۇزۇش چارىسىنى تۈزسە بولىدۇ.

33-ماددا كەلكۈن يامراش رايونى، كەلكۈن قاچىلاش رايونىدا كەلكۈندىن مۇداپىئەلەنمەي قۇرۇلۇش تۈرلىرىنى قۇرۇشتا، كەلكۈننىڭ قۇرۇلۇش تۈرىگە كۆرسىتىش ئېھتىمالى بولغان تەسىرى ۋە قۇرۇلۇش تۈرىنىڭ كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش داۋامىدا كۆرۈلۈش ئېھتىمالى بولغان تەسىرىگە باھا بېرىپ، كەلكۈننىڭ تەسىرىنى باھالاش دوكلاتى تۈزۈپ، مۇداپىئە تەدبىرلىرىنى ئوتتۇرىغا قويۇش كېرەك.
كەلكۈننىڭ تەسىرىنى باھالاش دوكلاتى ئالاقىدار سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەكشۈرۈپ تەستىقلىشىدىن ئۆتمىگەن بولسا، قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن قۇرۇلۇش باشلىسا بولمايدۇ.

كەلكۈن قاچىلاش رايونىدا قۇرۇلغان نېفىتلىك، تۆمۈريول، تاشيول، كان، ئېلېكتىر ئىستانسىسى، تېلېگراف ئەسلىھەلىرى ۋە تۇرۇبا يوللىرىنىڭ كەلكۈن تەسىرىنى باھالاش دوكلاتى قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن ئۆزى ئورۇنلاشتۇرغان كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش، كەلكۈندىن ساقلىنىش لايىھەسىنى ئۆز ئىچىگە ئېلىشى كېرەك.
قۇرۇلۇش تۈرى ئىشلەپچىقىرىشقا كىرىشتۈرۈلگەندە ياكى ئىشلىتىلگەندە، ئۇنىڭ كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قۇرۇلۇش ئەسلىھەسىنى سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقىنىڭ تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋېلىشىدىن ئۆتكۈزۈش كېرەك.

كەلكۈن قاچىلاش رايونىدا ئۆي سالغاندا تەكشى چوققىلىق قۇرۇلمىنى قوللىنىش كېرەك.

34-ماددا چوڭ-ئوتتۇرا شەھەرلەر، مۇھىم تۆمۈريول، تاشيول غول لىنىيەلىرى، چوڭ تايانچ كارخانىلار كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىشنى مۇھىم نۇقتا قىلىپ، بىخەتەرلىككە ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىشى كېرەك.

كەلكۈن تەھدىتىگە ئۇچرىغان شەھەر، ئىقتىسادىي تەرەققىيات رايونى، زاۋۇت-كان رايونى ۋە دۆلەتنىڭ مۇھىم يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىش بازىسى قاتارلىقلارنى نۇقتىلىق قوغداش، كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش زۆرۈر قۇرۇلۇش ئەسلىھەلىرىنى قۇرۇش كېرەك.

شەھەر قۇرۇلۇشىدا ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن ئەسلىدىكى دەريا ئېقىنى، سۇ ساقلاش كۆلى، كۆلچەك، ئويمان-دۆڭنى تىندۇرۇۋېتىشكە ۋە ئەسلىدىكى كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش توسمىسىنى بىكار قىلىشقا بولمايدۇ.
ھەقىقەتەن تولدۇرۇۋېتىش ياكى بىكار قىلىش توغرا كەلسە، شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ تەستىقىنى ئېلىش كېرەك.

35-ماددا دۆلەت ئىگىدارلىقىدا بولىدىغان كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قۇرۇلۇشى ئەسلىھەسى تەستىقلىتىلغان لايىھە بويىچە، پۈتۈپ تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋېلىشتىن بۇرۇن ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتى دۆلەتنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە باشقۇرۇش ۋە قوغداش دائىرىسىنى بېكىتىشى كېرەك.

كوللېكتىپ ئىگىدارلىقىدىكى كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قۇرۇلۇشى ئەسلىھەلىرىنى ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ بەلگىلىمىسى بويىچە قوغداش دائىرىسى بېكىتىش كېرەك.

كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قۇرۇلۇش ئەسلىھەلىرىنى قوغداش دائىرىسىدە پارتلىتىش، قۇدۇق قېزىش، تاش قېزىش، توپا ئېلىش قاتارلىق كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قۇرۇلۇش ئەسلىھەلىرىنىڭ بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزىدىغان ھەرىكەتلەردە بولۇش مەنئى قىلىنىدۇ.

