( 2022-يىل 12-ئاينىڭ 30-كۈنى 13-نۆۋەتلىك مەملىكەتلىك خەلق قۇرۇلتىيى دائىمىي كومىتېتىنىڭ 38-يىغىنىدا ماقۇللاندى )

مۇندەرىجە

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

2-باب زاپاس ھەربىي ئۇنۋان

3-باب تاللاپ ئۆستۈرۈش، تولۇقلاش

4-باب تەربىيەلەش-مەشىقلەندۈرۈش ۋە ئۆستۈرۈش-تەيىنلەش

بەشىنچى باب كۈندىلىك باشقۇرۇش

6-باب قوبۇل قىلىش

7-باب تەمىنات كاپالىتى

8-باب زاپاس ھەربىيدىن چېكىنىش

9-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

10-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

1-باب ئومۇمىي پىرىنسىپ

1-ماددا بۇ قانۇن زاپاس خادىملار تۈزۈمىنى تاكامۇللاشتۇرۇش، زاپاس خادىملارنى باشقۇرۇشنى قېلىپلاشتۇرۇش، زاپاس خادىملارنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قوغداش، زاپاس خادىملارنىڭ مەسئۇلىيىتى، بۇرچىنى ئۈنۈملۈك ئادا قىلىشىغا كاپالەتلىك قىلىش، دۆلەت مۇداپىئە كۈچى قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىش مەقسىتىدە، ئاساسىي قانۇن ۋە «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ دۆلەت مۇداپىئە قانۇنى»، «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيتىنىڭ ھەربىي خىزمەت ئۆتەش قانۇنى»غا ئاساسەن چىقىرىلدى.

2-ماددا بۇ قانۇندا ئېيتىلغان زاپاس خادىملار ھەربىي مەجبۇرىيەت مەجبۇرىيىتىنى قانۇن بويىچە ئادا قىلىپ، جۇڭگو خەلق ئازادلىق ئارمىيەسىنىڭ ھەربىي خىزمەت قىسمىغا ئالدىن تەشكىللەنگەن ياكى جۇڭگو خەلق ئازادلىق ئارمىيەسى زاپاس قىسمىغا ئالدىن زاپاس ئەسكەر بولۇشقا كىرگۈزۈلگەن پۇقرالارنى كۆرسىتىدۇ.

زاپاس خادىملار زاپاس ئوفىتسېرلار ۋە زاپاس ئەسكەرلەر دەپ ئايرىلىدۇ.
زاپاس ئەسكەرلەر زاپاس ئەسكەرلەر ۋە زاپاس ئەسكەرلەرگە ئايرىلىدۇ.

زاپاس خادىملار دۆلەت قوراللىق كۈچىنىڭ ئەزالىرى، ئۇرۇش مەزگىلىدە ھەربىي خىزمەت ئۆتەۋاتقان قىسىمدىكى ئەسكەرلەرنىڭ تولۇقلايدىغان مۇھىم مەنبەسى.

3-ماددا زاپاس خادىملار خىزمىتىدە جۇڭگو كوممۇنىستىك پارتىيەسىنىڭ رەھبەرلىكىدە چىڭ تۇرۇپ، شى جىنپىڭ ئارمىيەنى قۇدرەت تاپقۇزۇش ئىدىيەسىنى ئىزچىللاشتۇرۇپ، ئومۇمىي دۆلەت خەۋپسىزلىكى قارىشىدا چىڭ تۇرۇپ، يېڭى دەۋردىكى ھەربىي ئىستراتېگىيە فاڭجېنىنى ئىزچىللاشتۇرۇپ، ھەربىي ئېھتىياجنى يېتەكچى، ئۇرۇشقا تەييارلىق كۆرۈشنى يۆنىلىش، سۈپەت قۇرۇلۇشىنى كۈچەش نۇقتىسى قىلىپ، زاپاس خادىملارنىڭ بۇرچ، ۋەزىپىنى ئادا قىلىش ئىقتىدارى ۋە سەۋىيەسىنى ئۆستۈرۈش كېرەك.

4-ماددا زاپاس خادىملار بۇيرۇققا بويسۇنۇشى، ئىنتىزامغا قاتتىق رىئايە قىلىشى، باتۇر، قەيسەر بولۇشى، قۇربان بېرىشتىن قورقماسلىقى، بەلگىلىمە بويىچە سىياسىي تەربىيە ۋە ھەربىي مەشىققە قاتنىشىشى، ئۇرۇش تەييارلىقى ۋەزىپىسىنى ئۈستىگە ئېلىشى، ئۇرۇشتىن باشقا ھەربىي ھەرىكەت ۋەزىپىلىرىنى ئىجرا قىلىشى، چاقىرىققا بىنائەن ئۇرۇشقا قاتنىشىشقا، ۋەتەننى قوغداشقا ھەر ۋاقىت تەييار تۇرۇشى شەرت.

دۆلەت زاپاس خادىملارنىڭ ئورنى ۋە ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قانۇن بويىچە كاپالەتلەندۈرىدۇ.
زاپاس خادىملار مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلىشىغا مۇناسىپ شان-شەرەپ ۋە تەمىناتتىن بەھرىمەن بولىدۇ.

5-ماددا مەركىزىي ھەربىي كومىتېت رەھبەرلىك-زاپاس خادىملىرى ئىشلەيدۇ.

مەركىزىي ھەربىي كومىتېتنىڭ سىياسىي خىزمەت تارمىقى زاپاس خادىملارنى باشقۇرۇش خىزمىتىگە تەشكىللەش ۋە يېتەكچىلىك قىلىشقا مەسئۇل بولىدۇ، مەركىزىي ھەربىي كومىتېتنىڭ دۆلەت مۇداپىئە سەپەرۋەرلىك تارمىقى زاپاس خادىملارنى گۇرۇپپىلاش، سەپەرۋەر قىلىش-توپلاش قاتارلىق ئالاقىدار خىزمەتلەرنى تەشكىللەشكە مەسئۇل بولىدۇ، مەركەز ھەربىي كومىتېت ئورگىنىنىڭ باشقا تارماقلىرى مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتى بويىچە زاپاس ھەربىيلەرنىڭ ئالاقىدار خىزمەتلىرىگە مەسئۇل بولىدۇ.

مەركەزدىكى دۆلەت ئورگانلىرى، ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ۋە تەڭ دەرىجىلىك ھەربىي ئورگانلار زاپاس خادىملارغا مۇناسىۋەتلىك خىزمەتلەرنى مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتى بويىچە ياخشى ئىشلەيدۇ.

زاپاس خادىملارنى تەشكىللىگەن قىسىم ( تۆۋەندە قىسقارتىلىپ قىسىم دېيىلىدۇ ) قارىمىقىدىكى زاپاس ھەربىيلەرگە بولغان سىياسىي تەربىيە، ھەربىي مەشىق، ۋەزىپە ئىجرا قىلىش ۋە تاللاپ ئۆستۈرۈش، تولۇقلاش، كۈندىلىك باشقۇرۇش، زاپاس ھەربىيلىكتىن چېكىندۈرۈش قاتارلىق خىزمەتلەرگە مەسئۇل بولىدۇ.

6-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى ۋە مۇناسىۋەتلىك ھەربىي ئورگانلار زاپاس خادىملارنىڭ خىزمەت ئېھتىياجىغا ئاساسەن، ئارمىيە-يەرلىك بىرلەشمە يىغىنى ئېچىپ، مۇناسىۋەتلىك مەسىلىلەرنى ماسلاشتۇرۇپ ھەل قىلىشى كېرەك.

ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ۋە تەڭ دەرىجىلىك ھەربىي ئورگان زاپاس خادىملارنىڭ خىزمەت ئەھۋالىنى ئارمىيەنى ھىمايە قىلىپ ئائىلە تەۋەلىرىگە ئېتىبار بېرىش، ھۆكۈمەتنى ھىمايە قىلىپ خەلقنى سۆيۈشنى باھالاش ۋە مۇناسىۋەتلىك ئورۇنلار ۋە ئۇلارنىڭ مەسئۇللىرىنى باھالاش مەزمۇنى قىلىشى كېرەك.

7-ماددا ئورگان، تەشكىلات، كارخانا، كەسپىي تەشكىلاتلار ۋە يېزىلىق، بازارلىق خەلق ھۆكۈمىتى، كوچا باشقارمىسى زاپاس خادىملارنىڭ زاپاس ۋەزىپە ئادا قىلىشىنى قوللىشى، زاپاس خادىملار خىزمىتىنى ياخشى ئىشلىشىگە ھەمكارلىشىشى كېرەك.

8-ماددا دۆلەت زاپاس خادىملار خىزمىتىنى ئۇچۇرلاشتۇرۇش قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىدۇ.

مەركىزىي ھەربىي كومىتېتنىڭ سىياسىي خىزمەت تارمىقى مەركەزدىكى دۆلەت ئورگانلىرى، مەركىزىي ھەربىي كومىتېت ئورگىنىنىڭ مۇناسىۋەتلىك تارماقلىرى بىلەن بىرلىكتە، ئۇچۇر سانلىق مەلۇمات سىستېمىسىنى قۇرۇش، ئاسراش، قوللىنىش ۋە ئۇچۇر بىخەتەرلىكىنى باشقۇرۇش قاتارلىق خىزمەتلەرنى بىرتۇتاش پىلانلاپ ياخشى ئىشلەيدۇ.

مۇناسىۋەتلىك تارماقلار ۋە ئورۇنلار، شەخسلەر زاپاس خادىملار خىزمەت جەريانىدا بىلىپ قالغان دۆلەت مەخپىيىتى، ھەربىي مەخپىيەتلىك ۋە شەخسىي سىرنى، شەخسىي ئۇچۇرنى مەخپىي تۇتۇشى، ئاشكارىلاپ قويماسلىقى ياكى باشقىلارغا قانۇنسىز بەرمەسلىكى كېرەك.

9-ماددا زاپاس خادىملارنىڭ خىزمەتكە كېرەكلىك خىراجىتى مالىيەنىڭ ئىش ھوقۇقى ۋە چىقىم جاۋابكارلىقىنى ئايرىش پىرىنسىپى بويىچە مەركەز خامچوتى ۋە يەرلىك خامچوتقا كىرگۈزۈلىدۇ.

10-ماددا زاپاس خادىملاردىن زاپاس ۋەزىپە ئۆتەش مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلىشتا گەۋدىلىك تۆھپە قوشقانلىرى دۆلەت ۋە ئارمىيەنىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە تەقدىرلىنىدۇ ۋە مۇكاپاتلىنىدۇ.

تەشكىلات ۋە شەخسلەردىن زاپاس خادىملار خىزمىتىدە گەۋدىلىك تۆھپە قوشقانلىرى دۆلەت ۋە ئارمىيەنىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە تەقدىرلىنىدۇ ۋە مۇكاپاتلىنىدۇ.

2-باب زاپاس ھەربىي ئۇنۋان

11-ماددا دۆلەت زاپاس ھەربىي ئۇنۋان تۈزۈمىنى يولغا قويىدۇ.

زاپاس ھەربىي ئۇنۋان − زاپاس ھەربىيلەرنىڭ دەرىجىسى پەرقلەندۈرۈلىدىغان، زاپاس ھەربىيلەرنىڭ سالاھىيىتى ئىپادىلىنىدىغان نام ۋە بەلگە، پارتىيە ۋە دۆلەت زاپاس ھەربىيلەرگە بەرگەن ئورۇن ۋە شەرەپ.

12-ماددا زاپاس ھەربىي ئۇنۋان زاپاس ھەربىي ئوفىتسېر ھەربىي ئۇنۋانى، زاپاس جۈنشى ھەربىي ئۇنۋانى ۋە زاپاس ھەربىي ئەسكەر ھەربىي ئۇنۋانىغا بۆلۈنىدۇ.

زاپاس ھەربىي ئوفىتسېرلارغا 2-دەرىجىلىك يەتتە ئۇنۋان تەسىس قىلىندى :

( 1 ) زاپاس مەكتەپ ئەمەلدارى:زاپاس داشۆ، شاڭشياۋ، جۇڭشياۋ، شاۋشياۋ؛

( 2 ) زاپاس لوپنۇر:زاپاس شاڭۋېي، جۇڭۋېي، شاۋۋېي.

زاپاس جۈنشى ھەربىي ئۇنۋانىغا 3-دەرىجىلىك يەتتە ئۇنۋان تەسىس قىلىندى :

( 1 ) زاپاس ھەربىي ئالىي جۈنشى:زاپاس ھەربىي 1-دەرىجىلىك جۈنشىجاڭ، 2-دەرىجىلىك جۈنشىنجاڭ، 3-دەرىجىلىك جۈنشجاڭ؛

( 2 ) زاپاس ھەربىي ئوتتۇرا دەرىجىلىك جۈنشى:زاپاس ھەربىي 1-دەرىجىلىك شاڭشى، 2-دەرىجىلىك شىجاڭ؛

( 3 ) زاپاس ئەسكەر تۆۋەن دەرىجىلىك جۈنشى:زاپاس ئەسكەر جۇڭشى، شياشى.

زاپاس ئەسكەرلەرنىڭ ھەربىي ئۇنۋان ئورنى ئىككى ئۇنۋان تەسىس قىلىندى:زاپاس ھەربىيلەر ئالىي دەرىجىلىك ئەسكەرلىرى، سەپكە تىزىلغان ئەسكەرلىرى.

13-ماددا زاپاس ھەربىي ئۇنۋان ئارمىيە تۈرىگە ئاساسەن تۈرگە ئايرىلىدۇ، زاپاس ھەربىي ئۇنۋاننىڭ ئالدىغا ئارمىيە تۈرى نامى قويۇلىدۇ.

زاپاس ھەربىيلەر ئوفىتسېرلىرى زاپاس قوماندانلىق قىلىش-باشقۇرۇش ئوفىتسېرلىرى ۋە زاپاس ھەربىيلەر كەسپىي تېخنىكا ئوفىتسېرلىرىغا ئايرىلىدۇ، ئايرىم-ئايرىم ھالدا زاپاس ھەربىيلەر قوماندانلىق قىلىش-باشقۇرۇشنى باشقۇرۇش ئوفىتسېرلىرى ھەربىي ئۇنۋانى ۋە زاپاس كادىرلار كەسپىي تېخنىكا ئوفىتسېرلىرى ھەربىي نامى بېرىلىدۇ.

زاپاس ھەربىي ئۇنۋان بەلگىسىنىڭ نۇسخىسى ۋە تاقاش چارىسىنى مەركىزىي ھەربىي كومىتېت بەلگىلەيدۇ.

14-ماددا زاپاس ھەربىي ئۇنۋان بېرىش ۋە ئۆستۈرۈشتە زاپاس خادىملارنىڭ ۋەزىپە ئورنى، ئەخلاق-قابىلىيىتى ئىپادىسى، ھەربىي مەجبۇرىيەت ئۆتەش ۋاقتى ۋە قوشقان تۆھپىسى ئاساس قىلىنىدۇ، كونكرېت چارىسىنى مەركىزىي ھەربىي كومىتېت بەلگىلەيدۇ.

第十五条　预备役人员退出预备役的，其预备役军衔予以保留，在其军衔前冠以“退役”。

16-ماددا ئارمىيە ئىنتىزامىغا خىلاپلىق قىلغان زاپاس ھەربىيلەرگە قارىتا، مەركىزىي ھەربىي كومىتېتنىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە ئۇلارنىڭ زاپاس ھەربىيلەرنىڭ ئۇنۋان دەرىجىسى تۆۋەنلىتىلسە بولىدۇ.

مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمە بويىچە زاپاس خادىملارنىڭ سالاھىيىتى بىكار قىلىنغان بولسا، ئۇلارنىڭ زاپاس ھەربىي ئۇنۋانى مۇناسىپ بىكار قىلىنىدۇ؛
زاپاس خادىملاردىن جىنايەت ئۆتكۈزۈپ ياكى زاپاس ھەربىيدىن چېكىنىپ چىقىپ جىنايەت ئۆتكۈزۈپ، قانۇن بويىچە سىياسىي ھوقۇقىدىن مەھرۇم قىلىش ياكى مۇددەتلىك قاماق جازاسىدىن يۇقىرى جىنايى جازا ھۆكۈم قىلىنغانلىرىنىڭ زاپاس ھەربىي ئۇنۋانىدىن مەھرۇم قىلىش كېرەك.