36-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى مۇناسىۋەتلىك تارماقلارنى تەشكىللەپ سۇ ئامبىرى توسمىسىنى قەرەللىك تەكشۈرۈش ۋە نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشنى كۈچەيتىشى كېرەك.
لايىھەدىكى كەلكۈن ئۆلچىمى، يەر تەۋرەشكە تاقابىل تۇرۇپ مۇداپىئە كۆرۈش تەلىپىگە يەتمىگەن ياكى ئېغىر سۈپەتلىك نۇقسان بار خەتەرلىك توسمىلارغا قارىتا، توسما مەسئۇل تارمىقى مۇناسىۋەتلىك ئورۇنلارنى خەتەرنى تۈگىتىپ پۇختىلاش تەدبىرى قوللىنىشقا تەشكىللىشى، بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە خەتەرنى تۈگىتىشى ياكى قايتا قۇرۇشى، مۇناسىۋەتلىك خەلق ھۆكۈمىتى كېرەكلىك مەبلەغنى ئالدىن ئورۇنلاشتۇرۇشى كېرەك.
توسما غۇلاپ كېتىش ئېھتىمالى بولغان سۇ ئامبارلىرىغا قارىتا، جىددىي ئىشلارغا تاقابىل تۇرۇش، خەتەردىن جىددىي قۇتقۇزۇش ۋە ئاھالىلەرنى ۋاقىتلىق چېكىندۈرۈش لايىھەسىنى ئالدىن تۈزۈش كېرەك.

ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ۋە مۇناسىۋەتلىك مەسئۇل تارماقلار قالدۇق قېزىلمىلار توسمىسىنى نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشنى كۈچەيتىپ، تەدبىر قوللىنىپ، كەلكۈن سەۋەبىدىن توسمىنىڭ گۈمۈرۈلۈپ كېتىشىدىن ساقلىنىشى كېرەك.

37-ماددا ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ سۇ ئامبىرى توسمىسى، توسمىسى، چۈشۈرگىسى، قىرغاق ئاسراش، سۇ تارتىش پونكىتى، سۇ چىقىرىش ئۆستىڭى سىستېمىسى قاتارلىق كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قۇرۇلۇشلىرى ۋە سۇ رايى، خەۋەرلىشىش ئەسلىھەلىرى، شۇنىڭدەك كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش زاپاس سايمانلىرى، ماتېرىيال قاتارلىقلارنى بۇزۇۋېتىشىگە، ئىگىلىۋېلىشىغا، بۇزۇۋېتىشىگە يول قويۇلمايدۇ.

5-باب كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش-كەلكۈنگە تاقابىل تۇرۇش

38-ماددا كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش، كەلكۈنگە تاقابىل تۇرۇش خىزمىتىدە ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى مەمۇرىي باشلىق مەسئۇل بولۇش تۈزۈمى يولغا قويۇلىدۇ، بىرتۇتاش قوماندانلىق قىلىدۇ، دەرىجىگە، تارماققا ئايرىپ مەسئۇل بولىدۇ.

39-ماددا گوۋۇيۈەن دۆلەت كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قوماندانلىق ئاپپاراتى تەسىس قىلىدۇ، پۈتۈن مەملىكەتنىڭ كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش، كەلكۈنگە تاقابىل تۇرۇش خىزمىتىگە رەھبەرلىك قىلىش، ئۇنى تەشكىللەشكە مەسئۇل بولىدۇ، ئۇنىڭ ئىش بېجىرىش ئاپپاراتى گوۋۇيۈەننىڭ سۇ مەمۇرىيىتى مەسئۇل تارمىقىدا تەسىس قىلىنىدۇ.

دۆلەت بېكىتكەن مۇھىم دەريا، كۆللەردە مۇناسىۋەتلىك ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ۋە شۇ دەريا، كۆلنىڭ ۋادىسى باشقۇرۇش ئاپپاراتىنىڭ مەسئۇلى قاتارلىقلاردىن تەركىب تاپقان كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قوماندانلىق ئاپپاراتى تەسىس قىلىنسا، باشقۇرۇش تەۋەلىكىدىكى كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش، كەلكۈنگە تاقابىل تۇرۇش خىزمىتىگە قوماندانلىق قىلسا بولىدۇ، ئۇنىڭ ئىش ئاپپاراتى ۋادىنى باشقۇرۇش ئاپپاراتىدا تەسىس قىلىنىدۇ.

كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش، كەلكۈنگە تاقابىل تۇرۇش ۋەزىپىسى بار ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى مۇناسىۋەتلىك تارماقلار، شۇ جايدا تۇرۇشلۇق قىسىملار، خەلق قوراللىق بۆلۈمىنىڭ مەسئۇلى قاتارلىقلاردىن تەركىب تاپقان كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قوماندانلىق ئاپپاراتى تەسىس قىلىدۇ، يۇقىرى دەرىجىلىك كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قوماندانلىق ئاپپاراتلىرى ۋە شۇ دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ رەھبەرلىكىدە، شۇ رايوننىڭ كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش، كەلگۈنگە تاقابىل تۇرۇش خىزمىتىگە قوماندانلىق قىلىدۇ، ئۇلارنىڭ ئىش ئاپپاراتى تەڭ دەرىجىلىك سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقىدا تەسىس قىلىنىدۇ؛
زۆرۈر تېپىلغاندا، شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ قارارى ئارقىلىق، كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قوماندانلىق ئاپپاراتى قۇرۇلۇش مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقىدا شەھەر رايونى ئىش بېجىرىش ئاپپاراتى تەسىس قىلىپ، كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش رەھبەرلىك ئاپپاراتىنىڭ بىرتۇتاش رەھبەرلىكىدە، شەھەر رايونى كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش، كەلكۈنگە تاقابىل تۇرۇش كۈندىلىك خىزمىتىگە مەسئۇل بولسىمۇ بولىدۇ.

40-ماددا كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش، كەلكۈنگە تاقابىل تۇرۇش ۋەزىپىسى بار ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ۋادى ئۇنىۋېرسال يىرىك پىلانى، كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قۇرۇلۇشىنىڭ ئەمەلىي ئەھۋالى ۋە دۆلەت بەلگىلىگەن كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش ئۆلچىمىگە ئاساسەن، كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش لايىھەسى تۈزىدۇ ( پەۋقۇلئاددە زور كەلكۈننى بىر تەرەپ قىلىش تەدبىرلىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ ).

چاڭجياڭ دەرياسى، خۇاڭخې دەرياسى، خۇەيخې دەرياسى، خەيخې دەرياسىدىكى كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش لايىھەسىنى دۆلەت كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قوماندانلىق ئاپپاراتى تۈزۈپ، گوۋۇيۈەنگە تەستىقلىتىدۇ؛
ئۆلكە، ئاپتونوم رايون، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەر ھالقىغان باشقا دەريالارنىڭ كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش لايىھەسىنى مۇناسىۋەتلىك ۋادى باشقۇرۇش ئاپپاراتى مۇناسىۋەتلىك ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى بىلەن بىرلىكتە تۈزۈپ، گوۋۇيۈەن ياكى گوۋۇيۈەن ھوقۇق بەرگەن مۇناسىۋەتلىك تارماققا تەستىقلىتىدۇ.
كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش لايىھەسى تەستىقلانغاندىن كېيىن، مۇناسىۋەتلىك يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ئىجرا قىلىشى شەرت.

ھەر دەرىجىلىك كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قوماندانلىق ئاپپاراتلىرى ۋە كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش، كەلكۈنگە تاقابىل تۇرۇش ۋەزىپىسىنى ئۈستىگە ئالغان تارماقلار ۋە ئورۇنلار كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش لايىھەسىگە ئاساسەن كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش، كەلگۈنگە تاقابىل تۇرۇش تەييارلىق خىزمىتىنى ياخشى ئىشلىشى شەرت.

41-ماددا ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قوماندانلىق ئاپپاراتى شۇ جاينىڭ كەلكۈن قانۇنىيىتىگە ئاساسەن، كەلكۈن مەزگىلىنىڭ باشلىنىش-ئاخىرلىشىش ۋاقتىنى بەلگىلەيدۇ.

دەريا-كۆللەرنىڭ سۇ ئەھۋالى كاپالەتلىك سۇ ئورنى ياكى بىخەتەر ئېقىن مىقدارىغا يېقىنلاشقاندا، سۇ ئامبارلىرىنىڭ سۇ ئورنى لايىھەدىكى كەلكۈن سۇ ئورنىغا يېقىنلاشقاندا ياكى كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قۇرۇلۇش ئەسلىھەلىرىدە ئېغىر خەتەر كۆرۈلگەندە، مۇناسىۋەتلىك ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قوماندانلىق ئاپپاراتى جىددىي كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش مەزگىلىگە كىرگەنلىكىنى جاكارلىسا بولىدۇ.

42-ماددا دەريا، كۆل دائىرىسىدىكى كەلكۈننى ئېقىتىشقا توسالغۇ بولىدىغان توسالغۇلارنى كىم توساق سالسا، شۇ تازىلاش پىرىنسىپى بويىچە، كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قوماندانلىق ئاپپاراتى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تازىلاشقا بۇيرۇيدۇ؛
سۈرۈك ئۆتسىمۇ تازىلىمىغانلارنى كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قوماندانلىق ئاپپاراتى مەجبۇرىي تازىلاشقا تەشكىللەيدۇ، كېرەكلىك خىراجەتنى توسالغۇ ياسىغۇچى ئۈستىگە ئالىدۇ.

جىددىي كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش مەزگىلىدە، دۆلەت كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قوماندانلىق ئاپپاراتى ياكى ئۇ ھوقۇق بەرگەن ۋادى، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قوماندانلىق ئاپپاراتلىرى سۇ توسۇلۇپ قالغان، سۇ ئېغىر دەرىجىدە توسۇلۇپ قالغان كۆۋرۈك، سۇ باشلاش يولى، پىرىستان ۋە دەريا ھالقىغان باشقا قۇرۇلۇش ئەسلىھەلىرىنى جىددىي بىر تەرەپ قىلىشقا ھوقۇقلۇق.