زاپاس ھەربىي ئۇنۋاننى بىكار قىلىش ياكى ئۇنىڭدىن مەھرۇم قىلىشنى تەستىقلاش ھوقۇق دائىرىسى مۇناسىپ زاپاس ھەربىي ئۇنۋان بېرىشنى تەستىقلاش ھوقۇق دائىرىسى بىلەن ئوخشاش بولىدۇ.

3-باب تاللاپ ئۆستۈرۈش، تولۇقلاش

17-ماددا زاپاس خادىملار تۆۋەندىكى شەرتلەرگە ئۇيغۇن كېلىشى كېرەك :

( 1 ) ۋەتەنگە سادىق بولۇش، جۇڭگو كوممۇنىستىك پارتىيەسىگە سادىق بولۇش، سوتسىيالىستىك تۈزۈمنى ھىمايە قىلىش، خەلقنى قىزغىن سۆيۈش، دۆلەت مۇداپىئەسى ۋە ئارمىيەنى قىزغىن سۆيۈش؛

( 2 ) ئاساسىي قانۇن ۋە قانۇنلارغا رىئايە قىلىدىغان، ياخشى سىياسىي ساپا ۋە ئەخلاق-پەزىلەتكە ئىگە بولۇش؛

( 3 ) 18 ياشقا توشقان بولۇش؛

( 4 ) مەسئۇلىيەتنى ئادا قىلىدىغان بەدەن شارائىتى ۋە پىسخىكا ساپاسىغا ئىگە بولۇش؛

( 5 ) ئىش ئورنى تەلىپىگە قويۇلغان مەدەنىيەت سەۋىيەسى ۋە خىزمەت ئىقتىدارىنى ھازىرلاش؛

( 6 ) قانۇن-نىزاملاردا بەلگىلەنگەن باشقا شەرتلەر.

18-ماددا زاپاس خادىملار ئاساسلىقى تەييارلىق ۋەزىپە ئۆتەش شەرتىگە ئۇيغۇن كېلىدىغان، زاپاس ھەربىيلىكنى تىزىملاتقان ئارمىيەدىن چېكىنگەن ھەربىيلەر ۋە كەسپىي تېخنىكا ئىختىساسلىقلىرى، كەسپىي ماھارەت ئىختىساسلىقلىرى ئىچىدىن تاللاپ تولۇقلىنىدۇ.

زاپاس ھەربىيلەرنى تىزىملاش «جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ ھەربىي مەجبۇرىيەت ئۆتەش قانۇنى»دىكى ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە ئىجرا قىلىنىدۇ.

19-ماددا زاپاس خادىملارنى تاللاش، تولۇقلاش پىلانىنى مەركىزىي ھەربىي كومىتېت بېكىتىدۇ.
مەركىزىي ھەربىي كومىتېت ئورگىنىنىڭ ئالاقىدار تارماقلىرى مەركەزدىكى ئالاقىدار دۆلەت ئورگانلىرى بىلەن بىرلىكتە، قىسىم ۋە ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرىنىڭ ھەربىي مەجبۇرىيەت ئورگىنىنى يولغا قويۇشقا يېتەكچىلىك قىلىدۇ.

20-ماددا قىسىم بەلگىلەنگەن ئۆلچەم، شەرت بويىچە، ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرىنىڭ ھەربىي مەجبۇرىيەت ئورگانلىرى بىلەن بىرلىكتە زاپاس خادىملارنى تاللاپ بېكىتىشى كېرەك.

زاپاس ھەربىيلەرنىڭ زاپاس ئەسكەر بولۇش ۋاقتى زاپاس ئەسكەر بولۇشقا رۇخسەت قىلىنغان كۈندىن باشلاپ ھېسابلىنىدۇ.

21-ماددا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ھەربىي مەجبۇرىيەت ئورگانلىرى قىسىمنى شۇ مەمۇرىي رايوننىڭ پۇقرالار زاپاس ھەربىيلىرىنى تىزىملاش ئۇچۇرى بىلەن ۋاقتىدا، توغرا تەمىنلىشى، زاپاس خادىملارنى تاللاش، تولۇقلاش ئوبيېكتىنى سىياسىي جەھەتتىن سىناش، بەدەن سۈپىتىنى تەكشۈرۈش قاتارلىق خىزمەتلەرنى تەشكىللىشى، ئەسكەرلىككە ئېلىشقا مۇناسىۋەتلىك رەسمىيەتلەرنى بېجىرىشى كېرەك.

22-ماددا ئورگان، تەشكىلات، كارخانا، كەسپىي تەشكىلاتلار ۋە يېزىلىق، بازارلىق خەلق ھۆكۈمىتى، كوچا ئىش باشقارمىلىرى قىسىمنىڭ ئېھتىياجىغا ۋە ناھىيەلىك، ئاپتونوم ناھىيەلىك، رايونى يوق شەھەرلىك، شەھەرگە قاراشلىق رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتى ھەربىي مەجبۇرىيەت ئورگىنىنىڭ ئورۇنلاشتۇرۇشىغا ئاساسەن، شۇ ئورۇن، شۇ مەمۇرىي رايوندىكى شەرتكە ئۇيغۇن كېلىدىغان خادىملارنى زاپاس ھەربىيلەرنى تاللاپ تولۇقلاشقا كۆرسىتىشكە تەشكىللىشى كېرەك.

تەۋسىيە قىلىنغۇچىلار بەلگىلىمە بويىچە زاپاس خادىملارنى تاللاپ ئۆستۈرۈش، تولۇقلاشقا قاتنىشىشى كېرەك.

23-ماددا قىسىم بەلگىلىمە بويىچە، تاللاپ تولۇقلانغان زاپاس ھەربىيلەرگە زاپاس ھەربىي ئۇنۋانى، تەيىنلەش ئىش ئورنى ۋەزىپىسى بېرىشى كېرەك.

4-باب تەربىيەلەش-مەشىقلەندۈرۈش ۋە ئۆستۈرۈش-تەيىنلەش

24-ماددا زاپاس خادىملارنى تەربىيەلەش-يېتىشتۈرۈشتە مەكتەپ تەربىيەسى، مەشىق ئەمەلىيىتى، كەسپىي تەربىيەلەشنى بىرلەشتۈرۈشتە چىڭ تۇرۇلۇپ، دۆلەت ۋە ئارمىيەنىڭ تەلىم-تەربىيە سىستېمىسىغا كىرگۈزۈلىدۇ.

ئارمىيە ۋە زاپاس خادىملار تۇرۇشلۇق ئورۇن مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىلەر بويىچە زاپاس خادىملارنى تەربىيەلەش-يېتىشتۈرۈشنى قانات يايدۇرۇشى كېرەك.

25-ماددا زاپاس خادىملار زاپاس ھەربىي ئۇنۋانى بېرىش ۋە ئۇنى ئۆستۈرۈش، ۋەزىپە ئورنىغا تەيىنلەشتىن بۇرۇن، ئېھتىياجغا قاراپ مۇناسىپ تەلىم-تەربىيە ئېلىشى كېرەك.

26-ماددا زاپاس خادىملار بەلگىلىمە بويىچە ھەربىي مەشىققە قاتنىشىشى، ھەربىي مەشىق پىروگراممىسىدا بەلگىلەنگەن مەشىق تەلىپىگە يېتىشى كېرەك.

يىللىق ھەربىي مەشىق ۋاقتىنى ئۇرۇش رايونى دەرىجىلىكتىن يۇقىرى ھەربىي ئورگان ئېھتىياجغا قاراپ بېكىتىدۇ.

مەركىزىي ھەربىي كومىتېت زاپاس ھەربىيلەرگە ئۇرۇش ۋاقىتلىق مەشىقى قىلىشنى قارار قىلسا بولىدۇ، زاپاس ھەربىيلەر تەلەپ بويىچە ئۇرۇش ۋاقىتلىق مەشىقىنى قوبۇل قىلىشى شەرت.

27-ماددا زاپاس خادىملار تەييارلىق ۋەزىپە ئۆتەش مەزگىلىدە بەلگىلىمە بويىچە كەسپىي تەربىيەلەشكە قاتنىشىشى، زاپاس ۋەزىپە ئۆتەش مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلىش ئىقتىدارىنى ئۆستۈرۈشى كېرەك.

28-ماددا زاپاس خادىملارنى باھالاش كېرەك.
باھالاش خىزمىتىنى قىسىم بەلگىلىمە بويىچە تەشكىللەپ يولغا قويىدۇ، باھالاش نەتىجىسى ئۇنىڭ زاپاس ھەربىي ئۇنۋانىنى ئۆستۈرۈش، ۋەزىپىسىگە تەيىنلەش، تەمىناتىنى تەڭشەش، مۇكاپاتلاش، جازالاش قاتارلىقلارنىڭ ئاساسى قىلىنىدۇ.

زاپاس خادىملارنى سىناش نەتىجىسىنى ئۆزى ۋە ئۇنىڭ زاپاس ھەربىيلىكىنى تىزىملىغان ۋىلايەت، ناھىيە، ئاپتونوم ناھىيە، رايونى يوق شەھەرلىك، شەھەرگە قاراشلىق رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ھەربىي مەجبۇرىيەت ئورگىنى، شۇنىڭدەك تۇرۇشلۇق ئورنىغا ئۇقتۇرۇش قىلىش ھەمدە ئۇلارنىڭ ۋەزىپە ئورنى، ۋەزىپىسى، ۋەزىپە دەرىجىسى، دەرىجىسى، مائاشى ۋە ئۇنۋانىنى باھالاش قاتارلىق ئاساسلارنىڭ بىرى قىلىش كېرەك.

29-ماددا زاپاس خادىملاردىن ئىپادىسى ياخشى، شەرتكە ئۇيغۇن بولغانلىرى بەلگىلىمە بويىچە زاپاس ھەربىي ئۇنۋانىغا ئۆستۈرۈلسە، قىسىمدىكى مۇناسىپ ئىش ئورنىغا تەيىنلەنسە بولىدۇ.

زاپاس ئەسكەر فورمىسى-زاپاس ئەسكەرنىڭ بەلگىلەنگەن يىل چېكى توشسا، ئارمىيەنىڭ ئېھتىياجى ۋە ئۆزىنىڭ ئىختىيارلىقىغا ئاساسەن، تەستىقلىتىش ئارقىلىق زاپاس ئەسكەرلىككە تاللاپ ئۆزگەرتىشكە بولىدۇ.

زاپاس خادىملارنى تەيىنلەش ئىش ئورنى، ۋەزىپىسىنى تەستىقلاش ھوقۇق دائىرىسىنى مەركىزىي ھەربىي كومىتېت بەلگىلەيدۇ.

بەشىنچى باب كۈندىلىك باشقۇرۇش

30-ماددا زاپاس خادىملارنىڭ ئورنىنى ئۆزگەرتىش، كۆچۈرۈش، دۆلەت ( چېگرا ) تىن چىقىرىش، ئېغىر كېسەل بولۇش، مېيىپ بولۇش قاتارلىق مۇھىم ئىشلىرى بولسا، شۇنىڭدەك ئالاقىلىشىش ئۇسۇلىدا ئۆزگىرىش بولسا، قىسىمغا ۋاقتىدا دوكلات قىلىشى كېرەك.

زاپاس خادىملاردا ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن ئەھۋال بولسا ياكى ئىنتىزامغا، قانۇنغا ئېغىر خىلاپلىق قىلغان، يوقاپ كەتكەن، ئۆلۈپ كەتكەن بولسا، زاپاس خادىملار تۇرۇشلۇق ئورۇن ۋە يېزىلىق، بازارلىق خەلق ھۆكۈمىتى، كوچا باشقارمىسى ناھىيەلىك، ئاپتونوم ناھىيەلىك، رايونى يوق شەھەرلىك، شەھەرگە قاراشلىق رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ھەربىي مەجبۇرىيەت ئورگىنىغا ۋاقتىدا دوكلات قىلىشى كېرەك.

قىسىم ناھىيە، ئاپتونوم ناھىيە، رايونى يوق شەھەر، شەھەرگە قاراشلىق رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ھەربىي مەجبۇرىيەت ئورگىنى بىلەن ئۆزئارا خەۋەرلەندۈرۈش تۈزۈمى ئورنىتىپ، زاپاس ھەربىيلەرنىڭ ھەرىكەت ئەھۋالىنى توغرا ئىگىلىشى كېرەك.

31-ماددا زاپاس خادىملار كۆچۈش قاتارلىق سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن زاپاس ھەربىيلىكنى تىزىملىتىدىغان جاينى ئۆزگەرتىشكە توغرا كەلسە، ئالاقىدار ناھىيەلىك، ئاپتونوم ناھىيەلىك، رايونى يوق شەھەرلىك، شەھەرگە قاراشلىق رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ھەربىي مەجبۇرىيەت ئورگىنى ئۇنىڭ زاپاس ھەربىيلىكنى تىزىملاش ئۇچۇرىنى ۋاقتىدا ئۆزگەرتىشى كېرەك.

32-ماددا زاپاس خادىملاردىن ھەربىي مەشىققە قاتنىشىش، ئۇرۇش تەييارلىقى ۋەزىپىسىنى ئۈستىگە ئېلىش، ئۇرۇشتىن باشقا ھەربىي ھەرىكەت ۋەزىپىسىنى ئىجرا قىلىش قاتارلىقلارنى چاقىرغانلىرىدا، قىسىم ئۆزىگە ئۇقتۇرۇش قىلىدۇ ھەمدە ئۇلارنىڭ تۇرۇشلۇق ئورنى ۋە زاپاس ھەربىيلىرىنى تىزىملىغان ۋىلايەت، ناھىيە، ئاپتونوم ناھىيە، رايونى يوق شەھەرلىك، شەھەرگە قاراشلىق رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ھەربىي مەجبۇرىيەت ئورگىنىغا ئومۇمىي ئۇقتۇرۇش قىلىدۇ.

زاپاس ھەربىيلەرنى يىغىپ ئۇرۇش تەييارلىقى ۋەزىپىسىنى ئۈستىگە ئېلىش، ئۇرۇشتىن باشقا ھەربىي ھەرىكەت ۋەزىپىسىنى ئىجرا قىلىشتا، ئۇرۇش رايونى دەرىجىلىكتىن يۇقىرى ھەربىي ئورگاننىڭ تەستىقىنى ئېلىشى كېرەك.

زاپاس خادىملارنىڭ تۇرۇشلۇق ئورنى ۋە زاپاس ھەربىيلەر تىزىملاتقان ۋىلايەت، ناھىيەلىك، ئاپتونوم ناھىيەلىك، رايونى يوق شەھەرلىك، شەھەرگە قاراشلىق رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ھەربىي مەجبۇرىيەت ئورگىنى زاپاس خادىملارنى چاقىرىشقا ياردەملىشىشى كېرەك.

زاپاس خادىملار چاقىرىشتا بەلگىلەنگەن ۋاقىتتا بەلگىلەنگەن ئورۇنغا بېرىپ تىزىمغا ئالدۇرۇشى كېرەك.

33-ماددا زاپاس خادىملار ھەربىي مەشىققە قاتنىشىش، ئۇرۇش تەييارلىقى ۋەزىپىسىنى ئۈستىگە ئېلىش، ئۇرۇشتىن باشقا ھەربىي ھەرىكەت ۋەزىپىسىنى ئىجرا قىلىش قاتارلىق مەزگىللەرنى قىسىم ئارمىيەنىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە باشقۇرىدۇ.

34-ماددا زاپاس خادىملار ئارمىيەنىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە زاپاس ھەربىيلەر ئۇسلۇبىدىكى كىيىم-كېچەك، زاپاس ھەربىيلەر بەلگىسى چۈشۈرۈلگەن كىيىم-كېچەكلەرنى كىيىدۇ.