43-ماددا كەلكۈن مەزگىلىدە، مېتېئورولوگىيە، سۇ رايى، دېڭىز-ئوكيان قاتارلىق مۇناسىۋەتلىك تارماقلار مەسئۇلىيىتى بويىچە، كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قوماندانلىق ئاپپاراتىغا ھاۋارايى، سۇ رايى قاتارلىق ئەمەلىي ئۇچۇر ۋە بوران-چاپقۇندىن ئالدىن مەلۇمات بېرىشى كېرەك؛
تېلېگراف تارماقلىرى كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش، كەلكۈنگە تاقابىل تۇرۇش بويىچە خەۋەرلىشىش مۇلازىمىتىنى ئاۋۋال تەمىنلىشى كېرەك؛
تىرانسپورت، ئېلېكتىر ئېنېرگىيەسى، ماددىي ئەشيا-ماتېرىيال تەمىناتى قاتارلىق مۇناسىۋەتلىك تارماقلار كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش، كەلكۈنگە تاقابىل تۇرۇش ئۈچۈن ئالدى بىلەن مۇلازىمەت قىلىشى كېرەك.

جۇڭگو خەلق ئازادلىق ئارمىيەسى، جۇڭگو خەلق قوراللىق ساقچى قىسمى ۋە خەلق ئەسكەرلىرى دۆلەت تاپشۇرغان كەلكۈنگە تاقابىل تۇرۇش-خەتەردىن قۇتقۇزۇش ۋەزىپىسىنى ئىجرا قىلىشى كېرەك.

44-ماددا كەلكۈن مەزگىلىدە، سۇ ئامبىرى، چۈشۈرگە ۋە باشقا سۇ قۇرۇلۇشى ئەسلىھەلىرىنى ئىشلىتىشتە، كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قوماندانلىق ئاپپاراتىنىڭ مۇناسىۋەتلىك ئورۇنلاشتۇرۇشى، قوماندانلىقى ۋە نازارەتچىلىكىگە بويسۇنۇش شەرت.

كەلكۈن مەزگىلىدە، سۇ ئامبىرى كەلكۈن مەزگىلىدە سۇ ئورنى چەكلەنگەن ئورۇندىن يۇقىرى سۇ ساقلىسا بولمايدۇ، كەلكۈن مەزگىلىدە سۇ ئورنىدىن يۇقىرى چەكلەنگەن كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش ئامبىرىنىڭ سىغىمىنى ئىشلىتىشتە، كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قوماندانلىق ئاپپاراتىنىڭ تەڭشەپ ئورۇنلاشتۇرۇشى، قوماندانلىقى ۋە نازارەتچىلىكىگە بويسۇنۇشى شەرت.

مۇز تاشقىنى مەزگىلىدە، مۇز تاشقىنىدىن مۇداپىئە كۆرۈش ۋەزىپىسى بار دەريالارنىڭ يۇقىرى ئېقىنىدىكى سۇ ئامبارلىرىنىڭ سۇ قويۇپ بېرىش مىقدارى جەزمەن ئالاقىدار كەلكۈندىن مۇداپىئە كۆرۈش قوماندانلىق ئاپپاراتىنىڭ ماقۇللۇقىنى ئېلىشى ھەمدە ئۇنىڭ نازارىتىنى قوبۇل قىلىشى كېرەك.

45-ماددا جىددىي كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش مەزگىلىدە، كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قوماندانلىق ئاپپاراتى كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش، كەلكۈنگە تاقابىل تۇرۇش ئېھتىياجىغا ئاساسەن، ئۆزىنىڭ باشقۇرۇش تەۋەلىكىدە ماددىي ئەشيا، ئۈسكۈنە، قاتناش-تىرانسپورت قورالى ۋە ئادەم كۈچىنى يۆتكەپ ئىشلىتىپ، توپا ئېلىش، يەر ئىگىلەش، دەل-دەرەخلەرنى كېسىش، سۇ توسقۇنلۇقىنى يوقىتىش ۋە باشقا زۆرۈر جىددىي تەدبىر قوللىنىشنى قارار قىلىشقا ھوقۇقلۇق؛
زۆرۈر تېپىلغاندا، جامائەت خەۋپسىزلىكى، قاتناش قاتارلىق مۇناسىۋەتلىك تارماقلار كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قوماندانلىق ئاپپاراتىنىڭ قارارى بويىچە، قۇرۇقلۇق ۋە سۇ يۈزى قاتنىشىنى قانۇن بويىچە باشقۇرىدۇ.

ئالدىنقى تارماقتىكى بەلگىلىمە بويىچە يۆتكەپ ئىشلىتىلگەن ماددىي ئەشيا، ئۈسكۈنە، قاتناش-تىرانسپورت قورالى قاتارلىقلارنى كەلكۈن مەزگىلى ئاخىرلاشقاندىن كېيىن ۋاقتىدا قايتۇرۇش كېرەك؛
بۇزۇۋېتىشنى ياكى قايتۇرغىلى بولمىسا، گوۋۇيۈەننىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە مۇۋاپىق تۆلەم بېرىلىدۇ ياكى باشقا بىر تەرەپ قىلىنىدۇ.
توپا ئېلىپ يەر ئىگىلىگەن، دەل-دەرەخلەرنى كەسكەنلەر كەلكۈن مەزگىلى ئاخىرلاشقاندىن كېيىن قانۇن بويىچە ئالاقىدار تارماقلارغا رەسمىيەتنى تولۇقلاپ بېجىرىشى كېرەك؛
مۇناسىۋەتلىك يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى يەردىن ئېلىنغان يەرنى قايتا ئۆزلەشتۈرۈشكە تەشكىللەيدۇ، كېسىلگەن دەل-دەرەخنى تولۇقلاپ تىكىشكە تەشكىللەيدۇ.

46-ماددا دەريا، كۆللەرنىڭ سۇ ئورنى ياكى ئېقىم مىقدارى دۆلەت بەلگىلىگەن كەلكۈننى بۆلۈش ئۆلچىمىگە يەتكەندە، كەلكۈن قاچىلاش رايونى ئىشقا كىرىشتۈرۈلگەندە، گوۋۇيۈەن، دۆلەت كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قوماندانلىق ئاپپاراتى، ۋادى كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قوماندانلىق ئاپپاراتلىرى، ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى، ئۆلكە، ئاپتونوم رايون، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرنىڭ كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قوماندانلىق ئاپپارات،
قانۇن بويىچە تەستىقلانغان كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش لايىھەسىدە بەلگىلەنگەن ئىشلىتىش شەرتى ۋە تەستىقلاش تەرتىپى بويىچە، كەلكۈن قاچىلاش رايونىنى ئىشلىتىش قارار قىلىنىدۇ.
كەلكۈن قاچىلاش رايونى قانۇن بويىچە ئىشقا كىرىشتۈرۈلىدۇ، ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ توسۇشىغا، كەينىگە سۈرۈشىگە يول قويۇلمايدۇ؛
توسۇشقا، سۆرەلمىلىككە ئۇچرىغاندا، مۇناسىۋەتلىك ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى مەجبۇرىي يولغا قويىدۇ.

47-ماددا كەلكۈن-ھۆلچىلىك ئاپىتى يۈز بەرگەندىن كېيىن، مۇناسىۋەتلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى مۇناسىۋەتلىك تارماقلار، ئورۇنلارنى تەشكىللەپ، ئاپەت رايونىنى تۇرمۇش تەمىناتى، سەھىيە يۇقۇم مۇداپىئەسى، ئاپەتتىن قۇتقۇزۇش ماددىي ئەشيالىرى بىلەن تەمىنلەش، ئامانلىق باشقۇرۇش، مەكتەپلەردە دەرسنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش، ئىشلەپچىقىرىشنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش ۋە يۇرت-ماكانىنى قايتا قۇرۇش قاتارلىق ئاپەتتىن قۇتقۇزۇش خىزمەتلىرىنى، شۇنىڭدەك تەۋەلىكىدىكى رايونلارنىڭ سۇ بۇزۇۋەتكەن تۈرلۈك قۇرۇلۇش ئەسلىھەلىرىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش خىزمىتىنى ياخشى ئىشلىشى كېرەك.
سۇ بۇزۇۋەتكەن كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قۇرۇلۇشى ئەسلىھەلىرىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈشنى ئالدى بىلەن مۇناسىۋەتلىك تارماقلارنىڭ يىللىق قۇرۇلۇش پىلانىغا كىرگۈزۈش كېرەك.

دۆلەت كەلكۈن سۇغۇرتىسىنى قانات يايدۇرۇشقا ئىلھام ۋە مەدەت بېرىدۇ.

6-باب كاپالەتلەندۈرۈش تەدبىرى

48-ماددا ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى تەدبىر قوللىنىپ، كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش سېلىنمىسىنىڭ ئومۇمىي سەۋىيەسىنى ئۆستۈرۈشى كېرەك.

49-ماددا دەريا، كۆللەرنى تۈزەش ۋە كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قۇرۇلۇشى ئەسلىھەسىنى قۇرۇش ۋە ئاسراشقا كېتىدىغان مەبلەغنى ئىش ھوقۇقى بىلەن مالىيە-مۈلۈك ھوقۇقىنىڭ بىرلىكى پىرىنسىپى بويىچە دەرىجە بويىچە مەسئۇل بولىدۇ، مەركەز مالىيەسى بىلەن يەرلىك مالىيە ئۈستىگە ئالىدۇ.
شەھەر كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قۇرۇلۇشى ئەسلىھەلىرىنى قۇرۇش ۋە ئاسراشقا كېتىدىغان مەبلەغنى شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ئۈستىگە ئالىدۇ.

كەلكۈن تەھدىتىگە ئۇچرىغان رايونلاردىكى نېفىتلىك، تۇرۇبا يولى، تۆمۈريول، تاشيول، كان، ئېلېكتىر ئېنېرگىيەسى، تېلېگراف قاتارلىق كارخانا، كەسپىي ئورۇنلار ئۆزى مەبلەغ غەملەپ، كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش بويىچە زۆرۈر قۇرۇلۇشلارنى قىلىشى كېرەك.