ھەرقانداق ئورۇن ۋە شەخسنىڭ زاپاس ھەربىيچە كىيىم-كېچەك ۋە زاپاس ھەربىيچە بەلگە خاراكتېرلىك كىيىم-كېچەكلەرنى قانۇنسىز ئىشلەپچىقىرىشىغا، ئېلىپ-سېتىشىغا يول قويۇلمايدۇ.

35-ماددا زاپاس خادىملار ئارمىيەنىڭ ئۇرۇش تەييارلىقى خىزمىتىگە مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىلەرنى ئەمەلىيلەشتۈرۈپ، ۋەزىپە ئىجرا قىلىش تەييارلىقىنى ياخشى قىلىشى كېرەك.

6-باب قوبۇل قىلىش

36-ماددا دۆلەت سەپەرۋەرلىك بۇيرۇقى چىقارغان ياكى گوۋۇيۈەن، مەركىزىي ھەربىي كومىتېت قانۇن بويىچە زۆرۈر بولغان دۆلەت مۇداپىئە سەپەرۋەرلىك تەدبىرىنى قوللانغاندىن كېيىن، قىسىم يۇقىرىنىڭ بۇيرۇقىغا ئاساسەن، چاقىرىلغان زاپاس ھەربىيلەرگە تېزدىن چاقىرىق ئۇقتۇرۇشى چۈشۈرۈشى كېرەك،
ھەمدە زاپاس ھەربىيلىكىنى تىزىملاتقان ۋىلايەت، ناھىيە، ئاپتونوم ناھىيە، رايونى يوق شەھەرلىك، شەھەرگە قاراشلىق رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ھەربىي مەجبۇرىيەت ئورگىنى ۋە تۇرۇشلۇق ئورنىنى ئومۇمىي ئۇقتۇرۇش قىلىدۇ.

زاپاس خادىملار چاقىرىش ئۇقتۇرۇشىنى تاپشۇرۇۋالغاندىن كېيىن، تەلەپ بويىچە بەلگىلەنگەن ۋاقىتتا بەلگىلەنگەن ئورۇنغا بېرىپ تىزىمغا ئالدۇرۇشى شەرت.
دۆلەت سەپەرۋەرلىك بۇيرۇقى چىقارغاندىن كېيىن، چاقىرىش ئۇقتۇرۇشىنى تېخى تاپشۇرۇۋالمىغان زاپاس ھەربىيلەر قىسىم ۋە زاپاس ھەربىيلەر تىزىملاتقان جايدىكى ھەربىي مەجبۇرىيەت ئورگىنىنىڭ تەستىقىنى ئالماي تۇرۇپ، زاپاس ھەربىيلەر تىزىملاتقان جايدىن ئايرىلسا بولمايدۇ؛
كەتكەنلىرىنى دەرھال قايتۇرۇش ياكى ئۆز ئورنىدا بۇيرۇق كۈتۈش كېرەك.

37-ماددا زاپاس ھەربىيلەرنى تىزىملىغان ۋىلايەت، ناھىيەلىك، ئاپتونوم ناھىيەلىك، رايونى يوق شەھەرلىك، شەھەرگە قاراشلىق رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ھەربىي مەجبۇرىيەت ئورگىنى، زاپاس خادىملار تۇرۇشلۇق ئورۇن ۋە يېزىلىق، بازارلىق خەلق ھۆكۈمىتى، كوچا ئىش باشقارمىسى زاپاس ھەربىيلەرنىڭ چاقىرىققا ئاۋاز قوشۇشىغا ھەيدەكچىلىك قىلىپ، زاپاس ھەربىيلەرنى چاقىرىشقا زۆرۈر مەدەت ۋە ياردەم بېرىشى، قىيىنچىلىقنى ھەل قىلىشىغا ياردەم بېرىشى، زاپاس ھەربىيلەرنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قوغدىشى كېرەك.

قاتناش-تىرانسپورت بىلەن شۇغۇللىنىدىغان ئورۇن ۋە شەخسلەر چاقىرىلغان زاپاس خادىملارنى ئاۋۋال توشۇشى كېرەك.

زاپاس خادىم چاقىرىلغانلىقى سەۋەبىدىن دەۋا، مەمۇرىي قايتا قاراپ چىقىش، كېسىم پائالىيىتى نورمال ئېلىپ بېرىلمىسا، ۋاقىت چېكىنى توختىتىپ تۇرۇش ۋە تەرتىپنى توختىتىپ تۇرۇشقا دائىر بەلگىلىمە تەتبىقلىنىدۇ، لېكىن قانۇندا ئايرىم بەلگىلىمە بولغانلىرى بۇنىڭ سىرتىدا.

38-ماددا زاپاس خادىملاردىن تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلگەنلىرىنىڭ زاپاس ھەربىيلىكى تىزىملاتقان ۋىلايەت، ناھىيە، ئاپتونوم ناھىيە، رايونى يوق شەھەرلىك، شەھەرگە قاراشلىق رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ھەربىي مەجبۇرىيەت ئورگىنى ئېنىقلايدۇ ھەمدە قىسىمنىڭ تەستىقى بىلەن، قوبۇل قىلىشنى ۋاقتىنچە كېچىكتۈرسە بولىدۇ :

( 1 ) ئېغىر كېسەلگە گىرىپتار بولۇپ داۋالىنىۋاتقان مەزگىلدە زاپاس مەسئۇلىيىتىنى ۋاقتىنچە ئادا قىلالماسلىق؛

( 2 ) ئائىلە ئەزالىرى تۇرمۇشتا ئۆز ھاجىتىدىن چىقالمايدىغان، يەنە كېلىپ ئۆزى بىردىنبىر ۋەسىيسى، كۈتكۈچىسى، باققۇچىسى بولغان بولسا ياكى ئائىلىسىدە زور ئۆزگىرىش بولسا، ئۆزى بىر تەرەپ قىلىشى شەرت؛

( 3 ) ئايال زاپاس ھەربىيلەر ھامىلىدارلىق مەزگىلى، تۇغۇت دەم ئېلىشى، بالا ئېمىتىش مەزگىلىدە بولۇش؛

( 4 ) ۋەزىپىگە مۇناسىۋەتلىك قانۇنغا ئېغىر خىلاپلىق قىلىشقا چېتىلغانلىقى ياكى ۋەزىپىگە مۇناسىۋەتلىك جىنايەت ئۆتكۈزۈپ رېۋىزىيە ئورگانلىرى تەرىپىدىن تەكشۈرۈلۈۋاتقانلىقى ياكى جىنايەتكە چېتىلغانلىقى تەھقىقلىنىۋاتىدۇ، ئەيىبلىنىۋاتىدۇ، سوت قىلىنىۋاتىدۇ؛

( 5 ) قانۇن-نىزاملاردا بەلگىلەنگەن باشقا ئەھۋاللار.

39-ماددا چاقىرىلغان زاپاس خادىملار ئارمىيەنىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە ھەربىي خىزمەت ئۆتەيدۇ.

زاپاس خادىملار ھەربىي خىزمەت ئۆتەشكە ئۆزگەرتىلىدۇ، ئۇلارنىڭ زاپاس ھەربىيلىرى تىزىملاتقان ۋىلايەت، ناھىيە، ئاپتونوم ناھىيە، رايونى يوق شەھەرلىك، شەھەرگە قاراشلىق رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ھەربىي خىزمەت ئورگىنى ھەربىي خىزمەت ئۆتەش رەسمىيىتىنى بېجىرىدۇ.
زاپاس خادىملاردىن ھەربىي خىزمەت ئۆتەۋاتقانلىرىغا ئالاقىدار بەلگىلىمە بويىچە مۇناسىپ ھەربىي ئۇنۋانى ئۆزگەرتىپ بېرىلىدۇ، مۇناسىپ ئىش ئورنى ۋەزىپىسى تەيىنلىنىدۇ، ھەربىي مەسئۇلىيىتى ئادا قىلىنىدۇ.

40-ماددا دۆلەت دۆلەت مۇداپىئە سەپەرۋەرلىكىنى بىكار قىلغاندىن كېيىن، زاپاس خادىملاردىن ھەربىي خىزمەت ئۆتەشكە ئالماشقان ھەربىيلەر ھەربىي خىزمەت ئۆتىشتىن چېكىنىشكە توغرا كەلسە، ھەربىيلەرنىڭ ھەربىي خىزمەت ئۆتەشتىن چېكىنىشىگە ئالاقىدار بەلگىلىمىلەر بويىچە ھەر دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمەتلىرى مۇۋاپىق ئورۇنلاشتۇرىدۇ.
چاقىرىلغان زاپاس خادىملاردىن ھەربىي خىزمەت ئۆتەلمىگەنلىرىنى قىسىم قايتۇرۇپ كېلىشى ھەمدە زاپاس ئەسكەرلىكىنى تىزىملىغان ۋىلايەت، ناھىيە، ئاپتونوم ناھىيە، رايونى يوق شەھەرلىك، شەھەرگە قاراشلىق رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ھەربىي مەجبۇرىيەت ئورگىنى ۋە ئىشلەۋاتقان ئورنىنى ئۇقتۇرۇشى كېرەك.

7-باب تەمىنات كاپالىتى

41-ماددا دۆلەت رىغبەتلەندۈرۈش بىلەن تولۇقلىما بېرىش بىرلەشتۈرۈلگەن زاپاس ھەربىيلەرگە قوشۇمچە پۇل بېرىش، تولۇقلىما بېرىش تۈزۈمىنى ئورنىتىدۇ.

زاپاس ھەربىيلەر بەلگىلىمە بويىچە ھەربىي مەجبۇرىيەت ئۆتەش قوشۇمچە پۇلىدىن بەھرىمەن بولىدۇ؛
ئۇرۇشقا قاتناشقان، ھەربىي مەشىققە قاتناشقان، ئۇرۇش تەييارلىقى ۋەزىپىسىنى ئۈستىگە ئالغان، ئۇرۇشتىن باشقا ھەربىي ھەرىكەت ۋەزىپىسىنى ئىجرا قىلغان مەزگىلدە، بەلگىلىمە بويىچە ۋەزىپە تولۇقلىمىسىدىن بەھرىمەن بولىدۇ.

زاپاس خادىملار ئۇرۇشقا قاتناشقان، ھەربىي مەشىققە قاتناشقان، ئۇرۇش تەييارلىقى ۋەزىپىسىنى ئۈستىگە ئالغان، ئۇرۇشتىن باشقا ھەربىي ھەرىكەت ۋەزىپىسىنى ئىجرا قىلغان مەزگىلدە، بەلگىلىمە بويىچە مۇناسىپ ياردەم پۇلى ۋە تاماق، قاتناش قاتارلىق ياردەم پۇلىدىن بەھرىمەن بولىدۇ؛
بۇنىڭ ئىچىدە، زاپاس خادىملار ئورگان، تەشكىلات، كارخانا، كەسپىي تەشكىلاتلارنىڭ خادىملىرى بولسا، تۇرۇشلۇق ئورنى ئۇلارنىڭ ئەسلىدىكى مائاش، مۇكاپات پۇلى، پاراۋانلىق ۋە سۇغۇرتا قاتارلىق تەمىناتلىرىنى ساقلاپ قېلىشى كېرەك.

زاپاس خادىملارغا بېرىلىدىغان قوشۇمچە پۇل ئۆلچىمى ۋە ئۇنى تەڭشەش چارىسىنى مەركىزىي ھەربىي كومىتېت بەلگىلەيدۇ.

42-ماددا زاپاس خادىملار ئۇرۇشقا قاتنىشىدۇ، ھەربىيلەر ئوخشاش داۋالىنىش تەمىناتىدىن بەھرىمەن بولىدۇ؛
ھەربىي مەشىققە قاتناشقان، ئۇرۇش تەييارلىقى ۋەزىپىسىنى ئۈستىگە ئالغان، ئۇرۇشتىن باشقا ھەربىي ھەرىكەت ۋەزىپىسىنى ئىجرا قىلغان مەزگىلدە، بەلگىلىمە بويىچە دۆلەت ۋە ئارمىيەنىڭ مۇناسىپ داۋالىنىش تەمىناتىدىن بەھرىمەن بولىدۇ.

ئارمىيەنىڭ داۋالاش ئاپپاراتى بەلگىلىمە بويىچە زاپاس خادىملارنى ئالدىن داۋالىنىش قاتارلىق مۇلازىمەتلەرنى قىلىدۇ.

43-ماددا زاپاس خادىملار ھەربىي مەشىققە قاتناشقان، ئۇرۇش تەييارلىقى ۋەزىپىسىنى ئۈستىگە ئالغان، ئۇرۇشتىن باشقا ھەربىي ھەرىكەت ۋەزىپىسىنى ئىجرا قىلغان مەزگىلدە، ئارمىيە ئۇلارغا كۈتۈلمىگەن جىسمانىي زەخىم سۇغۇرتىسى سېتىۋالىدۇ.

44-ماددا زاپاس خادىملاردىن ئۇرۇشقا قاتناشقان، ھەربىي مەشىققە قاتناشقان، ئۇرۇش تەييارلىقى ۋەزىپىسىنى ئۈستىگە ئالغان، ئۇرۇشتىن باشقا ھەربىي ھەرىكەت ۋەزىپىسىنى ئىجرا قىلغان مەزگىلدە، ئۇلارنىڭ ئائىلىسى تەبىئىي ئاپەت، تاسادىپىي ھادىسە، ئېغىر كېسەل قاتارلىق سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن ئاساسىي تۇرمۇشىدا ئېغىر قىيىنچىلىق كۆرۈلسە، يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى ۋە قىسىم مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمە بويىچە قۇتقۇزۇشى، ياردەم بېرىشى ۋە ھال سورىشى كېرەك.

دۆلەت خەلق تەشكىلاتلىرى، كارخانا، كەسپىي تەشكىلاتلار، ئىجتىمائىي تەشكىلاتلار ۋە باشقا تەشكىلاتلار، شۇنىڭدەك شەخسلەرنى ئىلھاملاندۇرۇپ ۋە قوللاپ، قىيىنچىلىقى بار زاپاس خادىملارنىڭ ئائىلىلىرىگە ياردەم بېرىدۇ.

45-ماددا زاپاس خادىملار تۇرۇشلۇق ئورۇن زاپاس خادىملارنىڭ زاپاس ۋەزىپە-مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلىشى سەۋەبىدىن ئۇلارنى ئىشتىن بوشاتسا، ۋەزىپىدىن بوشاتسا ياكى ئەمگەك مۇناسىۋىتىنى بىكار قىلسا، ۋەزىپىسىدىن قالدۇرسا، تەمىناتىنى تۆۋەنلەتسە، جازاسى قاتارلىق ئۇسۇللار بىلەن بىر تەرەپ قىلسا بولمايدۇ.

46-ماددا زاپاس خادىملار تۇرۇشلۇق ئورۇن دۆلەتنىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە ئېتىبار بېرىش ۋە يۆلەش سىياسىتىدىن بەھرىمەن بولىدۇ.

زاپاس خادىملار كىچىك، ئۇششاق كارخانا قۇرۇش، يەككە تىجارەت قىلىش قاتارلىق پائالىيەتلەردە دۆلەتنىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە مەبلەغ يۈرۈشتۈرۈش ئېتىبارى بېرىش قاتارلىق سىياسەتلەردىن بەھرىمەن بولسا بولىدۇ.

47-ماددا زاپاس خادىملار بەلگىلىمە بويىچە ئېتىباردىن بەھرىمەن بولىدۇ.

زاپاس خادىملاردىن ئۇرۇشقا قاتنىشىش، ھەربىي مەشىققە قاتنىشىش، ئۇرۇش تەييارلىقى ۋەزىپىسىنى ئۈستىگە ئېلىش، ئۇرۇشتىن باشقا ھەربىي ھەرىكەت ۋەزىپىسىنى ئىجرا قىلىش سەۋەبىدىن تالاپەتكە ئۇچرىغانلىرىغا ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى دۆلەتنىڭ ئالاقىدار بەلگىلىمىسى بويىچە نەپىقە بېرىدۇ.