50-ماددا مەركەز مالىيەسى مەبلەغ ئورۇنلاشتۇرۇپ، دۆلەت بېكىتكەن مۇھىم دەريا، كۆللەردىكى توسمىلار پەۋقۇلئاددە زور كەلكۈن ئاپىتىگە ئۇچرىغاندا كەلكۈنگە تاقابىل تۇرۇش-خەتەردىن جىددىي قۇتقۇزۇش ۋە سۇدا ۋەيران بولۇپ كەتكەن كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قۇرۇلۇشىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈشكە ئىشلىتىشى كېرەك.
ئۆلكىلىك، ئاپتونوم رايونلۇق، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى شۇ دەرىجىلىك مالىيە خامچوتىدىن مەبلەغ ئورۇنلاشتۇرۇپ، شۇ مەمۇرىي رايوندىكى پەۋقۇلئاددە زور كەلكۈن ئاپىتىگە ئۇچرىغان رايونلاردىكى كەلكۈنگە تاقابىل تۇرۇش-خەتەردىن قۇتقۇزۇش ۋە سۇ بۇزۇۋەتكەن كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قۇرۇلۇشىنى ئەسلىگە كەلتۈرۈشكە ئىشلىتىشى كېرەك.

51-ماددا دۆلەت سۇچىلىق قۇرۇلۇشى فوندى تەسىس قىلىپ، كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قۇرۇلۇشى ۋە سۇچىلىق قۇرۇلۇشىنى ئاسراش ۋە قۇرۇشقا ئىشلىتىدۇ.
كونكرېت چارىسىنى گوۋۇيۈەن بەلگىلەيدۇ.

كەلكۈن تەھدىتىگە ئۇچرىغان ئۆلكە، ئاپتونوم رايون، بىۋاسىتە قاراشلىق شەھەرلەر شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قۇرۇلۇش ئەسلىھەلىرى قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىپ، كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش ئىقتىدارىنى ئۆستۈرۈش ئۈچۈن، گوۋۇيۈەننىڭ مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىسى بويىچە، كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش-قوغداش رايونى دائىرىسىدە دەريا يولى قۇرۇلۇشىنى ياساش، ئاسراش ۋە باشقۇرۇش ھەققى ئېلىشنى بەلگىلىسە بولىدۇ.

52-ماددا ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش مەبلىغى، ئاپەتتىن قۇتقۇزۇش مەبلىغى ۋە ماددىي ئەشيالىرىنى تۇتۇپ قېلىشىغا، ئىشلىتىۋېلىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرىنىڭ ئىقتىسادىي تەپتىش ئورگانلىرى كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش، ئاپەتتىن قۇتقۇزۇش مەبلىغىنىڭ ئىشلىتىلىش ئەھۋالىنى ئىقتىسادىي تەپتىش قىلىشنى كۈچەيتىشى كېرەك.

7-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

53-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 17-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقىنىڭ يىرىك پىلان ماقۇلنامىسىنى ئىمزالاپ، دەريا-ئېقىن، كۆللەردە كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قۇرۇلۇشى ۋە باشقا سۇ قۇرۇلۇشى، سۇ ئېلېكتىر ئىستانسىلىرىنى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن قۇرغانلار قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا بۇيرۇلىدۇ، يىرىك پىلان ماقۇلنامىسى رەسمىيىتىنى تولۇقلاپ بېجىرىدۇ؛
يىرىك پىلان ماقۇلنامىسىدىكى تەلەپكە خىلاپلىق قىلىپ، كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىشكە ئېغىر تەسىر يەتكۈزگەنلەرنى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە چېقىۋېتىشكە بۇيرۇيدۇ؛
يىرىك پىلان ماقۇلنامىسىدىكى تەلەپكە خىلاپلىق قىلىپ، كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىشكە تەسىر يەتكۈزگەن بولسىمۇ، قۇتقۇزۇش تەدبىرى قوللىنىشقا بولىدىغانلىرىنى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە قۇتقۇزۇش تەدبىرى قوللىنىشقا بۇيرۇسا، 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ.

54-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 19-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، دەريانى يىرىك پىلاندىكى تۈزەش ئۆتكۈزگۈچ سىمى بويىچە تۈزەش ۋە دەريا سۈيىنىڭ ئېقىش يۆنىلىشىنى تىزگىنلەش، يېتەكلەش، توسمىنى قوغداش قاتارلىق قۇرۇلۇشلاردا قائىدىگە خىلاپلىق قىلىپ، كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىشكە تەسىر يەتكۈزگەنلەرنى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا، ئەسلىي ھالىتىگە كەلتۈرۈشكە ياكى باشقا قۇتقۇزۇش تەدبىرى قوللىنىشقا بۇيرۇسا، 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ.

55-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 22-ماددىسىنىڭ 2-تارمىقى، 3-تارمىقىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلغانلار قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا بۇيرۇلىدۇ، توسالغۇنى يوقاتقان ياكى باشقا قۇتقۇزۇش تەدبىرى قوللانغانلارغا 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلسا بولىدۇ :

( 1 ) دەريا، كۆل باشقۇرۇش دائىرىسىدە كەلكۈن ئاققۇزۇشقا توسالغۇ بولىدىغان ئىمارەت، قۇرۇلما سالغانلار؛

( 2 ) دەريا، كۆل باشقۇرۇش دائىرىسىدە ئەخلەت، داشقال تۆكۈپ، دەريا ئەھۋالىنىڭ مۇقىملىقىغا تەسىر يەتكۈزىدىغان، دەريا قىرغىقىدىكى توسما بىخەتەرلىكىگە خەۋپ يەتكۈزىدىغان ۋە دەريا يولىدا كەلكۈن ئاققۇزۇشقا توسالغۇ بولىدىغان باشقا ھەرىكەتلەر بىلەن شۇغۇللانغانلار؛

( 3 ) كەلكۈن ئاققۇزۇش دەرياسى يولىغا كەلكۈن ئاققۇزۇشقا توسقۇنلۇق قىلىدىغان دەل-دەرەخ ۋە ئېگىز غوللۇق زىرائەتلەرنى تىككەنلەر.