48-ماددا زاپاس خادىملارغا زاپاس ھەربىي ئۇنۋانى بېرىلگەن ۋە ئۆستۈرۈلگەن، تۆھپە قوشقان، شەرەپ كەلتۈرگەنلەر تەقدىرلەنگەن، شۇنىڭدەك زاپاس ھەربىيدىن چېكىنگەندە، قىسىم مۇراسىم ئۆتكۈزۈشى كېرەك.

49-ماددا ئايال زاپاس ھەربىيلەرنىڭ قانۇنلۇق ھوقۇق-مەنپەئىتىنى قانۇن قوغدايدۇ.
قىسىم ئايال زاپاس خادىملارنىڭ ئالاھىدىلىكىگە ئاساسەن، ئايال زاپاس ھەربىيلەرنىڭ ئىش ئورنى ۋە ۋەزىپىسىنى مۇۋاپىق ئورۇنلاشتۇرۇشى كېرەك.

50-ماددا زاپاس خادىملار زاپاس ھەربىيدىن چېكىنگەندىن كېيىن، بەلگىلىمە بويىچە مۇناسىپ شەرەپ ۋە تەمىناتتىن بەھرىمەن بولىدۇ.

8-باب زاپاس ھەربىيدىن چېكىنىش

51-ماددا زاپاس ئوفىتسېر، زاپاس ھەربىيلەرنىڭ مۇشۇ ئۇنۋان دەرىجىلىك زاپاس ئەسكەر بولۇش ئەڭ تۆۋەن مۇددىتى تۆت يىل بولىدۇ.

زاپاس ھەربىي ئوفىتسېر، زاپاس ھەربىي فورما-زاپاس ھەربىيلەرنىڭ مۇشۇ ئۇنۋان دەرىجىسىنىڭ ئەڭ تۆۋەن يىل چېكى توشمىغانلار زاپاس ھەربىيلىكتىن چېكىنىشنى ئىلتىماس قىلسا بولمايدۇ؛
ئەڭ تۆۋەن چەككە توشقانلىرىغا ئۆزى ئىلتىماس قىلغان، تەستىقلاتقاندىن كېيىن زاپاس ھەربىيدىن چېكىنسە بولىدۇ.

زاپاس ئەسكەرلەرنىڭ زاپاس ئەسكەر فورمىسىنىڭ يىل چېكى تۆت يىل بولىدۇ، بۇنىڭ ئىچىدە زاپاس ئەسكەر، ئالىي ئەسكەرلەرنىڭ ھەرقايسىسى ئىككى يىلدىن بولىدۇ.
زاپاس ھەربىيلەرنىڭ زاپاس ھەربىيلىك فورمىسى تۆت يىلغا توشمىغانلار زاپاس ھەربىيلىكتىن چېكىنىشنى ئىلتىماس قىلسا بولمايدۇ.
زاپاس ئەسكەر فورمىسى-زاپاس ئەسكەر بولغىنىغا تۆت يىل توشقان بولسىمۇ زاپاس ئەسكەر قىلىپ تاللانمىسا، زاپاس ھەربىيدىن چېكىندۈرۈلۈشى كېرەك.

52-ماددا زاپاس خادىملاردىن زاپاس ئەسكەر ئەڭ يۇقىرى ياشقا يەتكەنلىرى زاپاس ھەربىيدىن چېكىندۈرۈلۈشى كېرەك.
زاپاس ھەربىيلەر فورمىسىنىڭ ئەڭ يۇقىرى يېشى :

( 1 ) زاپاس ھەربىيگە قوماندانلىق قىلىش-باشقۇرۇش ئوفىتسېرى:زاپاس ئەسكەر لوپنۇر 45 ياش، زاپاس مەكتەپ ئەمەلدارى 60 ياش؛

( 2 ) زاپاس ئەسكەر كەسپىي تېخنىكا ئوفىتسېرلىرى:زاپاس ئەسكەر لوپنۇر 50 ياش، زاپاس مەكتەپ ئەمەلدارى 60 ياش؛

( 3 ) زاپاس جۈنشى:زاپاس جۈنشى، جۇڭشى، 2-دەرىجىلىك شاڭشىنىڭ ھەممىسى 45 ياش، زاپاس 1-دەرىجىلىك شاڭشى، 3-دەرىجىلىك جۈنشىجاڭ، 2-دەرىجە جۈنشىجاڭ.1-دەرىجىلىك جۈنشى چاڭلىرىنىڭ ھەممىسى 55 ياش؛

( 4 ) كاندىدات ئەسكەر 30 ياش بولىدۇ.

53-ماددا زاپاس ھەربىي ئوفىتسېر، زاپاس ھەربىي فورما-زاپاس ھەربىيلەر مۇشۇ ئۇنۋان دەرىجىسىنىڭ ئەڭ تۆۋەن يىل چېكىگە توشمىغان ياكى ئەڭ يۇقىرى يېشىغا يەتمىگەن، زاپاس ھەربىي فورمىسى-زاپاس ھەربىيلەر بەلگىلەنگەن يىل چېكىگە يەتمىگەن ياكى ئەڭ يۇقىرى ياشقا يەتمىگەن بولسا، تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلگەنلەرنى زاپاس ھەربىيلىكتىن چېكىندۈرۈش كېرەك :

( 1 ) ھەربىي خىزمەت ئۆتەشكە قوبۇل قىلىنغان ياكى تاللاپ ئۆستۈرۈلگەنلەر؛

( 2 ) ئارمىيەنىڭ تۈزۈلمە، ئىشتاتىنى تەڭشەش، ئىسلاھ قىلىش ياكى زاپاس خادىملار قوشۇنى قۇرۇلمىسىنى سەرخىللاشتۇرۇش ئېھتىياجى بىلەن چېكىنىپ چىقىش؛

( 3 ) تۇرۇشلۇق ئورۇن ياكى ئىش ئورنى ئۆزگىرىش قاتارلىق سەۋەبلەر تۈپەيلىدىن داۋاملىق تەييارلىق قىلىشقا ماس كەلمىسە؛

( 4 ) يارىدار، كېسەل، مېيىپ بولغاچقا زاپاس ئەزالىق مەسئۇلىيىتىنى ئادا قىلالمىغانلار؛

( 5 ) قانۇن-نىزاملاردا بەلگىلەنگەن باشقا ئەھۋاللار.

54-ماددا زاپاس ھەربىي ئوفىتسېر، زاپاس ھەربىي فورما-زاپاس ھەربىيلەرنىڭ مۇشۇ ئۇنۋان دەرىجىسىنىڭ ئەڭ تۆۋەن يىل چېكى ياكى ئەڭ يۇقىرى يېشىغا توشقان، زاپاس ھەربىي فورمىسى-زاپاس ھەربىيلىرىنىڭ بەلگىلەنگەن يىل چېكى توشقان ياكى ئەڭ يۇقىرى ياشقا يەتكەن بولسا، تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، زاپاس ھەربىيدىن چېكىنىپ چىقىشقا بولمايدۇ :

( 1 ) دۆلەت سەپەرۋەرلىك بۇيرۇقى چىقارغان ياكى گوۋۇيۈەن، مەركىزىي ھەربىي كومىتېتتىن قانۇن بويىچە دۆلەت مۇداپىئە سەپەرۋەرلىك تەدبىرى قوللىنىشنى تەلەپ قىلغانلار؛

( 2 ) ئۇرۇشقا قاتنىشىۋاتقان ياكى ئۇرۇش تەييارلىقى ۋەزىپىسىنى ئۈستىگە ئالغان، ئۇرۇشتىن باشقا ھەربىي ھەرىكەت ۋەزىپىسىنى ئىجرا قىلىۋاتقانلار؛

( 3 ) ئارمىيە ئىنتىزامىغا خىلاپلىق قىلدى دەپ گۇمان قىلىنىپ تەكشۈرۈلۈۋاتقان ياكى تەكشۈرۈلۈۋاتقان، تېخى يەكۈن چىقارمىغانلار؛

( 4 ) قانۇن-نىزاملاردا بەلگىلەنگەن باشقا ئەھۋاللار.

ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن ئەھۋال يوقاپ كەتسە، زاپاس خادىملار ئىلتىماس سۇنسا بولىدۇ، تەستىقلانغاندىن كېيىن زاپاس ھەربىيدىن چېكىندۈرۈلىدۇ.

55-ماددا زاپاس خادىملاردا تۆۋەندىكى ئەھۋاللارنىڭ بىرى كۆرۈلسە، زاپاس خادىملىق سالاھىيىتى ئېلىپ تاشلىنىدۇ :

( 1 ) زاپاس ھەربىي ئوفىتسېر، زاپاس ھەربىي فورما-زاپاس ھەربىيلەرنىڭ مۇشۇ ئۇنۋان دەرىجىسىنىڭ ئەڭ تۆۋەن يىل چېكى توشمىغان، زاپاس ھەربىي فورمىسى-زاپاس ھەربىيلىرىنىڭ بەلگىلەنگەن يىل چېكى توشمىغان بولسا، ئۆزى زاپاس ھەربىيدىن مۇددەتتىن بۇرۇن چېكىنىشنى تەلەپ قىلغان، تەربىيە بەرسىمۇ زاپاس ھەربىيدىن چېكىنىشتە چىڭ تۇرغانلار؛

( 2 ) قىسىمنىڭ باھالىشىدا ئۇدا ئىككى يىل لاياقەتسىز بولغانلار؛

( 3 ) جىنايەت ئۆتكۈزگەنلىكى ئۈچۈن جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلغانلار؛

( 4 ) قانۇن-نىزاملاردا بەلگىلەنگەن باشقا ئەھۋاللار.

56-ماددا زاپاس خادىملارنىڭ زاپاس ھەربىيدىن چېكىنگەن ۋاقتى زاپاس ھەربىيدىن چېكىنىش بۇيرۇقى چۈشۈرۈلگەن كۈن بولىدۇ.

57-ماددا زاپاس ھەربىيلەرنىڭ زاپاس ھەربىيدىن چېكىنىپ چىقىشىنى تەستىقلاش ھوقۇق دائىرىسى مۇناسىپ زاپاس ھەربىي ئۇنۋانغا ئۆستۈرۈشنى تەستىقلاش ھوقۇق دائىرىسى بىلەن ئوخشاش بولىدۇ.

9-باب قانۇن جاۋابكارلىقى

58-ماددا زاپاس ھەربىيلىكنى تىزىملاتقان پۇقرالار زاپاس ھەربىيلەرنى تاللاپ تولۇقلاشنى رەت قىلغان، ئۇنىڭدىن قاچقان بولسا، زاپاس ھەربىيلەر ھەربىي مەشىققە قاتنىشىشنى رەت قىلغان، ئۆزىنى قاچۇرغان، ئۇرۇش تەييارلىقى ۋەزىپىسىنى ئۈستىگە ئالغان، ئۇرۇشتىن باشقا ھەربىي ھەرىكەت ۋەزىپىسىنى ئىجرا قىلغان ۋە چاقىرغان بولسا، ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى بەلگىلەنگەن مۆھلەتتە تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ؛
مۇددەت ئۆتسىمۇ ئۆزگەرتمىگەنلەرگە ناھىيە دەرىجىلىك خەلق ھۆكۈمىتى ئۇنى ھەربىي مەجبۇرىيەت ئۆتەش مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىشقا مەجبۇرلايدۇ، قوشۇمچە جەرىمانە قويىدۇ؛
ھۆكۈمەت خادىملىرىغا تەۋە بولغانلىرىغا قانۇن بويىچە چارە كۆرۈش كېرەك.

زاپاس خادىملاردا ئالدىنقى تارماقتا بەلگىلەنگەن قىلمىش بولسا، قىسىم ئالاقىدار بەلگىلىمە بويىچە ئۇلارنىڭ ئالاقىدار تەمىناتىنى توختىتىشى كېرەك.

59-ماددا زاپاس خادىملاردىن ئۇرۇشقا قاتناشقان، ھەربىي مەشىققە قاتناشقان، ئۇرۇش تەييارلىقى ۋەزىپىسىنى ئۈستىگە ئالغان، ئۇرۇشتىن باشقا ھەربىي ھەرىكەت ۋەزىپىسىنى ئىجرا قىلغان مەزگىلدە ئىنتىزامغا خىلاپلىق قىلغانلىرىغا قىسىم مۇناسىۋەتلىك بەلگىلىمىلەر بويىچە چارە كۆرىدۇ.

60-ماددا دۆلەت ئورگىنى ۋە ئۇنىڭ خادىملىرى، ھەربىي ئورۇن ۋە ئۇنىڭ خادىملىرىدىن زاپاس خادىملار خىزمىتىدە خىزمەت ھوقۇقىدىن كەلسە-كەلمەس پايدىلانغان، خىزمەتتە بىپەرۋالىق قىلغان، نەپسانىيەتچىلىك قىلغانلىرىنى ياكى مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىلەرگە خىلاپ باشقا قىلمىشلارنى سادىر قىلغانلىرىنى ئىشلەۋاتقان ئورنى، مەسئۇل تارمىقى ياكى يۇقىرى دەرىجىلىك ئورگان تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ؛
جاۋابكار رەھبىرىي خادىملارغا ۋە بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا قانۇن بويىچە چارە كۆرۈلىدۇ.

61-ماددا ئورگان، تەشكىلات، كارخانا، كەسپىي تەشكىلاتلاردىن مۇشۇ قانۇندا بەلگىلەنگەن زاپاس خادىملارنىڭ خىزمەت ۋەزىپىسىنى ئورۇنداشنى رەت قىلغانلىرى، پۇقرالارنىڭ زاپاس ھەربىيلىك مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلىشىغا توسقۇنلۇق قىلغانلىرى ياكى زاپاس ھەربىيلەرنىڭ خىزمىتىگە دەخلى يەتكۈزىدىغان باشقا قىلمىشلارنى سادىر قىلغانلىرىنى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى تۈزىتىشكە بۇيرۇيدۇ ھەمدە جەرىمانە قويسا بولىدۇ؛
جاۋابكار رەھبىرىي خادىملارغا ۋە بىۋاسىتە جاۋابكارلارغا قانۇن بويىچە چارە كۆرۈلىدۇ، جازا بېرىدۇ.

زاپاس ھەربىيچە كىيىم-كېچەك ۋە زاپاس ھەربىيچە بەلگە كىيىم-كېچەكلەرنى قانۇنسىز ئىشلەپچىقارغان، ئېلىپ-ساتقانلارغا قانۇن بويىچە جازا بېرىلىدۇ.

62-ماددا مۇشۇ قانۇندىكى بەلگىلىمىلەرگە خىلاپلىق قىلىپ جىنايەت شەكىللەندۈرگەنلەر قانۇن بويىچە جىنايى جاۋابكارلىققا تارتىلىدۇ.

63-ماددا مۇشۇ قانۇننىڭ 58-، 61-ماددىسىنىڭ 1-تارمىقىدا بەلگىلەنگەن جازانى ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ھەربىي مەجبۇرىيەت ئورگىنى مۇناسىۋەتلىك تارماقلار بىلەن بىرلىكتە پاكىتنى ئېنىقلاپ، تەڭ دەرىجىلىك يەرلىك خەلق ھۆكۈمىتى جازا قارارى چىقارغاندىن كېيىن، ناھىيە دەرىجىلىكتىن يۇقىرى شۇ جايدىكى خەلق ھۆكۈمىتىنىڭ ھەربىي خىزمەت ئورگىنى ۋە مۇناسىۋەتلىك تارمىقى مەسئۇلىيىتى ۋە ئىش تەقسىماتى بويىچە كونكرېت ئىجرا قىلىدۇ.

10-باب قوشۇمچە پىرىنسىپ

64-ماددا جۇڭگو خەلق قوراللىق ساقچى قىسىملىرىدىن ھەربىي خىزمەتتىن چېكىنگەن خادىملار زاپاس ئەسكەر بولغانلىرىغا مۇشۇ قانۇن تەتبىقلىنىدۇ.

65-ماددا بۇ قانۇن 2023-يىلى 3-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ يولغا قويۇلىدۇ.
«جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتىنىڭ زاپاس ئوفىتسېرلار قانۇنى»بىرلا ۋاقىتتا بىكار قىلىنىدۇ.