56-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 15-ماددىسىنىڭ 2-تارمىقى، 23-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، دېڭىزنى دائىرىلەپ يەر ھاسىل قىلغان، كۆلنى دائىرىلەپ يەر بەرپا قىلغان، دەريا يولىنى دائىرىلەپ ئاچقانلار قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا، ئەسلىي ھالىتىگە كەلتۈرۈشكە ياكى باشقا قۇتقۇزۇش تەدبىرى قوللىنىشقا بۇيرۇلسا، 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ؛
ئەسلىي ھالىتىگە كەلتۈرمىگەن ھەم باشقا قۇتقۇزۇش تەدبىرى قوللانمىغانلار ۋاكالىتەن ئەسلىي ھالىتىگە كەلتۈرۈپ بېرىدۇ ياكى باشقا قۇتقۇزۇش تەدبىرى قوللىنىدۇ، كېرەكلىك خىراجەتنى قانۇنغا خىلاپلىق قىلغۇچى ئۈستىگە ئالىدۇ.

57-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 27-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقىنىڭ قۇرۇلۇش لايىھەسىنى تەكشۈرۈپ ماقۇللۇقىنى ئالماي ياكى سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى تەكشۈرۈپ تەستىقلىغان ئورۇن، پاسىلغا ئەمەل قىلماي، دەريا، كۆل باشقۇرۇش دائىرىسىدە قۇرۇلۇش ئەسلىھەسى قۇرۇلۇشى پائالىيىتى بىلەن شۇغۇللانغانلار قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا بۇيرۇلىدۇ،
تەكشۈرۈشكە قوشۇلۇش ياكى تەكشۈرۈپ تەستىقلىتىش رەسمىيىتىنى تولۇقلاپ بېجىرىش؛
قۇرۇلۇش ئەسلىھەلىرىنى قۇرۇپ كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىشكە ئېغىر تەسىر يەتكۈزگەنلەرنى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە چېقىۋېتىشكە بۇيرۇش، مۇددەت ئۆتسىمۇ چۇۋۇمىغانلارنى مەجبۇرىي چېقىۋېتىش كېرەك، كېرەكلىك خىراجەتنى قۇرۇلۇش قىلغۇچى ئورۇن ئۈستىگە ئالىدۇ؛
كەلكۈننى ئېقىتىشقا تەسىر يەتكۈزگەن بولسىمۇ، قۇتقۇزۇش تەدبىرى قوللىنىشقا بولىدىغانلىرىنى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە قۇتقۇزۇش تەدبىرى قوللىنىشقا بۇيرۇيدۇ، 10 مىڭ يۈەندىن يۇقىرى، 100 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ.

58-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 33-ماددىسىنىڭ 1-تارمىقىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، كەلكۈن يامراش رايونى، كەلكۈن قاچىلاش رايونىدا كەلكۈندىن مۇداپىئەلەنمەي قۇرۇلۇش تۈرى قۇرغانلار، كەلكۈن تەسىرىنى باھالاش دوكلاتى ياكى كەلكۈن تەسىرىنى باھالاش دوكلاتىنى تۈزمەي تۇرۇپ، تەكشۈرۈش تەستىقلاتماي تۇرۇپ قۇرۇلۇش باشلىغانلار، بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ؛
مۆھلەت ئۆتسىمۇ تۈزەتمىگەنلەرگە 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويۇلىدۇ.

مۇشۇ قانۇننىڭ 33-ماددىسىنىڭ 2-تارمىقىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قۇرۇلۇش ئەسلىھەسىنى تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋالماي، قۇرۇلۇش تۈرىنى ئىشلەپچىقىرىشقا كىرىشتۈرمەكچى ياكى ئىشلەتمەكچى بولغانلارنى ئىشلەپچىقىرىشنى توختىتىش ياكى ئىشلىتىشكە، كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قۇرۇلۇشى ئەسلىھەسىنى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تەكشۈرۈپ ئۆتكۈزۈۋېلىشقا بۇيرۇسا، 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ.

59-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 34-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، شەھەر قۇرۇلۇشى سەۋەبىدىن ئەسلىدىكى دەريا ئاچىمىقىنى، كۆل-كۆللەرنى ئۆز بېشىمچىلىق بىلەن تىندۇرۇۋەتكەن ۋە ئەسلىدىكى كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش توسمىسىنى بىكار قىلغانلارنى شەھەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا، بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە ئەسلىي ھالىتىگە كەلتۈرۈشكە ياكى باشقا قۇتقۇزۇش تەدبىرى قوللىنىشقا بۇيرۇشى كېرەك.

60-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، توسما، چۈشۈرگە، قىرغاق مۇھاپىزەت قىلىش، سۇ تارتىش پونكىتى، سۇ چىقىرىش ئۆستىڭى سىستېمىسى قاتارلىق كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قۇرۇلۇشى ۋە سۇ رايى، خەۋەرلىشىش ئەسلىھەلىرىنى، شۇنىڭدەك كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش ئۈچۈن زاپاس ئىشلىتىلىدىغان سايمان-ماتېرىياللارنى بۇزۇۋەتكەن، ئىگىلىۋالغان، بۇزۇۋەتكەنلەر قانۇنغا خىلاپ قىلمىشىنى توختىتىشقا، قۇتقۇزۇش تەدبىرى قوللىنىشقا بۇيرۇلسا، 50 مىڭ يۈەندىن تۆۋەن جەرىمانە قويسا بولىدۇ؛
بۇزۇپ قويغانلار قانۇن بويىچە ھەق تەلەپ جاۋابكارلىقىنى ئۈستىگە ئالىدۇ؛
ئامانلىق باشقۇرۇش جازاسى بېرىشكە تېگىشلىكلىرىگە ئامانلىق باشقۇرۇش جازا قانۇنىدىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىلىدۇ؛
جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

61-ماددا كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش قوماندانلىق ئاپپاراتى، سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى ياكى ۋادى باشقۇرۇش ئاپپاراتىنىڭ خادىملىرىنىڭ قانۇن بويىچە ۋەزىپە ئىجرا قىلىشىغا توسقۇنلۇق قىلغان ۋە تەھدىت سېلىپ، جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ؛
جىنايەت شەكىللەندۈرمىگەنلەرگە ئامانلىق باشقۇرۇش جازاسى بېرىشكە تېگىشلىك بولغانلىرىغا ئامانلىق باشقۇرۇش جازا قانۇنىدىكى بەلگىلىمە بويىچە جازا بېرىلىدۇ.

62-ماددا كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش مەبلىغى ۋە ماددىي ئەشيالىرىنى تۇتۇپ قېلىپ، ئىشلىتىۋېلىپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلەر قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ؛
جىنايەت شەكىللەندۈرمىگەنلىرىگە مەمۇرىي جازا بېرىلىدۇ.

63-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 59-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىدىن باشقا، بۇ بابتا بەلگىلەنگەن مەمۇرىي جازا ۋە مەمۇرىي تەدبىرنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارمىقى قارار قىلىدۇ ياكى ۋادى باشقۇرۇش ئاپپاراتى گوۋۇيۈەننىڭ سۇ مەمۇرىي مەسئۇل تارماق بەلگىلىگەن ھوقۇق دائىرىسىدە قارار قىلىدۇ.
لېكىن، مۇشۇ قانۇننىڭ 60-، 61-ماددىسىدا بەلگىلەنگەن ئامانلىق باشقۇرۇش جازاسى بېرىشنى قارار قىلغۇچى ئورگان ئامانلىق باشقۇرۇش جازا قانۇنىدىكى بەلگىلىمە بويىچە ئىش كۆرىدۇ.

64-ماددا دۆلەت خادىملىرىدىن تۆۋەندىكى قىلمىشلارنىڭ بىرىنى سادىر قىلىپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلىرى قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ؛
جىنايەت شەكىللەندۈرمىگەنلىرىگە مەمۇرىي جازا بېرىلىدۇ :

( 1 ) مۇشۇ قانۇننىڭ 17-، 19-، 22-ماددىسىنىڭ 2-تارمىقى، 22-ماددىنىڭ 3-تارمىقى، 27-ماددىسى ياكى 34-ماددىسىدىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىشكە ئېغىر تەسىر يەتكۈزگەنلەر؛

( 2 ) خىزمەت ھوقۇقىدىن كەلسە-كەلمەس پايدىلىنىپ، خىزمەتتە بىپەرۋالىق قىلىپ، نەپسانىيەتچىلىك قىلىپ، كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش، كەلكۈنگە تاقابىل تۇرۇش خىزمىتىنى زور زىيانغا ئۇچراتقانلار؛

( 3 ) كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش لايىھەسى، كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىش، خەتەردىن قۇتقۇزۇش بۇيرۇقى ياكى كەلكۈن قاچىلاش لايىھەسى، تەدبىرى، كەلكۈن مەزگىلىنى ئورۇنلاشتۇرۇش، قوللىنىش پىلانى قاتارلىق كەلكۈندىن مۇداپىئەلىنىشنى ئورۇنلاشتۇرۇش لايىھەسىنى ئىجرا قىلىشنى رەت قىلغانلار؛

( 4 ) مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىگە خىلاپلىق قىلىپ، قوشنا رايون ياكى باشقا ئورۇنلاردا كەلكۈن ئاپىتى زىيىنىنى كەلتۈرۈپ چىقارغان ياكى ئېغىرلاشتۇرۇۋەتكەنلەر.

8-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

65-ماددا بۇ قانۇن 1998-يىل 1-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.